Skip to main content

Full text of "De antiqua ecclesiae disciplina; dissertationes historicae, excerptae exconciliis oecumenicis et sanctorum patrum ac auctorum ecclesiasticorum scriptis"

See other formats 


:^^  D   E 

ANTiaVA  ECCLESIAE 

DISCIPLINA 

DISSERTATIONES 

HISTORICAE, 

BXCERPTAE     EX    CONCILIIS     OECVMENICIS    ET     SANCTOKVM.    PATRVINt 
AC  AVCTORVM  ECCLESIASTICORVM  SCRIPTIS, 

A     V     C     T    O     R    E        ^- 

LVDOVICO  ELLIES  DUPINIO 

SACRAE   FACVLTATIS   THEOLOGICAE ,    aVAE   EST  LrVT^TIAE  PARISIORVM> 


D  O  C  T  O  R  E.     t. 


»11  ■ 


i 


MAGVNTIACl  MDCCLXXXVIII. 

SVMTIBVS  '  SOCIETATIS     TYPOGRAPHICAB 
ET   TYPIS    ANPREAE    CRASS. 


y 


0' 


i 


#-'. 


Sgt^^^Bte^g!»(^!«^ 


illvstrissim;o  viro  d.  d. 

DIONYSIO  TALAEO, 

SACRI  CONSISTORII 

C  O  N  S  I  L  I  A  R  I  O, 

K  T 
IN    SENATV     PARISIENSI 

ADVOCATO    GENERALL 

QVAMQyjiM  ea  fit  frequens-  fcrlptornm  confuefiido ,  ut,  qui  fuaf  viris  Uk- 
pijfimis  audent  lucuhrationes  confecrare,  ii  fuae  quafi  temeritatis  veniam 
initio  epifiolae  nuncupaforiae  deprecentiir :  quod  tamen  hodie  profero  argumentum , 
VIR  ILLVSTRISSIME,  ejus  effe- conditionis-  ac  nafurae  pojfiim  ajferere, 
Kt  et  tibi  deberi,  et  tuum  proprio  jure  pafrocimum  repofcere  videatur.  Ago  de  im^ 
perii  Gallici  juribus ;  ago  de  ecclefiae  Gallicanae  libertatibus.  Cui  vera  alferi  tak 
opus  pojftm  offerre,  quam  tibi publico  privilegionm  nofirorum  vindiei ,  ac  jurium 
regni  propugnatori.  Eninwcro  quod  antiqua  de  liberfate  ecclefiae  et  jure  regum  do- 
Srina  in  Gallia  vigeat,  debemus  idpraecipue  advocatorum  in  fenatu  Parifienfi  rr- 
giorum  diligentiae ;  quorum  opera,- fiudio ,  adhortatione  fenafus  Parifienfifr  eorum^ 
qai  novasef  peregrinas  opinioner  inducere  conabantur,  moiitionibus  femper  obfiitif  ^ 
et  veterem  da&rinam  vindicavit.  Debemus  idpraecipue  ilfufiriffimi  parentis  vigilan-^ 
iiae,  a  quo  non  femel  ambitiofi  curiae  Romanae  conatusr  funf  reprejfu-  Ferum,  uf 
dicam  id,  quod  veritas  habef,  tantum  beneficmm  tibi  fere  um  hoc  tempore  acceptum 
referre  debet  Gallia,    Cum  enim  amiir  fuperioribus  theologi  ^uidami  velut  fuae  pa^ 

*  3  iriae 


VI  f:  P  I  S  T  0  L  A. 

.  .*  . 

friue  ohtitl,  et  curiac  Rommme  nimium  addi&i ,   nova  ((ogmnfa,  poteJ!ati  reglae  ^ 

concitiorum  auSloritati ■,  et  libertati  ccdcfiae  contraria  dijjemnaffent ,  quantatum  aU' 
Soritate  malum  ingruens  reprejfrjli !  Qtianta  tibertate  regni  et  eccleftae  jura  defen' 
dijli!  Qiianta  vehementia  contraria  eis  dogniata  profcripfifi !  Quanta  demum  arte 
spfum  theologiae  ordinem  quafie  fomno  excitafi,  et  ad  antiquae  doSlrinae  defenfta- 
nem  commovifi !  Tejles  funt  eruntque  femper  fex  iili  articuti  ab  eo  tum  temporis: 
[enatui  Parifienfi  te  annuente  et  adhortante  ohlati,  quorum  argiimenta  tam  dilucide, 
tamfncer-e,  tota  ptaudente  curia  pro  tua  fotita  facilitate  et  eloqnentia  expofinjli, 
ut  nihil  jam  amptius  dubii  aut  ambiguitatis  fuperejfet.  Tiaim  efi  igitur,  quod  tibi 
offcro,  VIR  ILLVSTRISSIME,  tua  efi  do&rina ,  tua  efi  fententia.  At- 
que  ut  meaf  fuit  obfervantiae  itludtibi  nuncu^are ,  fic  tuae,  uifpero,  erit  aequita- 
tis,  tuam  itti  tutelixm  ac  defenfionem  non  denegare.  Quod  fi  mihi  enixe  pofiulanti 
concefferis ,  probatum  omnibuf  fore  librum  hunc  confido ;  non  quia  concinnus  erit, 
aut  perita  manu  elaboratus,  fed  quia  res  exhibebit,  quas  et  tu  olim  ipfe  docueris,  et 
tiio  modo  patrocinio  comprobaveris. 


ILLVSTRISSIMO  NOMINI   TVO, 


ADDICTISSIMVS 

L\T30VICVS  ELLIES  DUPIN, 

flOCTOR    SACRAE    FACytTATIS   THEOI.OGIAE    rARISlENSIS, 


vn 

DiiTertatio  I.  De  forma  et  diftributione  ecclefianim ,  praefertira 
quarto  ecclefiae  faeculo ,  ubi  de  patriarchis ,  metropolitis ,  iUo- 
rumque  jure  et  praerogativis  agitur,  j, 

Diflertatio  II.  De  forma  judiciorum  ecclefiafticorum ,  ubi  de  appel- 
lationibus  adverfus  nuperam  Chriftiani  Lupi  de  illis  lucubratio- 
nem.  ^^ 

Dilfertatio   III.    De  antiqua  infligendae  excommunicationis    ra- 

^^^^^-  194. 

Differtatio  IV.   De  primatu  Romani  pontificis.  242, 

Differtatio  V.  In  qua  probatur  judicium  Romani  pontificis  non  efte 
irreformabile.  ^^^ 

Diflertatio  VL  De  concilii  generalis  fupra  Romanum  pontificem 
audloritate.  -_« 

Differtatio  VII.  In  qua  probatur  pontificem  aut  ecclefiam  nullam 
habere  in  reges  eorumque  bona  auftoritatem  direaam  vel  indi- 
reftam,  nec  pofte  reges  ab  ipfis  uUatenus  deponi,  aut  eorum 
fubditos  a  fide  et  obedkntia  exiim»  ^^t 


MONITVM 


VIII       ^ 


M    0    N    I  T    V   M 

AD    LECTOREM. 


QVAMQVAM  fequentes  differtationes  non  eo  confilio  fuerint  com- 
pofitae,  ut  in  unumvolumen  coirent,  nec  necefTario  videantur  inter 
fe  connexae,  niliiloniinus  tamen  omnes  tantam  fibi  mutuo  lucem  afferunt, 
ut  conveniens  vlfum  fuerit  eas  fimul  in  lucem  emitti.  Difturis  quippe  de 
ecclefiaftica  wo^tnl»,  primum  fuit  inquirendum,  quaenam  olim  foret  eccle- 
fiarum  foi^ma ,  a  quibus  et  quomodo  regerentur ,  quod  prima  differtatione 
praeftitum  eft.  Quoniam  vero  adminiftratio  alicujus  focietatis  in  judi- 
ciis  praecipue  confiftit,  ideo  fecunda  dilfertatione  de  forma  judiciorum 
fufe  traftamus.  Hanc  fequitur  tertia  de  antiqua  excommunicatione,  quae 
poena  eft  a  judicibus  ecclefiafticis  infligenda.  His  praemiffis  differtationi- 
bus,  in  quibus  antiquae  ditciplinae  ecclefiafticae  fundamenta  exponuntur, 
pontificis  Romani  primatus  diflertatione  quarta  ftabilitur  et  explicatur;  et 
in  fequentibus  quaedam  praerogativae  ipfi  falfo  tributae  excutiuntur.  Dif- 
fertatione  quinta  ejus  judicium  irreformabile  non  effe  demonftratur.  Sex- 
ta  ipfum  concilii  generalis  judicio  fubeffe  oftenditur,  nec  poffe  le- 
ges  a  conciliis  latas  infringere.  In  feptima  denique  graviffimis  ar^umen- 
tis  oftenditur ,  nec  Romanos  pontifrces ,  nec  ecclefiam  habere  ullam  five 
direftam ,  five  indireftarr.  in  temporalia  auftoritatem ,  nec  poffe  reges  ec- 
defiaftica  auftoritate  de  throno  dejici ,  aut  illorum  fubditos  a  fide  et  obe- 

dientia 


M  O  N  I  T  V  M.  IX 

dientia  eximi.  Haec  fnnt  generatim  argumenta  feqnentinm  oSio  differta- 
tionum ,  in  quibus  praeter  ea,  quae  titulus  ipfe  iudicat,  multa  alia  ftudiofe 
pertraftatareperies,  quae  tibi  para^raphorum  index  exiiibebit.  Pluranunc 
in  omnes  differtationes  praefari  niliil  opus  eft,  cum  lingulis  ferme  fint  ad- 
fixa  praeloquia ,  qiiibus  uniufcujufque  difTertationis  utilitas  et  propofitum 
breviter  exponuntur. 

Ne  quis  vero  fufpicetur,  me  aliqno  in  ecclefiam  Romanam  odio  impul- 
ium,  differtationes  iftas  in  lucem  emittere,  confilii  mei  ratio  reddenda  mi- 
hiefl,  Inprimisveroproteftormefedem  apoftolicam,  et  qui  ineafedet,  In- 
nocentium  XI.  pontificem  venerari ;  ecclefiam  Romanam  ut  caeterarum  om- 
nium  caput ,  vero  et  fincero  Iionore  profequi ;  ejus  communionem  quam 
ftudiofiflime  pofTum  fovere  et  amplefti,  nec  unquam  me  vel  latum  unguem 
a  deblta  ipfi  obedientia  receflurum.  Verum,  tantum  abeft,  ut  putem  dif- 
fertationes  meas  quidquam  ejusaudtoritati  ofFicere,  ut  e  contra  exiftimera 
eas  Iioc  praefertira  tempore  ad  adjungendos  ei  muItarumanimoSutileSA/al- 
de  ac  neceffarias  fore :  nam  quo  pafto  innumeri  pene  extorres ,  qui  Dei 
optimi  Maximi  beneficio ,  fecundis  regis  chriftianiffimi  curis ,  in  GaUia  ad 
ecclefiam  accelTerunt,  Romani  pontiticis  primatum  et  auftoritatem  agnof- 
cent,  nifihujus  poteftas  intra  juftoslimitescohibeatur?  Quomodo  ipfi  de- 
bitam  praeftabunt  obedientiam  et  reverentiam ,  fi  odiofa  et  gravis  recribus 
et  populis  oftentetur?  PefTime  ergo  illi  de  fede  apoftolicamerentur,  qui 
auftoritatem  ejus  nimium  extoUunt,  et  indebita  Romano  pontifici  privile- 
gia  quoquo  tandem  pafto  tribuerenon  verentur.  Optime  vero  hi,  qui  divi- 
num  Romani  pontificis  primatum ,  et  lupremam  ejus  in  ecclefia  auftorita- 
tem  folidis  rationibus  adftruentes,  quae  vel  nullo  nixa  funt  fundamento, 
vel  ecclefiai-um  libertati,  et  facrae  regum  auftoritati  adverfantur,  tam- 
quam  odiofa  et  onerofa  pontificibus  rejiciunt.  Hoc  confiiio  cleri  Gallicani 
anno  1682.  congregati  patres,  non  tam  ad  libertates  fuas  propugnandas, 
quam  ad  vindicandam  ecclefiae  Romanae  dignitatem,  quid  de  Rom.ani  pon- 
tificis  poteftate  fentiendum  efTet,  folemni  decretofanxerunt, 

Quod  cum  ita  fit,  nemo  reprehendere  nos  debet  ob  emilTas  hoc  tem- 
pore  in  lucem  lucubrationes,  in  quibus  adferto  Romani  pontificis  primatu, 
et  legitima  ejuspoteftate  defenfa,  falfa  et  adulterina,  quae  ipfi  ab  aliquibuS 

inme- 


r  A  D     L  E  C  T  O  R  E  M. 

inmerito  tribuantnr,  privilegia  rejicivintvtr  et  refellnntnr.  Cuni  praefertim 
quotidie  in  lucem  emittantur  aliorum  diflertationes,  in  quibusliib  obtentui 
defendendae  auftoritatis  pontiiiciae,  ecclefiarum  libertates  proculcantnrr 
jura  regnorumadt^itantur,  conciliornm  fanftiones  iudibrio  liabentur,  fa- 
cra  epilcoponmi  auftoi-itas  contemnitur,  et  folida  TruiAtruxi  ecclefiafticae 
fundamenta  convelluntui-.  Taliseit,  ut  de  ChrifUani  Lupi  de  adpellatio- 
nibus  opere  nihil  dicam ,  talis  eft,  inqviam,  iuprimis  trat^tatus  fme  anfto- 
ris  nomii)<i  nuper  editus,  qiii  felfo  titulum  praefert,  de  libertatiims  ecclefiae 
G.atlicanae:  quo  quidem  in  opere  non  modo  ecclefiarnm  noftrarum  liberta- 
tes  rifTi  et  fannis  excipiuntur;  fed  ct  clcri  Gallicani  antiftitibus  non  una 
modo  illvvditur.  Talis  etiam  Scheleftrati  dinertatio  deconcilioConftantien- 
fi,  quam  fequitur  nviperrima  ejufdem  confirmatio,  Quid  ergo  licebit  hvi- 
jufmodi  hominibus  Romani  pontrficis  aviftoritatem  invidiofam  reddere,  et 
nobis  non  licebit  eam  ab  hvijufmodi  opprobi-io  vindicare?  Ex  his  abunde> 
ni  fallorr  inteJligitvir,  quo  animo  diflertationes  iftas  in  Ivicem  emiferimus, 
et  quanta  fit  earum  hoc  praefertim  tempore  utilitas.  Hi>c  aceedit  injvm- 
£ta  cunftis  r  qtii  theologorum  albo  accenfentur  ,  propolitionnm  cleri 
Gallicani  anno  1682.  congregati  defendendarum  neceffitas,  ad  quas,  nt 
par  eft ,  tuendas ,  diflertationes  iftas  havid.  omnino  inutiles  fore ,  agnof- 
cent  illi,  qui  eas  adtente  perlegerint, 

Caeterum  illas  ego  diflertationes  de  difciplina  ecclefiaftica  ^hiftorica.s 
infcripfi,  tnm  ne  quempiam  titulvis  ifte  arrogantior  ofFenderet,  tum  etiani 
quia  in  his  hiftoricum  potius  egi  quam  difputatorem.  Haec  funt,  de  qui- 
bvis  monitum  te  voluir  leftor  ervidite,  utque  ad  meas  diiTertationes  animo 
praejudicatis  opinionibus  libero  accedas ,  etiam  atque  etiam  te  rogo.  Vale. 


IN 


XI 


I    N    D    E    X 

DISSERTATIONVM, 

PARAGRAPHORyM 
ET  C  APIT  VM, 

In  hoc  de  antiqua  ecclefiae  difciplina  opere  contentorum. 


DISSERTATIO    L 

De  forma.  et  dijlributione  ecckfiarum 
quarto  praefertim  ecclefiae  faeculo , 
ubi  de  patriarcliis  et  metropolitanis , 
illorumque  jure  ac  praerggativis  agi- 

Praeloquium.  *"*"' 

§.  I.  De  nomine  metropolos  et  metropo. 

litani.  ^' 

§.  II.  De  nomine  primatis.  J. 

$.  III.  De  nomine  archiepifcopi.  4. 

^.  IV.  De  nomine  exarcht.  6. 

f  V.  De  nomine  patriarchae.  7. 

$.  VI.  An  metropolitica  autpatriarchica 
dignitas  fuerit  a  Chrifio  vel  apofiolis 
infiituta.  ^2. 

§.  Vil.  Quando ,  cur  et  quomodo  inftitii- 
ta  fuerit  metropolitica  dignitas.     1 5 . 

§.  VIII.  Provinciarum  et  dioecefeon  ec- 
clefiaflicarum  diftributio  adformam  po- 
Utici  regiminis  fummatim  defcribitur, 
ttpraecipns  in  eamntationes  annotan- 

tur.  17« 


$.  IX.  Divijio  tum  ecclefiafiica,  tum  ct- 
vilis   Africae  dejcrihitur.  i  9. 

§.  X.  De  provinciarum  Galliae  diflri- 
butione,  et  praecipuis  in  ea  primati- 
hus.  22. 

§.  XI.  De  inflitutione  et  limitibus  pa- 
triarchatuum.  29. 

$.  XII.  De  jure  et  privilegiis  metropoli- 
tanorum.  50, 

§.  XIII.  De  privilegiis  exarchortm  feu 
patriarcharum.  57. 

§.  ultimus.  In  quo  concilii  Nicaeni fextus 
canonexponitur,  et  provinciarumfub- 
urbicariarum  limites  ittquiruntur.  65. 

DISSERTATIO    11. 

De  forma  judiciorum  ecclefiafiicortm, 
ubi  de  adpellationibus  advsrjus  nupe- 
ram  Chrifliani  Lttpi  de  illis  lucubra- 
tionem.  75. 

Praeloquium.  7  5 . 

Capvt  I.  In  quo  examinatur  quaeflio  juris, 

$.  I.  De  canone  concilii Nicaeni.         78. 

$.  11.  Noflra  canonis  Nicaeni  expo/iti» 
**  *  cun- 


XII 


INDEX   DISSERTATIONVM 


(onfirmatur  ex  Jequentibus  fynodorum 
decretis.  79- 

§.  III.  Quid  a  concilio  Sardicenfi  circa 
judiciorum  ecclefiajiicornm  formam  fit 
novi  ftatutum ,  ubi  de  canonum  ejus 
fenfu  et  au^oritate.  84- 

$•  IV.  Qjiaenam  difciplina  pofi  Sardi- 
cenjem  fijnodum  jancita  fuerit,       94. 

Cap.  II.  In  quo  ex  fatlis  conligitur,  quae 
fuerit   forma  judicioruvi  ecclefiaftico- 

rum.  1^4- 

§.  I.  Referuntur  et  examinantur  judicia, 

quaefijnodum  Nicaenam  praecejjferunt. 

ibid^ 
Primum  exemplum ,  de  Marcione.  ibid 
De  cauja  Afianorim  circa.  diem  pafchae. 

115. 
De  Fortunato  et  Foeliciffimo.  1 1 6. 

De  Marciano  Arelatenfi.  ng. 

De  BajUide  et  Martiali.  121. 

De  Dionyfio  Alexandrino.  123. 

De  Paulo  Samojateno.  124. 

De  cauja  Caeciliani.  125- 

§.  II.  In  quo  referuntur  et  examinantur 

eaiifae  quarto  ecclefiae  faeculo  judica- 

tae.  '26. 

De  caufis  Melitii  ct  Arii.  ibid. 

De  taufa  Athanafii,    Marcelli,    Eufia- 

thii  Antiocheni,  Pauli,  Lucii ,  et  alio- 

rum.  127. 

De  Euphratae,   Saturnini,    et  aliorum 

in  Qccidente  depofitione.  130. 

De  Euftathii  Sebafteni  ad  Liberium  ton- 

fugio.  *3^. 

De  caufa  Maximi,  NeEiarii,  et  Grego- 

rii  Nazianzeni ;  itemque  de  Meletii, 

Paulini  ac  Cyrilli  caufis.  ibid, 

De  caufa  Bnnofi.  "33- 

De  caufa  "Joannis  Chryfoftomi.  134. 
$.  III.    Referuntur  et  examinantur  ex- 

empla  adpellationum,  quae  vulgo pre- 


feruntur  in  judiciis  quinto  etfexto  faecu- 
lolatis.  138. 

De  caiifa  Coeleftii.  ibid. 

De  caiifa  Apiarii ,  et  diffenfione  epifcopo' 
rum  Africanoriim  cum  Zozimo,  Boni' 
facio  et  Coeleftino,  circa  epifcoporum 
adpellationes  ad  Romanam  fedem.   140. 

De  caufis  Gallicanonm  epijcoporiim  a  Zo- 
zimi  pontificatu  ufque  ad  LeonisetHi- 
larii  Arelatenfis  contentionem.      160. 

De  caufa  Celidonii  et  Hilarii  Arelaten- 
fis.  164. 

De  7ionnullis  caufis  llUjrici.  169. 

De  caiifa  Eutijchis.  171. 

De  caufa  Flaviani.  175. 

De  caiija  Theodoriti.  179. 

De  Eiitherii  Thijanenfs  et  Helladii 
Tarfenfis  epiftela  ad  Xijlum,  necnon 
de  Eutijchianae  adpcllationis  libdload 
Leonem,  quae  monumenta  Lupo  ohjie- 
tricante  prodeunt  in  lucem.  igi. 

De  caufa  Joannis  Talaiae;  mcncnde  ex- 
emplis  judiciorum  ecclefiafticorum  apud 
Graecos,  ufque  ad  divifionemorienta- 
lis  ecclefiae.  ig^. 

§.  ultimus.  Nonnulla  judiciorumecclefia' 
/iicorum  in  occidente  exempla  curfim 
perjiringuntur.  igS. 

Epilogus.  1 9  T , 

DISSERTATIO    III. 

De  tntiqua  infiigendae  extommunicatio- 

nis  ratione.  1 94. 

Praeloquium.  ibid. 

Cap,  I.  A  quibus  et  quomodo  inferretur 

excommunicatio.  197, 

Cap.  II.    In  quos   et  propter  quid  ferri 

poffet  excommunicatio.  207. 

Cap.  III.   De  ej^eclibas  excommunicatit- 

nis.  234- 

DISSER- 


PARAGRAPHORVM    ET    CAPITVM. 


XTII 


DISSERTATIO    IV. 

De  jsrimatu  Romani  pontificis. 

Praeloqnium.  242. 

Cap.  I.  De  primatu  beati  Pctri  inter 
apoflolos.  543. 

i,  1.  Vtriim  et  quomodo  primatus  fauBi 
Petri  pojjit  ex  Jcripturis  demonjirari. 

ibid. 

f.  II.  Petri  primatus  tx  veterum  trjii- 
moniis  adferitur.  250. 

$.  111.  OJienditur  nihil  ohjiare  Petripri- 
matui,  apojiolorum  inter  fe  ^equalita- 
tem ,  ubi  recentior  de  Petri  et  Paiilz 
individuo  primatu  fententia  refelii- 
tur.  253. 

Cap.  II.  De  Romanae  ecclefae  primaiu. 

258. 

j.  I.  Demonfiratur  primatus  ecclejiae  Ro- 
manae  jupra   caeteras  orbis  ecclefias. 

ibid. 

$.  II.  De  primatu,  quem  ambiit  Conjianti- 
nopolitana  ecclefa  necnon  de  Graeco- 
rum  recentiorum  ea  de  re  fententia. 

262. 

9.  III.  Sententia  IViclefiftarim,  Luthe- 
ranorum  et  Calvinianorum  de  ecclefiae 
Romanae  primatu  refertur:  huic  fub- 
jicitur  oppofita  ciirialium  theologorum 
opinio;  ac  demum  refertur  ac  proba- 
tur  aliorum  theologorum  ,  et  praefer- 
tim  Galiorum  doEirina  inter  utramque 
media.  265. 

DISSERTATIO    V. 

Jn  qua  probatur  Romani  pontificis  judi- 
cium  non  effe  irreformabile. 

Praeloquium.  27  ^- 

Cap.  I.  In  quo  ojienditur  Romanos  ponti- 
fices  non  ejfe  injudicando  inj-allibiles. 

273. 

$.  I.  Docetur  id  es  feripturis.         ibid. 


§.  II.  Idem  probatur  ex  veteris  ecclefiae 
difciplina.  i^^. 

§.  III.  Idem  probatur  exemplis  Romano- 
rum  pontificum,  qui  de  facio  a  verita- 
te  deviarunt.  277. 

§.  IV.  Ex  recentiorum  pontificum  pug- 
nantibus  interfe  definitionibiis  rejici- 
tur  infallibilitas,  283. 

§.  V.  Ex  Romanorum  pontificum  confef. 
fione  probatur,  eos  noji  habere  indefi- 
cientis  judicii  privilegium.  287. 

§.  VI.  Rejicitur  infalltbilitas  pontificit 
ex  decretis  conciliorum.  289. 

$.  VII.  Adducuntur  academiarum,  ac 
praefertim  Parifienfis  adverfus  infalli- 
bilitatem  pontificiam,  decreta.      ibid. 

§.  ultimus.  Ex  theologis  idem   docetur. 

291. 

C\p.  II.  Tn  quo  rejpondetur  argumentit, 
quibus  adverfarii  Romanipontificis  in- 
fallibilitatemjuadere  conantur.     293. 

DISSERTATIO    VI. 

De  concilii  generalis  jupra  Romanum 

pontificem  au£ioritate. 
Praeloquium.  joj 

§.  1.    Potefiatis  ecclefiajiicae  immediatum' 
fubjeSium  ejfe  univerjalem    ecclefiam. 

304. 

§.  II.   Majorem   ejfe   concilii    generalis 

quam  Romani  pontificis  auBoritatem. 

308. 
5.  III.  Pnntificem  Romanum  CQncilii  le- 
gibus  teneri,  nec  poffe  illas  pro  libito 
irritare,  immutare ,  quamvis pojfit  ab 
iis  Japienter  difpenfare  in  eo  cafu,  quo 
concilium  difpenfaret.  314. 

§.  IV.  In  quo  probatur.pontificemRoma- 
num  a  concilio  judicariet  deponi pojffe. 

3  «8. 
$.  V.  Jnqno  (onciliorum  PiJaniyConfian- 
**  1  tienfif 


XIV 


INDEX    DISSERTATIOKVM 


tienfif  et  Bafdeenfis  circa  propofitam 
quaeftionem  definitiones  rcferuntiir, 
et  ab  adverfariorum  ohjeUionibm  vin- 
dicantur.  325- 

f.  VI,  Rejpondetur  iis ,  quae  a  nupero 
quodam  Jcriptore  ad  elevanda  et  elu- 
denda  concilii  Confiantienfis  decreta  ob- 
jeBaJunt ,  fimulque patres  Cnnftantien- 
ps  concilii,  necnon  Bafileenfis  et  cleri 
Gallicani  nuperrime  congregati,  ab 
hujus  calumniis  vindicantur.  325. 

§.  VII.  Academiarum  et  theologorum  af- 
fertur  auEloritas.  356- 

f,  ultimus,  Refpondetur  adverfariorum 
ohjeBionibus.  338. 

DISSERTATIO    VU. 

In  qua  prohatur,  pontificem  aut  ecclcfam 
nullam  hahere  in  reges ,  eorumque  bo- 
na  au^oritatem  dire&am  vel  iiidire- 
Eiam ,  nec  poffe  reges  ah  'ipfis  ullate- 
nus  deponi ,  ant  eoriim  fubditos  a  fide 
et  ohedientia  eximi.  347- 

Praeloquium.  ibid, 

Cap.  1.  In  quo  demonftratur,  poteftatem 
eeclefiae  totam  ejfe  fpiritualem  et  in 
temporalia  nullatenus  extendi.     349. 

§.  I.  Jn  quo  exponitur  prima  ratio ,  Chri- 
ftum  Jcilicet  ut  ecclefiae  eaput  nullam 
Iiabuijfe ,  aut  exercuijfe  in  temporalia 
potejiatem.  ibid, 

$,  II.  Continetis  rationem  fecundam  pro- 
pofitionis ,  poteftatcm  fciticet  a  Chrifto 
ecclefiae  conlatam  totam  ejfe  Jpiritua- 
lem.  352. 

$.  lll.  In  quo  tertia  ratio  exponitur , 
Chriftum  nempe  et  apoftolos  omnempo- 
teftatem  et  jurifdiEiionem  temporalem 
ab  ecclefia  amandare.  353. 

$,  IV,  Seu  quartumargumentumpetitum 
ex  tefiinoniis  Romanorum  epijcoporum 


fanflmmque  patrum y  quihus  efficitur 
ecclcfiam  in  jpiritualia  tantum  habere 
potiftitem,  njti  fccHs  rc  reges  in  fola 
temporalia ;  ita  ut  tieutra  potejias  a 
fe  invicem  depcndeat.  3  5^- 

§.  V.  In  quo  qiiinto  argumento  evincitur, 
ecclefiam  in  temporalia  nuHam  habere 
auEioritatem ,  eo  quodper  vimgladium- 
que  materialem  homines  cogere  mini- 
me  pojfit.  359. 

Cap.  II.  In  quodemonftratur ,  civilem  po- 
tejhtem  de  fe  et  ex  natura  fua  inde- 
pendentem  cjje  a  Jpirituali. 

§.  I.  hi  quo  probatur,  potefiatcm  regiam 
immediate  cjfe  a  Deo ,  et  ah  illius  po- 
tejiate  pendere.  365. 

$.  II.  Riges  peccantes  a  ttemine  praeter- 
quam  a  Deo  temporali  poena  pleBi 
pojje.  370. 

^.  III.  In  quo  oftcnditur ,  ecclefiam  non 
pojfe  vi  et  armis  refiftcre  re^ihus  po- 
tejiate  fua  abutentibus ,  fed  ieneri  eos 
patienter  ferre.  375. 

$,  IV,  Principibus  in  rehus  civilibus  et 
temporalihus  omnes  ejfe  fubjeflos.  379, 

§.  ultimus.  In  quo  refeUitur  adverjario- 
rum  opinioex  novitate.  381. 

Cap.  III.  In  quo  refpondetur  objeEiioni- 
bus. 

§.  I.  Rejpondetur  auSioritatihus  et  ex- 
emplii,  quae  ex  facris  litteris  defumun- 
tur.  584. 

§,  II.  In  quo  refutantur  rationes  et  tn- 
duEiiones   Bellarmitii.  390. 

§.  III.  Refpondetur  ratiotiihus  ah  exem- 
plis  five  a  faEiis  adjus  concludentibus. 

399. 
De  excommuttieatione  Theodofii.         400. 

De  privilegio  Sammedardenfi  aliifque  fi- 

milibus.  402. 

De 


PARAGRAPHORVM  ET    CAPITVM. 


xv: 


De  depofitfone  Vambae  regis  Hifpmia- 

riim.  405. 

De  Gregorii  fecundi   excommunicatione 

adverjus  Leonem  Ifaurum.  407. 

De  depofitione  Childerici  Galliarum  re- 

grs.  411. 

De  translatione  imperii  aGraecisadGal- 

los,         _  417. 

De  Ljidovici  Pii  et  Lotharii  exauElora- 

tionibus.  420. 

De  feptem  eleflorum  infiitutione.       423. 
De  tentata  a  Gregorio  Jeptimo  Henrici 

quarti  depojitione.  429, 

De  Othojiis  quarti  depofitione.         435. 
De  Frederici  IL    depofitione.  437. 

De  Ludoviei  imperatoris  exau^oratione. 

442. 


De  tentatis  in  reges  Francorum  depofitia', 

nibus.  446. 

De  geftisipontijicum  adverfus  Anglorum 

reges.  453- 

§.  IV.   De    comilii  Lateranenfis   quarti 

canone  quarto.  457» 

$.  V.  De  concilii  Conftantienjis  in  prae- 

Jenti  negotio  Jententiis.  461. 

§.  VI.  Rejpondetur  auEioritatibus  theo- 

logorum  et  canonifiarum  recentium  1^64. 
§.  VII.  De  decretofacrae  facultatis  Pari- 

fienfis adverfus  Henricum  tertium.  465. 
$.  VIII.  De  cenfura  in  libros  libertatum 

Gallicanae  ecclefiae.  466. 

§.  ultimus.    De  immunitate  clericorum. 

467 
Epilogus.  474. 


Finis  tabulae  titulorum,  dlirertationuni  >  paragrapherum  et  capitum. 


mtmm 


APPRO- 


XVI  ^ 

ADFROBATJONES. 

Theologorum  Parificnfmnh 

Hiftoncas  dinertationes  de  antiqua  ecclefiae  difciplina  ,  a  viro  doftiflimo  in  lucem  ecUtas  ,  nos  itv- 
{ra  fcripli  Parifienfes  theolc.gi  legimus  altente,  et  adprobavimus,  in  us  avitam  doftr.nam  » 
Chrirto  domino  per  apoftolos  eorumque  Aicccfroies  ad  nos  tranfmifram ,  ettermmos  a  patnbus  pofitos 
•d  refeimeu  eccleliae  ftabihendum  et  confervandum  ,  agnovimus  et  laudavimus.  Ex  opens  hnjus  le- 
aione  fruftus  ph.rimum  et  utihtMis  percipient ,  qui  ad  tnitinam  veritatis,  aequitatis  ct  jnftitiae  ihius 
placita  ponderabunt;  miilisque  praejudlciorum  falhs  perfuafionibus .  foli  Clirifto  loquenti ,  et  ccciellae 
ejux  fponfae  definienti,  aures  cordis  adcommodabuut.  Datum  Fariiiis  die  feptima  Septemi>ris  > 
aaao   i6S6<. 

BRAIER,  ROULAND, 

DE  LA  GENEST.  DU  BOIS*, 

BIORD,  DE  RIVIERE, 

DE  GOUE. 

DiiTertationes  iftas  qni  aequo  animo  teget,  is  e%  earum  leftione  friiftum  non  mlnimunr..  confequ?- 
tur.  Certe  nos  infra  fcripti  tlieologi  Parifienles  eas  evolvimus,  qua  potuimus,  diligentia  roaxi- 
ma  •  at  in  iis  evolvendis  eam  habuimus  animi  obleftationem  ,  qua  major  vix  dari  polTit :  tantiimque 
«beft  ut  cenforia  noftra  dignum  virgula  quidquam  occurrerit  nobis,  quin  potius  fincerum  ardenfque  ve- 
ritatis  ac  pacis  fiiignlari  cum  eruditione  conjuiiftum  ftudium  depreheiidin-.us.  Quod  in  vctis  liabebant 
Tiri  plerique ,  ut  in  unum  veluti  doftrinae  corpus  redigerentur  ea  omiiia ,  quae  ad  ccclefiafticam  at- 
oue  civilem  potcftatem  fpeftant.  Hoc  difTertationum  iftarum  auctor  adeo  feliciter  perfecit ,  ut  neutri, 
auod  fui  juris  erat,  adimeret,  neutri,  quod  alterlus  erat ,  concefferit  ,  antiquamque  Gallicanae  eccie. 
fiae  ac  facultatis  facrae  fententiam  a  malevolorum  caluniniis,  ac  fciolurum  ratiunculis  ita  liberavit,  ut 
Mni  veritati  aperiendae  atque  illuftrandae  intentus,  ubique  perfonas  a  caufk  fecernat.  In  hoc  oprre 
auaecumque  traftantur,  traftantur  plene  et  dilucide ,  in  eo  e.vuberat  nihil ,  ae  uihil  defidcraf.ir ,  nec 
ouidquam  eft,  quod  inoffenfo  pede  decurrere  non  poflit  vir  antiquitatis  ecdefiafticae  ftudiofus.  Datura 
Pwifiis  die  vigefima  fexta  Augufti  anno   1686. 

L.  HIDEUX,  ecclefiae  SS.  Innocentium  reftor. 
DELESCOLLE. 


Has  differtationes,  quas  diligenter  et  adtente  legimus,  ecclefiae  et  antiquitatis  eccleriaftic.-.e  fVudio- 
fii  perutiles  forc  judicamus,  et  in  eis  uihil  iuveairaus  a  reiul*  fidei   alienttin.      Dataiu  Panftis 
aano  i6g6.  die  vero  noua  Septembris. 

VARET. 


CA- 


CATALOGUS    EORUM, 
QUIHUIC  EDITIONI  NOMINA  DEDERUNT. 


Emi   ENTissiMvs  AC  Celsissimvs  D. D.  FRIDERI CL'S  CaROLUS  JOSEPHUS,   S. 
S..DIS     KUgvstisae    ARcHiEPiscofVs    ET    Prixceps    Flegtor  ,  Ac    Princeps' 

EpISCOPVS        WorMATIENSIS       IxsMTVTI      NOSTRI       PaOTECTOR 

Clementissimvs   ETC.  ETC. 

Serinissimvs  D.  D.  CAROLUS  ,   S.  R  L   Princeps   Haereditarivs  de   Tvrri 

et  Taxi  etc.  etc. 


A. 

AlldefTen,  Conventus  R.R.  P.P.  Capncinorum. 
DD.  Alef ,   Confiliar.  Regim.  Elea.  Palat. 

Alt,   Can.  Cap.  Spir. 
Amoeneburgi  Collegiata  ad  S.  loannem. 
Amorbacenfis  Abbada. 
DD.  Andreae,  Bibliopol.  Francof. 

Anzmann  ,  I.U.D.  ejusque  Prof.  ac  Jud.  Eleft. 
AuU    Mag.  Confiliar. 
Argentinae  Bibliopol.  Acadera. 

Arand ,   S.   T.   D.   ejufque  Prof.   Mag. 

DD.  Arnoldi,  Eccl.  Coll.  ad  S.  Florent.  Confluent. 
Can.  Cap.  Curiat;  Archiep.  Eccl.Adfeff. 

Afijlienbrenner,  Alumn.  Cler.  Bamb. 

Audretfcli  ,  Parocli.  in  Fifchbacli  et  F.  F. 
Eremit.  Praefes. 

B. 

DD.  Baehr ,  Ord.  Cift.  Prof.  et  Burfar.  in  Eberbach. 

Bachem,  Confiliar.  Eccl.  Colon.  etc. 

Bader,  Faroch.  in  Eberllein. 

Baldenweg,  Eccl.  Metrop.  Mag.  Vic. 

Bapflmann  ,  Confiliar.  Int.  et  Referend. 
Bamb. 

Bauer,  Paroch.  in  Appenheim. 

Baumann  ,  Eccl.  Cathedr.  Spir.  Vic. 

Saufch,  I.U.L.  Cnr.  Archiep.EccI.  Conflaent. 
Fifcal  Ecd.  Coll.  ad  SS.  Martin,  et 
Serer.  Meaaft.  Caji,  C»p, 


DD.  Beck ,  Confiliar.  Int.  Referendar.  et  Cur.  Ar^ 
chiep.  Eccl.  Confluent.  OtJicial.  etc. 
Beck,  Eccl.  Cathedr.   Aug.  Vind.   Confiliar 
van  der  Becke  ,    Confiliar.  Int.  et  Camerae 
Direft.   Btuchra!. 

Becker,  S.  T.  D.  ejusque  Prof.  ac  Confiliar. 
Eccl.  Mag,   etc. 

Becker,  O.S.B.  S.  T.  D.  ejusque  Prof.  Bonnae. 

Becker,    Paroch.  iii  Odenmunfter  Mag. 

Beez,  S.  Theol.  Cand.  Bamb. 

Berberich  ,   Ord.  Cift.  Prof.  in  Eberbach, 

Beythorn  ,  Paroch.  iu   Zuzenhaufen. 
BibliothecaNobiUtat.  Immed.  Imp.  Pagi  Creichgov. 

Archiep.    Semin.   CIement.;Trevix. 
D.  Birlier ,  Archiep.  Semia.  Mag.  Alumn. 
Bildhiifana  Abbatia. 
DD.  Bifchotf,  Parochus  in  Hundheim. 

Bla(j,  Sacellan  in  Volkach. 

Blaumeifter,  Gymn.  Eleft.  Trev.  Prof. 

Boe,  Gymn.  Eleft.  Mannhern.  Prof. 

Boegner,   Confiliar.  Eccl.  et  Commiffar.  Ar- 
chiep.  Afchaffenburgi  etc. 

Boegner  ,  Eccl.  CoU.  ad  S.  Barthol.  Francof. 
Can.  Cap. 

Bouge  ,  Confilii    Ekft.  Aul.   Bonnenf.  Refe- 
rendar.  etc. 

Brack,  S.  Theol.  Cand.  Banib. 

Brand,  Cleric.  Titul.  Heidelb. 

Br<ui<l,  Fresb.  Treyir. 


BD.  Brandrnajer  ,  Eccl.  Coll.  Badenf.   Cuftos  et 
Scholae  ibld.  Direft. 

Brauburger,  Confiliar.  Eccl.  Spirenf.  ett. 

Braun ,  Curiar.  Judicial.  Eleft.  Mag.  Procurat. 

Breckheimer,  Parochus  iii  Trechtingshaufen. 

Breunig,  Aftuar.  Sulae  iii  Princip.  Henneb. 

de  Bridoul,  Satrapa  in  Berncaftel» 

Broxtermann ,  Syndic.  Osnabrug. 

Brunner,  Sacellan  in  Amorbach. 

Buchmiiller,  Parochus  in  Hochdorf. 

Biichel ,  Satrapa  in  Hillesheim. 

Bullmann,  ord.  Cift.  Prof.  in   Bildhaufen. 

Burkard,  Parochus   in  Ebersbach. 

de  Bufch,  Eccl.  Coll.  ad  S.  Vift.  Mag.  et  ad 
B.  M.  V.  ad  Grad.  Col.  Decan.  et  refp. 
Can.  Cap. 

C. 

DD.  Caftello  ,  S.  T.  D.  ejusque  Prof.  Trevir, 

Caftor,  Paroch.  in  Wirges. 

Catti,   Can.  Cap.  Spirae. 

Cavallo,  Can.  Cap.  in  Vilshofen  et  Confift. 
Eccl.  Epifcop.  Ratisb.  Secret. 

Cclla,  Cubicularior  Nobil.  Princip.  Bamb. 
Adminifter  (vulgo  Hofkammerfourier^ 

Clemens,  Carmeli  Mag.   Prior. 

Conrad  ,  S.  T.  D.  Semin.  Archiep.  Clement. 
Trev.  Regens  etc. 
Coesfeld.  Conventus  R.  R.  P.  P.  Capucin. 
Coijfluentiae  Conventus  R.  R.  P.  P.  O.  S.  Franc. 

RecoU. 
DD.  Cordes  ,  J.  U.  D.  ejusque  Prof.  Monaft. 

llluftr.  Cramer  de  Claufpruch  ,  Emm.acSer. 
Eleft.  Colon.   Referendar.  inEccl.  Int.  &c. 

Cramer,    0.   S.  B.   Hift.  &  art.   Dipl.   Prof, 

Bonnac. 
Croenlein  ,    Sacellan  in  Helmsheim. 

D. 

DD.  Daniels,  J.  U.  D.  ejusqueProf.  et  Confiliar. 
Aul.  Bonnae. 
Danzinger,  Jur.  Cand.  Mag. 
Dames,   Sacellan.  in  Burgen. 
CauDi,  Fliil,  D.  ac  PiiyCc  Prof,  Bamb. 


DD.  Decherinus  Fabianus,    O.  S.  Franc.    Recoll, 

Commiffar.  General. 

Deldono,  Can.'    Cap.    Spirae. 

Peybel,  Epilc.    Semin.    Spir.  AIumB. 

Diez ,   Can.  C.ip.  Bamb. 

Diller,    Jur.  Cand.  Mag. 

Dillmann  ,      Decan.     Rur.    et    Paroch.    in 
Kriiftel. 

Doetfch,  Illuftr.  S.  R.I.  Comit.  de  EIz  Mo. 

derator.  Mag. 
Dorfch  ,  Phil.  et  S.  T.  D.   ae  Logices  Prof. 

Mag. 

Dreefen  ,   Eccl.    Archidiac.  Bonnenf.    Can. 
Cap. 

Dreefen,  0.  S.Franc.  Recoll.  S.  T.  D.  Colon. 

Driver,  Eccl.  Coll.  Veter,  Cathedr.  Monaft. 
Can.  Cap.  et  Cellar. 

E. 

Eberbacenfis   Abbatia. 

DD.  Reverendifl".  de  Eckart,  Epifc.  Joppenf.  ac 
Suffragan.  Mag.  per  Thuring.  et  Con- 
filiar.  Int.  etc. 

Ehlen,    Eccl.   Coll.  ad    S.   Stephan.    Mag. 
Can.  Cap. 

Eilers,  Vicar.  et  CommifTar.  Osnahr, 

Elmering,  Can.  Cap.  Monaft. 

Eifinger,  Gymn.  Badenf  Prof, 
Engelhard,    S.  Theol.  Cand.  Mag. 
Effendiae  Conventus  R.  R.  P.  P.  Capucin. 
F. 

DD.  Famcl  ,  Confiliar.  Eccl.  et  Eccl.  Cathedf. 
Fuld.  Paroch. 

Fahrmann,  Confiliar.  Eccl.  WirceB. 

Falciola  ,    Eccl.    Coll.  ad  S.  Joann.  Mag. 
Can.  Cap. 

Faubecker,  Paroch.  in  Longueville. 

IU»ftrifr.  L.  B.  de   Fechenbach,     Ecd.    Metr. 
Mag.  Decanu.s,  etc.  etc. 

Feth,  O.  Erem.  S.  Ai\g.  Convent.  Spir.  Prior. 
Fexer,  Coufijii  Aul.  JSanib,  Adroc, 

DD. 


DD.  Fircher,  Parocli.  in  Aetfch. 

Fifcher ,  Bibliopeg.  Ai.l.  Trevli*. 

Flefch,    Gymn.   Eleft.  Trevir.  Prof. 

Forkenbeck,    Eccl.  Coll.  Vet.  Cathedr.  Mo- 
naft.  Caii.  Cap.  et  Jud.  Aul.  Coiifiliar. 

Fraaz,  Eccl.  Coll.  ad  S.  Petr.  in  Noerth.r)ecan. 

Fraccaffiiii,  Chorl  IWufici  Aul.  Bamb.  Direft. 

Frank,  J.  U.  D.  ejusque  Frof.  ac  Confiliar. 
Eccl.  Mag.  etc. 

Franzmadhes,  Archiep.  Semin.  Mag.  Alumn. 

Frey,  Epifc.  Semin.  Bamb.  Alumn. 

Frohnhofer,  S.  T.  Lic.  Paroch.  et  Confeflio- 
nar.  Sanftimonial.  in  Kiebach, 

Fuchs,  Paroch.   in  Kempten. 

Illuftriir.  S.  R.  I.  Comes  de  Fugger  a  Baben- 
haufen  etc.  etc. 

G- 

DD.  Gaertler,  Eccl.  Imn.  Equeftris  in  Odenheim 
Can.  Cap. 

Gaertner,  O.  S.  B.  Prof.  ad  S.  Fetrum  Sa- 
lisb. 

lUuftrifr.  L.  B.   de  Gebfattel,    Eccl,  Cathedr. 
Wirceb.  Can.  Cap.  etc.  etc. 

Gfeiger,   Confiliar.  Aul.  Brandeb.  Baruth. 
Geisler,  J.  U.  D.  ejusque  Prof.  Heidelb, 
Geifsler  IlluftrifT.  L.B.  de  Kerpen  Moderatof, 
Geift,  Paroch.  in  Wehrheim. 
Gellingsheimer ,  Sacellan.  in  Heppenh. 
Gentil ,  S.  T.  D.  Paroch.  Bingii. 
Gerner,  Eccl.  Coll.  ad  S.  Jac.  Can.  Cap.  ac 

Scholae  Norm.  Bamb.  Direft. 
Geromont,     Jur.  Cand.  Mag. 
Geyer,  0.  S.  B.  Prof.  in  Brauweiler. 
Gllzem,  Eccl.  Cathedr.  Wormat.  Vicar. 
Gifchett,  Sacellan.  in  Duttweiler. 
Gluck,    Confiliar.  Aul.  et  Prof.  Erlangae. 

Gnau  ,    Eccl.  Coll.  ad  S.  Joann.  Amoeneb. 
Can.  C?p. 

Goebhard ,  Bibliopol.  Bamb. 
Goefen ,  Jur.  Cand.  Mag. 
Goesmann  ,  Archiep.  Semin.  Mag.  Alitmn 
Seaef, 


DD.  Goldhagen ,  S.  T.  D.  et  Confillar.Eccl.  Palat,' 

Grebenftein,  S.  Theol.  Cand. 

Cregel ,  J.  U.  D.  ejusque  Prof.  Wirceb. 

Goffi,  Decan.Rur.  et  Paroch.  inHelmsheim. 

de  Gudenus,  Ecd.  Coll.  adS.  Sever.  Erford. 
Cantor. 

de  Gruben,  Arcliidiac.  Eccl.  Bonnenf.  Caa. 
Cap.  etc. 

Gumbmann ,    Confilii  Aul.  Bamb.  Advoc. 
Gunther,    J.  U.  D.  et  Prof.  Helmftad. 
IUuftrifl'.  L.  B.  de   Guttenberg,  Eccl.  Cathedr, 
Wirceb.  Can.  Cap.  etc.  etc. 

lUuftriir.  L.  B.  de  Guttenberg ,  Eccl.  Cathedf. 
Fuld.  Can.  Cap.  ete.  etc. 

H. 
DD.  Haas,  Bibliopol.  Colon.  Agrlpp. 

Haerdt,  Ecci.  Coll.  adS.  Maurit.  Praepof.  eC 
Confiliar.  Ecd.  Mag.  etc. 

Hagenburg,  Sacellan.  in  Biblis. 

ftannbaumb  ,  Eccl.  Cathedr.  Bamb.  Vicar. 

Hardy ,  Jur.  Cand.  Mag. 

Hartmann,  Paroch.  in  Rothenfels. 

Hartleben  ,  J.  U.  D.  ejusqueProf.  ac  Confiliar. 
Aul.  et  Revifor.  Mag. 

Hauk,  Archiep.  Vicariat.  Trev.  Adfeffor  et 
Fifcal.  etc. 

deHaunold,Eccl.  Coll.  ad  S.  Stephan.  Mag. 
Decan.  et  Curiae  Mttrop.  Sigillifer. 

Heckmann,  D^can.  Rur.  ac  Paroch.  in  Bens- 
heim. 

Heill,   Clericus  Badae. 

Reverendiff.   Heimes,  Epifc.  Aulonenf  Suffra. 
gan.  et  Confiliar.  Intim.  Stat.  Mag.  etc. 
Heimes ,  Confiliar.  Eccl.  Mag.  etc. 
Heife,  Paroch.  ad  S.  Martin.  Eiford. 
Hellwig,  0.  Praed.   Subprior  Convent.  Mag, 
Henkel,  Archiep.  Semin.  Mag.  Alumn. 
Henne ,  Paroch.  in  Abtfteinacli, 

Henning  ,      Ecclef    Iirper.    ad   S.    crucen» 
Nordhufii  Can.    Cap. 

Herbert ,  J.  U.  D.  ejus^ue  Prof.  ac  Confiliar. 
Aul.  Fuld. 

X «       ■  ^^- 


BD.  Hermes  ,  Paroch.  Subfidiar.  ad  S.  Gangolphuiu 
Trev. 

llluftrifl".   de   Herro.?dorf,  Eccl.  Metrop.  Colon. 
Caii.  C;ip.  ctc.  ctc. 

Hermnan,  O.   S.  Franc.   Recoll.    S.   Theol. 
Piol'.  in  Detteibath. 

Heftler,  Paroch.  in  Schieferftadt. 

Heuffe  ,  Ord.  Cift.  S.  Theol.  Prof.  in  Reifen- 
ftein. 

Heudenreich  ,   0.  S.  B,  Prof.  in  Langenheim. 

Hi.iimes  et  Efslinger,  Bibliopol.  Confluent. 

Hirfch ,   Cleric,  liadae. 

Hober,   S.  T.  D.  ejusque  Prof.  ac  Confiliar. 
Eccl.  Wag.  etc. 

Hoelfcher,   Eccl.  Dulmen.   Can.  Cap.  et  Jud. 
Eccl.  Adfeff. 

Hofer,  .0.  S.  B.  Prof.  Salisburgi  ad   S.   Pe- 
trum. 

HofFmann  ,  Praefeft,  et   Prof.  Gymnaf.   Ba- 
dens. 

Hoffmann,    Primiflrar.  in  Ballenberg. 

Hoitmar,   O.  S.  Franc.  Minor.  Provinciae  Co. 
lon.  Provincial. 

Homberg,  Jur.  Cand.  Mag. 

Homburg  ,    Eccl.    Coll.    ad    S.   Lubent.   in 
Dietkir,:hen  Can.  Cap. 

Jlornung,  O.  S.  Aug.  et  Scholae  Norm.  Di- 
reft.  Jlag. 

Homung,   Sacellan.  in   Heppenh. 

^uber,   S.  Theol.  Cand.  Bamb. 

Huppmajer,  Can.  Cap.  Spirae. 


I>D.  Jaeger,  Vicar.  Spirae. 

Johann  ,   O.  S.  Aug.    et  Gymn,  Eleft.  Mag. 
Frof. 

Jung,  S.  T.  D.    ej\isque  Prof.   ac    Confiliar. 
Eccl.  Mag.  etc. 

JunV  ,    llluftr.   S.  R.  1.  Comitis  de  Keffel- 
flAdt  Moderator, 


DD.  Kalt,  Confiliar.   Ecd.  Iniim.   et   C.in.  Cap. 
Spirae. 

Kauzmann  ,    Semipraebendar.  in   Aede  Ca- 
tliedr.  Spir. 

Kappenbergae    PracpofitHra     Nobil.    Ord.    Prae- 
monftr. 

DD.  Karl ,  Eccl.  Cathedr.  Spir.  Vicar. 

Kauffe,   SaccUan.  in  Kicderach. 

Keller,  Arrliiep.  Scminar.  Mag.  AJumn. 

de  Kempis  ,   Confiliar.  Aul.  et  Regim.  Eleft. 

Bonnae. 
lUuftriff.    S.    R.    I.    Comes    de     Keffelftidt, 

Eccl.   Metrop.  Trev.  et  Cathedr,  Eich- 

ftettenf.  Cun.  Doniic. 

Kilian,  Gymti.EIeft.  Afchaff^eub.  Piof. 

Klemm,  Archicp.  Seminar.  Mag.  Alumn. 

Kleiiihans,   Paroch.  in  Heimbach. 

Klocker,  ].  U.  D.  ejusque  Prof.  Ingolftad. 

Koch  ,  Eccl.  Coll.  B.M.V.  ad  Grad.  Mag.  Vicar, 

Koehler,   Eccl.  Coll.  aJ  S.  Joann,  Amoexieb. 
Can.  Cap, 

Kraemer,  S.  T.  D.  et  Curiae  Eccl.  Wortnat. 
Secretar. 

Kranfs,  O.  S.  B.' et  Prof.   in  Langenheim, 

Krick  ,  ].  U.  D.  ejiisque  Prof.   et   Coufiliar, 

Eccl.  INIag.  etc. 

Krings ,  0.  S.  Franc.  Minor.  ProyiBciae  Cb- 
lon.  Secretar. 

Kruger ,   Saccllan.  in  Lorch. 

Knhn,  Paroch.  in  Steinheim. 

Kuhn,   Sacellan.  in  Riedern. 

Kubel ,  S.  T.  et  J.  U.  D.  ejusque  Prof.  Heidelb. 

Kiilp,  Paroch.  iu  Marxheim. 

_  Kunkel,  Archiep.  Semin.  Mag.  Alumn. 

Kyrion  ,  S.T.D.  et  Direft.  Academ.  Colou.  ete. 


DD.  Ladronne  ,   Confiliar,  Eccl.  et  Gymn.  Elcft. 
Mag.  Praef.  etc. 

L»ui,inert,  Subftitut.  Amoeneb. 


DD.  Lang,  Eccl.  Col!.  B.  M.  V.  ad  Nives  Salisb. 
Can.  Cap.  et  Coiifiliar.  Eccl. 
Lang,  Paroch.  in  Gerolsiieim. 

de  Laffaulx,  Ecc!.  Coll.  ad  S.  C.iftorem  Car- 
donae  Can.  Cap. 

Laaterer.Confiliar.  Eccl.  et  Sexpraebendar. 
iii    Aede   Catliedr.    Spir, 

Lautepfacli ,  Arcliiep.  Seonin.  Mag.  Alumn.- 
Lawersweiler ,  O.  Carm.  S.  T.  D.  et  Provin- 

ciae  Rlien.  Prior  Provincial, 
Lechner ,  Cleric.  Badae. 
Leibes  ,  Profeffor.  Wirceb. 
Lippert,  Curiar.  Eleft.  Palat.  Advocat.      . 

Lomberg,  J.U.  D.  ejiifque  Prof.  Archidiac, 
Eccl.    Bonnenf.  Can.  Cap. 

Lorray.TheoL  Cand.  Badae. 


M. 


D,    Macher  ,     O.  S.    B.  ac  Prof.  ad  S.  Maximin. 
Trev. 

Magnntiaci    Conventus   R.    R.    P.    P.    Carmelit. 

Conventns    R.  R.    P.  P,  Eremit.  O. 
S.  Ang. 

Convent.  R.   R.    P.   P.   0.  S.   Franc. 
RecoU. 

DD.  Majer,   Seiiat.  Civ.  Bamb.   Adfeff. 

M-nl  ,     Archiep.    Semin.    Mag.   Alumn. 

Marienheid,    Couventus   R.   R.    P.  P.  Praedica- 
tor. 

DD.  Martin ,  Confiliar,  Intira.   Wirceb.   etc. 

Martin,  Paroch.  Ord.  Teuton.  in  Saxenhau- 
fen. 

Meinong,  Eccl.   CoU.  B.  M.  V.    Erfordiae 
Decan. 

Hella,  0.  S.   Franc.  RecoU.  et  Paroch.  in 

Sandliaufeii. 

Metz,  Gymn.  Eleft.  Palat.  Mannhem.  Prof. 
Metzler,  J.  U.  D.  et  Archivar.  Argentin. 
Mejers,  Eccl.  CoU.  ad  S.  Georg.  Can.  Cap. 
«t  ad  S,  Jac.  Farachus  Colon,  Agripp. 


Reverendiff.  D.  Jlichael ,    Abbas  m    Thierha»p. 

ten. 
DD.  Mihen,  Paroch.  ad  S.  Clement.  Hannoverae* 

Mittel ,  Bibliopeg.  JMannhem. 

Mittnacht,  Confiliar.  Eccl,  Wormat.   et  P»- 

roch.  in  Hoflieira. 
Moefel,  Sacellan.  Bingii. 
Molitor,  J.  U.  D.  et  Curiar.  Jud,  Eleft.  Msg. 

Advocat. 
Miiliifeld,  O.  S.  Aug.  et  Gymn.Eloft.  Mag. 

Piof. 
Miiller,  J-  U.  D.  ejufque  Prof.   Heidelb.   et 

Confiliar.  Aul.  Palat. 
Muller ,  S.  T.    D.   et  Gymnaf.   Eleft.   Mag. 
Praef.  et  Faroch.  in  Hofpit.  ad  S,  Joan. 
Muller  ,     Surdorum   et  Mutorum    Inftruftor 

Magunt. 
MuUer,  Sacellan.  in  Bodenheijn. 

N. 

DD.   Nau ,   Can.  Reg.  Ord.  Fraemonftr.  in  llbei^r 
ftadt. 

Niefen  ,  J.  U.  L.  Eccl.  Archidiac.  BoHBetft 
Can.  Cap.   etc. 

Neoftadienfis  Abbatta. 

DD.  Nicola  Prof,  Confluent. 

Nick,  Gymn.   Eleft.  Trev.  TtoL 

Nickel,  Bibliopeg.  Magunt. 

Nieberg,  J.  U.  D.   et  Secretar.   OlhabMj. 

Neuland ,  0.  Cift.  Frof.  in  BildljauiSB. 


DD.  Oberthur,  S.  T.  D.  ejufqne  Pref.  ac  Conft. 
Iiar.  Eccl.   Wirceb.  etc, 

Oberthur  ,  S.  T.  D.   ejufque  Prof.   ac  Uni- 
verfltat.  Bonnenf.  Reftor  Magnific.  etc 

Orfolini,  Confiliar.  Eccl.  et  Can.  Cap.  Spk. 
Orth,  Eccl.  Metrop.  Mag.   Vicar. 
Ott ,  Ecol.  Cathedr.  Spirenf.  Vicar. 
Rererendiff.  Otto    0.  S.  B.    Abbv  in   Cet*. 
da, 

)(   3  S.' 


p. 


D.  Paafer,  Can.  Reg.  O.  Praemonftr.  Profeff.  et 
Paroch.  in  llbenftad. 

Paderbornae  Conventus  R.R.  P.P.  Capucin. 
DD.   Pattberg  ,  Confiliar.    Eccl.    et    Commiffar. 
Arcliiep.  per  Eichsfeld.  etc, 

Paul,  Gymn.  Bad.  Frof. 

PauU,  Paroch.  ad  S.  Stephan. 

Pfretfchner,  O.  S.  B,  Prof.  in  Langenheim. 

Pfifter,  lUuftriff.  L.  L.  B.  B.  de  Guttenberg 
IModerator, 

Pingeler,  Gymn.  Eleft.  IMontabur.  Prof, 

Fithiens ,  Paroch.  in  Berncaftel. 

Flatz  ,    Epifcop,   Seminar.  Wormat.  Oeeo- 

nom. 
Potthof,  ]ud.  Eleft.   Aul.  Palat.  Confiliar, 

Preftinai  .    Paroch.   ad   S.  Gangolph.   Trcr, 

et  Exarainator  Synod. 
Puls,  Confiliar.  Aul.  et  Regim,  Bam^. 
R. 
DD.  Reich ,  Paroch.  in  Diedesfeld. 

de  Reider,  Confiliar.  Aul.   etRegim.  Mag: 
de  Reider  ,  Eccl.   Coll.  B.  M.  V.  ad  Grad, 

Mag-  Can.  Domic. 
Reuder,  Phil.  Prof.  Bamb. 
Reuter,  Eloquent.  Prof.  Bamb. 
Riauz ,  0.  S.  Aug.  Proc.  Mag. 
Ribbele,  O.S.  B.  Abbat.  Princip.S.  Blafiiip 

Silva  Nigra  Archivar. 
Richter,  lur.  Cand.  Mag. 
Ricker,  S.T.  D.  ejusque  Prof.  ac  Eccl.  CoU. 

ad  S.  Viftor.  Mag.  Can.  Cap. 
Rieffel  ,     Cancellar.     et    Confaiar.    Intim, 

Wormat.   etc. 
Rxes ,  S.  T.  D.  ejusque  Prof.  Mag.  ac  Eccl. 
Coll.  ad  B.  M.  V.  in  MonteFrancof.  Can, 
Cap. 
Roeder ,  Archiep.  Semin.  Mag,  Alumn. 
Roefen,  O.S.B.  Prof.  Gymn.  Hildes. 
Roppelt,  Can.  Cap.  Bamb. 
Roppelt ,  Ef  ifcoj^.  Semin.  B*mb.  Alunifl. 


DD.  Roffart,    0.  S.  B.  Prof.  et  Bibliotliecar.  ia 
Langenheim. 

Roth  ,  J.  U.  D.  ejusque  Prof.  ac  Confiliar.AuL 

Mag,  etc. 
Rothenfe  ,  Paroch.  Novi  Operis  Erford. 
Ruppert,  Archiep.  Semiuar.  Mag.  Alumfl. 
S. 
DD,  Samhaber ,  J.  U.  D.  ejusque  Prof.  ac  Confiliar. 
Aul,  Wirceb. 
Sans,  Paroch.  in  Oberluft, 
Sauer,  Curatus  Comunit.  Cathol.  Erlacg. 
Schaefer,  Paroch.   in  Weiskirclien, 
Schaaryogel ,  Paroch.  in  Sponheim. 
Scheben,  S.  T.  D.  ejusque  Prof.  Bonnae- 
Scheidel,  S.  T.  D.  ejusque  Prof.  ac  Conriiiar. 

Eccl.  Mag.  etc, 
Scheld  ,  Paroch.  in  Nlederklein. 
Schelver,  J.U.  D.  Monafterii. 
Schenk,   Paroch.  in  Gabsheira. 
Scherer,    Eccl.  Cathedr.  Spir.  Vicar. 
Scheuer,   Confil.  Eccl.  &  Ecd.  Metrop.  Ma." 

gunt.   Pleban. 
Schick ,    Fccl.  Coll.  ad  S.  Joann.  Amoensb. 

Can.  Cap. 
Schlehlein,     Confiliar.    Aul.  et    Senat.  Civ. 

Bamb.  Syndic. 
Schmelzer,  Archiep.  Semin.  Clement.Trey. 

Alumn. 
Schmahienberger,    Archiep.    Semin.    Mag. 

Alumn. 
Schmitt ,  Parochus  in  Pfatfenwifsbach. 
Schmitt,  Sacellan.  Bingii. 
Schmitt,  Architp.  Seminar.  Mag.  Alumn. 
Schmitz  .  Presbit.  Trevir. 
Schmitz ,  O.  S.  Frane.  Recoll.  Jur.  Can,  et 

Hift.  Eccl.  Prof.  Duffelldorpii. 
Schmitz.O.S.Frapc.  Recol.  Jur.Cand.Heidelb; 
Schnaubert,  ].  U.  D.  ejusque  Prof.  Jenae  ao 

Confiliar.  Aul.  Saxo  Vinar. 
Schneid ,  J.  U.  D.  ejusque  Prof,  et  ConfiliiT. 

AuL  Wireeb. 

DD. 


DD.  Sclinelder,  Gymn.  Wormat.  Prof. 

Schneider,  Archiep.  Semin.  eiemeut.Trevir. 
Oeconom. 

Schell ,    Confiliar.  Eccl.  et  Can.  Cap.  Spirae. 

Scboenthalenfis  Abbatia. 

DD»  Schorr  ,  S.  T.  D.  ejusque  Prof,  ae  Examinat. 
Synod.  Trev. 

Schott ,  J.  U.  D.  ejnsque  Prof.  ac  Confiliar. 
Eccl.  Barab.  etc. 

Schrauth,  Gymn,  Eleft.  Palat.  Mannhem.Prof. 

Schreiber,  Gymn.  Badenf.  Prof. 

Schroell ,  Bibiiopol.  Trevir. 

Schulteifs,  Coiifihar.  Eccl.  ac  Eccl.  Metrop, 
Mag.  Vicar.  etBibliothecar.  etc. 

Schufter  Sacellan.  in  Albimoeiiig. 
Schwan  et  Goez,  Bibliopol,  Mannhem. 
Schwarz  ,   Sacellan.  in  Finthen. 

Schweikard,EccI.  Coll.  adS.  Audr,  Wormat. 

CaRos, 
Schweling,  J.  U.  D. 

Sensburg,  Confilii  Aul.  Bamb.   Secretar. 
Seuffert ,   Can.  Cap.  Bamb. 
Simon,  Gymn.  Eleft.  Montabur,  Prof. 

llluftriff.    S.   R.    I.    Comes  de  Spauer,  Eccl. 
Metrop.    Salisb.    et  Cathedr.   Brixienf, 
Can.  Cap.  etc.  etc. 
Speckert,  Parochusin  Ruppertsberg. 
Speer,  Parochus  in  Hettingen. 
lUuftriff.    L.    B.  de    Spiegel ,     Eccl.   Cathedr. 
Monaft.  Can.  Cap.  etc.  etc. 
Spies,  S.  TheoI.Cand. 
Spirae  Conventus  R.  R.  P.  P.  Eremit.  0.  S.  Au^ 
llluftriff.  S.  R;  1.  Comes  de  Stadlon,  Eccl.Me- 
trop.  Mag.  et  Cathedr.  Wirceb.Can.Doraic, 
Stadtbergae  Conventus  R.R.P.  P.  Capncinorum. 
DD.  Stapp,  Jur.  Cand.  Bamb. 

Steinacher,  S.T.D.  et  Confiliar.  Eccl.  Wir- 

ceb.  etc. 
Steinacher,  Beneficiat,  Neoftadii  ad  Salam< 
Steiner,  Gymn.  Bamb.Prof, 


DD,  Stcphan ,  Cleric.  BaJae. 

Stoecker,  Confilii  Aul.  Bamb.  Advocat 

Stolberg,  Phil.Prof.Hildes. 

Stolz,  Illuftr.  S.  R.I.  ComitisdeFuggeretC- 
Confiliar. 

IUuftriff.  de  Straufs,  Coijfiliar.  iBtim.  Statui. 
Mag.  etc,  etc. 

T. 

DD,  Tavernier  ,  Illuftr.  L,  B  de  Schrottenbacii , 
Moderator  Bamb, 

Thaddaeus.  a  S.  Adamo  0.  Carmel.  Difcalc. 
S.  T.  D.  ejusque  Prof.  Bonnae. 

Thaier,  Confiliar.  Eccl.  et  Ecd.  Coli.  ad  Ni- 
ves  Salisb.  Can.  Cap. 

Theufen ,  0.  S.  Franc.  RecoII.  S.  T.  D.  ejus- 
qiie  Prof.  Heidelb. 

Thorweften,    Eccl.  Cathedr.  Hilde^h.  et  Fa. 
derb.  Vicar. 

Toennefaacenfis  Abbatia. 

DD.  ToUaeus,  Can.  Cap.  Spirae. 

de  la  Tour,  Eccl.  Cathedr.  HildeS.  Vicar. 

Traiteur ,  Eccl.  Coll.  ad  S.  Martln.  Worraat. 
Can.  Cap, 

Troft ,  O.S.B,  Prof.  et  Sacrifta  in  Langenheim. 

de  Troge ,  J.  U.  L.  ac  Curiar.  Ekft.  Palat. 
Advocat.  Mannhem. 


U. 

DD.  Venino  ,  Sacellan.  in  Loerzweii. 

Uhl,  Nobihtat.  Immed,Imp.  Pagi  Creichgov. 
Confiliar. 

Uilheimer  .  J.  U.  D.  ejusque  Prof.    ac  Con. 

filiar.  Aul.  Bamb. 
Umpfenbach  ,  Illuftriff.  Familiae  L.  L.  B.  B, 

de  Dalberg  etc.  Coufiliar. 

Ungleich  ,  Univerfit.  Mag.  Bibliopeg. 

Vogel,  Camerae  Eleft.  Palat,  Coflfijiar,  «J 
FikiL 


»D, 


w. 

BD.  Wagner,  Eeel.  CoU.  ad  S.  Steph.  Magunt. 
Vic. 

Wagner,  Secretait 
Ilfuftriff.  L.  B.  de  Waldenrels  Emm.  ac  Sercn. 
Princip.  Elefl.  Colon,  etc.  Minifter.  Stat, 
et  Conferent.  etc.  etc. 

Walpers ,  Eccl.  CoU.  adS.  Martin.  Heiligenft. 
Can, 

W^and,  Paroch.  in  El«, 

Weber,  S.  T.  D.  ejiisque  Prof.  ac  Conriilor, 
Archiep.  Trevir.  Adleff.  etc. 

Weidner,  Archiep,  Semin.  Mag.  Alumn. 

Weinerich  ,  Sacellan.  Aul.  et  Ephoebor.  No- 
bil.  Inftruaor. 

Weing.iertner,  Eccl.  CoU.  ad  S.  Petr.  Mag. 
Can.  Cap. 

Weinzurl  ,   Eccl,    CoII.  B.   M.  V.  in  Monte 
Francof.  Can.  Cap. 

Weifs  et  Brede,   Bibliopol.   Offenbac, 
Weller,  Jud.  Civ.  Mannhem.  Adfeff. 
Werner,  Confilii  Aul.  Bamb,  Secretar. 
Weyand,  Seminar.  Luxemburg,  Subdireftor. 

Wiedenfeid,   Confilii  Eleft.  Aul.  Coloa,  Re- 
(ereodar.  Boniiae  etc. 


DD.  WilJe,  Jur.  Canu.Mag. 

Wolf,   Confiliar.  Int.  AuI.etRegim.  Hildej. 
Wolf,  S.T.  L.  Kccl.  Coll.  ad  S.  Petr.  inNoer. 
then  Can.  Cap. 

Wob. ,  O.  S.  Aug.  Concionator.  Mag. 
deWreden,    F.ccl.   Arrhidiacon.    Emmeric, 

Can.   Cap.    ac  Emm.   et  Seren.  Princ. 

Eleft.  Colon.  a  Secretis  etc. 
Reverend.    Wiirdtwein   ,    Epifc,   Heliopol,    ac 

Suffragan.  Wormat.  etc,  etc. 

Wiirdtwein  ,  S.  T.  D,  et  Paroch.  in  Florshcim, 

Wiirfchmitt,     ConfiUar,  Aul.   et  Jud.  AuK 
Magunt. 

Wiirfclimitt,  Eccl.  Coli.  ac  S.  Viftorem  et 
S.  Maurit.  IMag.  Can.  Cap, 

Wuft,  Ord.Cift.  Bibli6thecar,in  Bildhaufea, 
Z. 
DD.  Zech,  Bibliopeg.  Magunt, 

Zimmermann ,    Parocli.  in  Wifsloch, 
Zitter  ,  Ord.  S.  Aug.  Prof.  et  Praef.   Gyma. 
Miinnerftsid. 

Zuber,  Clericus  Alumn.  Bamb. 

Zurmuhlen,  Eccl.  CoII.  Veter.  Cathedr. 
Monaft.  Can.  Cap,  et  Jud,  Eccl.  Aul. 
Cou^Uar. 


j»p^|%^!^3^^:^^a2|i^5c^^;e^j;^-g 


^^5^^^.S^^y^^|^^!g2=^ji^^^=5^|^^7^^^^^— ^ 


D  E 

ANTiaVA  ECCLESIAE 

I   S   C   I    P    L   I   N   A 

DISSERTATIONES  HISTORICiVE. 


DISSERTATIO    I. 

St  forma  et  dijlribiitione  eeclefiarum ,   praefertim  qiiarto  ecclefiac  faeculo ,  ubi  dc 
patriarchis  et  rnetropolitis ,  illorumquc  jnre  ac  praerogdtivis  agitur. 

PRAELOQVIVM. 

Omnis  hominum  focietas,  ut  fit  firma  et  (labilis,  debet  aliqua  regimlnisforma 
temperari;  nam  fi  ^\nz  ullis  legibus  homines  inter  fe  coirent,  fi  nulla  certa 
ratione  regerentur,  fi  cuilibet,  prout  hibitum  efl:,  fuis  moribus  vivere  iiceret,  ne- 
cefTe  foret,  focietatemprimum  innumeris  turbis  beliifque  confundi,  ac  deinde  peni- 
tus  difiblvi,  Cum  ergo  ecclefia  fit  focietas  hominum  fidem  Chrilti  profitentium, 
necefi^e  fuit,  aliquam  formam  reglminis  in  ea  confHtui,  quae  iicet  pro  varia  tempo- 
rum  ratione  non  parum  immutata  fuerit,  fuas  femper  leges  habuit,  quae  primutn 
per  confuetudinem  inolitae,  dein  communi  confenfu  receptae ,  ac  demum  fynodo- 
rum  dccretis  confirmatae  funt.  Iflud  porro  praefertim  quarto  ecclefiae  faeculo  fa- 
£lum  eft.  Nam  ecclefiae  nafcentis  initio,  in  illud  tantum  incumbebant  apofloli, 
iit  fidem  Chrifti  per  totum  orbem  fpargerent,  eamque  docuiffe,  et  fingulis  ecclefiis 
epifcopos,  qui  eas  regerent,  praefeciffe,  contenti,  nondum  de  exteriori  ecclefiae 
TToAm/c^  folliciti  erant.  At  pofi  difreminaiam  per  totum  orbem  Chrifii  fidem ,  de 
ecdefiarum  inter  fe  invicem  comriiunione  ac  focietate ,  necnon  de  exteriori  regimi- 

A  nis 


2  DE  ANTIQVA    ECCLESIAE   DISCIPLINA 

nis  forma  cogitari  coeptum.  Sic  Joannes  jam  fenior  aliqiiam  ccclefiarum  Afiaefor- 
mam  videtur  coiiftituiire.  Hu'|us  exemplum  fequuti  apodolici  virihanc  fpartammi* 
rum  in  modum  exornarunt:  res  ddnde  in  confuetudincm  abiit,  quaepro  lcge  tum 
erat:  ac  demum  cum  rcligio  chriftiana  fub  Conftantino  externum  fplendorcm  ac- 
cepit ,  tum  veteres  confustudines  fynodorum  decretis  confirmatae,  tum  eriam  non- 
nuUae  novae  lcges  fancitae  funt.  Sed  iis  deinceps  pro  varia  temporum  ratione  ad- 
ditum,  vel  detra£lum  efl,  donec  longa  faeculorum  lucceffione  ita  immutatae  funt, 
ut  vix  agnofci  queant.  Verum  illud  pro  certo  habendum ,  optimam  ac  conve- 
nientifiimam  fuilfe  difciplinam,  quaequarto  ecclefiae  faeculo  fancita  cft,  ac  femper 
ecclefiae  mentem  fuiffe,  ut  illa  ,   quantum  fieri  po(fet,    obfervaretur. 

Immerito  itaque  nonnulli  nrbitrantur",  delipere  eos,  qui  veterem  iftam  difci- 
plinam  ftudiofe  inquirunt,  quafi  nihil  ad  nos  pertineat,  qui  aliis  moribus  vivimus: 
namque  licet  amiqua  illa  difciplina  penitus  refHtui  non  poflit;  conandum  tamen  eft 
fid  eam,  quantum  permittunt  mores  hodierni,  quam  proxime  acccdere:  deinde 
etiamfi  nullus  nunc  effet  ejus  ufus,  ejus  tamen  cognitio  non  omnino  foret  inutitis, 
lum  quia  fine  ea  perfe£la  veteris  hiftoriae  notitia  nequit  haberi;  tum  quia  noflra 
plurimum  intereft  noffe,  quam  bene  res  noftras  olim  gederimus;  tum  denique  quia 
»'erus  illa  difciplina  fundamentum  elt  libertatis  ecclefiarum,  cum  ex  ea  pei^picere 
cunfli  poflint,  quae  fuerint  Romani  pontificis,  quae  patriarchae,  quae  metropoli- 
tani,  quae  epifcopi  jura  et  privilegia.  Jtaque  in  hac  prima  differtatione  veterem 
ecclcfiarum  formam  ac  diftributionem  invefligamus,  ut  hoc  vclutifundamento  pofi- 
to,  quae  deinceps  de  forma  judiciorum  et  pontificis  Romani  potelkte  ditiuri  fu- 
»ius,  ex  ifta  differtatione  lueem    maximam  accipiant. 

In  hac  porro  primum  de  nominibus  mstropolitani ,  archiepifcopi ,  prima- 
tis,  exarchi  et  patriarchae,  et  de  varia  illarum  vocum  acceptione  differemus.  Dein- 
de  inflitutione  metropolitanorum  tra£labimus.  3.  Difhibutionem  antiquam  eccle- 
fiarum  exponemus.  4.  Patriarcharum  inftitutionem,  numerum  et  iimites  dioece- 
ieos  illorum  inquiremus.  5.  Jura  jnetropolitanorum  et  patriarcharum,  feu  eiar- 
chorum  et  primatuum  percurremus.  Lenique  fextum  cancnem  Nicaenum  erudi- 
lorum  concertationibus  celebrem  explicabimuj ,  et  ccckCarum  fuburbicariarura  li- 
mites  figemus. 


?.     I. 

De  twinine  metropokof  et  metropoUtani. 

Vocabulum  hoc  ixiT^hoM  a  quiLufdam  derivatur  aVa  \yi<r  [^tiT^dK  k«J  no\n*t,  hoc 
eft  a  vulva  et  urbe,  quaii  illii  fit,  urbs  matrjx ,  ex  qua  coloniae  dedu£tae 
funt;  atque  hoc  fenfu  ufurpatur  a  Thucydide  lib.  3.  hiji.  llidorus  et  Gratianus  me- 
tropolim  diOara  effe  putant  a  rncnfiiraj  quod  orani  verifimilitudine  ^aret.     Caeteris 

igitttr 


DISSERTATIONES    HISTORlCAE.  3 

igimr  mellus  ^ijTfsTo>u?  eflquafi  ^tjViij  ToAif ,  nrbs  mater ,  prima  ctpraecipuareliqua* 
rum  veluti  mater.  Hoc  fenfu  Athanafius  in  ep.  ad  Jolit.  urbem  Romam  totius  Ro- 
maniae,  hoc  eft  imperii  metropolim  vocat,  ^uijt^.Voa/j  >,' pVuti  r^^j-  pufj,»v!x? ,  id  efl 
urbs  prima  ac  praecipua  totius  imperii  caput;  ita  etiam  Eufebius  Ub.  4.  hifl.cap.  i. 
Lugdunum  et  Viennam  urbes  Galliae  metropoles  adpellat,  id  til  urbes,  ui  ipJeair, 
praeftantes  et  prae  caeteris  infignes.  Quoniam  vero  in  unaquaque  provincia  urbs 
efl:  aliqua,  quae  inter  caeteras  eminent,  haec  di£la  efi  metropolis  r^a-  i7r»g;i='«f,  feu 
fimpliciter  metropolis. 

Hlnc  iwsTjsTcAiTt)!'  feu  metropolitanus  proprie  is  efl,  qul  fjkir^oTlAiug  civis  eft. 
Ufus  tamen  obrinuit,  ut  metropolites  tantum  is  dicatur,  qui  primariae  urbipraeeft; 
et  idcirco  totius  provinciae  curam  aliquam  gerit.  Epifcopus  ergo  metropohtanus 
is  dicitur,  qui  primae  urbi  alicujus  provinciae  praepofitus  eft,  ac  propterea  qui- 
bufdam  prae  caeteris  ct  in  caeteras  privilegiisac  juribus  fruitur.  Hac  voce,  iflofen- 
fu  ufa  eft  fynodus  Nicaena  can.  4.  Poft  eam  vero  eodem  fenfu  frequentiflime  oc- 
currit,  tum  in  fynodorum  decretis ,  tum  in  fcriprorum  ecclefiafticorum  operibusj 
at  ante  concilium  Nicaenum  nuUibi,  utputo,  hoc  fenfu  reperitur. 

Praeterca  animadverfione  dignum  eft,  quafdam  fuiifemetropolesnomine  tan- 
tum,  quae  nullum  jus  metropoliticum  habebant,  fed  folum  honorem:  fic  Nicae- 
nus  epifcopus  aft.  15.  conc,  Chalcedonenfis  tom.  4.  conc.  col.  7x6.  nomen  metro- 
politani  obtinet,  et  praeponitur  caeteris  epifcopis  provinciae  honore  lolummodo, 
ita  ut  fubjaceat  ficut  et  caeteri  antiftiti  Nicomedienfi:  itg  etiam  Chalcedonenfis,  e? 
Berytenfis  cpifcopi,  honorem  tantum  nomenque  raetropoliticum  obtin^ban^ 


§.     11. 

De  nomine  primatlf. 

Pi-imas  is  dicitur,  qui  primum  ac  praecipuum  locumalicubi  obtinet,  ficquecum 
in  republica ,  tum  in  variis  hominum  collegiis  fuere  quidam  olim  primates ; 
ita  etiam  fynodi  chnitianorum  fuos  habuere  inr^oi-rcIiTXi ,  id  eft  praefidentcs  ac  pri- 
mates,  verum  primates  perpctui  iidem  olim  fuerunt  ac  metropolitani. 

Sic  canone  apoftolico  34.  fancitur,  ut  epifcopi  uniufcujufque  gentis  agnof- 
cant  eum,  qui  in  eis  primus  eji ,  et  exijiiment  ut  caput.  Hunc  canonem  de  metro- 
politanis  intellexit  Antiochena  fynodus. 

In  concilio  Carth.  2.  can.  12.  Plactiit  omnibiis,  tit  inconjuho  primate  cujns' 
libet  provinciae  tam  facile  nema  praefumat,  licet  cum  multis  epifcopis  in  quocumque 
loco  fine  ejus ,  ut  dicium  eji,  praecepto  epifcopum  ordinare.  Hic  abfque  dubio  qui 
metropolitanus  eft,  primas  adpellatur,  non  fecus  ac  canone  7.  et  10.  concilii  Car- 
thag.  5.  Eadem  vox  facpius  eadem  fignificatione  occurrit  ia  cod.  can.  ecclefiae  Afri- 
cauae  can.  17.  28,  $6.  100.  120,  121.  125.  et  127.     liem  in  concilio  Taurinenfi 

A  i  Cane. 


4  DE  ANTIQVA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

canone  2.  metropolitica  dignitas  primatus  adpcllatur.  Illud  deinde  intcr  epifcopos 
urbiian  Arclatenjls  et  Viennenfis  ,  qiii  de  priviatus  apud  nos  linmrecertabant  ■,  afan- 
Ha  fiinodo  definitum  eji,  ut  qui  ex  eis  adprobaverit  civitatem  fuam  ejje  vietropolim, 
is  totius  provinciae  primatum  obtineat.  Ita  etiam  S.  Leo  Ep.  53.  quae  in  edit.  Qiie- 
ne\\\{  t{\%o.  nonconvellantur,  inquit,  prcvincialium  jura  primatuum ,  id  eft  me- 
tropolitanorum  ;  ftatim  enim  fubdit,  nec  privilegiis  antiquitus  injiitutis  mctropoli- 
tani  fraudentnr  antijlites.  Haec  autem  profert,  eoquod  Anatalius  in  locis  patriar- 
chatui  fuo  fubditis  metropolitanos  epifcopos  proprio  jure  fpoliafret.  Idem  ep.  91. 
Theodorum  reprehendit,  quod  cum  metropolitano  fuo  priinitus  de  quaefHone  libi 
propofita  non  contulilfet,  quia,  inquit,  in  cauf.s ,  quae  ad  generalem  obfervaiitiam 
pertinent,  niltil  fme  primatibus  vportet  inquiri. 

Concil.  Tolet.  anni  610.  tom.  5.  concil.  col.  1624.  Toktanum  metropoli- 
tanum  primatem  adpellat.  Denique  Nicolaus  I.  in  appendice  ep.  ep.  5.  t.  8-  conc. 
col.  419.  metropolitanum  adpellat  primatem  provinciae. 

Haec  eft  vocis  iUius  antiqua  fignificatio,  quae  poftea  mutata  efl ,  faeculis 
namquc  pofterioribus  primas  a  metropolitano  diningui  coepit,  huncque  tirulum 
adrogarunt  fibi  praecipuarum  quarumdam  fedium  epifcopi :  quo  fenfu  vox  ilb  fae- 
pius  legitur  in  pfeudo  epiftolis  primorum  pontificum  et  in  genuinis  pofleriorum. 
Atque  hunc  titulum  habuerunt  plures  in  occidentemagnarurn  urbium  epifcopi ,  qui- 
bus  quaedam  lupra  caeteras  ecclellas  praerogativae  funt  attributae.  Sic  apud  nos 
l-ugdunenfis  Galliae  primas  dicitur  et  hoc  honore  nunc  fruicur. 


§.   in. 

De  nomhic    archiepfcopi. 

Vox  graeca  aVx^iriV/.sffi»  aliquem  inter  epifcopos  primarium  fonat,  quemadmo- 
dum  archidiaconus  primura  fignificat  diaconorum,  et  archimandrita  primuni 
monachorum  :  quapropter  vocabulum  ifhid  olim  non  pafhm ,  ut  nunc  fieri  folet, 
ufurpabatur,  fed  cximiis  tantum  ac  primis  epifcopis  et  quidem  rarifiime  tribueba- 
tur.  Nullibi  ante  quartum  faeculum  legitur;  occurrit  femel  apud  Athanafium  iii 
catalogo,  quemMeletius  Alexandro  epifcopo  dedit,  in  quo  fic  habetur  ^oaimes  juf 
fus  ab  imperatore,  nt  mia  ej]'et  ciim  archiepifcopo,    p-trci.  tS  a^x,"-"^''''^*'- 

Deinde  Epiph.  haerefi  6g.  quae  efl  Melctianorum,  archiepifcopi  nomen  fae- 
pius  Alexandro  Alcxandrino  tribuit.     Meletius  quidam ,    inquit,  in  carcere  deten- 

f,ij  crat Petro  Alexandrino  archiepifcopo vidcbatur  autem  et  Meletius 

praeeminereinter  epijcnpcs  Acgijpti ,  ut  qui  fecundum  locum  habeat  inarchiepijcopn.. 
tii  pcji  Petrum.  Et  infra:  quando  enim  vidcret  Petrus  archiepifcopus.  Etpoftalia, 
pauci  ad  Petrum  divcrtenmt  archicpifcopum.  Et  haerefi  6  9.  quotquot  enim  in  eccle- 
jii  Alcxandrina  catholitae  ecclcfxae  funt,  fub  uno  archicpifcopo  funt.     Er  infra,  Ale- 

letius 


DISSERTATIOKES    HISTORICAE.  S 

letius  etiam  archiepifcopu!  ex  Thehaidei  item,  archiepifcopus  Meletius  in  Acgrjpto; 
verum  fubditus  AUxandro.  Porro  licet  in  rebus  Meletii  enarrandis  graviter  hicab- 
crret  Epiphanius,  exiistamen  colligere  eft,  vocera  archiepilcopi  hoc  tempore  inufu 
fuifFe,  eoque  fignificari  infignem  quemdam  inter  alios  epifcopum,  qui  caereris 
quodammodo  praeeflet.  Denique  eodem  faeculo  Marcelhnus  et  Fauftinuspresbyte- 
ri  in  libello  precum  ad  imperatores ,  Damafura  vocant  archiepifcopuni ,-  eodem>  in- 
quiunt,  tempore  gravis adverfus  nos  in/iorruerat  perfeqiiutio  iricitante  Damajucgre- 
gio  archieptfcopo. 

Verum  ufitatior  poftea  fuit  quinto  faeculo  vox  ifta  ,  et  paulo  ktius  extendi 
coepit;  fic  aQ.  i.  2.  et  6.  concilii  Ephefini  non  fcmel  archiepifcopus  adpelhturC&c- 
/Cj/r/HH/ Romanus  epifcopus,  et  faepifiime  Cyrillus  Aleiandrinus,  qui  hunc  titulura 
fere  femper  epiftolis  fuis  praefigit.  Eumdera  quoque  Joanni  Antiocheno  tribuunt 
orientales  in  pfeudo-  fvnouo  Ephefina.  Et  Soz.  lib.  2.  cap.  7.  Simeonem  Ctsfi- 
phontis  et  Seleuciae  noblillimarum  Perfidis  urbium  antifritem  archiepifccpi  nomine 
infignit. 

Idem  titulus  Leoni  faepius  tribuitur  in  infcriptionibus  epifloiarutr! ,  quae 
cor.cilii  Chalcedonenfis  aclis  praemitrunrur;  fed  ibi  videtur  additus,  cum  ipfe  Leo 
nomen  tantum  epifcopi  in  pofterioribus  epifiolarum  infcriptionibus  adfumrit.  In 
concilio  Conflantinopoiitano  adverfbs  Euty^ciiem  faepifnme  Flavianus  archiepifco- 
pus  adpeilatur.  In  Chalcedonenfi  idem  ritulus  tribuitur  Leoni,  Anatolio,  Diofco- 
ro,  Cyrillo,  Ma.ximo  Antiocheno,  Juvenali  Hierof ,  Proclo,  er  praeter  hos  Tha- 
lafiio  Caefareenfi  in  ep.  imperatoris  ad  Diofcor.  col,  iio.  tom„  4.  conc.  Anaflafio 
Thejfalonicenf.  Act.  3.  conc.  denique  Act.  ic.  col.  677.  Maximus  Pafchafinum  ei 
Lucentium  Leonis  legatos  archicpifcopos  vocar.  Sicut-,  tnquit,  vifum  efi  fanBiffi' 
mis  archiepiJcopis,qui  locum  fantliffimi  archiepifcopi  Lecnis  retinent. 

Apud  Evagrium  et  in  Kovellis  faepius  archiepifcopi  nomen  occurrit;  fed 
vix  aliis  tribuitur  quam  Romano ,  Antiocheno,  Aleiandrino,  Conftantinopciitano, 
aique  etiara  interdum  Hierofolymitano,  Ephefino,    et  Theflalonicenfi. 

In  conciiio  Conftantinopolitano ,  anni  536.  non  modo  hoc  nomine  Leo  et 
Mennas  infigniuntur,  fed  et  Aft.  5.  Epiphanius  Tyri  et  Ifaacus  Apameae,  eodem 
epitheto  non  raro  decoranrur. 

Liberatus  in  Breviario  cap.  Capreolum  Carthaginenfem  -  Joannem  Antiocbe- 
rum  ,  Rufum  Theffalonicenfem ,  Juvenalem  Hierofolymorum,  et  Flavianum  Phi- 
lippi  archiepifcopos  adpellat:  quin  etiam  csp.  17.  generatim  ait  Perrum  Moggum  ea 
conditione  in  fede  perraanfiffe,  ut  fujciperet  Henoticon  principis,  et  litteras  mitte- 
ret  Acacio  et  Simplicio  Romano  et  caeteris  archiepifcopis  » 

Item  in  conc.  5.  oecum.  archiepifcopi  nomen  epifcopis  Romano,  Confran- 
tinopolitano ,  Antiocheno,  Hierofolymitano,  et  coikt.  2.  tom.  5.  conc.  col.  431. 
ct  fequentibus,   Benenato  Juftinianeae  epifcopo  tribuicur. 

Gregorius  Magnus  archiepifcopi  titulo  infignit  Anaftafium  Corinthi  lib.  r. 
ep.  26,  Januarium  Calaritanum  lib.  i.  ep.  62.  et  81.  et  lib.  2-  ep.'  34.  Marimanura 

A  3  Rave»- 


6  DF.  ANTIQVA  ECCLESrAE  DISCIPLINA 

Ravennenfem  llb,  7.  initio  et  ep.  50.  indi£l.  2.  Eufsbium  ThefTalon.  lib.  t,  indiCl. 
a.  ep.  6. 

in  fequentibus  conciliis  ufque  ad  faeculum  oftavum  iifdem  et  aliis  rantum 
infignibus  mctropolitis  tribuitur,  ut  Tyrio,  Nicopolitano,  Corinthio,  Ravennenfi, 
Salonitano ,  Aquileienfi  ,  Carthaginenfi  ,  etc. 

At  poft  haec  tempora  promifcue  ufurpari  coepit  de  omnibus  metropoliris, 
atque  etiam  aliquando  datuj  eft  nonnullis  epifcopis,  qui  rnetropolitico  jure  minime 
fruebantur.  Unde  faflum  eft,  ut  apud  Graecos  rec  ntiores  longe  plures  effent  ar- 
chicpifccipi  quam  metropolitani:  quia  fcilicet  fimplicibus  epifcopis  fpcciofum  ar- 
chicpiftopi  nomen  fibi  vindicare  haud  dilHcile  fuir.-  at  fubje£lasaliisecclefiasfibifub- 
dere  non  ita  facile.  Hac  de  cauf.i  occurrunt  etiam  in  Italia  nonnulli  archiepifcopi* 
m  in  traclu  Neapolitano,  Roftanenfis,  Lancianenfis,  et  Nazarenus,  itemque  in 
Sardinia  Arborenfis,  quibus  nulli  fubfunt  epifcopi. 

§.   IV. 
De   nomine    exarchi. 

E'^^^;:(^o^  aGraccis  dlcltur  inceptor,  dux,  et  princeps  allcujus  rei,  hincapud  Ho- 
merum  et  alios  prophanos  praeccntor  dicitur  i^a^xo<; ,  et  Philo  etim,  qui  intcr 
Therapeutas  praecinebat  nyiy.o\x  -ax)  i^ic^x"^  vocat  circa  finem  lib.  de  vira  contem- 
pktivB  pag.  902.  Sic  exodi  15.  v.  a.  ubi  habetur  in  vulgata,  praecincbat  autem 
Maria,  70.  habent  'i^^xi  l\  «utwv  fA.oi^ict,  quae  propterea  dicitur  a  Philone  in  vita 
Mofis  muherum  t|ixa;^^>) :  in  eumdem  fenfum  recidir,  quod  is,  quichorumducit,  di- 
citur  i'|«?%«')  verum  haec  acceptio  omnino  aliena  eft  a  propofito. 

i-ropius  ad  illud  accedit,  quod  Hutarchus  in  Numa  fum.mum  pontificem 
i^a-^X^v  iffiuiv  adpellat.  Ab  hoc  fenfu  non  multum  abludit  vulgata  vocis  hujus  accep- 
tio,  fecundum  quam  exarchus  dicitur  is,  qui  dioecefi,  hoc  eft  pluribus  provinciis 
praeeft.  Hoc  fenfu  Ibas  EdelTenus  in  concilio  Berytenfi,  cujus  aQa  referuntur  a£l:. 
10.  conc.  Chalcedoncnfis,  ait  fl-  cura  Cyrillum  anathematizavit  fequutum,  efTe  exar- 
chum  fuum  Joannem  Antiochcnum,  tw  t^x^xv  ."^  i^x.o\iiSyirx ,  et  pollca,  ego  cum 
meo  exarcho  et  orientali  concilio  ahnegabam.  Jtem  inconcilio  Antiocheno,  cujus  aflji 
refcruntur  ibidem  afl:.  14.  col.  745.  dicitStcphanus  Epiphaniae  Athanafium  epifco- 
pum  Perrhae  vocatum  ab  if.oi.^x^  orientalis  dioecefis  non  venifre. 

In  canouibus  concilii  Chalcedonenfis  aperte  t^aj;^of  diftinguitur  a  metropo- 
litano,  et  ille  praeefTe  dicitur  dioecefi  can.  <f.  Si  qiiis  epifcoptis  vel  clericus  eontro- 
verfiam  habeat  dioecefis  exarchitm  adeat ,  et  can.  17.  Si  quis  injuria  afficiatur  s 
proprio  metropolitano ,  apud  exarthum  dioecefis ,  vel  Confiantinopolitanam  fedem  H- 
tiget. 

Poft- 


DIS&ERTATIONES    HISTORICAE.  7 

Pofthac  eodem  plane  fenfu  occurrit  in  concilio  6.oecum.  tom.  6.  concil.  col. 
1021».  ubi  Philatlethes  Caefareae  et  Theodorus  Ephefi  exarchi  nomen  adfumunt, 
hic  Afianae,  ille  Ponticae  dioecefeos. 

Itaque  sl^^xof  proprie  is  eft,  qui  dioecefi,  hoc  eftpluribus  provinciisprae- 
eft.  Aliquando  tamen  nomen  iftud  fimplicibus  metropolitanis  tributum  ieo-itur, 
fic  pro  metropolitano  fumitur  in  graeco  canone  6.  conc.  Sardicenfis,  et  Evagrius 
lib.  4.  c.  II.  ii,ci^x^?  vocat  metropoliranos,  quos  a  patriarchis  dioecefeos,  hoc  eft 
veri  nominis  exarchis  diftinguit,  Jiniufcujufqne ,  inquit,  dioecefeos  patriarchae  in- 
ter  fe  confenjfrunt,  et  fingularum  urbium  epifcopi  exarchos  fuos  fequtiti  funt.  At 
apudGraecos  recentiores  titulus  exarchi  pluribus  metropolitanis  tribuitur,  ut  An- 
cyrano,  C'zi;eno,  Sardenfi,  Nicomedienfi,  Nicaeno,  Chalcedonenfi,  Larifteno 
et  fimilibus,  ut  videre  eft  in  notitia  Andronici;  quin  etiam  in  concilio  Conftantino- 
polirano  fub  Menna,  Dalmatius  abbatum  primicerius  exarchus  dicitur  monachorum 
urbis  regiae,  quem  titulum  adhuc  retinet  is>  cui  cura  monachorum  e(t  commiffa, 
a  patriarcha  Conftantinopolitanodemandatur.  Eumdem  titulum  fibi  vindicavit  Tho- 
mas  epifcopns  in  conc.  Conftantin.  adverfus  Photiumanno  S<-9.  Mitto,  quod  can- 
ciliorum  praefides  i'|*»%a<  dicebantur,  ut  videre  eft  in  conc.  Ephefino  atl.  6.  relar> 
ad  imperatorem  tom,  3.  conc.  col.  766.  Theodorit.  Iil>,  2.  cap.,  2.2.  Evagr,  1.  i. 
cap.   10, 

De  nomine  patriarchae. 

Patriarchae  vox  quoque  graeca  eft,  quae  primum  patrum  denotar,  feu  aTiquenif 
inter  patres  infignem :  reperitur  apud  Thobiam,  c.  6.  v.  20.  Secunda  mBe 
in  copulatione  fanEiorum  patriarcharim  admitteris:  nihil  tamen  fimiie  legitur  ia 
graeco.  Extat  eadem  vox  Paralip.  8.  v.  28.  hi  patriarchae  et  cognationnm  princi- 
pes,  apud  feptuaginta  iTonrxT^Mv  dsx^mq ,  id  cd  prima  acpraecipuafamiiiarumca- 
pita.  EoJem  fenfu  reperitur  apud  70.  Numer.  cap.  g.  y.  2,  cap.  31.  v,  i6.etcap. 
32.  V.28.  necnon  56.V.1.  i  Paralip.  cap,  7.  v.  40.  etc.  9.  y.  9.  Efdrae  5.  v.  12.  ibi  fic 
defcribunrur  tc^^i\m;  tcIIv  5r«T^/w»  ol  7r^c-i3\iTtpoi  bi  ii^cc-xv  t«»  cTkcv  to*  tt^Ito*  iv  &efn?iia)- 
ru  duTn.  In  novo  teftamento  eadem  voce  Judaeorum  primores  denotaniur.  Sic 
fl£l.  2.  V.  29.  David  patriarcha  dicitur,  ct  cap.  7.  v.  10.  de  filiis  Jacob  idem  dicirur. 
Heb.  7.  v.  4.  de  Abraham.  E&uem  deniquc  fenfuvox  ifta  faepiffime  apud  fan£los 
patres  et  ecclefiafticos  fcriptores  occurrit. 

At  parriarchae  nomen  prout  dignitatem  aliquam  fignificar,  pri.Tium  in  nCu. 
fuitapud  Judaeos,  qui  poft  everfam  Hierofolymam  aliquoshabuereprincipes,  quos 
patriarchas  adpellare  folebant.  Nominat  quemdam  ejufmodiparriarchani  Hellelum 
nomine  Origenes,  tefte  Hier.  inlib.  i.  adverfus  Ruffinum  c.  3  tom.  2.  De  his  Cc 
lo^uimr  Epiphan.  haerefi  30.  funt  autem  hi  poji  patriarcham  apojioii  adpeilati,   et 

infiaj 


I  cE  antiqVa  ecclesiae  disciplina 

infra ,  patriarcJia  autcm  illo  tmpore  Hellel  crat.  Er  mox ,  ex  gcnere  vero  Gamtt- 
Uelerat,  qui  apud  ipfos  (.J^i^^^os)  patriarcha  ftiit.  In  codice  Thcodof.  lib.  16. 
tii.  S-  "on  raro  fit  mentio  patriarcharum  illorum,  qui  primum  inter  Judaeos  lo- 
cum   obtinuerunt. 

Ejufmodi  patriarchas  poftea  fublatos  innuere  vldetur  Theodoritusindialogo 
I.  '^udaeorim,  inquit,  patriarchae,  tjui  ex  Herode  alienigena  derivantur,  ipfi 
quoque  oinniiio  interierunt ,  et  tempus  praeteriit,  in  qiio  eoritm  principaius  finem 
ceplt.  Quamquam  hic  fortade  per  patriarchas  intelhgit  Archelaum,  Philippum, 
Ac^rippam,     et  alios,  qui  Herodi    fucceflerant   ante   urbis  Hlerofolymitanae    ex- 


ciuium 


a 


Ab  iifdem  Judaeis  hoc  nomen  mutuati  funt  Montaniftae,  fi  fides  habeatur 
Hier.  ep  54.  ad  Marcellam,  fl;jHi  ho/ (cathoHcos)  apoftolorum  loctim  epifcnpi  te- 
nent,  apud  eos  (Montaniftas)  epifcopiis  eft  tertius ,  habent  enim  primos  de  Pepuza 
rhryyjae  patriarchas  ,  feciindos,  qtios  adpellant  Ccnones ,  atque  ita  in  tcrtiim  ac  pe- 
ne  ul7imnm  locum  epifcopi  devolvuntnr ,  quaft  esinde  ambitiofwr  religio  fiat,  fi  quod 
apttd  nos  primum  eft,  aptid  illos  novijfimtm  fit.  Inde  non  modo  coUigere  licet , 
fuiffe  quoldam  patnarchas  inter  Montani  difcipulos,  fed  etiam  nondum  peridtem- 
poris  patriarchas  in  ecclefia  ab  epifcopis  fuifle  diflintlos,  nuHumque  hujus  nomi- 
nis  inter  chriftianos  antiftitem  extitiffe:  nihilominus  tamen  anre  haec  teropora  pa- 
triarchae  vox,  in  ecclefia  coepit  ufurpari,  fed  primum  omnibus  pafFm  epifcopis 
adcommodataeft;  deinde  vero  exarchorum  fuit  propria,  ac  poftremo  folis  tribus 
aut  quinque  primarum  orbis  Romani  urbium  epifcopis  refervata  fuit,  quod  in  fe- 
quentibus  demonftraturi  fumus, 

S.  Gregorius  Naz.ianzenus  bls  patrem  fuum  Nazianzi  modicae  urbls  epif- 
copum,  patriarcham  vocat,  orar.  20.  et  41.  itemque  in  orat.  72.  ad  patres  150. 
concil.  Con9i.annon,  inquit,  ptiblicas  presbijterorum  cpifcoporum,  aiit  ut  aptiore 
verbo  utar,  ttxt^icc^x"'  ^''<^^^^^-  Epifcoporum  et  patriarcharum  nomen  hic  fynony- 
mum  eft:  nullus  enimex  iis,  qui  poftea  dicli  funt  patriarchae,  occifiiafueratin  per- 
fequutione  Conftantii,  de  qua  loquitur  hoc  in  loco  Nazianzenus. 

Gregorius  Nyflenus  orat.  de  magno  epifcopo  tom.  3.  pag.  589.  epifcopos 
adloquens,  videte,  inquit,  ifhs  patriarchas ,  omnes  ifli  fdii  noftri  '^acobi  fttnt. 
Caeterum  hic  tantum  videtur  nomen  patriarchae,  Jacobi  filiis  proprium,  epifcopis : 
per  comparationem  adcommodare.  Eodem  quoque  modo  Nazianz.  in  fine' car.Tiir 
nis  dc  epifcopis  ad  divifioncni  terrae  fanclae  adludere  videtur,  cimi  ait  epifcopis. 
Infolmtes  cftote,  patriarchias  inter  vos  difhibiiite,  inagnus  hic  miindus  vobis  ccdat. 
Foriafte  etiam  adludit  nd  divifloncm  dioeccfeon  a  concilio  Conftantinopolitano  pri- 
mo,  cujus  hic  epifcopos  fugillat,  lancitam,  quamvis  concilium  patriarchatus  roce 

non  fit  ufum. 

Divcrfo  prorfus  niodo  nomen  patrlarchae  ufurpatPnfllius,  reprehenditenim 
ep.  411-  et  fcquentibus  quemdam  Glycerium  diaconum,  quod  is  ncgicfin  diaconatut 
vfficio  virginibus  ad  fe  addu^is  patriarchae  habitum  et  nomen  adjuvipfijfet,  non  ck 

aliqita 


DISSERTATIONES   HISTORICAE.  , 

Mliqua  fueeejjione  aut  pietatis  fiudio  ad  id  induBust  fed  hanc  vitae  rationem  viSim 
gratia,  ut  alii  aliam  ariem  ampleiiens.  Enimvero  parriarchica  illa  dignitas  quara 
ambiebat  ifte  diaconus,  nihil  aliud  erat,  quam  quoddam  imperium  in  iftas  mulieres, 
quas  fibi  iile  fociabat,  cum  monafticae  vitae  inftituto  conjunQum.  HincidemBa- 
fil.  cp.  414.  eumdemGlifcerium  reprehendit,  quod  monacharum  coetum  infamia  etde- 
decore  adficeret,  minaturque,  fe  illum  de  gradu  diaconi  dejefturum,  una  cumckoreis 
etjiola,  quibus  juvenculas  dticebat^  non  adDeum,  fed  ad  perniciem.  Itaque  pa- 
rriarchae  ejufmodi  erant  aliqui  monaflicam  vitam  profitentes ,  qui  mulieres  quafdam 
fibi  devincieljant,  variaqucalKsad  vitam  ipiritualempraeceptatradebanr,  ut  etnunc 
quoque  facere  folent  non  pauci  monachi,  quos  non  inepte  patriarchas  dixerii^ 
Sic  etiam  Palladius  in  vir.  Chryfoft.  Theophilum  per  derifum  patriarcham 
adpellat. 

Primus  igitur  patriarcharum  nomine  exarchos  videtur  intellexifle  Socrates 
lib.  5.  cap.  8.  ubi  explicans  concilii  Conftantinopolitani   i.  de  divifione  dioccefeon 
canonem  2.  haec  ait:  patriarchas  conjlituerunt  provinciarum  divijione  faSla:  et  in- 
fra,  ac  NeEiarius  quidem  urbem  regiam  et  Thraciae  provincias  fortitus  ^ft,  Hella- 
dius  vero,  qui  Caefareae  Cappadociae  poft  Bafilium  erat  epifcopus,  Ponticae  dioece- 
fis  patriarchatum  obtinuit ,  et  una  cum  illo  Bafilii  frater  Gregorius  epijcopus  Nt/ffae, 
quae  ipfa  urbs  efi  Cappadociae,  et  Otreius  epifcopus  Melitinae  in  Armenia.     jijia- 
nae  autem  patriarchatum  fortitur  Amphilochius  lcnnii,    et  Antiochus  Antioehiae  Pi- 
fidiae  epi/copus.     Aegypti  ecclefiarum  adminiflratio   Timotheo  Alexandrino  epifcopo 
adtributa  efl.     Orientis  autem  regimen  epifcopis  illius  regionis  commiferunt ,    Pela. 
gio  Jcilicet  Laodiceae  et  Diodoro  Tarfl  epijcopo ,  fervata  tamen  praerogativa ,  ({ive 
privilegiis  Ttft  ^^£3-^4i'«J  Antiochenfi  eccleflae ,  quam  quidem  praerogativam  Meletio 
praefenti  tradiderunt-  porro  decreverunt,  ut  fl  necejjitas  pofceret,  provinciae  cujiif- 
que  negotia  provincialis  fijnodus  dijudicaret ,    quae  quidem  imperator  confenfu  Jua 
comprobavit.     Hanc  poftea  canonis   2.  Conftantinopolitani  expofitionem  a  Socrate 
traditam  vindicabimus ;  interim  advertiffe  fufficiat  eum  nomine  patriarchac  «  patri- 
archatus  non  intelligere  tamum  tres  praecipuas  Romani  imperii  fedes,   aut  illarum 
epifcopos,  fed  illos  omnes,  qui  dioecefeon  curam  habebant.     Idem  lib.  7.  cap.  51, 
ait  Antonitim  quemdam  epijcopum  Germae,  inMacedonianosfaeviiJfe,  mandatumpa- 
triarchae  Neftorii  dejenflonis  loco  praetexentem.     Verum  non  foius  Socrates  patriar- 
chae  nomen  pro  dioecefcos  praefide  ufurpavit,  fcd«odem  fenfu  in  conc.  Chalcedo- 
nenfi  legitur;  at  tom.  4.  conc.  col.  337.     Gloriofiflimi  judices  et  ampliflimus  fena- 
tus  dixerunt:     Si  placet  veftrae  reverentiae  JanEiifflmi  patriarcttae  fingularum  pro- 
vinciarum  eligentes  flngulos,   aut  binos  fuae  quijque  provineiae  in  medium  tranfeun- 
tes  et  communiter  de  fide  traEiantes.     Nemo  smem  nefcit,  fuijfe  in  orientali  impe- 
rio  quinque  dioecefes,  quarumpraecipui  epifcopi  patriarchae  hic  adpellantur.     Qua- 
propter  aftione  5.  col.  560.  nominc  imperatoris  praecipitur,   ut  ex  fingulis  qui- 
kufque  diocccfibus  oricntali,  Afiana,  Pontica  et  Thracenfi  (omitritur  Aegyptiaca, 
quia  illius  pati;^archa  fuerat  depofitus )  necnon  ex  Illyrico  epifcopi  conyeniant,   et 

B  de 


to 


DE  ANTIQVA  ECCLESIAE  DISCIPLINa 


de  fide  cum  .Anatolio  legatHque  Romams   tra£lent.      Unde  fequitur  patriarchas  il- 
los,  quos  in  unum  primo  convenire  jufferant  judices  iftarum  dioeccfton  ciarcho? 

fuiffie.  .  ,        •  r     1 

At  non  orientalibus  modo  patrlarchae  nomen  tributum,  hoc  :n  conciho  k- 
ffitur,  verum  etiara  Leoni  Romano  pontifici,  tum  ab  imperatore  ia  cpiAoHs  adVa- 
lentinianum  et  Placidiam  col.  58.  tum  ab  epifcopis  &[i.  i.  ejufdcm  conciiiij  qnod 
refertur  quoque  ab  Evagrio  hb.  2.  c.  ig.  item  atl.  3.  col.  405.  et  41::.  ab  Ifchy- 
rione,  Athanalio,  etSophronio,  idem  beatus  Lco  vocatur  arthiepifcopus  ct  patri- 
archaoecumenlcus.  Denique  Martianus  in  epillola  poll  concillum  p^rt.  9. col.  861., 
Leonem  adpelJat  patiiarcham  fedis  apoJJvlicae  viaximae  Romae.  Ita  prinnun  a  Grae- 
cis  pauiarcha  diftus  eft  Romanus  pontifex ,  nam  inter  Latinos  nuUum  invenio,QUL 
circa  iilud  tempus  Romanum  pontificem  patriarcham  dixerit ,  nec  uUum  antiftttetn. 
Romanum,  qui  hunc  fibi  titulum  adrogarit. 

Evagrius  lib.  3..  cap.  6.  ait,  a  Timotheo  redftutum  fui(^cEphcJifiae  ecclefi.%i 
fus  patriarchicum,  qmd  iili  ademptum  fuerat  aChalcedonenji  fijnodo,  et  lib.  4.  cap. 
4.  ait  luftinum  imperatorem  lirteras  mifiire  deSevero  ad  ilnguios  patriarchns.  Ex. 
quibus  conftat  Evagrii  tempore  patriarcharum  nomen  illorum  omnium  fuitie  cora- 
munc,  qui  dioecelibus  praeerant:  quod  etiam  clarius  fiet  ex  hb.  4.  cap.  7  ubi  ait^ 
tiniufcJijufque  dioccefeos  patriarchae  inter  fe  confenferunt ,  et  fingularum  nrblum. 
epilcopi  exarchos  fitos  Jequtiti  Junt,  id  eft  metropolitanos,  ut  obfervavimus  anrea,  et 
«ap.  7.  lib.  6.  ait  omncs,  qui  iihiqiie  fiint  patriarchas ,  partim  per  fe,  partiin  per 
legatos  adjuijfe  quiieftioni  de  abfolutione  Grcgorii  Antiocheni. 

In  Africa  primus  Vandalorum  epifcopus  patriarchae  nomen  adfumpfit,  quac 
vox  a  catholicLS  epifcopis  in  collatione  Canhaginenfi  cirni  rifu  cicepta  fuit ,  ut  teftis 
eft  Viftor  dc  perfequutione  Vandalica  lib.  2. 

Jn  codice  et  novelhs  Juftiniani  faepius  nosien  patriarchae  tribuiturRcmano, 
Conftantinopolitano,  Alexandrino,  Antiocheno,  et  Hierofolymitano  ,  allquando 
tamen  generaUus  de  dioecefeon  cxarchis  intelligitur,  ut  Novell.  3.  c.  2.  Cod.  Iib.  i. 
tit.  3.  c.  47.  tit.  46.  c.  34.  Novell.  6.  c.  3.  Epilog.  Noveli.  7.  etEpilogp  Novellac 

aaj.  c.  22.  23. 

Athalaricus  ep.  ad  Joannem  2.  apud  CaflTodorum  lib.  9.  epift.  ep.  i  ^.  veraf, 
ne  pro  ordinatione  pontificis  Romani  ptufquam  rria  millia  folidorum  eiigantur. 
Alios  vero  patriarchas  .  .  .  intra  dm  millia  folidorum  juhet  expendere,  in  civitati- 
bus  autemfuis  tenuijfimae  plehi  non  amplius  cptam  quingentos  folidos  Je  diflribtuuros 

fffj-g  cognofcant vos  autem,  inquit ,  qni  patriarcharum  hunore  reliquis  praejide- 

tis  etc.  quapropter  fi  quis  apofiolicae  praejulem  ecclefiae  vtl  patriarcharim  epifco- 
pum  etc.  Athalaricum  per  patriarchae  vocem  univerfos  epifcopos  inttlligere  lucc 
darius  cft,  horum  autem  epifcopum  dicit  Romanum  pontificem,  quia  cocteris  Ita- 
llae  epifcopis  piaeerat;  atque  hinc  in  fine  cpiftolae  hcec  aii  :  vos  guoque  hos  utli- 
virfis^  luof  Deopropitia  regitis  f  epifcopis  intimat&. 


la 


DISSERTATIONES   HISTORlCAfi.      '  iif 

In  COncllio  Conftancinopolitano  anni  5^5 g.  tribuitur  patriarchae  noitien  epif- 
copIsRomano,  Conftantinopoiitano,  Antiocheno,  et  Hierofolyraitano  ,  nec  noi" 
Epiphanio  Tyri  epifcopo  aftione  quinta. 

In  concilio  5.  oecumenieo  tribuitur  Romano,  Conftantinopolitano,  Antio- 
dieno,  Alexandrine  in  i.  cc  2.  collatione:  nam  hic  in  caeteris  vuJgo  archiepifcopi 
nomine  infignitur.     Itcm  a£lione  g.  Hierofolymitano  idem  titulus  tribuicur. 

Poft  haec  in  oriente  vix  nomen  patriarchae  aliis  quam  quinque  tribuium  le- 
ges.  Romanonempe,  Conftantinopolitano,  Aleiandrino,  Anciocheno,  et  Hiero- 
folyraitano. 

At  ifl  GalHis  nomcn  patriarchae  praecipuis  njetropolitanis  alias  primatibus 
aliquando  conceirum  legitur.  Gregorius  Turonenfis  lib,  3,  hift.  cap.  20.  Nicecium 
Lugdunenfem  patriarcham  vocat.  Itemque  concilium  Matifconenfe  anni  sSs-Prifcutn 
ejufdem  fedis  epifcopum  t.  5.  Concil.  col.  980.  cum  omnihus  confacerdotibus  eorum., 
Prifcus  epifcopus  patriarclia  dixit.  Item  Defiderlus  Cadurcenfis  5ulpitium  Bituri- 
cenfem ,  et  Paulus  diaconus  CalHftura  Aquileienfem  patriarchas  nominant.  Hinc- 
raarus  Rhemenfis  in  lib.  Capit.  55.  cap.  17.     patriarchas  et  primatesnon  diftinguit. 

Notandum  infuper  apud  varias  gentes  illum  epifcopum  di£lum  efle  patriar- 
cham,  qui  primum  inter  hujus  gentis  epifcopos  locum  obtinet,  quapropter  Nico- 
laus  ia  refponfis  ad  confulta  Bulgarorum  refp.  72.  de  ordinatione  patriarchae  Bul- 
gari,  haecait:  requiffiis,  inquit,  fi  liceat  in  vobis  patriarcham  ordinari.  .  .  cum 
incremento  divinae  gratiae  fuerit  ibi  chrifiianitas  dilatata,  et  epifcopi  per  fingu- 
las  ecclefias  ordinati-,  tunc  eligendus  cfi  inter  eosKnus,  qui  fi  non  patriarcha,  certe 
archiepifcopus  adpellandus  fit.  Et  refponf  73.  a  quo  fit  patriarcha  ordinandus 
quaeritis  ^xc.  vos  tamen  five  patriarckam,  five  archiepifcopum ,  five  epifcopum  vo- 
bis  ordinari  pofiuletis  etc. 

Ejufmodi  patriarchas  habent,  qui  funt  in  oriente  chriftiani,  in  quo  praeter 
eos,  qui  proprie  dicuntur  Graeci  ,  qui  quatuor  patriarchas  Conftantinopolitanum, 
Alexandrinum,  Antiochenum,  et  Hierofolymitanum  rctinuerunt :  fingulae  haerefes 
fuos  nu-.nerant  patriarchas. 

Suum  habent  Jacobitae,  fuum  Maronltae;  uterque  Antiocheni  nomen  affu" 
mlt.  Cophtorum  patriarcha  Alcxandrinus  dicitur  et  Alexandriae  fedet.  Abyffini 
patriarcham  habent  ,  qui  toti  j^lthiopiae  praeeft  ,  licet  Cophtenfi  patriarchae  fit 
quodammodo  fubje£lus.  Praeter  hos  Georgii  archiepifcopum  habent  «yTotlipofAsw 
et  nulli  fubieftum.  Armenii  duos  habent  oecumenicos  patriarchas.  Prioris  fedes 
eft  Arard  urbs  Arracniae,  Alterius  cis  urbs  Caramaniae,  fed  de  his  plura  dicendr 
non  efi:  iocus. 


«  *  f.VL 


la.  X)E  ANTIQUAECCLESIAEPISCIFLINA 

§.    V  L. 

Jfh  metropolitica  aut  patrhrchica  dignitar  fuent  a  Chrijlo ,  vet  apojlotif 

injiituta.. 

Pracmiflls  iis,,  quae  ad  «lucidationem  vocum  ntcefTaria  erant,  fine  quibus  obfcura 
fuiflet  tota  noftra  difputatio  ;  ad  eas  quaeftiones  veniendum  eft,  in  quibus  de 
rcbus  ipfis  controvcrtitur.  Inter  eas  illa  primum  tenet  locum,  quae  de  origine  et 
inftitutione  metropciitanorum  et  patriarcharum  moveri  folet.  Sunt  enim  nonnuUi, 
qui  metropoliticam.  er  patriarchicam  dignitatem  velint  a  Chrifto  inftitutam  fuifte; 
alii  ab  apoftolis  id  faflum  efte  fufpicaniur;  quam  fententiam  tuetur  Peirus  de  Mar- 
ca;  uiramque  nos  opinionjem  parum  verifimilera  efle  cenfemus. 

Et  primum  merropoliticara  aut  patriarchicam  dignitarem  a  Chrifto  inftitu- 
tam  fuifte  merum  commenrum  eft,  quod  nc  verifimilitudinis  quidem  umbram  haber. 
€hriftus  enim  non  extra  Judaeam  praedicavit,  nec  ullas  gentilium  urbes ,  quamdiu 
vixit,  vei  per  fe,  vel  per  fuos  ad  fidem  convertit:  dici  ergo  non  poteft  eum  de  fac- 
to  metropoles  et  patriarchias  inftituifl"e..  Dici  quidem  poflet,  eum  apoftolis  praece- 
pifle,  ut  poft  converfionem.  gentium,.  metropolitanos  et  patriarchas  inftitucrent,  fed 
hoc  gratis  fingimr,  nec  extat  uUum  ejufmodi  praeceptum ,  five  in  facris  litteris,  five 
in  antiquorum  patrum  monumcntis..  Et  fane  ut  a  prima  ecclefiae  inftitutione  exor- 
diar,  apoftoli  praecipuas  orbis  partes  peragrarunt,  nulli  aut  urbi  aut  loco  addi£li. 
Apoftolispluresacceflcre  comites,  ejufdem  laboris  ac  mmifteiii  participes,  quales 
Paulus,  BarnabaSj.  Crefccns,.  Timotheus:  illi  innumeras  pene.  ecclcfias  fundarunt, 
ei  Ut  inquit  Clemens  Romanus  in  epiftola  ad  Corinthios  ,  tameorum,  qui  credide- 
rimt,  quam  qui  credituri  erant,  epijcopos  et  diaconos  tonftituerunt .  Ubi  vero  illi  e 
vivis  exceflere,  qui  ab  ipfis  apoftolis  conftituti  erant,  in  defunftorum  locum  ab  aliis 
telebribus  viris  cum  confenfu  totius  ecclefiae  ,  novi,  tum  epifcopi ,  tum  miniftri 
eonftituti  funt. 

Fatendum  eft  quidem,  apoftolos  in  aliquibus  locis  diutius  efle  demoratos, 
vd  quiaita  pofcebat  ecclcfiarum  iiiarum,  in  quibus  degebant  ftatus,  \d  quia  jam  fe- 
nio  confefli  fatis  multas  ecclefias  fundarunt..  Sic  Joannes  extremo  vitae  tempore 
Ephefi  fubftitit,  unde  ecclefias  Afiae  regebat,  caeteris  epifcopis  apoftolica  dignitate 
fuperior,  vel  denique  quia  ecclefias.  quafdam  prae  caeteris  elegerant,  in  quibus  mo- 
ri  voluerunt,  ut  Petrus  ei  Paulus  Romanam.  Negari  quoque  non.  poteft  ,  quin 
apoftoli  caeteris,  quos  conftitucrant.  epifcopis  quodammodo  fuperiores  fuerint,  ut  de 
Paulo  videre  eff,  qui  Corinthios  tanta  authoritate  reprehendir ;  fed  de  his  non  eft 
quaeftio,  hoc  unum  controvcrtitur,  utrum  apoftoU  aliquibus  ecclefiis  a  fe  fundatis 
illarumque  cpifcopis  peculiaria  quacdam  jura  aut  priviiegia,  prae  caeteris  et  in  cae- 
teras  conceflerint,  illamque  patriarchatuum ,  exarchatuum  et  provinciarum  divifio- 
iMm  inftitucrintt  quac  poftca  in  ufu  fuit,  vel  aliara  ccrte  fimilem ;  ut  autem  confter, 

aa 


DISSERTATIONES  HISTORICaE.  15 

aniftud  aliqua  ratione  probari  queat,  examinanda  funt  argumentaj  quibus  id  aflruir 
Fetrus  de  Marca >•  cum  eninv  nihil  ille  praeterierit  eorum»quae  ia  hujus  fententiar 
gratiam  dicipoflunt,  fi  omnia  ejus  argumenta  parum;  firma  efle  oftenderimuss  bc- 
nini  dubium  erit ,  quin  gratis  omnino  id  dicatur. 

Duo  dicit  Parifienfis  ifte  praeful  c.  i.  lib.  6.  de  concordia,  alterum  eft, 
apojiolos  orbem  ecclefiajiicum  in  provincias  difiribuijfe  ad  exemplum  difpofitionis  ci- 
vilis.  Alterum  eft,  apoftolos  cum  ecclejias  diftribuerent  in  provinczas  ,  iti  anima 
habuijfet  ut  in  iis  corpus  epifcoporum  Jiatueretur  fub  praefidentia  epifcopi  me- 
tropoleos. 

Primam  propofitionem  probat  auGoritate  fanftorum  Petri  et  Pauli ,  quoruna 
primus  fcribens  ad  novos  chriftianos  ep,  i.  cap,   i.  compellat  eos  per  provincias 
Ponti,  Galatiae,  Cappadociae,  Bithyniac,  et  Afiae.     Alter  vero  diftinguit  ecclefiaS' 
Macedoniae  et  Afiae.     Verum  haec  ratio  nonprobat,  ecclcfiarum  in  pTovincias  di- 
ftributionem  ab  apoftolis  inftitutam  fuifle.     Sed  tantum  diftinftas  fuifle  ecclefias, 
propter  diftinttionem  urbium  et  provinciarum;     Ecclefiae  quippe  nihil  aliud  funr 
quam  fidelei*,,  cum  ergc  ffdeles  in  variis  provinciis  degerent,    non  poterat  meliuS' 
defignare  Petrus  illos,  ad  quos  fcribebat,  quam  provinciaruna   iftarum  nominibus. 
Alterara  propofitionem  probat  Marca  ex  illo  Pauli  Ep.  ad  Tit,  c,  i.  reliqui  te  Cretae, 
ut  conftinias  presbyteros.     Ecce,    inquit  Marca,    metropoUtani  inftifufionem ,  haec 
eft  praecipua  hujus  fcriptoris  ratio;    quae  tamen  admodum  levis  eft.     Si  quid  enim 
raleat,  probabit  apoftolos  metropolitanos  fuiife  illarum  omaium  provinciarum ,  in 
^uibus  epifcopos  ordinabant:   deinde  libenter  agnofcoTitum  tori  infulae  praefuifle; 
fcd  inde  inferri  nequit  metropoiiticam    dignitatem    ab  apoftolis  inftitucam  fu.ift"e.. 
hoc  enim  privilegium  erat  Tito  i^eculiare ,  nec  ulli  fedi  aut  urbi  alligatum.     Deni- 
que  presbyteros  illos  a  Tito  inititutos  epifcopos  fuifl^e  non  omnino  certum  eft:  for- 
te  unuscrat  in  CretsTitus  epifcopus,  caeteri  omnes  presbyteri  tantum.     Nec  re» 
fert,  quod  ftatinv presbyteros  iftos  epifcopos  dicat  Paulus:  nomen  enim  epifcopi  tam 
poteft  convenire  presbytero  curam  animarum  habenti  quam  nomen  presbyteri  epif- 
eopo.     Secundo  idem  oftendere  conatur  M'arca  ex  eo,  quod  in  Afia,  quoddam  fuerit 
corpus  cpifcoporum  in  modum  provinciae,  ut  coliigitur  ex  Apocalvpfeos  c.  i.,  ubf 
Etterae  fcriptae  funt  feptem  angelis  feu  feptem  epifcopis  Afiae,  quorum  unus  erat 
Ephefinus.     At  quid  iftud  ad  propofitum  faciar  v'n  perfpicio'?'  Inter  omnes  epifco- 
pos  Afiae  feptem  compellat  Joannes  in  Apocalypfi,   ergo  inftituta  tum  erat  metro- 
politica  dignitas.     Quomodo  unum  ex  altero  fequatur,  ego  prorfu*  ignoro.'  Ejuf- 
dem  generis  eft  fequens  argumentum.     Paulus  inftruens  Afianos  fcripfit  ad  Ephtfi- 
nae  urbis  ineolas,  quae  Afiae  metmpolis  eft:  apojiolnm  Ephcfi  commoratum  ejfe  per 
triennium  in  aEUs  legimus :  ergo  inftituta  eft  ab  ipfo  metropolitica  dignitas  ecclefiae 
Ephefinae.    Haec  eg.o  confeftaria ,  tarditstem  meam  fateor,  capere  minime  poffum. 

E  3-  Nec^ 

•    Intiltige  fiomtnt  fidttitim  non  folum  popntum,  fed  cnm  to-  ipifcopuiH  ti  tJerumi'  lultji»  ininh 
mtinquit  tgrrgit  C^prianns,  efi  pttbs  iacerdotl  adunata. 


U  DE  ANTIQUA  ECCLESIAE  HISTOHrCAE 

Nec  ma^is  efl  roboris  in  quarto  argumento,  urbf  y  inquit,  Corinthiorum^metf^op&^' 
lis  ent  Adiaias-,  ut  Fionis  annotavit:  ideo  igitur  Paulus  epijiolam  Jtiam  ad  Corin^ 
fhios  fcribit ,  non  folum  pro  illis,  fed  etiam  pro  fratribusyqui  erant  in  AJiaia:  Er- 
go  nobile  argumentum  mctropolitici  juris  aPaalo  objervati  colligitur  cx  ejus  epiftola 
ad  Corinthios.  Co.nccdamus  Marcae  Paulum  epiftolam  ad  Corinthios  fcriphffe, 
mm  Corinthiis,  tum  Achaiae  fratribus,  quia  Coriinhus  erat  nrbs  metropolis 
Ai;baiae,  at  quo  pacio  inde  conficiet,  propofitum  fuiire  Paulo,  ut  Corinthi  epifco- 
pub  metropolitica  jura  in  Gmnem  Achaiam  (jbrineret?  Quippe  epifrolam,  quam  uni- 
verfis  Achaiae  civihus  fcribebat,  infcriplit  ad  v  orinthios,  quia  urbs  illa  notior  erat, 
er  f.icilc  peterat  Corinthiorum  opera  ad  Achaeorum  omniufn  notitiam  pervenire. 
i4em  elio  refponfum  ad  fimile  exemplum  ex  epiftola  ad  Theffaloniccnfes  petitum, 
i/i  qua  Paulus  fimul  ad  omnes  Macedoniae  fratres  fcribit.  Haec€tenim,  et  aiia  ejus- 
modi  probant,  tantum  illas  urbes,  in  quibus  erant  fitae  ecclefiae  metropoles  fuifFe, 
i?ecnon  primas  ac  maximas  totius  provinciae,  at  ecclefias  ipfas  metropoiiticas  fuiffe 
hiinime  demonitrant.  E.x  diclis  intelligere  eft,  quam  leves  fint  eae  rationes,  quibus 
impuUus  M.irca  metropoliticam  dignitatem  ab  apoftoiis  inliitutam  effe,  feu  potius 
ex  ilhs  fiuxifTe  opinotus  efl, 

Nec  magis  probabilem  patriarchatuum  infiitutionem  adferunt  il,  qui  volunt 
eas  fedes  enfe  patriarchicas,  quas  Petrus  fundarat,  atque  hac  de  caufaRomanae,  An- 
tjochenae  et  Alexandrinae  ecclefiis  jura  patriarchica  conceffa  effe  voiunt.  Nam  fi 
lade  repetenda  effet  patriarchatuum  dignitas,  innumerae  forent  patriarchales  fedes, 
quia  innumeras  Petrus  fundavit  et  rexit  ecclefias-  latum  ergo  difcrimen  eft  inter' 
apoftolicam  fedem  et  patriarchalem :  muhae  etenim  ecclefiae ,  quas  apofioli  infiitue- 
runt  et  rexerunt,  dici  pofrunt,  et  olim  diQae  funt  apolioiicae  ,  parriarchicae  non 
itcm.  Sic  Tertullianus  in  lib.  de  praefcriptionibus,  percurre,  inquit.  ecclefas  apO" 
iiolicas,  apnd  quas  ipfae  adhuc  cathedrae  apojiolorum  fuis  locis  pracfidentur ,  inter 
easnoiriinat,  Corinthum,  Philippos,  Thefralonicam ,  Ephefum,  quae  fedes  patri- 
srchales  nec  funt,  nec  unquam  fuerunt,  Quin  etiam  Hierofolymitana,  in  qua 
Chriitus  tamdiu  habitavit,  in  qua  non  modo  Petrus,  fed  et  caeteri  apofioli  primis 
ecciefiae  faeculis  fcderunt ,  patriarchahs  non  fuit.  Hanc  tamen  Aug.  cont.  litt,  Pet. 
!ib  2  c.  5.  apofrolicam  facere,  et  cum  Romana  comparare  non  veretur  *)  Alexan- 
drina  vero,  quam  Marcus  Petri  difcipulus,  non  ipfe  Petrus  fundavit,  et  rexit,  fe- 
cundum  habuit  inter  patriarchales  fedes  iocum,  quem  deinceps  Confiantinopolitana 
obtinuit,  ergo  patriarchalis  dignitas  non  repetitur  a  dignitate  eorura,  qui  ccclefiam 
£iadiverunt,  et  primi  re;icerunt. 

i.  VII. 

rf>  .Yp«  g'i«d  ecdt/ia  Hi^rofotijmitan»  ciim  Romana  coaeqiittur  lu  prlmalu  et  pratrogativis  ,  /,d 
"^uod  iH  anltqmiali   tt  ttjditut  dijciplinat  obftrvantia   cowparari  cxm  Romana  quoiUimtnod» 

poffit. 


BISSERTATIQNES    HISTORICAK  ij 

§.     V  I  I, 

Quando,  cur,  et  quomodo  iftjlituta  fnerit  metropolitica  dignitaf. 

Nullam  inrer  ecclefias  ct  epifcopos  praelaticnem  ,  nullam  patriarchicam  aut 
metropoliticam  dignitatem  ab  apoilolis  proprie  infHtutam  fuUie,  jam  demon- 
ftravimus.  Inquirendum  igitur  eft,  unde  orca  fuerit;  eam  enim  antiquiflimam  eile 
nemo  diffiteri  poteft.  Res  primum  videtur  ardua,  fc-d  ei,  qui  paulo  adcentius  anri- 
quam  eecleftarum  diftribationem  confid^raverit,  nihil  jam  fupererit  difficulratis. 

Nemo  non  novit,  imperium  Romanum  in  regiones  ec  proyincias  difhiburum 
fuifTe,  et  regionum  ac  provinciarum  quafdam  urbos  primarias  fuiiTe,  feu  metropo- 
les,  unde  caeterae  totae  pendebanr,  itaque  cum  ad  eas  ob  civilia  negoria  provincia- 
rum  hicolae  convenirent,  et  inde  tum  judicia,  tum  etiam  merccs  et  caetera,  \xt 
fieri  folet,  petere  folerent.-  fimile  aliquid  in  rebus  ecclefiallicis  chriftiani  fecere,  et 
five  cum  ordinandus  aut  deponendus  erat  epifcopus,  iiwe  cum  aliqua  divillo  erat  ia 
eccIeCa,  five  cum  in  commune  de  rebus  ecclefiae  deliberandum  erat,  cum  jam  nou 
amplius  fupereffent  apoftoli,  per  quos  haec  antea  componebantur,  urbis  metropo- 
leos  epifcopum  adire  par  fuit,  idque  paulatim  per  confuetudinem  invaluit,  ac  tora 
«cclefiarum  diftributi»,  ad  formavTi  imperii  faita  eft,  urbefque  metropoles ,  metro- 
poles  quoque  fuerunt  ecclefiae,  et  illarum  epifcopus  luper  univerfam  provincianl 
poteftatem  habuit,  tum  ad  ordinandos  aut  deponendos  reliquos  epifcopos,  tum  ad 
componenda  ecclefiarum  diflidia,  tum  ad  convocandas  fynodos  etc.  ita  tamen  ut 
iine  comproviacialium  epifcoporum  confilio  nihil  faceret.  Haec  confuetudo  cano- 
nibus  deinde  confirmata  eft,  totaque  ecclefia  ad  formam  politici  regiminis  difpofit» 
ct  diftribura  eft. 

Eadem  raiione  urbes  illae,  quae  dioecefeos  fea  regionis  alioujus,  pluriumque 
provinciarum  erant  capita,  fucceftu  temporis  quaedam  in  caeteras  tura  obtinuere, 
Demum  in  tribus  praecipuis  totius  orbis  Romani  civitatibus,  Roma  m  Qccidente  *) 
Antiochia  in  oriente,  et  .'^lexandria  ad  meridiem ;  tres  praecipuae  fuerunt  ecclefiae 
quae  primum  inter  alias  honorem  obcinuere,  fucceffuque  temporis  quaedam  in  iHas 
jura,  vel  fibi  vindicarunt,  vel  a  fynodis  conceffa  receperunt.  His  acceflit  poftea 
€onftantinopoIis,  quae  fecunda  muxidi  urbs  ev-afit  et  Hierofoljma,  quae  hun-c  hono- 
rem  non  propcer  magnitudinem  civitatis  obtinuir,  fed  propter  venftationem  illiuR 
Hrbis,  in  qua  primum  a  Chrifto  inftituta  fuerar  ecclefia ,  et  ex  qua  evangelium  ad 
«aeteras  orbis  partes  perlatum  fuerac.  Non  alio  patto  confticutas  efi"e  metropoles. 
pluribus  argumentis  demonftrari  polfec,  nonuulla  tantum  hic  proferemus  breVi-' 
tatl  confulentes.. 

Cun- 

»}  Ibt  de-  Rtmanae  fedh  patriafctiafu  agitur,  noua-^/ein  efe  ejus  priinatii,  qutm  kabet  a  Chrijto  , 
non  ex  /otius  uibis  amjilituditie.  Idem  obfeVvari-dttm  atl  finem  j.  7,  tjxftiem  Difftrftttlanis ,  p,- 
M-iv  et  f,  39,  aii  finem ,  ac  40.  initio. 


T,i  DE  ANTIQUA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

Concilii  Nicaeni  Canone  6.  ftatuitur,  ut  in  praerogativa  et  priTileglis  eccl©- 
fiarum  x*  «"x^^T*  Utt  ^^«TjTro ,  hoc  efl  ut  antiqua  cunfiietiido  obtineaty  noverant 
igitur  huius  lynodi  patres,  haec  eccleliarum  ^ura  et  privilegia  non  efle  inftitutionis 
apoftolorum,  fed  ex  confuetudine  ortum  habuifie.  Ejufdem  concilii  Canone  7. 
fancitum  eft,  ut  ^liae  epikopo  honoris  praerogativa  conccdatur,  Mctropoli  (Cae- 
fareae)  propria  dignitate  fervata.  Quae  autem  alia  ratio  Nicaenos  patres  potuit 
impellere,  ut  Caefareae  metropoliticum  jus  potius  quam  ^liae  conferrent,  nifi 
quod  illa  erat  provinciae  metropolis  :  haec  non  item. 

In  concilio  Taurinenfi  ftatutura  eft,  illi  totius  provinclae  primatutn  deheri 
qui  fuam  civitatem  demon/lrajel  ejfe  metropolim:  quia  (cilicet  nonaliunde  metropo- 
litanae  eccleiiae  dignitas  reperitur  quam  ex  ipfius  urbis  dignitate. 

Unde  faflum  eft,  6t  epikopi  metropolitica  jura  ambientes  imperatores  adi- 
rent  ,  a  quibus  obtenta  metropoleos  in  urbis  fuae  gratiam  dignitate,  ecclefiaftica 
etiam  metrcpoleon  jura  et  provinciae  ordinationes  invadebant. 

Sic  Valens  in  «dium  Bafilii  Cappadociam  in  duas  partcs  diftraxit,  unde  fe« 
cuta  eft  provinciarum  quoque  ecclefi,aliicarum  divifio,  ut  teftis  Naz,  orat.  20. 

In  concilio  Chalcedonenfi  a£t.  4.  Phothus  Tyri,  et  EuftatbiusBerythi  intcr 
fe  litigant  de  iure  metropolitico.  Hic  enim  ab  imperatore  Theodofio  refcriptum 
per  fubreptionem  obtinuerat,  utBeryttusfieret  metropoiis:  quo  impetrato  provin- 
ciarum  eccleiiafticarum  divifionem  in  quadam  fynodo  Conftantinopoiitana  fieri  cu- 
raverat,  et  ordinatlones  multarum  ecclefiarum,  quae  priusTyrio  fubjeftae  erant,  in- 
vaferat:  Photio  epifcopo  Tyri  excommunicationis  et  depofi^tionis  metu  ,  ad  iftara 
divifionem  adprobandam  adafto.  Rogat  ergo  Marciacum  Photius,  ut  hacc  in  irri- 
tum  mittantur,  fuaque  Tyrio  episcopo  jura  reftituantur.  Judicibus  et  eoncilio  vi« 
fum  eft,  negotium  iftud  non  fecundum  leges  aut  pragmaticas ,  fed  fecundum  cano- 
nes  examinare.  Le£lo  igitur  concilii  Nicaeni  canone,  quo  ftatui  videtur,  ut  unut 
fit  in  unaprovincia  raetropolitanus,  in  gratiam  Tyri  epifcopi  iudicium  fertur,  Un- 
de  conftat,  provincias  ecclefiafticas  ad  formam  civifium  fuifte  olim  difpofitas,  quan- 
doquidero.  unus  metropoiitanus  unicuique  provinciae  praefe£liis  fuerat. 

AQ.  13.  in  caufa  fimili  Nicomedienfis  et  Nicaeni  epifcopi,  Nicomedienfi  ju$ 
metropoliticum  vindicatur,  eo  quod  Nicomedia  fuiftet  olim  urbs  metropolis,  et  ih 
eo  excldit  Nicaenus,  quod  in  facra  Valentinlani  et  Valentis  quaNicaenae  civitati  tri- 
buerant  metropoliticum  jus  proprie  praeclperent,  ab  aliis  civitatibus  nullum  jus  au- 
fcrri.  Quapropter  honorem  tantum  metropolitae  illi  concedunt,  non  autem  eju« 
jura  et  privilegia.  Quod  quidem  generatim  fancitur  c.  12.  de  omnlbus  iis  urbibuSi 
quae  in  pofterum  metropolis  nomine  honoratae  fuerint  ab  imperatoribus.  Atque 
ideo  id  faftum  eft,  ne  epifcoporum  ambitio  turbas  paffim  In  ccclefiis  excltaret,  et 
formam  ecclefiae  jam  ftabilitam  funditus  everteret.  Nlhilominus  tamen  cum  no« 
modo  urbs  aliqua  metropolitica  dignitate  honorabatur,  fed  et  provinciae  divideban- 
:iur',  non  raro  ecclefiarutn  quoque  ftatus  mutari  fplebat ,   idque  decerni  yidetur  ca- 

none 


DISSERTATIONES  HISTORICAE.  17 

none  17.  ejusdem  concilii  his  verbis,  fm  at/tem  etiam  aliqua  eivitas  ah  imperatoria 

auBoritate  innovata  fuerit .  civiles,  et  publicas  formas  ecclefiafticarum  quoaue  pa- 

Tochiarum  ordo  eonjequatur.     Hinc  multas  videre  eft  in  provinciis  et  metropolibus 

ecclefialticis  mutationes,  quas  referre  longum  foret.     Unum  hoc  addam  in  concilio 

Toletano  anni  610.  fub  Bonifacio  IV.  metropoliticam  dignitatem  Toletanae  ecdefiae 

aflertam  fuuTe  ob  ipfius  urbis  dignitatera      Sed  haec ,  inquit  Gundemarus  in  fynoda 

tom.  5.  Conc.  col.  1624.  ipfa /edes  (Toletana)  ficut  praediEium  efi ,  antiqua  no- 

minis  /ui  ac  nofiri  cultu  imperii,  ita  et  totius  provinciae  polleat  ecclefiae  dignitate 

et  praecellat  poteftate.     Deinde  vero  decernit  eam  eife  non  modo  Carpetaniae,  ut 

quidam  dicebant,  fed  totius  etiamCarthaginenfis  provinciae  metropolim,  quia  fcie- 

hit  procul  dubio  Carpetaniae  regionem  non  ejfe  provinciam ,  fed  partem  Carthagi- 

nenfis  provinciae.  .  .  etobhocquiaunaefieademqueprovincia,fiatuit,utficiitBoe- 

ttca,  Lufitania  vel  Tarraconenfis  provincia  vel  reliqiiae  ad  regni  regimina  pertinen- 

tes,  fecundum  antiqua  patrum  decretafingulos  nojcuntur  habere  metropolitanos .  ita 

et  Carthaginenfis  provmciae,   unum  eumdemque.     Itaque  in  Hifpania  ad  formara 

cmhs  regimmis  difpoGtam  ecclefiam  fuiffe  certifiimum  eft.     Ut  autem  caetera  mit- 

tam,  hoc  generatim  dico  in  omnibus  orbis  partibus,  excepta  Africa,  de  qua  poftea 

dicemus,  ecciefias  femper  eodem  fere  modo  diftributas  fuiffe,  quo  et  imperii  pro- 

Tincias:   metropoles  ecclefiafticas  annexas  femper   aut  fere  femper  civilibus,  cum 

mutatae  funt  civiles  metropoles,  mutatas  efTe  ur  plurimum  ecclefiafticas.     Eccui  igi- 

tur  dubium  efte  poffit,  quin  iftius  tum  diftributionis  ecclefiarum,    tum  dignitatii 

metropoliticae  origo  ejc  fola  imperii  diftributione  ct  urbium  ipfarum  diguitate  re- 

petenda  fit? 

§•     VIII. 

Provlncianm  et  dioeafeon  ecclefiafiicarum  difiributio  ad  formam  potitici  regimi- 
nif  fummatim  defcribitur,  et  ^raecipuae  in  illa  mutationes  annotantur. 

Imperium  Romanum  a  temporibus  Augufti  in  varias  provincias  diftributum  fuifl^e 
nemo  nefcit,  diftributio  haec  ab  Hadriano  et  poftea  aConftantino  paululum  mu- 
tataeft,  atque  accurata  ab  ifto  imperii  facta  divifio,  univerfusque  orbis  Romanus 
quatuor  praefeftis  praetorio  ab  eo  commifrus;  cum  antea  duo  tantum  totius  impe- 
rii  praefecti  forent,  ut  teftis  eft  Zozimus  lib.  2. 

Primus  orientem,  fecundus  lilyricum,  tertius  Iraliam ,  quartusGallias  for- 
ritus  eft.  Sub  iftis  praefe£iis  varias  regiones  vicarii  et  in  nonnullis  locis  proconfu- 
lcs  rcgebant,  etiterum  (ub  iftispraefides,  aut  correQ;oresprovinciasadtniniftfabant. 

Sub  orientis  praefefto  erant  dioecefes  quinque. 

Prima  cft  dioecefis  orientis,  cujus  caput  erat  Antiochia. 

C  to 


18  DE  ANTIQUA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

Tn  illa  decem  numerabantur  provinciae,  Palaeflina,  Syria,  Phoenice,  Ara- 
bifl,  Cilici^,  Ifanria,  Mcfopotamia ,  Ofroena,  Eiiphratenfis,  ct  Cypria.  Sed  hic 
numt-Mus  poftcr;  crevit,  nam  Palaeftina  in  tres  divifa  eft,  quarum  mccropoles  erant 
Cacfarca,  bchytopolis ,  ct  Jerufalem  i  Syria  in  duas,  quarum  metropoles  erant 
Apamea  ,  et  Antiochia;  Cilicia  itidem  in  duas,  quarum  metropoles,  Tarfus,  et 
Anazarbus.  Demum  Phoenicia  quoque  in  duas,  quarum  merropoles  fuere  Tyrus 
ei  Damafcus.  Praeter  has  metropoleos  digmtatem  in  eadem  provincia  occupart 
conatus  elt  Bcrytenfis  epilcopus,  fed  ejus  conatus  ab  imperatore  Martiano  ct  cpifr 
copis  in  concilio  Chalcedonenii  &i\.  4.  rcprcfTus  cft. 

Secunda  dioecefis,  quae  praefeQo  oricntis  parebat,  efl  dioecefis  y^gypti,  cu- 
)us  caput  Alcxandria,  in  ea  tres  primum  fuere  previnciae  .(Egyptus  ftri^e,  Penta- 
polis,  et  Libya,  quibus  addit  Ath.  in  apol.  2.  Thebaidem  et  Amm.  lib.  22.  Augu- 
ftamnicam.  His  adje£ta  deinde  ell  Arcadia.  Epiphanius  haercf.  68.  fcptem  y^igypti 
provincias  enumerat.  j^gyptum  ,  Thcbaidem ,  Marcotidem,  Ammoniacam,  Ma- 
reotidcm,  et  Pentapolim;  bis  Marcotae  nomen  in  textum  Epiphanii  iircpfit,  ct  in 
alterutro  legendum  potius  videcur  Marmaridis.  Dcindc  vero  advertendum  eft  Epi- 
phaniuin  hic  non  enumerare  provincies  metropoli  fubje^las,  fed  tantum  regiones; 
nam  Mareotc,  ut  teflis  cfl  Athanafius,  epifcopo  et  chorepifcopo  carebat,  ct  rege- 
batur  rantum  a  prcsbyteris.  Verum  tandem  tota  .(Ilgypn  dioeccfis  in  deccm  pro- 
vincias  ,  totidemque  metropoles  urbes  diflributa  crat,  ut  confbt  cx  Epift.  imp.  ad 
Diofcorum  a^.  i.  Conc.  Chnlcedonenfisrelata  Col.  99.  in  qua  jubct  DiofcorumEphc- 
fum  venire  cum  decrm  reverendijjimis  metropolitis  epifcopis  ejus  dioecefcoi. 

Tertia  efl  dioecefis  Ponti,  cujus  mctropolis  cft  Caefarea  Cappadociae,  In 
fex  primurn  divifa  provincias,  Cappadociam  ,  Galatiam  ,  Armeniam ,  Pontum, 
Paphlagoniam  et  Bithyniam.  Quac  omnes  exccpta  Bithynia  in  duas  poflea  divifae 
funt.  Vracterea  fuit  in  eadem  dioecefi  mctropolis  ct  civilis  et  ccciefiaftica,  Nicaea, 
fed  nomine  lantum  et  honore,  ut  a  nobis  obfervatum  cfl  antea. 

Quarta  dioeccfis  efl  Afiana,  in  qui  un«  erat  provincia  proconfularis  Afio, 
cuius  metropolis  totiufque  A<ianae  dioecefeos  caput  efl  Ephefus.  Caeterac  o£lo  vi- 
cario  Afiae  parcbant,  Hellcspontus  fcilicet,  Pamphilia,  Lydia,  Pilidia,  Lycaonia. 
Lvcia  et  Caria,  Phrygia  :  quae  deinde  in  Salutarem  et  Pacatianam ,  itemquc  Pam- 
philia  in  duas  divifae  funt.     Praeterea  unus  erat  ia  Rhodo,  alter  in  Lesbo  infulis 

jnctropolitanus. 

Quinta  dioeccfis  cflThraciae,  cujus  oJira  caput  crat  Heraclea:  dcjndc  vero 
Conflantinopolis,  quinque  in  ea  fuerc  provinciae,  Thracia,  Rhodope,  Hacminon- 
tus,  Moefia  et  Scythia. 

lUyrici  pracfc£lo  duae  fubjcftae  erant  dioecefcs.  Dioccefis  Macedoniac,  in 
■  qua  ofto  numerantur  provinciae,  proconfularis,  Achaia,  Macedonia,  ThcfTalia, 
Epirus  vetus  ct  nova,  Creca  et  Pracvalitana  provincia  ,  quae  poftea  Daciae  junftt 
cH     Totius  regiouis  caput  crat  Theiralouica. 

ItCiO 


DTSSI-RTATIONES    HIS>TORICAE.  19 

Ifcm  dioeccfis  Daciae,  iii  illa  quatuor  tantum  occurrunt  provinciae,  Dscta 
Ripenfis,   et  McUiterrnnea ,  Dardaiiia,   et  Moefia  prima. 

Italiae  praefeiilo  parebant  duo  vicariatusRomae  et  Italiae,  ct  praeter  hos  oc- 
cidentalis  Africa  ,  quihus  poft  mortem  Conflantis  iJlyricum  occidentalc  adjeclum, 
prius  cnim  lliyrici  praefecto  parebat. 

In  vicanatu  Romae  decem  erant  provinciae,  i.  Campania,  a,  Hetruria  et 
Umbria,  3.  Picenum  fuburbicarium ,  4  Sicilia,  5.  ApuHa  et  Calabria,  6.  Lucanta 
ctHrutia,  7.  Samnium,  8.  Sardinia,   9.  Corfica,   10.  Valeria. 

In  vicariaru  Italiae,  cujus  caput  Mediolanum,  provinciae  7.  i.  Liguria,  1. 
Mmilh,  3.  Flaminia  feu  Picenum  Annonarium,  4.  Vcnetia,  cui  junfia  podea  Ift- 
ria,   5.  Alpcs  Cottiae,  et  utraque  Rhetia. 

In  lilyrico  occidentali,  cujus  praecipua  urbs  Sirmium,  provinciae  eranrPan- 
noniae  duae,  Noricum  utrumque,  Mcditerraneum  et  Ripenfc  ,  Dalmatia  et  Slavia, 
quibus  addita  eli  Valcria.     De  Africa  feorfim  diccmus. 

Praefeclo  Galliarum  parebant  Galliae  ,  dc  quarum  divifionibus  agemus 
poftca. 

Item  Hifpaniae  tunc  tcmporis  in  quinque  provincias  diftributae,  quae  a  vi- 
cario  regebantur,  poft  proconfularum  a  Gratiano  fublatum:  cae  funt  Boetica,  Lu. 
fitania,   Gallecia,  Tarraconenfis  et  Carthaginenfis. 

Eidem  praefeOio  parebant  Briranniae  tres,  quac  pofiea  in  quinque  regioncB 
diftributae  funt,  additis  Flavia  et  Valentia,  fed  haec  diftributio  poit  occupatam  a 
Saxonibus  Britanniam  penitus  commutata  eff. 

Haec  eft  fummaria  imperii  Romani  dclineatio,  adcujus  formam  ecclefia  con- 
ftituta  efl,  funt  tamen  nonnullac,  in  quibus  forma  ccciefiafiica  a  civili  non  pa- 
rum  diflert. 

Et  primum  quidem  obfervandum  efl  longe  exaQius  in  oricnte,  ct  lllyrico, 
ecclefiam  imperio  refpondiffe  quam  in  occidente:  illic  enim  vix  ulla  occurrit  alicu- 
jus  momenti  diverfitas,  hic  vero  non  una,  nam  in  Africa  metropoles  ecclefiafticae 
non  refpondebant  civilibus,  in  Italia  vero  quatuor  tantum  erant  metropoiitani;Ro- 
manus,  cujus  provincia  latifiime  patebat,  Mediolanenfis,  Ravennenfis  et  Aquileien- 
fis,  ac  praeter  hos  in  infulis  adjacCNtibus,  Sicilia  fcilicet  et  Sardinia,  Syracufanus, 
ei  Calaritanus,  poftcrioribus  ve*8  faeculis  exorta  eft  in  Italia  magna  metropolitt- 
norum  lurba. 

i     I  X. 

Dwifio   tum   ecclefiajlica ,   tum  civitif  Africae. 

A  frica  jam  a  Cypriani  tcmporibus  divifa  crat  in  tres  aut  quatuor  partes,  Afri- 
.»r\.  cara  propciara ,  Numidiam  et  Mauritanias^  Caefareenfcin  ncmpe,    et  Sitifen- 

c  2  rcjD, 


20  DE   ANTIQUA  ECCLESIAE   DISCIPLINA 

fem,  utcolligere  licet  ex  hujus  epiftolis  45.  et  71,  itemque  ex  a£iis  concilii  Car- 
thaginenfis  fub  ipfo  habiti.  His  provinciis  adjunflae  poftea  fuerunt  Tingitana, 
Bizacena,  ct  Tripolitana. 

Africa  provincia  erat  proconfularis,  cujus  urbs  metropolis  crat  Carthago 
totius  Africae  occidentalis  caput.  In  caeteris  Africae  provinciis  metropolis  ecclc- 
fiaftica  erat  ledes  fenioris  epifcopi.  Haec  propo&tio  multis  momcHtis  demonftra- 
ri  poteft. 

1.  Quia  certum  eft ,  metropolitanos  provinciarum  non  femper  ejufdem  fuiffe 
fedis  epifcopos,  fic  Numidiae  mctropoUtanus  erat  Cypriani  tempore  Novatus  Tha- 
mugadenfis,  deinde  tempore  Caeciliani  fecundus  Tihgitanus,  poftea  Megalius  Ca- 
lamenfis  ct  alii.  Item  Byzacenae  Mauritaniaeque  Sitifenfis  et  Caefareenfis  variarum 
fedium  epifcopos  diverfis  temporibus  habuere  metropolitanos ,  ut  conftat  ex  fub- 
fcriptionibus  Africanorum  conciliorum. 

2.  Idipfum  non  obfcure  teftatur  Auguftinus,  cum  quaerit  a  Profuturo 
Epiftel.  149.  nunc  ^g-j  quis  Megalii  Calamenfis  in  primaru  fuccefTor  fit.  SiicceJfQ- 
rem  primatui  ejus  nojfe  volumns,  et  Ep.  a6r.  nunc  299.  (fi  tamen  ejus  eft  hacc 
cpiftola,  quam  multi  eruditi  in  dubium  revocant)  fcribit  Caeleflino  Prifco  provinciae 
Caefareenfis  epifcopo  epifcopatum  effe  reliQum  ,  ea  tamen  conditione,  ut  ipfi  non 
pateret  aditus  ad  primatum  ficut  caeteris :  Clamet ,  inquit ,  Prifcus  provinciae  Cae- 
fdreenfis  epifcopus,  aut  ad  primatum  locus  ficut  caeteris  et  mihi  patere   debuit ,  aut 

epijcopatus  mihi  remanere  non  debiiit.  Unde  luce  clarius  infertur,  primatum  omni- 
bus  Africanis  epifcopis  patuiffe,  nec  metropoli  civili  annexum  fuiffe,  quandoqui- 
dem  Caefareenfis  antiftes ,  qui  metropoleos  civilis  epifcopus  erat,  non  privatur  jure 
mctropolitico  ecclefiaftico,  fed  aditus  ei  ad  jus  metropoliticum  intercluditur, 

Epiftola  217.,  quae  nunc  eft  59.,  excufat  fe  Auguftiaus,  quod  ad  concilium 
Numidiae  vocatus  a  Viftorino,  non  venerit,  eo  quod  fenex  Xantippus  Tagofenfis, 
reftius  Tagorenfis,  primatum  fibi  vindicaret:  proinde  et  jus  convocandi  concilii. 
Quod  fi  metropolitica  jura  urbi  fuiffent  annexa,  de  primatu  nulla  potuiffct  inter  eos 
eftef  difficultas ,  cum  manifeftum  foret,  quae  urbs  effet  Numidiae  metropolis.  Ut 
Butem  liquido  conftet  contentionem  tantum  fuiffe  de  antiquitate  epifccpi,  non  aa- 
tem  de  urbis  dignitate,  confulenda  eft  concilii  Miievitani  anni  402.  definitio  ,  cui 
ipfe  Xantippus  aderat  primatus  Numidiae  jure  fruens,  ut  videre  eft  Can.  53.  con- 
cilii  vulgo  Africani :  haec  autem  definitio  ejufmodi  eft  c.  56.  Placuit,  ut  quicum- 
que  deinceps  ab  epijcopis  ordinantur  per  provincias  Jfricanas,  litteras  accipiant  ab 
ordinatoribus  Juis  manu  eorum  confcriptas ,  continentes  conjulem  et  diem  ,  ut  nulla 
altercatio  de  pofierioribus  vel  anterioribus  oriatur  Ex  his  intellieere  eft,  toram  in- 
ter  epifcopos  Africanos  dignitatcm,  ab  antiquitatc  epifcopacus  fuifle  rcpetitamj 
nullateiius  autem  ab  urbis  magnitudine  aut  dignitate.  Speciatim  vero  de  Numidia 
idem  conftat  ex  Canone  55.,  in  quo  fbtutum  eft,  ut  matricula,  et  archibus  Numi. 
diae  apud  primam  Jedcm  fit ,  et  in  metropoli  id  eji  Conjiantina.     Ecce  apei  tam  di- 

ftiudiO' 


DISSERTATIONES   HiSTORICAE. 


91 


ftinftionem  metropoleos  civilis,  et  ecclefiafticae.  Praeterea  auftdr  vitae  S.  Fulgen- 
tu  c.  29.  teftis  eft,  Fulgentium  in  concilio  Vincenfi,  Quodvultdeo  in  contentlone  de 
pnmatu  praelatum,  jus  fuum  illi  poftea  ceffifTe,  quo  relato  fubdit  auQor  ifte:  Vbi 
funt  nunc  illt,  quibus  eminendi  fuper  caeteros  dominentur  adfeHuf,  qiii  fe  etiam  fiiit 
prtoribus  anteponunt ,  indebita  fibi  privilegia  vindicantes?  Ecce  beatus  Fuleen- 
tius  necprimatum,  quemmeruit,  defendere  voluit :  Primatus  ergo  apud  Africanos 
epifcopos  ipfius  Fulgentii  tempore  prioribus  debebantur,  nec  ulli  fedi  annexus  erar. 
Hic  mos  m  Africa  permanfit  usque  ad  tempora  Gregorii  magni ,  nam  is  lib  1  ep* 
75.  ad  epifcopos  Numidiae  ftamit:  Ut  illorum  confuetudo  de  primatibus  conjiituen- 
dts,  caeterisque,  capitulis  immota  maneat,  exceptis  his,  qui  ex  Donatifiis  ad  cpijco^ 
patum  perveniimt,  quos  provehi  ad  primatus  dignitatem,  etiam  quum  ordo  derico. 
rum  eos  ad  locum  etimdem  deferat,  modis  omnibiis  prohibet.  Itaque  tempore  Gre- 
gorii  inter  Africanos  primatus  non  erat  fedibus  annexus,  fed  eo  antiquiores  omnes 
epifcopi  indifcriminatim  fruebantur,  exceptis  iis,  qui  fuerant  haeretici,  quos  ab  hoc 
)ure  excidere  vult  Gregorius;  quemadmodum  olim  Auguftino  tefte  ab  eo  exciderat 
Prifcus. 

Quinetiam  in  provincia  proconfulari  fummus  honos  habebatur  anriquiori 
epifcopo,  licet  eum  praecederet  Carthaginenfis  epifcopus,  totius  Africae  primas 
Sic  in  conciho  Carthag.  2.  Viaor  Abderitanus,  et  in  tertio  ejusdem  nominis  epifco- 
pus  Pupianenfis,  caeteris,  excepto  Carthagincnfi,  praeferuntur.-  et  de  hoc  Viftore 
haec  ait  Epigonius  c.  54.  cod.  can.  eccL  Africana?,  aetate  pater  et  ipfa  prcmotione 
antiquifftmus ,  vir  laudabilis  frater  et  collega  nofier  Viaor,  vult  hanc  petitionem  ge- 
neralem  omnibus  effici,  ° 

Uno  verbo  in  Africa  tum  honor,  tum  digiiitas  ,  tum  etiam  jura  et  privileo-ia 
cpifcoporum  tribuebantur  antiquitati  tpifcopatus,  non  autem  ecclefiae,  cui  praeeraiit 
dignitati.  Id  conftat  ex  diftis,  praecipue  vero  ex  epiftola  Auguftini  207.  in  qtia 
queritur,  fe  tertium  nominatum,  qui  haudita  pridem  epifcopus  erat,  caeterisque, 
qui  antiquiores  erant,  praepofitum,  idque  luculenter  confirmatur  ex  can.  56.  con' 
cilii  Africani  fupra  relaro. 

Caeterum  ab  hac  lege  femper  excipiendusCarthaginenfis  antiftes,  qui  univerfac 
Africae  primas  erat  et  exarchus,  feu  ut  ita  loquar,  patriarcha.  Diu  ante  ipfum- 
met  Cyprianum  Agrippinus  hoc  jure  fruebatur,  is  enim  a  Cypriano  reliquorum 
epifcoporurn  praefes  fuifte  infinuatur,  quodquidem,  itiquit,  et  A^rippinus  bonae 
memoriae  vir  cum  cacteris  coepifcopii.qui  iilotempore inprovincia  Africa  etNumidia 
ecclejiam  Dei  gubernabant ,  fiatuit. 

Maxima  quoque  hujus  fedis  privilegia  et  jura  in  epiftolis  Cypriani  elucent:  fic 
ep.  45.  toram  Africam  provinciam  fuam  vocat :  Quoniam,  inquit ,  latiiis  fufa  efi 
noftra  provincia  hahet  Numidiam  et  duas  Mauritaniasfibi  cohacrentes.  Hinc  ex  uni- 
verfis  Africae  provinciis  confulitur,  et  refpondet  veluti  magnam  auftoritatera  ha- 
bens,  ut  videre  cft  ep.  59.  61.  70.  71,  73,  et  praefertim  65. 

C  3  Poft 


si  DE  ANTIQUA  ECCLESIAE  DISCirLTNA 

Pofl:  haec  ternpora  illa  Carthaginenfis  epifcdpi  dignitii-J  non  ffi  imminuta,  ut 
▼idere  e(^  ex  omnibus  conciliis  Africanis,  in  i]iil  us  Carthaginci.fis  anriltes  cactcris 
Jicet  junior  pracfertur  et  praeddet:  hinc  fortc  Auielius  t-pilcnpn^  c.  ^  5.  colicis  .Afric. 
ftit,  fe  Riuirarum  ecclefiarum.,  i't  ordinandorum  curam  fujiinere...  et  pujii-acunclarum 
fe  ecctefiarum.,  dignatione  Dei,  follicituduum  fujim-.re,  qaapropter  conceditur  ei 
ibidem,  ut  unde  vellet,  et  de  cujus  nomine  fuijfct  onvetitus,  pru  dcfiderio  cujuf- 
aue  eccleliae  ordinaret  epifcopum.  Hinc  etiam  iliius  e  at  pafch.icdiein  caeteris  epi- 
fcopis  nunriare,  nt  conlbt  ex  canone  51.  ejusdem  collettionis. 

Hic  fortaffc  alicui  veniet  in  mentem  haec  quaellio,  utrum  melius  et  convcnien- 
lius  metropolitica  di^nitas  aiuiquitati,  quam  urbi  fuerit  affixa,  de  qua,  quid  fentiam, 
hic  mihi  videtur  aperiendum.  Cenfeo  ergo,  falvo  aiiorum  judicio,  longe  fatim 
cfTe,  ut  metropolitica  dignitas  urbi  anne-va  fit  quam  antiquitari  lacerddtii :  quum  enim 
fliicui  fedi  affixa  ell,  is  ad  cam  eligirur,  qui  huic  dignitati  fuftinendae  par  effe  poffir. 
At  ubi  ad  oranes  pafTim  antiquitatis  jure  defertur,  tunc  ad  minus  idoneos  pervenirc 
Boteih  Praeterquam,  quod  feneQus  minus  apta  eft  ferendis  labotibus,  et  illo  caret 
animi  ac  corporis  vigore,  qui  in  metropolitano  maxime  dcfideratur.  Itaquc  pru- 
denter  omnino  Gregorius  lib.  i.  epift  ep.  72.  fcribit  ad  Gcnnadium  Patricium  et 
oatriarcham  Africae,  ut  concilium  catftolicorum  admoneat: ,  ut  primatem  non  ex  or' 
dine  loci  pofipofitis  vitae  meritis  faciat.  Qiioniam  apud  Deum  non  gradus  elegan- 
tior  fed  vitae  melioris  aSlio  comprobatur:  ipje  vero  primas  nonpajjtm,  ficut  morii 
e(i  ner  vilUs,  Jed  in  unci  juxta  eorum  ele^ionem  civttate  refideat,  Idem  tamen  Afri- 
canis  ep.  75.  confuetudinem ,  quae  nihil  contra  fidem  catholicam  ufurpare  dignofd^ 
tur>  immotam  permanere  (oneedit,  five  de  primatibus  conjiituendis,  ctc. 

§.  X. 

De  provinciarum  Galliae  dijlributione  ei  p-aecipuis  in  ea  primatibuf. 

"^TulIa  eft  regio,  quac  tam  varias  fortita  fuerit  divifiones  ac  Gallia.  Nota  eft  om- 
l\  nibus  aiiriqua  illa  Galliac  divifio  inComatamct  Bracatam;  quam  excepit  altera 
jn  Bcl^-icam,  Cslcicam  et  Aquitanicam.  Haec  cleganter  aCaefare  exponitur  in  com- 
meiitariorum  praeloquio.  Nec  practcrmittenda  eft  licct  minus  celebris  Galliae  tum 
fcmporis  divifio  in  fexaginta  civitates  feu  populos  et  400.  aut  circitcr  pagos,  quam 
ex  Sirabone  iib.4.  Tacit.lib.  j.Annalium,  Vopifco,  Ptolemaeo,  Caefare,  Jofepho 
ct  Appiano  collige'-c  iicet,  ut  fagaciter  aiiimadvertit  eruditus  gcographus  Nicolaus 
Sanfon ,  in  notis  ad  tabellam  antiquae  Galliae.  Auguftus  vero  Galliam  in  quatuor 
partes  diltinxit,  Bel^icam,  Celticam ,  Aquitanicam,  et  Narbonenfem. 

Verum  oninium  dlvifionum  Galliae  cxaftiflima  et  celeberrima  efl  in  quatuorde- 
cimprovincias:  hanc  traditRufRis  inbreviario.quod  Valentidicavitcirca  annum  365. 
Hae  provJnciae  funtin  Narbonenfi,  Narbonenfis,  Viennenfis,  Alpes  maririmac,  et 
Alpcs  Graiae:  'u\  Atjuitania,  Aquitanicae  duae  et  Novcmpopulania;  ia  Celtica  Lug- 

duncn- 


DISSERTATIONES    HISTORICAE. 


^3 


dunenfes  duae,  et  maxima  Sequanorum :  demum  in  Belgica  duae  ejiisdem  nomini» 
et  duae  Germaniae,  una  fuperior,  altera  iiiferior  difta.  Ammianus  easdem  pro- 
vincias  enumerat  lib.  15.  praetermiffis  duabus;  Aipibus  nempe  maritimis,  etAqui- 
tania  2.  Paulo  poft  Narbonenfis  altera  a  Viennenfi  avulfa  eft,  et  Lugdunenfes  fingu- 
lae  in  duas  divifae  funt,  ac  univtrfae  Galliae  provinciae  feptemdecLm  numcro  fue> 
runt.      Hoc  ordine 


Belgica  prima. 
Eelgica  fecunda. 
Germania  prima. 
Germania  fecunda. 
Lugdunenfis  prima, 
Lugdunenfis  fecunda. 
Lugdunenfis  tertia. 
Lugdunenfis  quarta. 
Lugdunenfis   quinta,  quse 

et  maxima  Sequanorum. 
Alpes  Graiae  et  Penninae. 
Viennenfis  prima. 
Viennenfis  tertia, 
Alpes  maritimae. 
Narbonenfis,  quaeetVien- 

nenfis  fecunda. 
Aquitania  prima. 
Aquitania  fecunda. 
Novempopulania. 


1 


>       quarum       J 

metropoles 


Augufta  Trevirorura. 

Rhemi. 

Maguntiacum. 

Colonia  Agrippina, 

Lugdunum. 

Rhotomagu». 

Turones. 

Senones. 

Vefoniio, 

Tareotafia,    , 
Vienna  aut  Arelatum. 
Aquaefextiae. 
Ebredunum. 
Narbo. 

Bituricac. 

Burdigala. 
Aufci, 


Haec  eftGalliae  divifio,  ad  cujus  formam  olim  ecciefiaGallJcsna  conAituta  fujt, 
jtfl  ut  fingularum  provinciarum  mi^tropoles  civiles,  eflent  etiar.i  e^clefisfticae  metro- 
poles.  At  in  Narbonenfi  magna  fuit  et  diuturna  dc  jure  primatus  contentio  inter 
Viennenfcm  et  Arelatcnfem  antiftites.  Hic  etenim  metropoiiticum  jus  in  Viennen- 
fem  er  Narbonenfem  provincias,  itemque  in  utrasque  Alpes  Graias  ac  maritimas 
(ibi  adferuit,  qua  in  re  aliquando  faventes  habuit  Romanos  pontifices,  aliquando 
adverfos. 

Primum  de  ifta  contentione  judicium  a  (ynodo  Tflurirenfi  latum  eft  can.  2.  his 
▼erbis,  illud  deinde,  inter  epifcopos  urhium  Arelatevjii  et  Viennsnfis,  qui  de  pri- 
matus  apud  nos  honore  certabant,  afauEia  fynodo  definitum  eji.,  ut  qui  ex  eis  udpro^ 
baverit  fuam  civitatem  effe  mctropolim ,  is  totius  provinciae  honcrem  primatus  ohti- 
neat,  et  ipfe  juxta  canoJinm  praeceptum  ordinatiotium  haheat  potefijtem.  Certe  ad 
pacis  vinculum  confervandum  hoc  confilio  utiliore  decrmm  eji,  ut  Jipiacetmemorata- 
num  urbium  epijcopi  una^uae^ue  de  his  viciniores  fibi  intra  provinsiata  vindicet  civim 


-4  DE  ANTIQUA  ECCESIAE  DISCIPLINA 

tates  y  atque  eat  ecclejlas  vijitet;  quas  oppidis  fuis  viagis  vicinas  ejfe  confiiterit :  it* 
ut  memores  unanimitatis  atque  concordiae  non  alter  aiterum  longius  Jibi  ufurpando, 
quod  eji  alii  propius  inquietet. 

Hacc  concilii  fentetiria  duo  continet;  alterum  fummi  juris  ut  primatum  is  ob- 
tineat,  qui  probaverit  civitatem  fuam  efle  metropolim:  alterum  ijtofofn'*?,  ut  provin- 
ciam  inter  fe  partiantur,  et  unusquisque  illorum  vicinas  fibi  fubjiciat  ecclefias,  quod 
ab  epifcopis  faftum  eft,  ut  hac  via  facilius  utrumque  ad  concordiam  revocarent.  In- 
telli^iebant  enim  demonftrationem  mctropolitici  juris  haud  ita  facile  fieri  pofre. 
Vieniiaquippe  jus  illud  metropoliticum  olim  obtinuerat,  ut  ex  Eufebio  colligere  eft,  ' 
qui  urbem  iftam  et  Lugduiium  Galliae  metropoles  vocat,  Sed  fuccefl^u  temporis 
eamdem  dignitatem  Arelateniis  civitas  ambiebat  aConftantino  multis  aufta  privile- 
giis.  Quum  igiiur  de  jure  urbis  metropolico  contentionem  non  mediocrem  fore  cer- 
nerent,  prudenter  omnino  confuluerunt,  ut  unusquisque  ecclefiarum  fibi  viciniorum 

curam  gereret.         ^    .     ,  -        .  j    -r       n  i  r 

Verum  hanc  fopiendae  controvernae  viam  non  admilere  illarum  eccleliarum 
epifcopi,  praefertim  vero  Arelatenfis  ccclefia,  quae  primatum  totius  Narbonenfis 
traftus,  et  feptcm,  quae  in  ea  erant,  provinciarum  ambire  non  deftitit,  Extat  apud 
Sirmondum  in  notis  ad  Sidonium  pag.  147.  edi£lum  Honorii  ad  Petronium  anno 
4.1«  latum,  in  quo  Arelatenlis  civitas  feptem  provinciarum  Galllae  metropolis  efle 
dicitur.  Idem  Arelatenfi  epifcopo  privilegium  tribuerat  Sozimus  epift.  5.  ad  univer- 
fos  cpifcopos  per  Gallias  et  feptem  provincias.  .  At  Bonifacius  in  ep.  3.  ad  Hilanum 
Narbonenfem  queritur  in  ecclefia  Lutevenfi,  quae  fita  eft  in  prima  Narbonenfi  pro- 
vincia,  conftitutum  cflTe  cpifcopum  a  Patrodo  Arelatenfi  inconfulto  metropolitano. 
Qua  quidem  fententia  refcidit  Sozimi  decretum.  Huc  alluditLeo  ep.  89.  cum  dicit. 
privilegium  illud  quod  J  fede  apojiolica  Patroclo  yidebatur  ejfe  concejfum ,  pofiea 
meliorejententiafublatumeg-e.  •     *     1,     r  a-  ■  t>    ■  ci 

poft  Patroclum  haec  contentio  fub  Hilario  Arelatenli  recruduit;  qui  Projettum 
ct  Celidonium  epifcopos  Narbonenfis,  ut  probabilius  eft,  regionis,  epifcopatu  fpo- 
liavit,  et  in  hujus  locum  alium  ordinavit  epifcopum,  ordinationes  omniumper  Gal- 
lias  'id  eft  per  feptem  Narhonenfis  regionis  provincias,  ecclefarum  ftbi  vindicans, 
ut  inquit  S.  Leo  ep.  89..  ad  quem  haec  caufa  delata  eit,  Is  Hilario  infenfus  haec 
eius  atta  reprehendit  et  acrem  in  ipfum  epiftolam  ad  Viennenfes  fcripfit,  impetra- 
vitque  a  Valentiniano  impcratore  conftitutionem  ad  Aetium  magiftrum  militiac  in 
Galliis,qua  jubet,  utLeonis  papae  in  Hilarium  lata  fententia  exfequutioni  mandetur, 
Hilario  mortuo  Ravennius  in  ejus  locum  ordinatus  eft,  ad  hunc  primum  lit- 
teras  congratulatorias  et  benevolentiae  plenas  mifit  S.  Leo.  Verum  paulo  poft  cum 
Vafenfis  in  provincia  Viennenfi  epifcopus  e  vivis  cxceflifl^et ,  in  ejus  locum  Raven- 
nius  allum  ordinire  tentavit  antiftitem:  hanc  ordinationem  aegre  tulit  Vienncnfis 
epifcopus  et  litteris  ad  Leonem  miflis  de  injuria  fibi  fatla  conqueftus  eft.  Eplfcopi 
▼ero  diverfae  partis  ad  Leonem  pro  Arelatenfis  ecclefiae  dignitate  libellum  miferunt. 
Tuiu  S.  Leo  judicium  fibi  ab  utraqueparie  dclatum  ukro  fufcepit,  litemque  dlre- 

mii* 


DISSERTATIONES   HISTORICAE,  25 

mit,  rfiViQils  Vknnsnfi  epllcopo  <]u<7tuor  oppidis  F^alentia,   Tarentafia,  Geneva,  et 

Gratianopoli ,  ut  cum  eis  ipfa  Vienna  fit  cunjunEia reliquas  vero  civitatcs  ejus- 

dem  provinciae  fxtb  Arelatenfis  antiJUtis  autloritate  et  ordinatione  confifiere  jubst. 
Hoc  BeaciLeonis  decrctum,  quod  exrat  iu  ejusep.  ad  comprovinciaies  epifcopos  mc- 
tropolis  Arelatenfis,  confirmavit  Symmachus  ep.  9.  ad  Galliae  epifcopos. 

Hilce  tamen  decretis  nondum  omnis  altercatio  fublata  videtur,  nam  in  conci- 
lio  Francofordienli  cap.  g.  idem  decretum  renovatum  eft  his  verbis :  De  altcrcatione 
Vrjlmis  Visnnenfu  epijcopi  et  Elifanti  Arelutenfis  leclae  fnnt  cpifiolaeB.  Gregorii, 
Zozitni,  Leonis,  et  Sjjmmac/ii,  quae  dejinierunt  eo,  quod  Viennenfis  ecclefia  quatuor 
fuffnsganeas  habere  Jedes  debei^et,  quibus  illa  quinta  praeemineret.  DeTarentafia 
vero  et  Ebredunofive  Aquis -fextiis  iegatio  fatia  efi  ad  jedem  apofiolicam,  et  quid- 
quidper  pontificem  Romanae  ecclefiae  definitum  fuerit ,  hoc  teneatur.  Ambiebanf 
lcilicet  illarum  fedium  epifcopi  metropoliticam  dignitatem,  licet  enim  provinciarum 
e/lent  capita;  Tareinafia  quid^m  Alpium  Graiarum  ;  Ebredunum  maritimarum  ;  et 
Aquaere.vtiae  Viennenlis  tertiae:  nondum  tamen  ad  metropoiiticam  dio-nitatem  eve- 
ftae  fuerant,  fed  Tarentafia  Viennenfi  et  caeterae  Arelatenfi  metropoHbus  fubieflae 
erant.  Idem  quibusdam  videtur  elFe  fentiendum  de  Vefontione  et  de  Senonum  ae 
Turoneniium  urbibus  in  Gailia  Lugdunenfi,  itemque  Maguntiaco,  et  Colonia  in 
Belgica,  quas  nonuiii  progijeffu  temporis  metropoles  ecclefiafticas  fatlas  effe  arbi- 
trantur,  fed  de  his  plura  dicendi  non  eit  locus. 

Ad  illas  ecclel;as  venio,  quae  primatum  inter  caeteras  ambierunt,  et  a  pontifi- 
cibus  Romanis  illum  fibi  concedi  poftularunt,  Anteomnia  vero  advertendum  mihi 
videtur,  primis  ecclefiae  faeculis  vix  ul!a  primatus  inter  metropoles  Gallicanas  ex- 
tare  veiHgia,  nec  uLlam  prae  caeteris  eminentem  fedem  deprehendi,  fcu,  quod  idem 
eft,  nullum  fuiife  olim  in  Galliis  exarchum  et  patriarcham,  fed  fingulos  epifcopos 
cum  raetropolitanis  fuis  ecclefiam  in  commune  re.\ilfe,  quod  ideo  fa9:um  efle  arbi- 
tror,  quod  nullacliet  urbs  in  Galliis,  a  qua  caererae  omnes  penderent,  ut  in  aliis  or- 
bis  partibus.  Nonnullae  tamen  ecclefiae  privilegia  quaedam  a  Romanis  poncifici- 
bus  obiinuerunt,  quales  primatus  et  vicariatus  dignitas. 

Primus  omnium  Arelatenfis  epifcopus  in  Gallia  fedis  apoftolicae  vicarius  a  Zo- 
zimo  conftitutus  e/fe  legitur.  Ep.  5.  hujus  pontificis  ad  Galliae  epifcopos,  in  qua 
triaconcedit  Arelatenfi  fedi;  i.ut  qui  Romam  e  Gallia  veniunt,  litteras  accipiant  ab 
epifcopo  Arelatenfi  Patroclo.  2.  Ut  pcr  Viennenfem  et  Narbonenfem  utramque 
ordinationes  perficiat.  3.  Ut  eas  parochias  retineat,  quas  antiquitus  habuit,  etiam 
e.xtra  territoria  fua.  Ex  iis  privilegiis  pofteriora  duo  a  pontificis  vicariatu  minime 
repetuntur,  fed  a  dignitate  fedis  Arelatenfis.  Primum  vero  quod  contemplatione 
meritorum  Patroclo  conceditur,  nullam  illi  tribuit  in  Galhas  jurisditlionem,  fed  iis 
legem  fatis  incommodam  imponit,  quiRomanum  poniificem  adire  velicnt;  quam  qui- 
dem  locum  non  habuifle  verifimillimum  eft. 

Vicariatus  hujus  jura  videtur  latius  extendere  Symmachus  ep.  10.  ad  Caefariuin 
Ardat.  t.  Conc.4.  col.  13 10,  in  qua  manentibus  fingularum  ecciefiarura  privilegiis 

P  deccr- 


1*  DE  ANTIQUA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

(icccrnit,  iit  circa  ea,.  quae  tam  in  Galliae,  quam  in  Hifpaniae  provi/iciis  de  cju/a 
religiunis  cmerferint,  JoUriia  fratcrnitatis  cjus  invigilet:  et  fi  ritio  popofcerit 
praefentiam  Jacerdotum }  fervtUa  confuetudine  umsquisque,  ejus  aiuiaritate  admo- 
nitus  conveniat ,  etc.  Eumdem  vicjriatum  in  Gallus  confirmat  Auxaiiio  Vigilius 
ep.  8.  t.  5.  Cor.c/col,  321.  et  Peiagius  epift.  12.  Sabaudo  limul  vicariatum  in  Gal- 
liis  et  pallium  tnbuit.  Gregorius  item  raagnus  vices  fuas  in  regno  Ciiildeberti, 
ufumque  pallii  Vigifio  AreUuenfi  conceuit  lij>.  4.  ep.  40.  ac  demum  Joannes  VIII. 
fuas  in  GaUia  vices  Roftagnq  epifcopo  Arelatenii  commifit.  Poft  Arelatenfem  idem 
ritulus  a  Zacharia  Bonifacio  Magunrino  epifcopo  delatus  elL  Epift.  5.:om.  conc. 
(,  p.  1504.  id  contigit  circa  annum  Chrlfli  750. 

Rhemenfi  metropolitae  primatum  fuae  diocefeo's  concefiTr  Hadrianus  primus 
«pift.  15.  ad  Tiipinum  Rhemenfem  archiepifcopum  tom.  6.  conc.  col.  1785.  anno 
Chrifli  772.  HadrianLdecretum  confirmarunt  Eenediclus  III.  ep.  i.  t.  8-  col.  232, 
anno   855-  ec  Nicolaus  I.  anno   863,  ut  videre  eft  in  ep.   5.  append.  t.  g.  conc. 

col.   489, 

Anno-  844- Sergiua  Drogonl  Metenfi^ura  epifcopo  fuum  vicariatum  tribuir,  tum 
quia  avunculus  erat  imperatoris  et  regum,  tum  etiam  quia  docirina  et  fanclitate 
confpicuus  liabebatur,  Hujus  pontificis  epiftola  extat  t,  7.  conc.  coi.  1799.  At 
epifcopi  Gallicani  hanc  in  eo  dignitatem  agnofcere  noluerunt,  ejusque  privilegiiff 
minime  fruitus  eft,  ut  teftis  eftHincmarus  cap.  30.  adverfus  Anfegifum  Senonenfem. 

Anfegifus  porro  ifte  Ssnonenfium  epifcopus  a  Carolo  Calvo  legatus  ad  Joan- 
nem  miffus,  legatione  fua  defurttuSja  Joanne  VIIL  anno  Chrifti  876.  vicariatum 
in  GalliaeetGermaniae  provincias  obtinuit  per  litteras  Joannis  ad  epifcopos  Gailiae, 
quac  extant  conc.  tom.  <^.  p.  221.  inter  Joannis  epiftolas  numero  313.  At  epifcopi 
Gallicani  in  concilio  Pontigonenfi  priraatum  Senonenfi  epifcopo  concefrum  abfolute 
ftdnvittere  noluerunt,  fed  tantum  (ervato  fingulif-  metropolitanis  jure  privilegii  fe- 
(undum  Jacros  canones  ^  et  juxta.  decretafedis  Romanae  pontificum,  ex  iisdem  Jacris, 
tanonibus  promulgata.  Haec  habentur  in  aQis  concilii  e.K  Aimoino  t.  9.  conc.  col. 
28 1..  quapreptcr  fequentibus.  faeculis  nihil  aliud  juris  in  Gallias  aur  Germanias  ha- 
tuere  Senonenfes  antiftitespraeter  honoris  nomen.  Caetcram  ipfe  Joannes  videtur 
iflud  quaiecumque  fuerit  privilegii  Anfegifi  perfonae  tnbuifle,  non  fedi  Senonenfi, 
quum  in  refcripto-  fcribat,  id.  fe.  illi  concefTifle.  oh  devotionem  et  fidem  erga  fedcnv 
apoffolicamv 

JJenique  GregorinsVII.  annato^y,  inGebnini  LugJunenfis  gratiam  prfmatunr 
ecclefiae  Lugdunenfi;  conceffit,  fuper  quatuor  provintias ,  Lugdunenfem,  Rhoto- 
jnagenfem,  Turonenfem  et  Senoncnfem;  id  e.v  ejus  epiftolis  difcimus,  quarum  una 
eft  ad  ipfum  GebuiJium  ,  altera  ad  Rhotomagenfem ,  Turonenfem  et  Senonenfem 
antiftites.  Extanr  t.  10.  conc  col.  220.  et  221.  in  pofteriori  epiftola  diftini-lionem 
Dioecefeon,  provinciarum,  primatuum ,  metropolitanorum ,  et  cpifcoporum  al»' 
apoftolis  faQam  effc  ex  Pfeudo  Clementis  epiftola;  fuadet,  jubetque  fupra  mcm-ora- 
m  jirchiepifcogis,,  \u  Lugdunenfl  metropolitae  pareant^    In  prinia  rcio  epiftoU. 

fup- 


DISSERTATIONES    HISTORICAI.  37 

fupponit  GregOi-ius,  dignitatem  primatus  ab  anteceffoiibus  fuis  Lugdunesifi  ecciefiae 
conce/Tam  fuiffe ,  quod  tamen  probari  minime  poterat.  NuUum  quippe  exia:  an- 
tiquius  ifto  in  gratiam  Lugdunenfis  antiftitis  Romanorum  pontifirum  decretum  ,  et 
li  quod  e-ttitirTet-,  haud  dubie  iilius  exprefie  mentionem  fecifiient  Gebuinus  et  Gre- 
gorius.  Itaque  haec  hujus  conftitutio  duobus  fundamentis  nititur,  quorum  utrum- 
que  parum  habet  firmitaris  ac  roboris.  Quidquid  fit,  iila  varie  a  Gallis  e.\-cepta  eft, 
RodujphusTuronenfis  archiepifcopus  eam  amplexus  cft:  Richerius  vero  Se.aonenfis 
injuriam  iftam  ftrre  minime  potuit,  Rothomagenfi/  item  decreto  pontificis  parere 
noluit,  qua  de  caufaUrbanus  II.  concilio  Ciaromontano  anni  1095.  Richerio  Seno- 
nenfi,  concilio  adefte,  etLugdunenfi  epifcopo  parere  renimiti  pallii  ufum  et  fiiffra. 
ganeorum  obedientiam  iuterdixit:  eamdemque  in  Rhotomagenfem  fcntentiam  tulit, 
nifi  intra  tres  menfes  fubjeclionem  polliceretur.  Id  decretum  extattom.  conc.  10, 
col.  5  17.  et  5  tg.  a  Marca  primum  editum.  Richerius  nihilominus  a  propofiro  de- 
terreri  minime  potuit,  fcd  ejus  fucceffor  Daimbertus  Lugdunenfi  epifcopo  obedien- 
tiam  pollicitus  efl,  ut  narrat  Urbanus  ep.  ad  Hugonem,  quae  edita  cft  a  Petro  de 
Marca  in  difTertatione  ad  conc.  Claramont.  et  inferta  tomis  conciliorum  vid.  t.  10. 
col.  565.  Poftea  tamcn  Senonenfis  anriftes  Lugdunenfi  parere  refpuit,  ut  colligerc 
eft  ex  epiftola  Humberti  Lugdunenfis,  quam  eodem  in  loco  citat  Petrus  de  Marca. 

Ponro  i\,  tjuae  fuerint  vicariis  aut  primaribus  conceffa  a  Romanis  pontificibu» 
jura  noffe  velis,  praefto  funt  ipfae  pontificum  htterae,  quae  id  te  nullo  negotio  do«. 
cebunr.  Iliud  autem  advertas  velim  haec  fcmper  tempore  creviflTe.  Primum  cnini 
Zozimus  Arelatenfi  epifcopo  nihil  aliud  juris  pro  vicariatu  contulit,  nifi  ut  omncs 
clerici  Romam  aut  ad  alias  regiones  non  irent  fine  formatis  ejus  litteris,  Quod  qui- 
dem  privilegium  ci  conceditur,  ut  aUquod  dccumentum  forraatarum  extet,  quo  con- 
futari  pofifent  ii,  qui  ecclefiafticum  gradum  falfo  fimularent.  Utrum  aurem  aequum 
fuerit  Zozimo  legem  iftam  Gallis  imponere,  quae  in  caeteris  regionibus  non  erat 
in  ufu,  et  utrum  poftea  locum  habuerit  hic  inquirere  nolo.  At  Sjmmachus  tribuit 
ei  poteftatem  concilii  cx  Galliae  et  Hifpaniae  epifcopis,  fi  caufa  religionis  emerferir, 
congregandi.  Pallii  honorem  addidit  Vigilius  cpift.  6.  et  epift.  7.  Ubi  vero  jus 
congregandi  concilii  confirmat,  de  Galliis  tantum  loquitur  non  de  Hifpania,  et  ca 
lege  illud  concedit,  ut  fi  qua  fit  gravior  caufa,  quae  terminari  minime  poflit  a  con- 
cilio,  ad  fedem  ejus  apoftolicam  relatio  fiat, 

Pelagius  autem  generalius  Arelatenfi  epifcopo  concedit,  tit  ad  inftar  fuuffl 
in  GalHarum  partibut  primi  facerdotis  iocum  obtineat ,  et  quidquid  ad  gubernatio'- 
nem  vel  difpenfationem  ecclefiaftici  fiatus  gerendum  efi,  fervatis  patrum  regulis  et 
fedis  apojhlicae  conflitutis  faciat.  Praeterca  pallium  illi  concedit  et  renovat  Zozimi 
de  formatis  decretum.  Denique  Gregorius  omifra  fbrmatarum  dandarum  poteftate 
Vigilio  Arelatenfi  vicariatus  in  regno  Childeberti,  jura  ad  rria  revocat.  i.  Ut 
fidem  canonesque  fervari  in  eo  procuret.  3.  Ut  fynodum,  Ii  fit  opus,  convocet. 
3.  Ut  dc  controvcrliis  fidei  ct  rebus  majoribus  ad  fcdem  apoftolicam  referar, 

D  *  Mo. 


3S  DE  ANTIQUA  ECCLESIAE  DISCIILINA 

Mac;untino  archicpifcopo  nihil  aliud  juris  concedir  Zacharias,  quarn  m  fiia 
vice ,  priiedicationem  per  univcrfas  Gjllias  accipiat,  ut  ii  repererit  aliqueni  caitra. 
religioneni  chrijlianam  jcntire  vel  canuninn  injiituta,  Ipiritaliter  ad  ncrmam  fiudcat 
reBitudmis  refurniari. 

Rhemenfi  primati  jus  ordinationum  in  tota  dioecefi  concedunt  Hadrianus, 
Benediflus,  erNicelaus,  ac  praeterea  ut  nuUi  fit  fubditus  praeterquam  fedi  apo- 
ftolicae. 

Sergius  Drogoni  concedit,  ut  vice  fua  ubique  caeterorum  epifcoporum  ne- 
cefl^itatibus  minifter  exiftat,  eique  in  congrcgandis  generalibud  tonciliis  fuam  com- 
modat  audoritatLm :  praeterea  jubet  ut  ad  eum  fynodorum  provinciaUum  decreta 
referantur,  et  adpcllaiiones  ad  federn  apoiioJicam  primum  audiat,  et  ut  in  abba- 
,tum  et  epifcoporum  vitam  inquirat. 

Joannes  VIII.  Anftgifo  vices  fuas  tribuit  in  convocanda  fynodo  et  aliis  ne- 
gotiis  exercendis  perQaUins,  et  Germanias,  utque  decreta  apofloiica  per  eum  in  cae- 
rerorum  notitiam  veniant,  ipieque  de  majoribus  negoiiis  ad  eum  referar. 

Demum  Gregorius  VII.  Gebuino  primatum  concedens  iura  primatuum  fic 
defcribit,  eos  dicit  metropolitanos  efle  fuperiores  et  ad  eos  poft  fedem  apoJhAicam 
negotia  praecipua  convenire,  ut  ibidem  quibits  necejfe  eji-,  clemsnter  et  jujie  refiituan- 
tur,  ut  et  hi,  qui  injujie  opprimuntur,  jujie  reformentur  atque  fulciantur :  epijca- 
porumque  caiijae  et  f.mmorum  ncgatiorum  judicia,  falva  apojiolicae  fedis  auBoritste 
jujiijjime  terminentur. 

Itaque  tota  primatus  aut  vicariatus  pctertas  aRomanis  pontificibus  epifcopis 
Gallicanis  concefia  ad  quatuor  aut  quinque  capita  revocatnr.  i.  Eit  formatarum 
tribuendarum.  s.  Convocandi  concihi  dioecefani.  3.  Refcrcndi  ad  pontificem  dc 
matoribus  caufis.  4.  Cavendi,  ut  canones  obfervarenrur ,  fidesque  illibata  manerer, 
Quibus  5.  additum  eft  poileiioribus  fijeculi';  jus  adpellationum  a  metropoHtanorum 
judiciis;  quod  folum  obtinere  videtur  Lugdunenlis  Antiiies.  At  jus  ordinationum 
inerropolitanorum  primatibus  aut  vicariis  nunquara  in  Gallia  conceifum  eil,  iicut 
Theifalonicenfi  vicario:  quia  Romanis  pontificibus  non  erat  in  votis  eam  patriarcha- 
tui  fuo  adderc,  fed  tantum  in  illam  priraatui  fuo  debitam  auGoritatera  exercere. 

Praetcr  hos  Gralliae  primatus  nonnulli  in  variis  dioecefibus  epifcopi  prima- 
lum  ambierunt;  fic  Eituricenfis  primatum  in  Aquitaniam  obtinebat,  ut  difcimus  ex 
Kicolao  primo  epift.  19.  ad  Rodulphum  Bituricenfem  tom.  8-  conc.  coll.  504. 
Hanc  ei  dignitatem  confervare  ituduit  an.  1:1 1.  Philippus  Auguftus  epill.  ad  In- 
nocentium  III.,  in  qua  rogat  eum,  ut  Bituricenfi  eccleiiae  jus  primatus  confervet: 
Cum  Jola,  inquit,  Bituricet^is  tcclefia  in  toto  regno  nojiro  primatiae  obtineat  digni- 
tatem. 

Multa  etiamnum  dicenda  fupereiTent,  fed  haec  difta  fufliciant,  ut  ii^arum 
rerum  rudibus  generalis  antiquae  Galliae  notitia  proponatur,  cujus  ope  caetera  pe- 
ritis  in  memonaoi  revocari  poifint. 


DlSSERTATIONES     HISTORICAE.  29 

_     $.     XI. 

De  inptiitione  et  limitibiis  patriavchatimm. 

Patrlarchae,  ut  jam  obfervavimiis,  iidem  olim  fiierunr  ac  CAarchi,  feii  primates 
proviHciarum,  atque  hoc  fenfu  ainirjuiffima  eft  iliorum  inliitutio.  De  his  lo- 
quitur  concilium  Nicaenum  cap.  6.  ut  fufius  cfiendeinus  poiiea,  cum  ftatuir,  ut 
Alexandriiius  praeful  haheat  Aegijpti,  Libyae  et  Pentapdeos  potejlatem:  quia  et 
nrbis  Romae  epifcopo  parilis  mos  e/i ,  fimiliter  autem  et  apud  Antiocliiam,  caeteras- 
que  provincias  privitegia  ferventur  ecclejiis.  Ubi  tres  praecip^ios  orbis  patriarchas 
nominat  concihum,  caeteris  vero  non  nominatis  fua  privilegia  confirmat. 

Ad  concilium  conftantinopohtanum  fecundum  finguias  orientis  dioecefes  fi- 
ve  patriarchias  diiiinguit  can.  2.  Qiii  jtint  fiiper  dioecejim  epijcopi,  necjuaquam  ad 
ecclejias,  quae  fnnt  extra  praejixos  fibi  teniunos  accedant,  nsc  eas  hac  vraefismtione 
tonfundant  1  fed  jiixta  canones  Alexandrinns  antijies,  quae  fmtt  in  Aegijpto,  regat 
folummodo,  et  orientis  epifcopi  oricntem  tantum  gubernent,  fervatis  priinlci^iis, 
quae  Nicaenis  canoiiibus  ecclejlae  Antioclienae  tnbuta  funt.  Ajianae  quoque  diuece- 
feos  epifcopi  eafoium,  quae  funt  inAfiana  dioecefi,  dijpenfent ,  necnon  et  Ponti  epi- 
fcopi  ea  tantim,  quae  funt  inPonto,  et  Thraciarum,  quae  in  Tliraciis  gubernent :  non 
vocati  autem  epi/copi  ultra  fiiam  dioecefim  non  accedant  pro-pter  ordinationes  facicn- 

das,  vel  propter  alias  djfpenfationes  ecclefiajiicas Ecclefias  autem  in  bar- 

baricis  gentibus  conjiitutas  gubernari  convenit  juxta  cotjjuetudinevi,  quae  efi  a  pa~ 
tribus  obfervata. 

In  prima  canonis  hujus  parte  qtjinque  diftinguuntur  orientis  dioecefes,  et 
unaquaeque  epifcoporum  fuorum  regimini  conimittitur,  ne  fcilicet  alicujus  dioece- 
feos  patriarcha,  aut  alii  epifcopi,  in  aherius  dioecefim  quidqaam  juris  fibi  vindica- 
rent.  Itaque  licet  clare  et  aperte  non  dJcat,  fingulos  Jn  iftis  clioecefibus  exar- 
«hos  feu  patriarchas  dioeceii  praefuturos,  id  tamen  fatis  innuit.  Nec  multum  a 
canonis  fenfu  aberravit  Socrates,  cum  ait  fingulas  dioecefes  fuis  puriarchis  efie  com- 
niiiras,  Thraciam  Neflario,  Helladio  ponticam  dioecefim,  etc.  NonnuIIos  equi- 
dem  nominat,  quos  non  modo  patriarchas,  fed  ne  metropolitanos  quidem  fuiife 
conftat,  quibus  tamen  patriarchatum  concefRim  eife  fcribit,  quia  adminiftrationis 
hujus  dioecefeos  participes  erant.  Quod  vero  dicitSocrates  inftitutas  ede,  ab  hujus 
concilii  patribus  patriacchias,  e.xacie  verum  non  eft;  hae  etenim  dioecefes  dift;nt.iae 
eranr  antea,  et  per  confuerudinem  quaedam  jura  ac  privilegia  dioeceleon  exarchis 
erant  attributa,  fed  nondum  ulio  canone  tam  eiacla  dioecefeon  diftributio  lancita 
erat.  Atque  hoc  fenfu  dici  poifunt  ab  hoc  concilio  conftituti  patriarchae.  Ex  eo 
fane  canone  conftat,  nuUum  jus  fuiife  epifcopo  Ale.vandriae,  aut  Antiochiae  in  a!ia« 
dioecefes,  Afianam  fcilicet,  Ponticam  et  Thra<:icam.  Ac  proinde  tum  Alexandn- 
mim ,  tum  Antiochenum  patriarchatum  dioecefeon  Aegypti  et  orientis  limiies  noii 
exceffiire.  Sua  equidein  fervat  Antiochenae  ecclefiae  privilegia,  fed  in  orienris  tan- 
tutnmodo  dioecefi,   prout  ab  Afiana,  pontica,  Acgyptia  et  Thracica  dillinLta  eft, 

D     \  iJlud 


3»  DE     ANTIQVA     ECCLESIAE     DISCIPLINAE 

jllud  tamen  animadvernone  dignum,  quod  in  canone  foli  nominentur  Antlochenus, 
et  Aleraiidrinus  praefules,  quibiis  niiqua  fpecialia  privilegia  refcrvantur,  cum  cac- 
lerarum  dioecefeou  adminifirado  generatim  omnibus  epiicopis  tribuatur,  quod  du- 
plici,  nifallor,  de  caufa  faflum  ell.  i.  Quia  hi  fo!um  duo  in  concilio  Nicaeno 
iiominati  fueranr  praeter  Romanum.  de  quo  non  agit  concilium  ConftantinopoUta- 
juim.  2.  Quia  hi  patriarchae  caeteris  eminebant ,  et  longe  majora  jura  ac  privilc» 
jia  obtinebaut. 

Certum  ramen  e(l,  Epheflnum  et  Caefarecnfem  epifcepos  aliquid  prae  cac 
leris  metropolitis  habuiffe  privilegii,  et  dioecefeon  fuarum  exarchos  ae  patriarchas 
fuifle.  Et  primum  quidem  Ephefinus  epifcopus  in  conciiio  Ephefino  Afianorutn 
amnium  caput  habitus  efi  A£t.  5.  concilii  tom.  3.  C.p.  666.  Alexandrini  et  Ephefini 
epifcoporum  fed.es  vocantur  majores  throni,  in  quos  nihil  juris  habebant  orientalef^ 
et  col.  655.  Cyrillus  et  Memnon  adpellantur  caput  concilii ,  et  orientales  in  ep. 
ad  iroper.  per  Pailadium  miffa  col.  707.  queruntur  quinquaginta  etrc  Aegyptios  et 
auadraginta  Afianos  fub  Memnone  tyrannidis  duce ,  et  duodecim  ex  Pamphilia  hac- 
reticos,  Mejfalianitarum  nomine  adpellatos,  praeter  alios  eidem  metropoli  adJiae- 
rentes.  Deinde  ordinatio  Ephefini  epifcopi  pertinebat  ad  omnes  Afianae  dioecefeos 
«pifcopos,  quod  majoris  fedis  argumentum  eft:  narrat  enim  Palladius  Chryfoftomurn, 
ut  Heraclidem  in  locum  Antonini  Ephefinae  praeficeret  ecclefiae,  70.  epifcopos  ei: 
Lydia,  Afia  et  Caria  convocafle.  Idem  etiam  conftare  potefl  ex  a£l.  1 1.  Chalcedon., 
fioncihi,  in  qua  Stephanus  ait, fe  a  40.  epifcopi?  ordinatizm,  ibidsm  Ephcfus  dicitur 
maxima  et  illuftris  metropelis.  Hinc  intelligere  eft,Ephefinum  epifcopum  univer- 
fae  dioecefeos  Afianae  curam  habuiffe,  cura  ad  eum  ordinandum  ex  omnibus  pro- 
vinciis  ejus  dioecefeos  jepifcopi  convenirent:  quapropter  hi  in  fine  ejusdem  aflionis 
fupplicant,  ut  epifcopus  Ephefinus  ordinetur  in  provincia,  fecundum  canones. 
Aliter  autem  vifum  eft  concilii  patribus,  qui  hoc  privilegium  Conftantinopolitano 
cpifcopo  vindicaverunt.  DemumEvagrius  lib.  3.  cap.  6.  teftis  eft,  reftitutam  fuiffe 
Ephefinac  fedi  a  TimotheoAeluropatriarchicam  dijgnitatem,  a  qua  in  Chalcedonenfi 
concilio  excidcrat. 

Ut  id  inteiligatur,  adverte,  jus  ordinandi  metropolitataos  omnes  fuifTc  pri- 
fnum  exarchi  provinciae,  pariterque  jus  ordinandi  exarchi  fuiffe  omnium  epifcopo- 
rum  dioecefeos.  At  concilium  Chalcedoncnfe  utruraque  jus  exarchis  Afiae  et  Ponri 
abftulit,  hoc  quidem  aQ.  11.,  in  qua  mifere  deprecantibus  epifcopis  Afianis ,  ut 
Ephefinus  epifcopus  in  provincia  ordinaretur.  Jus  iftud  primum  a  Chryfoftomo 
contra  canones,  fpeciatim  vero  contra  conciliiConftantinopolitani  definitionem  Conc 
ftantinopolirano  vindicavit  epifcopo.  Illud  vero  jus  ordinandorum,  tum  in  Afia, 
tum  in  Ponto  metropolitanorum ,  quod  exarchi  epifcoporumque  dioecefeos  pro- 
prium  erat  aft.  i^.cap.  28.  Conftantinopolitano  epifcopo  attribuit,  ficque  epifoo- 
pum  Ephefinum  orani  jure  patriarchico  fpoliavit;  verum  hoc  illi  paftea  reftituifle 
dicitur  TimotheusAelurus  Paulo  epifcopo  Ephefino  in-archiepifcopali  fede  collocatQ, 


DISSERTATIONES    HISTORICAE.  31 

fHz  jam  priuf  dh  epifcopis  provinciae  justa  antiquiorem  confuetudinem  ordinatur 
fuerat,  reli£laque  illi  ordinandoriim  metropolitanorum  potcftatc, 

Caefarea  Cappadociae  eodem  jure  exarchatus  feu  patriarchatus  \n  dioeced 
Pbnti  fruebatur,  Hujus  urbis  eccleliam'  vocat  Gregor.  Nazianz.  orat.  20.  et  ep.  33, 
eaeterarum  matrem.  Jpfe  Bafilias  hujus  fuae  in  univerfam  Ponti  dioccefim  potefta- 
tis  multa  dedir  indicia.  Satalis  in  Armema  ad  preces  Satalanorum  o-rdinavit  epifcO' 
pum,  ut  videre  eft  ep.  183.  et  187.  Idem  epifcopum  quemdam  Frontonem  Nico- 
politanis  contrajus  ordinatum  epifcopum,  ut  videre  efi  epift,  10.  fenrentia  fua  epi- 
icopatu  dejiciendum  eflfe  pronuntiat,  juberque  Nicopolitanis  presbyteris,  fi  quam 
fecum  partem  habere  veHnt  ut  idem  fentiant;  quibus  verbis  indicat  Bafilius 
fe  in  Nicopolitanos  habuiffe  poteftatem.  Idem  Bafilius  totius  dioecefeos 
Ponti  concilia  indixit.,  quod  eft  primatis  feu  exarchiy  ut  videre  eft  epift,  291, 
Sozomenus  lib.  6.  cap,  12.  narrat  concilium  Ponticae  dioecefeos  Tyanis  celcbratum! 
tempore  Valentfniani  fub  Eufebio  Cefareae  epifcopo'.  Demum  ut  caetera  mittam, 
Caefareenfis  aniifles  in  conciliis  caeteris  metropolitanig  praelarus  eft,  ex  quo  fatis 
eolligitur  eum  exarchi  dignitate  fuifte  infignitum, 

Caeternm  ut  ad  canonem  Conftantinopolitanum  redeamus,  conftat  ipfum 
diferte  vetare,  ne  aut  Alexandrinus,  aut  Antiochenus,  aur  ullus  alius  quidquara  juris 
m  dioecefibus  Ponti,  orientis  et  Thraciae  fibi  vindicet:  fed  ut  illae  a-  provinciarura 
fuarum  epifcopis  regantur,.  Hanc,-  ut  obfervavimus,  fan£lionen>  pefilimdedii: 
«Gncilium  Chalcedonenfe,  cum>  Conftantinopolirano  epifcopo  tum  exarchorum,  tum 
ctiam  metropolitanorum  omnium  ordinBndorum  jus  detulit,  quod  jam  in  pluribus 
locis  invaferar, 

Haec  de  primis  patriarchis,  qui  iidem  erant  ac  exarchi,  nunc  de  iis,  quibus 
poftea  patriarchae  nomen  refervatum  eft,  pauca  dicemus.  Porro  fi  patriarchae  no= 
jnine  illos  epifcopos  intelligas,  qui  honore  caeteros^  anteibanr,  haud  dubium  eftr 
quin  antiquitus  ires  fuerint  ii  patriarchae,  qui  iribus^  praecipuis  orbis  Romani  ci- 
Titatibus  praeerant,  Romae,  Alexandriae,  et  Antiochiae :  cum'  enim^  iftae  urbes 
omnium  primae  forent,  non'  miram  cft,,  G  illorum  epifjopi  primum  honorem  es 
locum  occuparent.  Eumdem  poftea  honorem  Conftanr.ecclefiae  detulit  Conftant.  fyno= 
dus,  cumConftantinop.  (ecunda  imperii  urbsefFeClaeft.  Similemforrehonorem  Aeliae 
feu  Hierufalem  concefFerarNicaena  fynodus.  Verum:  fi  patriarchalem  ira  dignita- 
tem  fpeflcsr  nulla  adjunfta  h^bet  praeterquam  honoris  et  pTaefminentiae  jura  aur 
privilegia:  inde  tamen  occafionem-  arripuere  iitae  fedes  peculiaria  fibl  in  caeterae 
pira  vindicandi  y  caetcrosque  tum  metropolitanos,  tum  etiam  exarchos  fubjiciendi. 

Primura  inter  patrrarchas  locum  femper  obtinuit  Romanus  pontifex ,  qur 
fMraeterprimatumr  quo  prae  caeteris-omnibu?  eminer,primum  provinciaruni  omniuns 
quaevicario  Romae  parebanr,  potcftatem  habi>ir,  nt  infra  demonftrabimus,  Dein- 
rfevero  in  caeteras  quoque  ectlefias,  porefbitem  eamdem  habere  tentavit;  atque  hac 
^ca«&  Tieariofr  variis  in  locis  inftiniitj  arque  inter  alio&  Theflalor.icienfem  vicfi- 

riwra 


32  DE     ANTIQVA     ECCLESIAE     DISCIPLINAE 

rium  conftituit,  ut  videre  eft  in  epift.  Innocent.  I.  ad  RuifumThefTalonicenfem,  Bo^ 
nifacii  piimi,  item  Coeleftini  primi  ad  eumdem,  Xifti  ad  Anaftafium,  et  Leonis, 
ad  eumdem. 

Hoc  enim  valde  obfervandum  eft,  poteftatem  illam,  quam  comiTiittuntThef- 
falonicenfi  epifcopo,  non  elFe  aliam  quam  patriarchtcam  feu  exarchicam  inUlyricura 

poteltatem.  ...  .       .  ' 

Vetnim  in  nullas  alias  ecclefias  praeterquam  in  vicariatus  ecclefias  ordinario 
iure  Romanum  pontificem  olim  habuiire  poreftatem  vere  patriarchlcam,  ex  eo  de- 
monftratur,  quod  innullas  aliasprovincias,  ordinario  jure  per  fe  patriarchicis  juribus 
ufus  eft.  Inrer  illa  quippe  jura  proecipua  eit  mctropoliranorum  ordinatio,  ad  pon- 
tificem  Romanum  alibi  quam  in  vicariatu  Romae  metropoliranos  aut  epifcopos  non 
ordinaffe  demonflrabimus.  Quod  vel  e.v  eo  folo  patet,  quod  vicarios  in  Galliis 
inilituens,   de  ordinandis  illarum  provinciarum  metropolitanis  ne  verbum  quidem 

facit. 

Itaque  patriarchatus  Romani  limites  non  videntur  excelTiire  provincias  eas, 
quae  vicario  urbis  parebant,  dicunturque  a  Ruilino  luburbicariae.  Nam  extra  iftas 
provincias  etiam  in  Italia  metropolitani  epifcopos  omnes  ordinabant,  et  ipfi  ab 
«"ifcopis  provinciae  ordinabantur.  At  in  Sicilia  et  Sardinia  et  provinciis  fuburbica- 
riis  non  modo  metropolitanorum,  fed  et  omnium  epifcoporum  ordinationes  a  Ro- 
mano  pontifice  fiebant",  et  nihil  in  iis  provinciis  alicujus  momenti  fine  ejus  au3:o- 
ritate  re<»ebatur.  Hoc  autem  non  folum  in  provinciis  luhurbicariis  Italiae,  ubi 
Bullus  erat  metropoliranus,  fed  et  in  Sicllia  ipfa  locum  habuifre  colligimus  exB.  Leo- 
ne  epiftola  olim  4.  nunc  16.  ad  epifcopos  Slciliae,  ubi  eos  adloquitur  his  verbis : 
Oiiam  ciilpam  nnllomodo  potuijfctis  incidere,  /;'  unde  confecrationem  hmioris  accipitis, 
indc  lcgem  totius  obfervantiae  fiitneretis.  Idemque  confirmatur  ex  Gregorio  pri- 
mo  lib.  5.  ep.  13.  ad  re£lorem  Siciliae  de  Lilibetano  clero  petenre  liccntiam  aRoma- 
no  Pontifice,  ut  fibi  epifcopum  eligerer.  Itaque  iftarum  provinciarum  non  modo 
patriarcha  fuit  fummus  pontifex,  fed  et  patriarchicam  au£loritatem  peculiari  qua- 
dam  ratione  exercuir.  Nam  patriarchae  caeieri  folos  ordinabant  metropolitanos, 
caeteros  vero  epifcopos  a  metropolitanis,  faltem  ex  fuo  confenfu  ordinari  fincbant. 
At  vero  Romanus  pontifex  in  provinciis  fuburbicariis  omnium  epifcoporum  ordi- 
nationes  fibi  vindicabat,  et  nullas  in  iis  partes  metropolitanis  relinquebat.  Sed  cum 
iiniuscu]u<;que  civitatis  clerus  et  populus  aliquem  elegerant,  referebatur  ad  Roma- 
num  pontificem,  qui  vel  ordinandum  Romam  accerfebat,  ut  a  fc  ordinaretur,  vel 
aliquem  ad  ejus  ordinatinnem  delegabat.  At  in  aliis  provinciis  minime  fuburbica- 
riis  jus  ordinatiouum  pontificemRomanum  habuiire  probari  non  poteft.  Imoconftat, 
nontantum  epllcopos  omncs  a  metropolitanis, fed  et  metropoiitanos  ipfos  abcpifco- 
pis  cu'|usque  provinciae  fuiffe  ordinatos:  ergo  extra  controverfiam  cfTe  debet,  Rom.. 
pontificem  in  folis  provinciis  fuburbicariisprimum  acpraecipuum  patriarcharum  jus 
habuifl^e.     Quod  vero  fpeclat  ad  aherum  jus  patriarchanun,  convocandi  fcilicet  con- 

cUii 


-     BISSERTATIONES     HISTORICAE.  35 

c\[n  dioecefani,  nop  reperierur  Romanum  pontificem  jure  parriatchatus  e.v  toto  oc. 
cidente  fynodum  convocaiFe.  Et  fi  quarido  numerofas  fynodos  imo  et  generaks 
convocavit,  fecit  id  non  patriarchatus,  fed  primatus  jure  et  au£loritate,  et  ideo  nr.11 
jjoteft  dici  patriarchatum  in  totum  occidenrem  habuiffe.  Nihilominus  tamen  fuc- 
«effu  temporisRomanus  pontifex  patriarchatus  fui  limites  ,  quantum  potuit,  exten- 
dit;  ac  primo  lilyricum  ditioni  fuae  per  vicarios  adjicere  conatus  ell: :  deinde  vero 
non  modo  totam  Itaiiam,  fedet  Galliasatque  Hifpaniam  patriarchatus  fui  limitibus 
comprehendi  voluit. 

Hic  autem  valde  miror,  nonnullos  cf[e ,  qui  licet  fateantur  Romamim  pon- 
tificem  non  habuifle  jus  metropolitanorum  in  toto  occidente  ordinandorum,  con- 
tendant  tamen.eum  fuilFe  totius  occidentis  patriarcham.  Cum  enim  patriarchae  au- 
Oioritas  et  jurifdiHio  in  eo  praecipue  jure  confiftat,  ftatim  atque  illud  pontifici  Ro- 
mano  in  totum  occidentem  ncm  competiifle  fatentur,  neceffe  eft,  ut  agnofcant  eurai 
non  fuiflfe  proprie  totius  occidentis  patriarcham.  Quod  fi  nihil  aliud  volant,  quam 
Roraanum  pontificem  fuifl^e  inter  occidentis  epifcopos  primum  ac  praecipuKm,  ac- 
que  hac  de  ccufa  certam  quamdam  in  lotum  occidentem  fuperin(pe£lionem  habuifTe, 
non  rideo,  cur  iftud  ^uris  intra  occidentem  cotircere  velint,  quod  et  in  ipfum 
orientem  habebat,  Nam  vi  primatus  fui  Romanus  pontifex  non  folum  occidenta- 
lium  ,  fed  et  orientalium  ecctefiarum  certam  quamdam  curam  habcre  debet,  atque 
invigilare  ,  tit  ubique  canones  obferventur,  fidefque  illibata  cuftodiatur ,  quod  jus 
fi  patriarchicum  dixeris,  nccefTe  eft,  ur  dicas  Romanum  pontificem  non  occidentis 
modo  ,  fed  et  totius  orbis  patriarcham  fuifl"e. 

At  quoniam  adverfarii  nonnulla  proferunt  teftimonia,  quibus  fuadere  con- 
tendunt  dioecefim  Romani  ponrificis  fuiffe  torum  occidcntem,  breviter  ea  nobis  per- 
currenda  funt ,  et  quam  parum  roboris  habeanr,  oftendendum.», 

Primum  argumeiitum  petunt  ex  epiftola  fynodica  concilii  Arelatenfis  primi 
adSylveftrum,  in  qua  fynodi  patres  dicuut,  ipfum  majores  tenere  dioccefes,  ergo, 
inquiunt,  occidentis  dioecefes  tenebat,  non  autem  unam  tantum,  ut  nos  arbitra- 
mur,  dioecefim  Romae  caeteris  omnibus  minorem, 

Verum  nemo  non  deprehendit,  quamparum  re£le  procedat  argumentum,  quis 
enim  ferret  iftud  ratiocinium  :  pontil^ex  Romanus  majores  occidentis  dioecefes  tener, 
ergo  omnestenet?  Deinde  vero  dioecefeos  nomen  hic  ftriQe  non  fumitur  pro  impe- 
rii  dioecefibus,  fed  potius  pro  fingulis  iis  provinciis  ,  quas  Romanus  pontifex  re- 
gebat ,  ut  fenfusfit,  tu,  qui  majoribus  praees  occidentis  ecclefiis ,  caeteris  pafchae 
diem  per  litteras  fignifi<:abis. 

Secundo,  iidem  adducunt /anf?/  Bajllii  tefiivionium  ex  epiftola  10.  ■,  in  qut 
Romanum  epifcopum  vocat ,  occidentalitm  cori/phaeum  ,  id  eft,  occidentalis  ecclefiac 
principem.  Sed  nihilo  magis  ifte  locus  ad  propofitum  pertinet  :  nam  fi  per  vo- 
cem  illam  occidentalis  ecclefiae  principem  intelligant  eum  ,  qui  inter  occidentalee 
primus  eft  ,  et  honore  caeteros  antecellit ,  quod  proprie  per  nomen  KOfutpMTK  defigna- 
ror,  hec  fenfu  Romanum  pootificem;  t-unc  occidentalis  ecolefiae  principera  fuiffe, 

E  quis 


54  DE  ANTIQVA  ECCLESI/E  DISCPLINA. 

quisdubitet  ?  Verum  fi  per  principem  occidentis  eum  inteliigant,  qui  totum  occi- 
denteni  regit  exarchatus,  feu  quod  idem  olim  fuit ,  patriarchatus  jure,  Komanum 
pontificem  hoc  fenfu  principem  fuifTe  inficior  ,  idque  Baiilium  exiftimafie  nego. 
K3r'u:f^:t:;v  enim  adpellat,  hoc  i:i  ioco  Romanum  epiicopum  non  ialaudem,  fed  po- 
tius  in  viiuperium  ,    occidentalium  faitum  incufans  :  Sinaiitem,  inquit,  ira  Dei 


7Uff  iLnni.  /ui.M.«.  ,  Y"-*"^  •"  jriu.,  tw.v  patrarunt.  r\empe  cum  iis ,  qui  ventatcm  ip- 
Jis  dnnuntiant ,  coHtendentef,  kaerefim  autem  per  [eipjos  Jhbilientcs.  F.go  Jane  vo- 
Lebam  aJ  eurum  antefignanum  v.o^vl;>xhv  fcribere.  Di  patriarchia  et  iurifdiclione  Ro- 
mani  ponnficis  ne  quidem  cogitat  Bafilius.  Sed  eum  vocat  KOfvi^xiov  caeterorum  , 
quia  inter  caeteros  ejuldem  fententia.e  emiaebat,  quod  re£l:e  reddidit  interpres  per 
vocem  antefignanum. 

Tertio  proferunt  Awgufiinum,-  qui  lib.  i.  contr.  Jul.  c.  4.  vocat  Innocentium 
ecclefiae  occidcntalis  praefidentem.  Sed  nihil  inde  aliud  concludi  poteft,  quam 
ponrificem  Romanum  inter  occidentis  epifcopos  primum  effe  :  nam  Africani  nullam 
jurifdi£lionem  patriarchicam  poatificis  Romani  in  provinciam  fuam  agnofcebant , 
ut  collio^ere  eft  ex  geftis  in  caufa  Apiarii ,   de  quibus  ahbi. 

Demum  objiciunt,,Hieronymum,  qui  in  hb.  adverfus  Vigilantium,fcribit  quiti^ 
faciunt  orientis  ecclefiae,  quid  Agijpti  et  fedis  apojiolicae?  His ,  inquiunt;  verbif 
trium  patriarchatuim  diftinflos  liviites  habemus.  Orientis  ecclefiae  Antiocheni  pa- 
triarchae  facrae  ditioni  fubditi  funt ,  vel  potius  tota  junt  illius  ditio.  Si  tamcn  tres 
diuecefes  Afianam,  Ponticam  et  Tkracicam  exccpcris.  Aegypti  finitnnaeijue  eccle- 
fiae  parent  Alexandrino  patriarchae.  Qtiaecumque  Juperfunt  ccctcfiae,  ideji,  occi- 
dentales,  funt  fedis  apo/iolicae  ,  Romauumiiue  epifcopum.,ut  patriarcham  agnofcHnty 
et  venerantur. 

Refpondeo,  Hieronymum  diftinftos  patriarchatuum  Hmites  hoc  loco  minime 
iTadidifre,  nec  quidquam  hic  fcripfifle,  unde  poflint  colligi.  Tres  praecipuas  or- 
bis  dioecefes  nominat,  ut  illarum  au4loritate  impugnatam  a  Vigilantio  difciplinam 
defendat.  At  quam  late  pateant  iftae,  nuliarenus  dicit.  Adverfarii  vero  iiiarum 
iimites  ita  adfignant,  ut  omnem  argumenti  fulvim  infringant,  nam  fi  eccleliarum. 
orientis  nomine  una  tantum  inteiligitur  dioecefis,  exceptis  aliis  tribus,  cur  non  pa- 
riier/faVj  apojiolicac  nomine  intelligatiu:  fola.  dioecefis  fedi  apoftolicae  peculiaris,, 
{^U  vicariatus  I^omac? 

Lenique  Sirmondus  patriarchaium  Komani  pontificis  per  totum  occidentcm 
p.orrigi  probat  Gruecorum  recentiorum  teflimenio  et  confeifione  ,  qui  ad  canonem 
feitum  Nicaenum  ultro  agnofcunt,  totum  occidentem  ad  patriarcliatumRomani  pon- 
tificis  pertinere,  utZonaras,  qui  ad  hunc  cnnonem  haec  habet  :  Alexandrinum  ,. 
ie:'nuy,  epifcopum  iis,  qui  in  Acgypto,  Lijbia,  Pcntapoli  futit ,  praejiderc  juhet , 
Antiochcnum,  fukJecrJsfibi  provinciis  nimiium  Coclcjijriae,  Ciliciae  utriquc ,  Mcfu- 
gfi^:gm.i^c;i.  at  elitii  epijcopos  fuis  quswqiie  regiouibus  i^raeejjei  qucmadmcdnm  et  ec- 
•  (lefiae. 


13ISSERTATIONE5  HISTORIC/"E.  35 

elejias  Romatiae  antipes,  ut  occidentales  provinclas  rpgeret ,  mos  obtintnt.  A^iuii. 
git  huic  Balfamoncm  et  alios  Graecos  receinioies  ,  qui  fatentur  parn-.irchatum  R(5- 
manum  e.ttendi  per  torum  occidencem.  Unde  Thenalonicenfem  ,  Corinthium  ,  NU 
copolitanum,  Arheineiifem,  Patreniem  nietropolitanos  a  dioecefi  Romani  pontifi- 
cis  avulfos,  etfedi  Connantinopolitanae  fubjeclos  e/re  conftat,  tum  ex  notitia  Grae- 
corum,  tum  ex  Romanorum  pontificnm  epiftolts,  Hadriani  fcilicet  ec  Nicolai,qui 
provincias  iUas  tamquam  fuas  repetunc.  Confirmat  iftud  Sirmondus  €x  veteri  Hie- 
ronymi  diilo,  qui  in  epiftola  ad  Marcum  haec  ait;  Haereticum  me  cum  occidente, 
haereticum  me  cum  Aeguptoy^  kocej},  cum  Damafo  Petroque  condemnent.  Suppo- 
nens  tam  occidentem  iJamafi  dio^cefim  fuifie,  quam  Aegyptum  Petri. 

Verum  haec  omnino  levia  funt,  nam  primo  Graecorum  iftorum  recentioratn 
auQ:oritatem  majoris  non  facio,  imo  minoris,  quam  ipfius  Sirmondi  teflimonium: 
illi  enim  de  rebus  iftis  loquuntur  ex  praejudicatis  opinionibus  ,  veterumque  difci- 
plinamexea,  quae  fua  aetate  vigebat,  metiri  folent.  Et  quum  eo  tempore,  quo 
haec  fcribebant ,  Romani  pontificis  dioecefis  ad  multas  occidentis  provincias  effet 
progrefTa,  non  examinarunt,  utrum  fynodi  Nicaenae  tempore  eofdem  habuiffec  li- 
ftiites.  Imo  totum  ilH  occidentem  ultro  concefFerunt,  ut  facilius  iilum  ab  oriente 
arcerent  .•  fuum  tantummodo  curantes  ,  et  de  alieno  riihil  folliciri.  Ad  ejufdem 
aevi  difciplinam  pertinet,  quod  pontifices  Romani  Maccdoniam  et  Graeciam  fibi 
avulfas  queruntur,  quia  fcilicet,  ut  obfervavimus,  aliquam  in  haec  loca  auflurita- 
tem  fibi  vindicarunt  pontifices  ,  ct  dioecefim  fuam  iftuc  extendere  conati  erant  Thef- 
lalonlcenfi  epifcopo  vices  fuas  committentes, 

Quod  fpeQat  ad  Hieronymi  locum  ,  nihilprorfus  ad  rempertinet  .-  nec  enim 
ibi  agit  de  dioecefibus,  fed  de  fide  Aegypti  ct  occidentis.  Quippe  quum  Hierony- 
mus  in  Syria  degcns  a  nonnullis  adcufaretur,  ut  fidem  fuamintuto  coUocet,  quura 
in  oriente  de  religione  diftenfiones  forenf,  occidentis  autem  et  Aegypti  epifcopi 
unum  fentirent,  vifum  cft  illi  fidem  fuam  utriufque  teftimonio  retlam  oftendere. 
Nominat  autem  Petrum  Alexandrinum  ct  Damafum,  quoniam  currl  ifto  totus  occi- 
dens  ,  cum  illo  Aegj-pti  dioecefis  integra  fide  ac  communione  jungebantur  ,  non' 
quod  iftc  occidentis  totius,  ille  Aegj-pti  patriarcha  foret.  Eadem  de  caufa  Theo- 
dofius  ecclefias  tradi  juffit  iis,  qui  cum  Damafo,  Pctro  et  aliis,  quos  in  le^^-e  fua 
nominat,  communicarent,  quia  fcilicet  quum  illi  fidem  Nicaenam  aperte  profite- 
rentur,  necefie  erat  eos,  qui  cum  illis  communicabant  et  fenticbant,  camdem  fidem 
profiteri,  quum  ergft  omnes  occidentales  cum  Damafo  communicarent ,  atque,  ut 
inquit  Optatus,  commercio  formatarum,  in  una  communionis  Cocletate  concordarcnr, 
non  fecus  ac  Aegypti  cum  Petro  Alexandrino  ,  merito  Hieronymus  ad  occidentis 
et  Aegypti  fidem  cognorcendam,  Petri  ac  Damafi  fidem  in  medium  producit.  Aique 
haec  de  patriarchatus  Romani  limitifaus,  nunc  de  aliis  agcndum  eft. 

Sccundus  inter  patrinrchas  locus  olim  Alexandrino  epilcopo  conceflus  eft, 
Cur  autem  Antiochenum  praecefferit,  haud  facile  eft  dicere  :  hic  valde  defudant  . 
^ui  patriarchicam  dignitatem  a  Petri  fundaticne  repetunt ,  nam  Alcxandrinam  ec- 

E  2  •  dc- 


3fr  DE  ANTIQUA  ECCLESLi:  DISCIPLINA 

«lefiam  a  Petro  fundatam  non  fuiffe  certum  cft.  ReQius  ille  meo  quidem  judicio 
loquuntur,  qui  fecundum  locum  Alexaudrino  praefuli  concefTum  efTe  fcribunt,  eo, 
quod  Alexaudria  foret  fecunda  orbis  civitas,  quamquam  id  non  ita  liquido  demon- 
flrari  pcteft. 

Huic  patriarchae  concilii  Nicaeni  canone  6.  jus  in  Libyam ,  Aegyptum  et  Pen- 
rapoiim  ex  antiqua  confuetudine  vindicatur.  Harum  provinciarum  nomine  com- 
prehenduntur  cae  omnes  provinciae ,  quas  in  dioecefi  Aegypti  fuperius  enumeravir 
mus  ,   quae  praefe£lo   auguftali  parebant. 

Latius  hunc  poftea  patriarclintus  fui  liraites  cxtendifTe,  nullihi  legimus  ,  imo 
conflat  eum  nihil  quidquam  in  Africam  occidcntalem  juris  liabuifie ,  iiec  eorum , 
q;iae  in  ea  gerebantur ,  fuiffe  participem.  Soraniant  igitur  illi  ,  qui  totam  Africam> 
prout  tertia  orbis  pars  d\,   patriarchatui  Alexandrino  attrihuunt. 

Tertium  parriarchatus  honorem  fortitus  eft  Antiochenus  epifcopus,  cujus  pa- 
triarchia  orientis  dioecefi  finitur,  nec  enim  unquam,  m  fingunt  nonulli  ,  vel  in 
uiiiverfam  Afiam,  vel  in  caeteras  imperii  dioecefes  ,  Afianam  fcilicet,  Ponticam  er 
Thracicam  jus  patrinrchicum  obtinuit.  Id  quippe  expreffe  vetatur  in  concilio  Con- 
flantinopolitano,  etdioecefeon  Afi^ae,  Ponti  et  'I'hraciae  cura  illarum  epifcopis  com- 
mittitur.  Nec  unquam  leges,  Antiochenum  epifcopum  jus  patriarchftum  in  eas 
dioecefes  ufurpafTe,  aut  cum  Conftantinopohtano  epifcopo  illas  invadente  tamquam. 
pro  fuis  dimicaffe.  De  caeteris  autem  Aliae  magnae  partibus  haud  difBcile  eft  de- 
monftrare,  Antiochenum  epifcopum  nullum  fibi  jus  in  illas  vindicaffe.  Nam  veibi 
rrana,  Frumentius  licet  Tyrius,  Indorum,  quosad  fidem  converterat ,  epifcopus, 
non  ab  Antiocheno,  fedab  Arhanafio  Alexandrino  ordinatus  efl,  ut  teftis  efl  Rufl. 
lib.  lo,  c.  9. 

Idcm  RufHnus  hb.    11.  c.   6.  narrat  Moyfem  Saracenorum  epifcoporum  or-' 
dinatum  fuiffe  ab  epifcopis  orthodoxis  Aegypti,  quoniam  deduclus  Alexandriam 
pafFus   uon    erat  fe  a  Lucio    Ariano  epifcopo  Alexandriae  ordinari.        Qui  mos 
Afiaticorum  perfeveravit  ad  Juflmiani  tempora  :    fub  ea  etenim  Indi  epifcopum , 
ab  Alexandrino  praefule  petiere  ,    ut  refert  Elmacin.  hifl.  Sarac.  lib.   i.   c.   12, 

His  tribus  patriarchis  duo  poflea  junfti  fuere  ,  Conftantinopolitanus  fcili- 
cet  et  Hierofolymitanus ,  de  quorum  inilitutione  ,  et  jurifdi£lione  paulo  latius 
differendum  efl. 

Bizantinus  epifcopus  Heracleenfi  prlmum  epifcopo  fuffragabatur,  ut  ait  Ge» 
laf  epif}.  2.  At  poftquam  illa  urbs  a  Conftantino  fecunda  orbis  urbs  fa£la  efi 
€Jufque  noniine  donata  ,  altius  fc  extollere  coepit  ejus  antiffes,  ac  proprie  metro- 
poleos  jugum  e.\cutere,  in  rantum ,  ut  in  concilio  Conftantinopolitano  primus  ci 
honoris  pofl  Romanum  locus  concederetur  c,  3.  ConJhutinopoUtanus  habeat  prio- 
Tcs  honoris  partes  ■ssfia-fiiioi  rt\^  riixy,; ,  poji  Romanum  epifcopum,  eo,  qiiod  lit  nota. 
Roma.  Sed  circa  canonem  ifium  multa  quaeri  folenr,  quae  nobis  currentibus  mo- 
ram  faciunt.  Primo  hujus  yojo-joTijf  revocatur  in  dubium  a  Baronio  ct  aliis  ,  qui 
canonem  hunc  commetititiimi  ct  fuppofitum  z^t:  arbitrantur  lus  rationibus  moti. . 

1.  QuQd 


DISSERTATIONES  HISTORIC^.  '  57 

I,  Quod  Aiiatolius  a  Leone  per  epiftolam  56.  exagitatus  ,  nequaouam  fe  auQorita- 
re  alicujus  canoiiis  a  Conflantinopolitano  concilio  conftiruti,  defenderit.  :.  Quod 
epifcopi  concilii  conftantinopolitani  2.  ,  feu  potius  5.  in  epiftola  fna  ad  Damafum 
definitioais  hujus  non  meminerunt.  3.  Quod  Timotheum  Alexandrinum  ,  in  cu- 
}us  praejudicium  decretum  iftud  latum  fuerat,  id  tulifTe  non  fit  probabile.  4. 
Quod  fuperiori  canoni,fn  quo  dioecefes  diftiuguuntur  ,  contrarius   efl"e  videatur. 

Verum  hae  rationes  hviffimae  lunt,  nec  quemquam  raovere  debent,  cum 
aliunde  canonis  hujus  yvyio-ioTng  graviffimis  tertimoniis  fulciatur.  Primo  cnim  cano- 
nem  hunc  a  conciHo  ifto  cditum  reftes  funt  Socrates  et  Sozomenus,  ille  lib.  5.  c.  g. 
hic  lib.  7.  c.  9..  Deinde  in  coneilio  Chalcedonenfi,  tum  can.  :g.,  tum  fefT.  16. 
coi.  812.  hic  canoii  adducitur.  Atque  ipfe  Lucentius  fedis  apoftolicae  legatus  ag- 
nofcit  hunc  canonem  centum  quinquaginta  patrum  effe,  queritur  enim  col.  809., 
quod  s>S  confiitutionibus  pofipojitis,  i;o.,  qui  in  fynodicis  canonibus  7ion  haben- 
tur,mentionem  tantum  fecijfe  nofcuntur.  Non  negat  hanc  fuiffe  patrum  150.de- 
finitionem,  fed  illius  concilii  fancliones  in  fuo  eodice  minime  repeiiri  teftatur.  Si- 
niiliter  S.  Leo  ep.  55.  ad  Anatolium,  et  ep.  53.  ad  Pulcheriam  queritur  concilii  Ni- 
caeni  fan£lionibus  alias  ante  60,  aur  70.  annos  a  quibufdam  epifcopis  editas  prae- 
ferri.  Quod  de  alio,  quam  de  concilii  Conftantinopolitani  canone  3.  intelligi  non. 
potefl.  Praeterea  licet  propter  hunc,  caeteros  ejufdem  concilii  canones  minimc  re- 
«eperit  ecclefia  Romana  ,  ut  conftat  ex  jam  citatis  locis^  itemque  ex  Greg.  lib.  6. 
cp.  31.,  et  Nicolai  L  Gelaf  ep.  4,  eos  tamen  fuppofitos  efTe  numquam  dixit,  fed 
a,  150.  parrybus  conditos  agnovit,  ut  conftare  poteft  ex  locis  modo  citatis.  Demum 
in  colIcClione  Dionyfii  Exigui,  caeterifque  omnibus  canonum  coUeftionibus  repc- 
riuntur.     Ad  rationes  adlaras  refponderc  faciilimura  efl:. 

Ad  primain  ex  ipfomet  S.  Leone  Anatolium  concilii  Conflantinopolitani  «ano-^ 
ne  honorem  fuum  defendifle  conflat,  ut  jara  a  nobis  animadverfum  efl. 

Ad  fecundam  refpondeo,  feu  potius  tertii  Conftantinopolitani  concilii  cpifco- 
pos  canones  a  fe  conditos  rmn  eniunerare  :  fed  rationem  reddere  pontifici,  tum 
fuae  fidei,  tum  etiam  adminiftrationis  ecclefiarum  ,  ordinationis  fcilicet  Neftarii  et 
Flaviani  :  unde  ne  verbum  quidem  dicunt  de  Maximi  Cynici  eorumqiae,  qui  ab 
ipfo  ordinati  fuerant,  depofitione,  de  qua  lamen  unus  editus  erat  canon. 

Ad  terriam  refpondeo  ,  forte  Alexandrinum  intercefl^fTc,  et  interceflioni* 
€Jus  nullam  effe  memoriam,  forfan  etiam  non  intercefEffe  ,  vel  quia  quia  ita 
aequum  effe  judicabat  ,  vel  quia  obftitit  imperator  ,  vel  quia  non  magnum 
{ibi  praejudicium  hoc  canone  fieri  exiflimavit.  Unde  nec  in  concilio  Chal- 
cedonenfi  ipfum,  aur  Antiochenum  praefulem  intercefiiffc  legimus.  Forfan  etiam 
hic  canon  ante  adventum  Aegyptiorum  editus  efl  in  primo  concilio  Confianti- 
«opolitano,  cujus  praefes  erat  Meletius. 

Ad  ultlmam  refpondeo,  hunc  canonem  priori  non  efie  contrarium,  quia 
fecundum  tantum  honoris  locum  Conftantinopolitano  tribuit  epifcopo  ,  fervatis 
fingularum  dioecefeon  privilegiis  ,  quae  nullatenus  Iftedit  hic  cauon.     Nec  enim 

E  3  epifco- 


5«  DE  A>JTIQUA  ECCLESI/E  DISCIPLINA 

epifcopo  Conftaiitinopolitano  jus  tribuit  in  Afianam  aut  Ponticam  dioecefim  , 
quod  nobis  deinceps  probandum  eft. 

Concilii  Coiilbntinopolitani  canone  meram  tantum  honoris  praerogaiivam 
Condantinopolitaiio  epifcopo  conceflam  enfe,  non  autem,  ut  quidam  arbitranrur, 
in  Thracicara,  Ponticam  et  Alianam  dioecefes  autloritatem  ,  verba  ipfa  canonis 
aperte  demonflrant  :  ita  enim  (e  habet.  Confiantinopiditanus  epifcopus  habeat  ^pr- 
lit7c<,T~*i<;  TJjUHf,  lioc  eji,  privilcgia  lionoris  pojl  Romanum.  Quis  autem  non  videat 
haec  verba  nihil  aiuid  fonare,  quam  meram  honoiis  praerogarivam  ,  quemadrno- 
dum  et  in  Nicacno  concilio  dx.o\ov6l»  rn<;  n^^-r,  quae  Hierofoiymitano  tribuitur 
epifcopo  ,  nihil  aliud  eft  ,  quam  honoris  privilegium,-  quis  ,  inquam,  (omniet 
huiufniodi  verbis  Condantinopolitano  antiditi  tribui  jurifdiGionem  in  tres  dioece- 
les  ,  de  quibus  nulla  ibi  fit  mentio?  Nonne  hoc  e(l  affingere  concilio  fententiam  , 
quac  cx  ejus  verbis  exfculpi  minime  poteft  ?  Quid  quod  concilium  diferce  fignifi- 
cat  fe  noiuiffe  quidquam  Conftantinopolitano  epifcopo  concedere  in  dioecefes  Afia- 
nam  et  Ponticam.  Nam  canone  pra^cedenti,  in  quo  Iimites  iftarum  dioecefeon  ad- 
iio-nantur,  nuila  conceditur  in  eas  potelbjs  ulli  Citerno  epifcopo  ,  imo  tota  illarum 
adminiftratio  -epifcopis  luis  tribuitur,  cc  dilerte  vetatur,  ne  non  vocati  epijcopi  ad 
d'ienas  dioecefes  accedant  ordinationis ,  vel  alicujus  ecclefiailicas  adminillrationis 
eratia,  quae  prohibitio  geneialis  eft,  et  aeque  Conftantinopoliranum  epifcopum 
Thracicae  dioecefeos  exarchum  complcftitur ,  ac  Ephefinum  Afianae,aut  Caefareen- 
fem  PoBticae.  Confirmat  iftud  lex  Theodofii  flatim  polt  concilium  lata,  qua  jubet 
imperator  ecclefias  Ponti  et  Afiae  tradi,  non  iis,  qui  Neclario,  fed  qui  nonnuUis 
harum  provinciarum  epifcopis  communicarent. 

Caeterum  etiamfi  Conftantinopolitano  epifcopo  nulla  omnino  iurifdiftio  pa- 
ti-iarchica  tribuatur  canone  concilii  Conftantmopolitani  in  dioecefes  Afianam  ec 
Ponticam,  imo  ncc  ulla  ibi  mentio  fiat  ejus  in  Thraciam  jurifdiftionis  :  verifimile 
tamen  eft  eum  tum  hujus  poftremae  dioeccfeos  patriarcham  fuift^e,  idque  juris  a 
Conftantini  temporc  obtinuift^e.  Norum  ccrte  eft,  quanta  tum  temporis  fuerit 
Conftantinopolitani  cpifcopi  dignitas ,  ad  quem  Alcxander  Aleiandrinus  litteras  de 
Ario  fcripfit,  cujus  communionem  ipfe  Arius  adeo  expetiit,  cujus  fedem  Eufebius 
et  Eudoxius  tam  avide  arripuere,  hic  relifta  Antiochia  patriarchali  fedc,  ille  vero 
Kicomedienfi  ,  quae  metropolica  eft;  cujus  dcnique  tanta  fuit  tunc  temporis  digni- 
t&i  er  autt  oritas.  Itaquc  verifimlle  omnino  videtur  Conftantinopolim  a  Conftanti- 
ni  tcmporibus  ficut  crat  totius  civilis  ,  etiam  ecclefiafticac  dioecefeos  in  Thracia  ca- 
put  fuiffe.  Confirmant  id,quaecumque  aconciliiNicaeni  temporibus,  in  rariis  con- 
cllii:  gefta  funt,  in  quibus  videmus  epifcopi  Conftantinopolitani  fcmper  primas 
fuift;:  partes  :  confirmat  etiam  fubfequcns  cpifcoporum  Conftantinopolitanorum  in 
Thraciam  poteftas,  quam  nullo  repugnante  habuerunt,  et  dc  qua  cum  nemine  con- 
tenderunt.  Itaque  vix  dubito,  quin  Bizantinus  epifcopus  a  temporibus  Conftanti- 
jii  dioecefeo»  Thra  cicae  fuerit   exarchus. 


Poft- 


DISSERTATIONES  HISTORIC^.  ^^ 

Poftguam.  vero  hanc  dignitatem  adeptus  eft,  e.ximium  inter  reliquos  honorei*' 
«nbiit,  quem  fibi  canone  tertio  concilii  Conflantinopoiitani  deferri  curavit  nec 
his  contentus  occafione  honori&fibi  toncefli  in  vicinas  Afiae  et  Ponti  dioecefes  ali- 
quid  juris  fibi  arrogare  coepit,  eafque  demum  imperatorum  auftoritate  fretus  pe- 
nitus  invafit,  fuoquc  patriarchatui  adjecit,  fed  quibus  in  gradibus  fecerit,  cxpo- 
nendutr;  efK 

Primum  igirur  haud  ita  multo  pof{  conciliumConflantinopoIitanum  ,  Conftan- 
tinopolitani  epifcopi  variarum  fe  dioecefeon  ordinationibus  immifcuerunt,  idque 
nonnunquam  ulcro  concedeatibus  metropolitis,    nonnunquam  «tiam  invitis. 

Primum  patriarchicae  in  alias  dioecefes  jurifdi£lionis  exemplum  adduci  poteft 
}udicium  Netlarii  in  caufa  Bagadii  et  Agapii  Boftrenfis  epifcopi  :  fed  ifkid  exem- 
plum  nullatenus  efl  ad  propofitum  :  nam  controverfiac  iflius  judicium  non  rulit  Ne- 
tlarius  patriarchico  jure,  fed  in  concilio  Confiantinopolirano  fententiam  dixit,  cui 
aderant  Theophilus  Alexandrinus  ,  Flavianus  Antiochenus,  Palladius  Caefareae  et 
aiii  epifcopi  omnium  droecefeon,  a  quibus  illa  corifirmata  efl  .-  caeteris  equiden» 
epifcopis  praefuit  Neftarius,  quia  primum  intcr  eos  honoris  locum  concilii  Con' 
flantinopolitani  canone  obtinucrat  :  fed  inde  concludi  non  potefhaliquid  cum  iuris 
in  orientalem  dioecefim  habuiffe.  Concilii  iflius  Conftantinopolitani  afla  extanc 
tom.  2.  Conc.  coJ.  1152.  Secundum  exemplam  repetitur  ex  fafto  Neftarii,  qui 
Gerontium  ohm  Ambrofii  diaconum  ab  Helladi»  Caefareenfi  Nicomediae  epifco- 
pum  ordinarum  deponere  licer  fruftra  rentavit,  ut  narrat  Soz.  lib.  8-  c.  6.  Vcrunr 
haec  ipfa  narratio  aperte  demonftrat  metropolitanos  dioecefeos  Ponti  ab  cpifcopo 
Caefareenfi  non  a  Conflaniinopolitano  ordinatos  fuiffe  ;  quandoquidem  hic  Geron- 
tius  ab  Helladio  fuerat  ordinatus.  Nec  eft,  quod  dicant  contra  canones  ordina- 
tionem  hanc  ab  eo  faciam  fuifTe,  nec  enim  id  ei  ohjecit  Sozomenus.  Ncftarius 
autem  Gerontio  facerdotium  adimere  conatus  efl:  ad'preces  Ambrofii,  cujus  diaco- 
nus  fuerat  Gerontius.  At  patriarchica.  in  eum  dignitate  non  efi  ufus,  alioquin  ire 
ejus  locum  almm  ordinaflet  cpifcopum,  eumque  de  epifcopatu,  invitis  ctiara  Ni- 
comcdienfibus,  deturbaffet,  ut  poitea  a  Chryfoflomo  per  vim  faOum  efl. 

Hic  enim  ecclefiafiicae  difciplinae  fludiofiffimus  cum  audiffet  ,  JJjae  finitima- 
rumque  provinciarum  ecdefias  ab  indignis  facerdotibns  gubemari  ei  alios  quidem 
donis,  alios  gratia  corruptos /acerdotittvendere,  Ep/iefim  perrexit.  Ac  tredecim 
epifcopis  depofitis ,  partim  in  Li/cia ,  partim  in  Pkrygia ,  partim  in  ipfa  Afia ,  alios 
in  eorum  locum  fubjiituit.  Ephefinae  autem  ecclefiae,  cujus  epifcopus  tunc  forte  mor' 
rem  obierat,  HeracUdem  praefecit,  vinim  origine  Cyprium  ....  fed  et  Geron~ 
tium  Nicomedienfi  ecckfia  expuiit.  Haec  refert  Soz  ioco  fupra  citato  lib.  g.  hift- 
c.  6. 

Rem  diligenfius  narrat  Palladius  in  dialogo  de  vita  Chryfofiomi,  fcribir  enim 
Anroninum  ab  Eufebio  Valentinopolitano  accufatum  fuiire  in  concilio  ,  libellum' 
q^ue  criminum  ab  co  prolatum ,  cui  praefixum  erar  Chryfoftomi,  qui  concilio  ad- 
«rat,  nomen..    Inter  alia  objiciebai  ci,  ^uod pro  lege  ac  decreto  fiaberet  ordinatio^ 

ne» 


4«  DE  ANTIQUA  ECCLESIi^  DISCIPLINA 

Hcs  epifcopornm  vcndere  pro  modo  reditutm.  Conatus  eft  primum  Chryfoflo- 
mus  utrurnque  coiicilidre.  At  cum  Eufebius  nollet  ab  accufatione  defiftere  ,  obtc- 
{breturque  Joannem ,  m  de  hac  caufa  judicium  ferret :  facinus  negante  Antonino» 
iudicium  peifici  noa  potuit  :  miffi  tameri  in  Afiam  epifcopi  ,  ut  de  crimine  Anto- 
nini  fierec  inquifitio  ,  fed  ante  illorum  adventum  teftes  auro  corrupti.  Paulo  poft 
Antonino  mortuo  continuo^ex  Ajia  partim  a  clero  civitatis  Ep/teftnae ,  partim  ab 
cpifcopis  decretum  ad  '^oannem  veiiit.  Omnibus  pavendo  cum  juramento  orantibus, 
ut  periclitanti  ccclef.ae  opem  ferree  .  .  .  Oramus ,  inquiebaut,  venerationemtiiam, 
ut  defcendas  et  formam  aliquam  Epiiefenae  imponas  ecclefiae,  diutijfme  affliclae,  fiinc 
Arianis  inftantihus ,  inde  nujiris  cupiditati  avaritiaeque  Jbidentibus.  Permulti 
enim  ini]dij.ntur ,  ut  kipi  graves  jacerdotalem  fedem  pecuniis  rapere  fejiinantes. 
Ad  horum  itaque  epifcoporum  preces  in  Afiam  venit  Joannes  ,  et  congregatis  Ly- 
diae,  Afiae  et  Cariae  epifcopis  70.  Heraciidem  ordinavit,  et  fex  cpifcopos  fimo- 
niae  reas  epifcopatu  dcjecit,  aliofque  in  illorum  locum  inftituit. 

Porro  haec  narratio  confirmat ,  Conftatitinopolitano  epifcopo  nullam  fuifiTe  ju- 
rirdi£lionem  in  Afianam  er  Ponticam  dioecefes. 

I.  Chryfoitomus  enim  hujus  cauiae  judicium  non  fufcepit  ex  officio,  et 
quafi  patriarcha,  fed  quia  ultro  ad  ejus  concilium  ambae  partes  caufara  detule- 

1.  Non  mifit  In  .A.fiam  eplfcopos  Chryfoftomus  alio  fine,  quam  ut  de  rei 
crimme  inquirerent ,   quod  cuivis  arbitrio  licitum  erat. 

7,.  Pofl  mortem  Antonini  non  ultro  ad  ordinatiQnem  Ephefini  epifcopi  fa- 
cietidam  acceflit  Chryfoftomus  ,  fed  eam  dioecefeos  epifcopis,prout  moris  erat.re- 
liquit.  Ubi  vero  tum  ab  iis ,  tum  ab  Ephefino  populo  vocatus  efl,  ut  formam  ali- 
quara  ecclefiae  Ephefir,ae  conflitueret ,  non  folus  Heraclidera  ordinavit,  fed  fimul 
cum  concilio  dioec«feos,  cujus  judicio  convicli  cpifcopi  depofiti  funt.  Nihll  efl 
in  toto  ifto  negotio,  quod  patriarchicam  Conftantinopolitani  epifcopi  in  Afiam  po- 
tsflatem  fuiffe  demonihet.     Lmo  multa  occurrunt ,    quae  contranum  plane  fua- 

deanr. 

4.  Licet  nihil  non  fecundum  ordinem  fuifiet,  hac  in  re  a  Jcanne  geflum, 
propterea  tamen  apud  omnes  niaie  audiit,  et  fuperbiae  fuit  accufatus.  Afiani 
quidem  ftatim  poft  ejus  mortem  eodem  Palladio  tefle  ordinatos  ab  eo  epifcopos 
eiecerunt ,  et  ab  eo  dejeQos  reftituere.  Quod  equidem  immerito  faftum  elfe 
agnoico.,  quia  concilium  dioecelcos  iflis  ordinationibus  confenferaf ,  verumtamen 
Afiani  id  nunquam  facere  fuififent  aufi,  nifi  caufati  eirent  eos  3  Conftantinopo- 
litano  epifiopo  conflitutos  ,  cui  nihii  erat  in  provinciam  fuarn  juri.^.  Advertit 
etiam  Sozom.,  quod  tum  ii  ,  qui  dcp'ifiti  erant  ,  tum  illorum  neceffarii ,  Joan' 
ncm  accujcare  coepcrunt  ,  quod  rerum  notarnm  in  ecdejiis  auElor  fuijfet  ;  et 
contra  morem  inftitutumque  majorum  ordinationum  jura  immutafjct.  Hoc  au- 
tem  dicere  non  potuiircnt  ilii,  nifi  primus  fibi  Ephefini  epifcopi  ordinationem 
ajrogafret. 

Demum 


DISSERTATIONES  HISTORICiT!.  4« 

Demum  in  fynodo  ad  Quercum  tom.  2.  conc.  col.  1328.  Chryfoftoma» 
!fide  fumpta  occafione  accufatur ,  quod  aliorum  invadat  provincias  ,  ordinetque 
ibidem  epifcopos.  Quae  quidem  licet  ab  ejus  inimicis  malevolo  animo  di£la 
fint,  aperte  tamen  demonftrant,  nullum  eanonibus  fuifle  datum  jus  ordinationutu 
epifcopo  Conftantinopolitano  in  Aflam  ct  Pontum.  Nam  fi  ita  res  habuiflet , 
ridicula  fuiflTet  omnino  iilorum  accufatio, 

Pofl:  Chryfoftomum  vero  nulli ,  aut  fanc  pauci  Ephcfini  cpifcopi  a  Con- 
ftantinopolitano  ordinari  funt.  Dicunt  cnim  Aliaui  conc.  Chlcedon.  aO:.  11. 
eol.  700.  a  Timotheo  ad  hunc  ufque  epifcopum  vigmti  feptem  Ephefi  ordina- 
tos  elfe  epifcopos,  excipiunt  ii,  qui  Conftantinopolitani  epifcopi  partes  tuentur, 
Caftirium  ,  Memnonem  et  Herachdem  ,  de  caeteris  id  verum  elfe  agnofcwit, 
fcd  eo  confugiunt',  ut  dicant  oidinatos  illos  fuiflTe  cum  confenfu  urbis  fuae 
archiepifcopi ,  quod  ab  iis  dicitur  quidem,   fed  minime   probatur. 

Haud  tamen  diffiteor  ,  quin  Chryfoftomus  caeteris  Conftantinopolitanis  epi- 
fcopis  occupandarum  Ponti  et  Afiae  ordinationum  viam  aperuit.  Nam  Atticu*  , 
qui  Joanni  fucceffit,  epifcopum  Nicaeae  in  Pontica  dioecefi  ordinavit:  rcfcrt  enini 
Socrates  lib.  7.  c.  25.  eum  ordinandi  epifcopi  cau(a  Nicaeam  veni/fe. 

Ideni  Philippopoli  in  Thracia  et  Traade  epifcopum   Sylvanum  praefeclt,  ut 
teftis  eft  idem  ibid.  cap.  37.,  id^mquc  Agapeto  Synnadorum  epifcopo,   qui  Theo- 
dofium   epifcopum  ejufdem   urbis   cxpulerat,    fcribit,    ut   epifcopatum  rerineret, 
huicque  perfuadet,  ut  repulfam  hanc  parienter  ferret,  lege  Socr.  Hb.  7.  c.  5.  Sifin- 
nius  Artici  fucceffor  mortuo  CijziceHornm  epifcopo  Proclum  urbis  illius  atitifiitem  .or~ 
dinavit.     Sed  dum  ille  eo  profeEiioncm  pararet,  praevertejites  eum  Cyziceni  Dal- 
■matium  qucmdam  monaflicac  profejjionis  virum  epijcopum  fibi  confiituerunt.     His 
verbis  id  fatlum  narrat  Socrates  hb.  9.  c.   28.  ffddens  praeterea  id  ab  illis  faclun 
eontcmpta  lege  ,  qua  fancituni  efi ,  ne  praettr  fententiam  epifcopi  Confiantinopolita- 
ni  ,  ulla  fiat  facerdotis  orditiatio.     Porro  legem  ifiam  ideo  negleserunt  ■,   qitod  fo- 
lius   Attici  perjonae  ,    haec  praerogativq  conccjja  videretur.     Hic  videre  eft  non 
modo  Conftantiuopolitanos  epifcopos  jus  ordinandorum  metropolitanorum  in  Afia 
et  Ponro  fibi  vindicafTe,  fed  et  legem   obtinuifTe  ab  imperatore ,  ne  quis  ordinare- 
tur  epifcopus  praeter  illorum  fententiam ,  qua  lege  freti  fimpiices  epifcopos  etiam 
ordinare  conati  funt  :  fed  non  paucos  nacli  funt  adverfarios.     A  Proclo  Conftanti- 
«opolitano  Thalaifium  Caefareenfem  epifcopum  ordinatum  efFc,  refert  Socrates  Irb. 
7.  c.  48.  ,  quum  Caefareenfes,  martuo  Firmo,  Conftantinopolim  veniffent  epifco- 
pum  poftulantes.     Idem  Prochis  Ancyranum  epifcopum  ordinavit,    ut  habetur  in 
conc.  Chalcedon.  a£l.  16.  col.  817.     Ita  paularim  Conftantinopolitanus  antiites  pa- 
triarcharum  in  Afiam  et  Pontum  jura  invafit,  quae  concilio  Chalcedonenfi  impera- 
toriifque  edi£lis  fibi  confirmari  curavit.     Mirum  etenim  cft  ,    quantum   ei   detule- 
rint  Chalcedonenfes  patres,  forre  ut  imperatoris  voluntati  morera  gererent,  ejuf- 
^ut  urbem  iufigiiibus  quibufdam  privilegiis  ornarent. 


4s  DE  ANTIQUA  ECCLESI^  DISCIPLINA 

A&.  I.  co!.  115.  cum  recitatus  fniffet  erdo  epifcoponim  Ephefini  larrbcinii  , 
ct  quintus  poncretur  Flavianus  Conftantinopolitanus  poft  Diof*iorum  Ale.xandriae  , 
julianum  Romaiu  epifcopi  legatum,  Juvenalem  Hierofolymorum  et  domnum  .\n- 
tiochiae,  or/enrj/e/,  et  f]ui  ciim  ipf.s  erant  revercndijjimi  epifcopi  clamaverunt  .  .  . 
Flaviamis  quare  in  proprio  loco  non  fedit  ■,  Cotijiaiitniopolitanum  epifcopum  qiiare 
vuintum  pofuerunt.  Pajchafmus  revereiidiffimus  epijcopus  dixit :  Ecce  nos  Deu  vo- 
lente  dominum  Anatoliumprimim  habemus ,  /li quintum  pufiterunt  beatum  Flavianiim. 
Hinc  videre  eft  ipfos  etiam  pontificis  Komani  legatos  conceilum  a  concilio  Conftan- 
tinopolitano  epifcopo  primatus  honorem  agnoviiie. 

Ai\.  13.  concilii  co).  712.     Nicomedienfis  et   Nicaenus  epifcopi  de  jure  me- 

tropolitico  certantes  ,    utrimquc  litteras  Chryfoflomi  et   Procli  adlegant  ,    quibus 

probatur  eos  aliquid  fibi  juris  in  Bithynia'm  arrogafre.     Hoc  autem  peculiariobfer- 

vatione  dignum  eft,  quod  cum  Nicomedienfis  et  Nicaenus  de  ordinatione  epifcopi 

in  provincia  fua  decertarent,    praefeitim  de  ordinatione  epifcopi  Bafilinopoleos  , 

metuens  Aetius  archidiaconus,  ne  propterea  praejudicium  inferretur  Conflantinopo- 

litanae  fedi,  quae  fibi  Hcet  inamerito  ordinationem  epifcoporum  aliis  metropolibus 

fubiettorum  vindicabat,  haec  poft  agitatam  inter  illos  controverfiam   dixit:  Sugge- 

rimus  vefirae  magnificentiae  rogantes,  ut  nuUum  praejudicium  Confiintinopotitanae 

JanSiiJfimae  fedi  fiat,  ex  his,qnae  nunc  intertoquuti  junt  fanBiffmi  epifcopi,  Eiino- 

mius  quidem  Nicomediae,  et  fanBiJJimus  Anajiafius  Nicaeae,  quaeque  de  iltis  conjji- 

tutafunt,  fanEliffima  enim  Conftantinopolitana  Jedes ,  aut  ordinationem  facit  Bajili- 

nopoli  cum  reliquis ,  auteam  permittit  fieri,  fcut  littens,  quae  veniunt  aut  venC' 

Ttint,  ojiendere pojfumus :  et  petimus,ut  illaeproponantur.     Circa  hanc  Aetii  inter- 

loquutionem  nihil  definit  concihum,  fed  tantum  exclamant  patres ,    ut  canones  tc- 

»eant,    canonibus  fatisfiat;  judices  autem  fenientiae  fiiae  haec  addunt,    quaecumque 

Mitem  Conjiantinapotitanae  fanBiffimae  ecclejiae  ,    de  ordinationibus  provinciarum 

competunt ,  haec  fuo  ordine  coram  JanCio  concilio  examinabuntur.      Nicomedienfis 

vero  gratias  agit  iullitiae  judicii  ,   et  diHgere  fe  piofitetur  Conftantinopolitanum 

epifcopum,  kd  obtinentibus  canonibus  KfxnivTuv  ruv  Kxvi\uv. 

ASt.  II.  col.  700.  ut  jam  faepius  obfervavimus,  mifere  deprecantur  Afiani  , 
ut  ordinatio  Ephelini  in  provincia  fua  fiat:  iis  fe  opponunt  Confkntinopolitani  : 
concilium  vero  nihil  aliud  definit ,  quam  ut  canones  obtineant.  At  clerici  Con- 
ftantinopolitani  proclamant  ea,  quae  Jiint  fanBarum  patmm  150.  teneant,  privite- 
gia  Co7ifiantinopotis  ne  depereant ,  ordinatio  fecandiim  viorem  ab  archiepifcopo  no- 
firofiat.  Res  a  judicibus  in  fequentem  artionem  differtur.  At  in  ea  nihil  circajii- 
ra  Conflantinopolitani  epifcopi  in  ordinatione  Fphefini  pronuntiatur.  Sed  tantum 
uterque  epil<:opus  EphefiHUS  epifcopatu  fpoliatur.  Huc  ufquc  in  concilioChalcedo- 
nenfi  ConRantinopoIitnni  epifcopi  in  Aiiam  et  Ponrum  )urifdi£lio,  multos  natla 
fuerat  adverfarios,  nec  ullum  erat  in  ejus  gratiam  fynodi  judicium. 

At  ubi  concilii  finis  adfuir,  curavit  Anarolius,  ut  jura  fua  in  Afiara  et  Pon- 
tum  canonc  fynodi  fancircntur.     Res  ita  gefta  ell.     Cum  a£lionc  15.  propofirum 

fuiffet, 


DISSERTATIONES  HISTORIC^.  45 

fuinet,  utagereturde  Conftantlnopolitanae  ecclefiae  jurifdiiElione,  legati  pontincfs 
Romani  difceflerc,  caufati  fe  talia  non  habere  mandata.  Nihilominus  tamen  judi- 
ces  juflTerunt,  ut  conciHum  haec  infpiceret.  Tum  epifcopi  in  gratiam  Conflantino- 
pslitanae  fedis  canonem  •ig.  condiderunt,  cujus  haec  funt  verba.  SanEinrtm  pa.. 
tntmdscreta,  uhique  fequentes  et  canonem,qni  nuper  leBus  efl ,  centum  ct  quinqna. 
ginta  Dei  aJiiaHtilJimorum  epifcoporum  cognojcentes ,  eadem  quoque  et  nds  decerni'- 
mus,  ac /iatiiimus  de  privilegiis  JanBiffimae  ecclefiae  Conjlantinopoleos  novae  Romae. 
Etcnim  antiquae  Romae  thrcno ,  ,quod  urbs  illa  tmperaret ,  patres  haud  immerito 
privilegia  tribuerunt  et  eadem  confideratione  moti  1 50.  Dei  amantijftmi  epijcopi  , 
fanSliJJimo  novae  Romae  throno  aequalia  privilegia  tribuerunt,  re&e  judicantes  , 
urhem  quae  et  imperio  et  Jenatu  honorata  ft ,  et  aequalibus  cum  antiqnifftma  regi. 
na  Roma  privilegiisfruatur,  etiam  in  rebus  ecclefiafticis ,  nan  fecus  ac  illam  extolli 
et  magnifieri,  fecundampo/iillamexi/ientem  :  ut  et  Ponticae ,  et  Afianae ,  et  Thra- 
cicae  dioecefeos  metropolitani foli:  praeterea  epifcopipraedi&arumdioece/eon,  quae 
Junt  inter  barbaros,  a  praediEio  throno  Jan&i/Jimae  Conftantinopolitanae  ordineu-: 
tur;  unoqiioque  fcilicet  praediElarum  dioece/eon  cum  provinciae  epijcopis  epifcopos' 
ordinante:  quemadniodnm  divinis  canonibas  eji  traditum.  Ordinari  autem  ficut 
ditlum  ejl  praediciarum  dioecefeon  metrupAitams  a  Conftantinopoiitano  archi- 
epifcopo  convenientibus  de  more  faEiis  eleEJionibus,  et  ad  ipfum  relatis.  Ex  diftis 
coliigere  eft  alterum  tantum  e  duobus  privilegiis,  cuae  Conftantinopolitanus  epif- 
copus  fibi  in  dioccefibus  Afiae  et  Ponti  vindicabat,  ei  a  fynodo  concefl^um.  Now 
enim  modo  ordinationes  metropolitanorum  expetebat,  fed  et  praeterea  nullos  epif- 
copos  fine  confenfu  ac  fententia  fua  ordinari  volebat.  Prius  ipfi  conceditur  a  conci- 
lio,  poflerius  non  item,  imo  .merfopolitanis  aperte  confirmatur,  exceptis  epifco- 
pis  barbararum  ecclefiarum  ,  quos  a  Conftantinopolitano  ordinari  jubet.  Demum  ita 
epifcopo  Conftantinopolitano  metropolitanorum  ordinationem  concedit,  ut  merura 
ipfis  honorem  concedere  videatur.  Prohibet  enim  ,  ne  id  ab  ipfo  fiat ,  nifi  praecef- 
fcrit  fecundum  morem  confentiens  eleclio,  quae  ipfi  referatur.  Qua  ratione  com- 
pefcitillorum  patriarcharumfuperbiam,  qui  inconfultis  plebibus  aut  provinciaeepif- 
,copis  motu  proprio  vellent  epifcopos  ordinare. 

De  hac  concilii  definicione  ati:ione  fequenti  conquefti  funt  legati  pontificis  ; 
expoftulant  aliqua  decreta  poft  judicium,  fuumque  difceflum  fancita  efife  praeterca- 
nones  et  ecclefiafticas  regulas.  Refpondet  Aetius  rogatos  eflfe  Iegatos,ut  adeflent  , 
iis  autem  recufantibus  accepilfe  fe  mandatum  a  judicibus,  ut  idconcilium  infpiceret. 
Jubent  judices  haec  gefta  relegi  ,•  canon  iifdem  verbis  refertur  cum  fubfcriptioiu- 
bus  epifcoporum. 

Recitato  canone  Lucentius  primum  quaerit,utrum  omnes  ultro  fubfcriplerint  , 
et  an  non  aliquis  coailus  fuerit?  Clamantibus  oniHibus  neminem  efle  coaQum  , 
queruntur,quod  negleQis  concilii  Nicaeni  canonibus,  150.  patrumregulas  fequuti 
fuerint:  poftulante  autem  Aetio  ,  ut  mandatum  fedis  apoftolicae  proferrent,  ex 
«hartula  iliud  recitant.     Jubent  judices  canones  ab  utraqueparteproponi.     Pafcha- 

F  a  finue 


44  DS  ANTIQUA  ECCLESI.f:  DISCIPLINA 

Snus  canonem  t^icaenum  6.  ex  codice  fuo  refert,  fecretarius  concilii  ei  codice  ab 
A«tio  Cbi  tradito  recitat  eumdem  canonem  fine  additione  jy?a  ecclefia  liomanajemper 
hahuit  primatum.  Cui  fubjicit  canonem  3.  et  4.  concilii  Conftantinopolitani.  iis 
recitatis  judices  inquifiverunt,  num  epifcopi  ultro  fubfcripfiflent ;  id  cum  pleriqne 
nrofeffi  effent ,  Eufcbius  Ancyrae  paululum  interlocutus  efh  Is  praefatus  fibi  nul- 
lum  efTe  ordinandi  defiderium  cum  Gangris  epifcopum  licet  ad  Gangrenfium  preces 
ordinare  noluerit,  addit  rogare  je,  iit  civitates  pro  ordinationibiis  fion  folvant. 
RefpondetPhilippus  presbyter  Conftantinepolitanus,  ex  regula  id  Jublatum  ejje  le- 
gibus  et  regidis  haec  vetita,  altaria  efle  munda.  Eufebius  autem  regerit  opinio- 
nemAnatolii  apertam  effe,  fed  nullum  effe  immortaiem,  quafi  diceret,  dum  vos 
ordinationes  dioecefeon  Conftantinopolitano  epifcopo  vindicatis,  latiflimam  panditis 
yiam  ad  ordinationes  venales  efHciendas.  Licet  enim  Anatolius  optimus  antiftes  ab 
iUa  avaritia  fit  alieniflimus  :  erunt  tamen  pofl  illum  nonnulli ,  qui  maximum  indc 
vefligalauferenr.  Hicab  Eufebio  quaelivit  Anatolius,  a  quo  fuitordinatus,  ref- 
fondst  fe  malo fuo  hic  repertum  a  Proclo  ordinatum  effe.  Thalaflius  ad  haec  ait, 
cuin  pergimus  ad  dominum  Anatolium,  et  ordinamus  illum.  His  ita  in  utramque 
partcm  di£lis  judices  ita  pronuntiarunr. 

Exhis ,quae gefiafunt  et ab unoqiioque depofta  perpendimus ante  omnia  primatum  et 
honorem  praecipuumfecmidum  canones  antiquae  Romaefan^iJJimo  architpifcopofervari 
debere.  Oportet autem  et fanEiijftmum archiepijcopum  urbis  regiae  Confiantniopolis  no- 
vae  Romae  iifdem  honoris  privilegiisfrui  et  ipfum  haberepotejiatem  ordinandimetropo- 
litas  in  Afana ,  Pontica  ,  et  Thracica  dioecefibus  Jecundum  hunc  modum ,  ut  eleciione  fac- 
ta a  clericis  uniufcujusquemetropolis ,  et poffejforibus  atque  clariffimis  virisjuper  haec  et 
a  reverendijfimis  epifcopis  provinciae  ,  omnibus  aut  pluribus  eligatur  is  ,  quem 
praefati  dignum  judicaverint.  Referatur  autem  ob  omnibut  eligentibus  JanEiifflmo 
archiepijcopo  regiae  Conjiantinopoiis ,  vt  penes  eum  fit,  fi  velit  hunc,  qui  eleBus  rfil, 
advenire  et  hic  ordinari ,  aut  fecundim  ejus  permijfionem  in  provincia  epijcopatum 
ex  decreto  fortiri.  Unfufcujtijqve  tamen  fanEiiJfmae  civitatis  cpifcopos ,  ordinari  ab 
emnibus  aut  pluribus  provimiae  reverendiffimis  epifcopis  potcfiatem  habcute  metro- 
politano  feeiindum  patrum  canonem  dejinitum ,  etiam  nihil  communicante  illorum  ordi- 
nationibus  JanEiiffmo  archiepifcopo  regiae  Conjiantinopolis,  haec  nobis placent.  Quae 
autem  videantur,fibi  fanBim  et  univerfale  concilium  docere  dignetur.  Hoc  decreto 
jydices  canonem  Chalcedonenfem  confirmant,  fed  illum  explicant  er  ariliores  pote- 
itatis  Conflantinopolitani  epifcopi  limiies  adfignanf.  Frimo  enim  diferte  vctant,  nc 
alius  ordinetur,quam,  is  qui  a  clero,  populo,  et  epifcopis  univerfaeprovinciacelec- 
tusfuerit,  nec  relinquunt  liberam  alterius  eligendi  poteftatem.  2,  Expreffe  defi-. 
niunt  ordinationem  cpifcoporum  efle  debere  metropolitanorum  et  cpifcoporum 
provinciae  ,  nec  participem  ejus  cfTe  oportere  epifcopum  Conftantinopoleos.  3. 
De  barbarorum  ecclefiis  nihil  definiunr.  Huic  dccreto  omnes  'epifcopi  adclamatio- 
ne  confenferunt,  folus  imerceflrt  Lucentius  Romani  pontificis  Jcgatus,  et  conrra- 
diUioncm  geftis  iuhaercre  petiit ,  attamen    judices  hanc  intercefljonem  parvi  pen- 

deutes 


DISSERTATIONES  HISTORICE.  45: 

itntes  fVnodum  his  verbis  concluferunr.     Qnad  interlocutifumus,  tota  fi/mduf  ad, 
probavit. 

De  canone  ipfo  hoc  advertendum  fupereft,  In  eo  concihi  Conrtanrinopolitani  ca- 
nonem  adduci  non  ad  probandara  epifcopi  hujus  urbis  in  Afianam  ct  Ponticam 
dioecefim  junfdiaionem  ,  fed  tantum  ad  adferendum  honoris  primatum  Hoc 
•nim  unum  probare  poterar.  Quare  poft  haec  verba,  fecundam  poji  illam  exijien- 
tem,  fenfus  perfeaus  effe  debet,  et  punftum  ibi  poni,  ut  fequentia  contineant tan- 
tum  definitionem  concilii  Chalcedonenfis  non  Conftantinopolitani.  Fatendum  ta- 
men  eft.miramque  de  induftrianonfatis  diftinaam,  ut  viderentur  Conftantinopoli- 
tani  patres  etiam  jurifdiaionera  in  Afiam  et  Pontum  epifcopo  Conftantinopolita» 
no  conceilifte. 

Verum  in  epiftola  ad  Leonera ,  qsia  petunt ,  ut  decretura  hoc  fuum  non  aegre 
ferat,  jus  ordinandorum  metropohtanorum  ex  confuerudine  tantura  repetunr , 
eamy  inquiunt  col.  8  37-  cojifuetitdinem,  quae  ex  longojam  tempore  permanf\t\  qtiam 
habuit  Con/iantinopolitanorum  Dei  ecclejia  ad  ordinandum  metropolitanos  provin- 
ciarum  Afiae,  Ponticae  et  Thracicae,  et  iiunc  fynodali  decreto  confirmavimus.  Pri~ 
matum  vero  honoris  ex  Conftanrinopolitani  concilii  decreto  confirmanr.  Unde 
profeao  liquet  illis  fuifte  perfuafum  concilii  Conftantinopolitani  canone  primatum 
quidem  probari,  jurifdiaionem  autem  in  Pontum  et  Afiam,  non  item,  alioquira 
eoparjtcr  ad  utrumque  probandum  ufi  forcnr. 

Ubi  concilii  Chalcedonenfis  decretum  accepit  Leo,  non  parum  coramotus  eft> 
acriorefque  fcripfit  ad  Anatolium  ,  Martianum  et  Pulcheriam  littcras  53,  54.  et  55., 
in  quibus  concilii  Chalccdonenfis  fanaionem  incufat  veluti  Nicaeni  concilii  r^gulis 
contrariam,  non  modo  in  eo,  quod  fpeaahat  jus  Cenftantinopolitani  epifcopi  \n 
Pontum  et  Afiara,  verum  ctiam  er  circa  primatum  honoris,  quem  immcriro  Gon- 
ftanrinopohtano  epifcopo  concdjum  elfe  queritur.  Eamdem  fcdis  hujus  praerosari- 
yam  impugnanr  Romani  pontifices  Leonis  facceftbres,  praeferrim  vero  Gelaf.  Ep, 
4.  er  Ep.  13.  ad  epifcopos  Durdaniae.  Illis  ramen  repugnantibus  et  inviris  Con- 
ftantinopolitani  epifcopi  ,  ttim  primatum  honoris,  tura  etiam  patriarchicam  m 
Fontum  ,  Afiam  et  Thraciam  retinuere  poteftatem  ,  licet  enim  fedes  apofiolica  con-' 
tradiceret,  ut  inquit  Liberatus  in  breviario  c.  13,.  ,id  qmd  fynoio  firmatum  fuerat, 
imperatoris  pcrmavfit  quodammodo. 

Nara  et  Bafilifcus  in  ediao  apud  Evagr,  lib.  3.  c.  7.  juber,  urprovinciae,  quw 
rum  ordinationem  fedes  hujus  rigiae  et  gloriofae  urbis,  (Conftanrinopoleos)  hahue- 
rat,  reverendffxmo  ac  fanBijfimo  patriirchae  et  archiepifcopo  Acacio  reftituatur , 
manentibus  fcilicet  in  fuis  fedibus  kis  ,  quinuncjunt,  Dei  amantijfimis  epijcopis  , 
ita  ut  po/i  illorum  obitum  nullum  ex  ea  re  praejudiciim  Jiat  juri  ordinationis,  mod 
tompetit  Jedi  regiae  hujus  atque  inclytae  civitatis. 

Zeno  Bafihfci  a^a  refcindens  leg.  decernimus  16,  C.  de  JacrofanEta  ecclef.a, 
privilegia,  inquir,  et  honores  omnes  fuper  epifcoporum  creationibiu  et  jure  ant^ 
alios  ref.dendii  et  caetera  omni&>  quae  ante  nojirunimperitm   vtl  nobiiimperanti- 

F  5  Isi^ 


4^  DE  ANTIQUA  ECCLESI^  DISCIPLINA 

hus  habuijff  dignofcitnr ,  hahere  in  perpetuum  firmiter  re^iae  urbis  intnitu  judicd- 

mus  ctfancimus.  c       ■  ■       •      r       j  ,  s 

Denique  Juftinianus  Novella  i?i.  c.  2.     Sanctmtn ,  mqmx ,  fectmdim  ecclehd- 
fiicorum  canonum  definiticnes ,  fanliijfimum  fenioris  Romae  papam  primum  ejje  om- 
ninmjacerdotum;  beatijfimum  autem  archiepifcopum  Conjiantniopoleos  novae  Romae 
fecundum  habere  locum  pofi  fanBum  apojiolicum  fenioris  Romaef  aliis  autem  omnibui 

fedihus  praeponatur.  n.   ■    n     n      ■         v  rj-     j-     • 

Nec  folum  imperatorum  auttontate  Itctit  Conltantmopolttanae  ledis  digmtas 
et  iurii'diciio ,  verum  etiam  eccleliae  univer{aeconfenfu.  Namcanones  fynodiCen- 
llantinopolitanae  et  Chalcedoneniis  codicibus  canonum  ecclefiarum  mferti_  funt ,  et 
fequentibus  faeculis,  tuni  fecundum  honoris  gradum  ,  tum  etiam  jurifdiaionem 
inPontura,  Afiam  et  Thraciam ,  nemine  fere  refragante,  retinuit  Conitantinopolita- 

nus  antiftes.  ,,...,  ,    .  ...  .      ,  r  • 

Deinde  vero  nondum  hifce  hmitibus  contenta  hujus  ambmo,  patnarchatus  lu* 
limites  uherius  extendere  voluit,  adeo  nullum  neque  finera,  neque  modum  habere 
poteft  infana  dominandi  hbido!  Itaque  tempore  Leonls  Ifauri  hic  imperator  ,  Gre- 
eorio  II.  infenfus,  fimul  cum  patrimoniis  ecclefiae  Romanae,  quidquidinterSiciliam 
et  Thraciam  terrarum  eft,  id  eft  Ulyricum,  Epirum,  Achaiam,  et  Macedoniam 
dioecefi  Conftantinopohtanae  addixit.  Quas  quidem  prorincias  fruitra  repetiit 
Adrianus  primus  in  fynodo  Nicacna  ,  quam  ieptimam  oecumenicam  voeant ,  ut 
queritur  ille  in  hbello  apologet.  ad  Carol.  Magnum  tom.  7.  Conc.  col.  962.  Huic 
nova  fucceflit  de  Bulgaria  concertatio  ;  Bulgari  enim  primum  circa  annum  845- 
evaneeliijlumen  Graecorum  opera  acceperant,  eorumque  rex  nomine  Bogaris  ab 
ab  epifcopo  baptizatus  Michaelis  nomen  acceperat:  hic  poftea  circa  annum  867.  vel 
a  Graecis  aUenatus,  vel  aha  de  caufa  Nicolaum  I.  Romanae  ecclefiae  epifcopum 
adiit,  ut  ab  eo  de  rehgione  cdoceretur.  Ab  ifb  mifli  funt  epifcopi  dao  Itali,  For- 
mofus  et  Paulus,  qui  non  multo  poft,  fed  defunfto  Nicolao,rediere,  et  cjus  fuc- 
«eHori  Hadriano  II.  nuntiarunr,  Bulgaros  chriftianam  fidem  et  Romanae  ecclefiae 
nigum  amplexos  efte,  miffo  infuper  legato,  qui  Marinum  peterent  archiepifcopura 
iibi  dari.  Verum  cum  moras  nefteret  Hadrianus,  rex  Bulgariae  illas  acgerrimefe- 
rens  ad  imperatorem  Conftantinopolim  legatos  mifit,  quaefituros,  cui  potiflimum 
parere  deberet  Bulgariae  traftus,  an  ConftantinopoHtano,  an  Romano.  Res  iii 
concilio  Conftantinopolitano  4..  vel  faltcm  poft  conciiium  agitata  eft.  Ignatius  fui 
iuris  Bulgariam  effe  contendit,  ejufdemque  fententiae  fuerunt  trium  fedium  patri- 
archaliuni  vicarii,  repugnantibus  hcet  Romani  pontificis  legatis.  Indc  Bulgari  Ja- 
tinos  facerdotes  expellunt,  et  graecos  recipiunt,  Poft  haec  Joannes  V1!I.  multis 
epiflolis  ct  duabus  legationibus  nihil  non  movet,  ut  Bulgaros  fibi  fubjiciat:  adeo- 
qiie  id  ambicbat,  ut  Ep.  199.  ad  Bafiiium  imperatorem  fcripferit,  fe  Photium  ex- 
communicatum  pro  confacerdotc  et  comminiftro  habirurum ,  fi  mcJo  Bulgariam 
fuo  iuri  vindicare  nuHomodo  praefumpferit.  Bafilius,  ad  quem  haccquacftio  a  con- 
ciUo  Confbntinopoli  tum  temporis  habito  reniiiTa  fuerat ,  in  gratiam  Joannis  defi. 

oire 


DISSERTATIONES  HISTORICJE.  47 

«Ire  Yifus  eft,  Verutntamen  nihil  propterea  hieratus  eft  Romanus  antlftes,  nec 
enim  revocati  Aint  epifcopi  ?graeci ;  etBulgaria,  et  Michael  ipfe  Bulgarorum  rex 
Joanni  parere  tM)luit,  atque  inde  faftum  eft,  ut  Joannes  ob  denegatam  fibi  Bulga- 
riae  dioecefim  furens  *  Photium  anathemate  damnarit,  et  ecclefiae  utriufque  pacem» 
abripuerit,  Ecce,  quibus  gradibus  Conflrantinopolitana  fedes,  ad  tantum  dignicatis 
ftftigium  pervenerit,  quae  nunc  a  Barbaris  opprefia  fub  faeviffimityranni  jugo  vix 
quidquam  priltini  decoris  obtinct.  Sed  de  his  aHas,  niinc  pauca  de  HierofoIymL- 
tana  eccleiia ,  quae  quinta  patriarcha/is  fedes  adpellatur. 

Ecclefia  Hierofolymitana  apud  chriftianos  maximo  femper  in  honore  fuit.  E- 
jus  adminiftrationem  caeteri  apoftoli  ante  difperfionem  Jacobo  fratri  domint  com- 
mifere,  de  primatu  nihil  contendcntes,  inquit  Eufeb.  lib.  2,  c,  i.  quafi  magnumi 
■liquid  tum  temporis  fuilfet  ecclefiae  Hierofolymitanae  praefidere.  Jacobo  multi 
fucceffere,  quonun  catalogum  texit  Eufebius,  quod  argumentoeft,  eos  prae  caete- 
ris  infignes  fuiflTe.  Firmilianus  in  epiftol^a  ad  Cyprianum  apud  hunc  75.  ecclefiae 
Hierofolymitanae  ritus  adducit,  ut  oftendat  ea  omnia,quae  Romae  obfervantur  , 
non  efTe  ab  apoftolis  tradita,  qiiod^  inquit,  circa  celebrandos  dies  pafchae  et  circm 
mitlta  alia  divinae  rei  Jacramenta ,  videat  ejje  apud  illos  aliquas  diver/itates ,  nec 
obfervpri  illic  omnia  aeqiialiter,  quae  Hierofohjmis  obfervantur.  Unde  couftat  ma- 
gni  nominis  et  au£loritatis  fuifFe  tunc  ecclefiam  Hierofolymitanam.  Inter  patres 
eoncilii  contra  Paulum  Samofatenumcelebrati  primus  nominatur  ab  Eufebio  lib.  7. 
c.  30.  Helenus  Tarfi  et  fecundus  Hymenaeus  Hierofolymorum  ,  cui  poftponitur 
Theotecnus  Caefareenfis.  In  concilio  Caefareenfi  fimul  cum  Theophilo  Caefareenfi 
fynodo  praeeft  NarcifTus  Hierofolymitanus. 

In  concilio  Nicaeno  c,  7.  ftatutum  eft,  tit  quoniam  obfinnit  anttqua  confnetudo 
et  traditio  ,  ut  Aeliae  epifcopus  honoretur ,  habeat  honoris  confequentiam  dKOAiilxv 
T«f  Ti;W^? ,  metropoli  propria  dignitate  fervata.  Conceditur  hoc  canone  honoris 
tantum  primatus  Hierofolymorum  epifcopo,  fed  nulla  ei  propterea  jurifdiftio  tri- 
buitur  ,  imo  tota  metropoli  e}us  Caefareae  confervatur.  Hac  forte  de  caufa  Maca- 
rius  in  concilii  Nicacni  fubfcriptionibus  Eufebio  Caefareenfi  praeponitur.  Ve- 
rum  occafione  honoris  fibi  conceffi  nonnulla  etiam  fibi  privilegia  vindicavit  an- 
tiftes  Hierofolymitanus.  Narrat  enim  Sozomenus  lib.  2.  c.  20.  a  Maximo  hu- 
jus  urbis  epifcopo  conftitutum  et  ordinatum  effe  Macarium  Diofpoleos  epifcopum, 
quae  urbs  eft  Caefareenfi  metropoli  fubjefta.  Idem  Maximus  fynodum  coegit  ex 
Syria  et  Palaeftina,  in  qua  Athanafium  in  communiGnem  rccepit,  ut  teftis  eft  ipie 
Aih.  Apol,  2.  et  Soa-.  lib,  2.  c.  24, 

Cyril- 

*  Id  eft  ,  excandefcens  ,  fubiratus  ;  hoc  enim  Jigniiicat  vox  latina  furens  :  qiiod  idclrc» 
iiionui  ,  ne  qnis  eam  in  mjlam  partem  voset.  Vide  de  q,naeftione  ift.i  illHftriflimiim 
'KsscAVa,     initio    ppcris  de  soiitordia. 


4S  DE  ANTIQUA  ECCLESI^  DISCPLINA 

Cvrnius  vero  de  primatu  cum  Acacio  apertc  certavit,  ut  tcftis  eflTheodorlt. 
lib=  2.  c.  26.  quapropter  ab  illo  levi  de  caufa  depofitus  e(t.  Ab  iftius  judicio  ad 
majus  judicium  provocavit  Cyrillus,  et  in  concilio  Seieuciae  habito  inter  epifcopos 
conledit,  ut  videre  eft  apud  Theodorit.  fupra  et  Sncr.  hb.  2.  c.  40.  It«rum  tamen 
in  conciUo  Acacianorum  Conflanrinopolitano  depodtus  eft,  ut  refert  Soz.  lib.  4.  c. 
25.,  qui  recle  advertit,  caufam  inimicitiarum  inrer  Acaciura  et  Cynllum  hancfuiffe, 
quod  poft  fufcepttm  Hicrofolijmorum  epifcopatum  de  jitre  metropolitano  adverfus 
Acacitim  epifcopiim  Caefareae  controverftatn  moverat  tamquam  apoftolicam  fedem  ob- 
tinens. 

Haec  in  Cyrillum  judicia  in  irritura  mifit  concilium  Conftantinopolltanum,  i» 
quo  Cvrillus  pro  epifcopo  habitus  eft,  ut  teftes  funt  epifcopi  Conftantinopolitani 
coHcilii  3.  in  ep.  ad  occidentales  apud  Theodoritum  lib.  5.  c.  9.,  ubi  ecclellam  Hie- 
rololvmitanam  omniura  eccleflarum  matrem  vocant.  Hiercfolymitani  epifcopl  ufur- 
p.tionem  graviter  reprehendit  Hier.  in  Apol.  ad  Pammachium  contra  errores  Joan- 
iiis  Hierofolymitani  c.  15.   T«,  inquit,  qtii  regulas  qiiaeris  ecclcjUfticas :   ct  Nicae- 

ni  concilii  canonibus  nteris refponde  milii  ad  Alexandrinum  cpijcopum    Palae- 

Jiina  quid  pertinet?  Nifallor,  hoc  ibi  decernitur ,  ut  Palaeftinaemetropolis  Cae- 
fareajit,  et  totius  orientis  Antiochia:  aut,  igitur  ad  Cacfareenjem  epifcopiim  refer- 
re  dcbucras,  citi  fpreta  commtinione  tua  comviunicare  nos  noveras ,  aiit  fi  proctil  ex- 
vetendiim  erat  judicium,  Antiochiam  potitis  litterae  dirigendae.  Sed  novi,  c4ir.Cae- 
faream ,  ciir  Antiockiam  nolueris  mittere,  fciebas ,quid  fiigeres,  quid  [vitarcs ,  ma. 
itiiffi  occupatis  auribus  mole(Uam  facere,  quam  debitim  metropolitano  tuo  honorem 
rcidere. 

In  concilloEphefinoJuvenalis  Inter  prlmos  fedlt,  et  ipfi  orientales  agnofcunt 
cum  jus  ordinationis  in  aliquibus  provinciis  habuiffe,  ajunt  enim  in  petitlone  ad 
imperat.  tom.  3.  Conc.  col.  728.  quofdam  e  fuis  ab  ipfo  olim  ordinatos,  nec  prop- 
ferca  ipfum  incufant,  fed  illiui  praeftigias  et  ftudia  per  Phoenicem  fecundam  et 
Arabiam  rcprchendunt. 

Attamen  fanftus  Leo  Ep.  62.  c.  4.  ad  Maximum  Juvenalem'  incufat,  qued 
Palaeftinae  principatum  occupare  conatus  fuerit:  ficut  etiam,  inquit ,  in  fj/nodo 
Ephefma,  quae  impium  Neftorium  cum  dogmate  ftio  perctiiit,  ^uven^lis  epifcopusad 
obtinendum  Palaeftinae  provinciae  principattim,  credidit  fe  pofje  jufficere et infolen' 
tcs  atijus  per  commentitia  fcriptajirmare,  quod  fan^ae  memoriae  Ci^rilUts  Alexan- 
drinus  epifcopui  merito  perhorrefcens ,  fcriptis  juis  vitlii  quid  praeditia  cupiditas  au- 
f*fit,  indicavit ,  et  fullicita  prece  muhtim  popofcit ,  ut  nulia  illicitit  conatibtis  prae- 
beretitr  adfcnfio.  Nefcio,  undehabueritfan£lus  Leo  Juvenalem  dc  Palaeftinae  prin- 
cipatu  in  concilio  Ephcfino  egifle;  nihil  enim  in  aiiis  hujus  concilii  de  hac  quae- 
flione  reperitur. 

Ut  ut  fit,  In  codem  concilio  Acl.  4,  col.  642.  Juvcnalls  Ipfe  fic  fuam  corii- 
mendat  fcdem  :  oportehat  quidcm  ,  Joannem  reverendifiimum  Antlochiae  epifco- 
pum,  hac  fancia  et  magna  ,  et  oecuiaenica  fifnodo  confiderata  confefiim,  ut  de  iis  , 

quae 


DISSERTATIONES  HISTORIC^.  4?9 

qaae  f.bi  objiciuntur  fe  purgaret  adcurrere ,  reveritus  etiam  apojioHcam  lcdem  ms 
gnae  Romae  nobifcum  cunfidentem ,  ac  obedire,  et  konorem  deferre  apaftolicae  ecclc- 
fiee  Dei  Hierofolymorum ,  per  quam  maxime  confuetudo  efi  et  apofioiica  tradttio  , 
thronum  Antioclienac  ecclefae  diri^J  et  apud  ipfam  judicari.  Juvenaiis  m  Antio- 
chenum  epifcopum  feiuentiam  ferens,  adrepta  occafione  Hierofolymitanae  ecclefiae 
poteftatem  commendat.  Sed  nullum  occurrit  exemplum ,  quo  probari  queat  An- 
tiochenam  fedem  ab  Hi^rofolymitana  fuiffe  direflam,  nili  forte  prae  oculis  habue- 
rit  apoftolica  tempora,  cum  in  ecclefia  Hierofolymitana  occafione  Antiocheni  difii- 
dii  habitura  eft  pnmum  conciliuxn ,  unde  epiftoia  ad  fratres  in  Syria  confiftaotes 
miffa  eft. 

Demum  in  concilio  Chaicedonenfi  aft.  7.  tom.  4.  conc.  col.  613.  et  fequen- 
ti^jus,  omnes  concilii  patres,  atque  inter  alios  Romanae  fedis  legati  confentiunt,  ut 
epifcopus  Hierofolymitanus  trcs  habeat  Palaeftinas,  reliftis  Antiocheno  Phaeniciis 
duabusct  Arabia.  Eaque  patrum  fententia  judicum  decreto  confirmatur.  Exinde 
quinque  fedes  patriarchales  numerari  coeperunt  hocordine,  Rematia,  Conftantino- 
politana,  Alexandrina,   Antiochena,  et  Hierofolymitana. 

Cueterum  fi  quis  omnes  orbis  etclefias  quinque  patriarchis  fubjeftas  fuiflTe 
arbitraretur,  is  non  levi  errore  implicaretur.  Erant  etenim  in  variis  locis  epifco-' 
pi  «i/T(!XEti>«Ao<,  id  eft  nulli  fubdiri.  Taiis  erat,  ut  jam  diximus,  Carthag;incnfis 
primas,-  talis  etiam  fuit  in  oriente  Conftantienfis  epifcopus,  Cyprimetropolitanus, 
Cum  enim  Aiuiochenns  patriarcha  per  vim  tentaflet  fubjicere  provinciam  Cypri,  et 
ordinandi  jns  ad  fe  rapere  pra«ter  canones  et  confuetudinem,  quae  jam  olim  invaluc- 
ratr  epifi:opi  Cyprii  concilium  Ephefinum  adiere,  et-corameode Anriocheni  epifco- 
pi  illiciia  ufurpstione  conquefti,  fynodi  decreto  etConftantienfisepilcopi  ordinatio, 
et  libcrrima  provinciae  adminiftratio  epifcopis  Cypri  commifia  eft:  addito,  ut  idcm 
in  aUis  dioccefibus ,  et  in  omnibus  provinciis  fervetur,  ut  nullus  piifiimorum  epif- 
coporum  aliam  provinciam  occuper.  Haec  legere  eft  aft.  7.  hujus  concilii  tom.  ^. 
conc.  col.  7S7.  et  fequentibus.  Nec  folum  jus  jftud  habuit  epifcopus  ifte,  quam- 
diu  in  infula  Cypri  demoratus  eft,  fed  etiam  cum  poft  iftud  tempus  in  Hellefpon- 
tum  cum  popuIo|  cammigrafict  ob  incurfiones  barbarorum,  eumdem  honorem, 
idemque  privilegium  confervavit  ei  Trullana  fynodus  c.  39.  tom.  6.conc.  col.  11 66, 
quo  ftatuitur,  ut  iUi  jura  a  patrihus  Ephefnis  conce(fa  ferventur ,  praeftque  omni- 
hus  epifcopis  Hellefponti,     et  a  fuis  epifcopis   ordinetur,     plenaque  fruatHr -cij' 

Haud  diffimili  ratione  in  occidente,  Gallia  nulli  certo  patriarchae  parebat. 
fed  ab  epifcopisetmetropolitanis  regebatur.  Pari  regimine  adminiftrabantuT  Hi- 
fpania,  Germania  et  caeterae  nationes  iis  remotiores.  Barbarorum  certe  ecclefias 
nulli  iftorum  patriarcharum  fubjeftas  fuiffe  haud  dubium  eft.  Has  fecundum  eam, 
quae  a  patrihus  obtinuit ,  confuetudinem  gubernari,  juber  con-cilium  Conftantino- 
politanum  canone  2.  id  eft  ab  iis  epifcopis  pendere  et  regi ,  quibus  id  mos  et  con- 
fuetudo  conceffit.     Sic  Aethiopicae  ccclefiae,  Perficae,  Indicae  «  aliae  estra  Roma- 

d  niun 


50-  DE  ANTIQVA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

num  imperium  a  fuis  regebantur  facerdotibus ,  etnuUius  cquinque  modo  memora- 
tis  patriatchis  poteliati  iubdebantur. 


§.     XI L 

De  juribus  et  privilegiis  metropolitanorim. 

Primatis  feu  metropolitani  jura  et  privilegia  duplicis  funt  geneiis;  alia  funt  ho- 
noris,  alia  poteftatis,  atque  junfdiftionis  ,  ut  ex  ditlis  facile  colligi  potelt. 
Quod  fpeilat  ad  honoris  primatum  feu  ■^fooTo-Ax^i^fixv-,  res  clarior  eit,  quam  ut  ul- 
la  explicatione  indigeat.  De  poteftate  ac  jurifditHonc  magis  laborandum  eft.  Haec 
autem  in  tribus  praecipue  confiftit.  Primo  in  )ure  ordinationis  epifcoporum  pro- 
"winciae.  2.  In  facultate  convocandi  conciiii  provincioe.  3.  In  fuperinfpeclione 
fuper  univerfam  provinciam ,   ut  fides  et  difciplina  in  ea   fervetur. 

Primum  meiropolitani  jus  idque  antiquiffimum  eft,  ordinandi  epifcopos 
provinciae.  Hoc  autem  fic  fieri  folebat.  Clerus  et  populus  urbis,  cu",us  epilco- 
pus  modo  defunflus  erat,  epifcopum  eligebant,  ut  innumeris  teftimoniis  probari 
poflet;  quia  vero  fieri  non  poterat,  ut  in  eligendononparum  errarent,  hominem- 
que  facerdotio  indignum ,  ad  tantam  dignitatem  promoverent :  eleflriones  ab  epifco- 
pis  ordinatoribus  e.\aminandae  ct  difcutiendae  eranr.  Quoniam  vero  magna  fuiffet 
ortaturba,  fi  cuivis  padim  epifcopo  licgi/ret  epifcopum  ordinare,  ftatutum  eft,  ut 
epifcopi  ele£lio  confirmaretur  ab  epifcopis  provinciae,  praefertim.  vero  a  metro- 
politano. 

Ubi  autcm  ille  eleflionem  fecundum  canones  faftam  dignumque  facerdotio 
eleQiim  effe  inteilexerat,  fimul  cum  epifcopis  provinciae  illum  ordinabat.  Caete- 
rum  circa-iftud  metropolitani  jus  maxime  advertendum  efl,  illud  ipfi  cum  caeteris 
epifcopis  fuiffe  quodammodo  commune,  nec  enim  iliius  erat  folius  aut  cleftionem 
epifcoporum  examinare,  autipfos  poftea  ordinare,  fed  omnium  provinciacepifco- 
porum.  Verum  quia  omnes  fimul  adeffe  et  conveiiire  haud  ita  facile  erat,  ahcui 
ipforum  major  danda  fuit  auftoritas,  cujus  praefentia  foret  ad  ordinationem  necef- 
laria,  fine  quo  nemo  poffet  epifcopum  ordinare,  cuique  firmitas  eorum,  quae  gerc- 
rentur,  maximetribueretur ,  hanc  fuiflTe  metropoHtani  in  ordinationibusauQoritatem 
conflat  ex  innumeris  pene  canonibus  et  teftimoniis. 

Concilium  Nicaenum  canonc  4.  epifcopum  convenii  maKivie  quidem  ah  om- 
nibus ,  qui  funt  in  provincia  epifcopis  ordinari,  fi  autem  hocjit  difficile,  aut  prop* 
ier  urgentem  neceffitatem,  aut  propter  itineris  longitudinem,  tribus  omnino  eumdem 
in  loctim  convenientibus  et  ahfentibus  quoque  fiiffragium  fercntihus  fcriptijque  con- 
fentientihus  tunc  electionem  Jieri.  Eorum  aiitem,  quae  Jiunt  in  unaquaque  provincia, 
firmitas  to  xo^of  metropolitano  tribuatur  epifcopo  :  et  canone  6.  lllud  autem  £^e«e- 
raliter  darum  eji ,  quodfi.  quis  praeter  mctropolitani  fententiam  fuerit  ordinatus 

epif. 


DISSERTATIONES  HISTORICAE  ^r 

epffcnpus,  hunc  magna  Jijnodus  definivit  epifcopim  effe  nan  oportere.  Siarttewcoln-^ 
tnuni  cunEiorum  decreto  rationabili  et  fecundum  ecclefiajUcatii  regulam  comprohato, 
duo  aut  tres  propter  contentiones  proprias  contradicant ,  obtineat  fententia  pluri. 
monm. 

Pofl  illud  concilium  idem  ferme  in  fynodo  Arelatenfi  2.  hi  duo  canones  con. 
firmati  funt  canone  50.  Epifcopum  fine  metropolitano ,  vel  epifzola  metropolitani, 
vel  tribus  comprovincialibus  epifcopis  non  liceat  ordinare ;  ita  ut  alii  comprovincia' 
les  epifiolis  admoneantur ,  ut  fe  fuo  refponfo  confenjijfe  flgnificent;  quod  fi  inter 
partes  aliqua  nata  fuerit  dubitatio,  majori  numero  metropolitanus  in  eleSiione  con- 
fentiat:  et  canone  6.  lllud  autem  ante  omnia  clareat,  eum,  qui  Jine  confcientia  me- 
trofolitani  confiitutus  fuerit  epifcopus ,  juxta  magnam  fijnodum  epifcopum  ej[Je  non 
dehere. 

ConciliumLaodicenum  canone  12.  flattiit ,  ut  epifcopi  judicio  metropolitano^ 
rum  et  eorum  epifcoporum ,  qui  circum  circajunt,  provehantur  ad  ecclefiajiicam  po- 
tejiatem.  Antiochenum  canone  19.  epifcopus  praeter  fynodum  et  praefsntiam  me- 
tropolitani  nullatenus  ordinetur.  Conftantinopolitanum  2.  in  epiftola  ad  occidenta- 
les  apud  Theodorit.  lib.  5.  c.  9.  De  admijiifiratione  autem  particulari  Jingularum 
eeclejiarum ,  antiqua ,  ut  probe  nojiis ,  obtinuit  fanSiio ,  et  fanEiorum  patrum,  qui 
Nicaeae  congregatifunt,  regulae,  ut  in  /tngulis  provinciis  epijcopi  illius  provinciae, 
et  ft  •illis  placuerit  una  cuvt  ipjii  Jinitimi ,  prout  utile  judicaverint ,  ordinationesfa- 
ciant.  Hanc  additionem  ut  vicini  advocentur,  defumpfifle  videntur  illi  ex  fynodo 
Sardicenfi ,  canone  6.  fecundum  graecam  editionem. 

Concilium  Carthag.  2.  c.  12.  Placet  omnibus ,  iit  inconfulto  primate  cujusJi' 
bet  provinciae  tam  facile  nemo  praefumat ,  licet  cum  multis  epifcopis  in  quiscumque 
locojine  ejus,  ut  difium  eji ,  praccepto  epifcopum  ordinare;  fi  autem  hecejfttas  fue- 
rit,  tres  epifcopi ,  in  quocumque  loco  ftnt ,  cum  primatis  praecepto  epifcopum  ordina- 
re:  et  concil.  Carth.  4.  cap.  i.  Cum  in  his  omnibus  examinatus  inventus  fuerit  ple- 
ne  inJiruEius ,  tunc  cum  confenfu  clericonm  et  laicorum ,  et  conventu  totius  provin- 
ciae  epifcoporum,  maximeque  in  metropolitani  praefentia  vel  auBoritate  ordinetur 
epifcopus. 

Conc.ilium  Taurinenfe  primum  c.  i.  jubet,  ut  is,  qui  adprobaverit  fuam  ci' 
vitatem  ejfe  metrovolim  juxta  praeceptvm  canonum  ordinationum  habeat  potefiatem, 
concilium  Ephclinum  att.  4.  refert  et  confirmat  canonem  concilii  4.  Nicaeni. 

Chalcedonenfe  concilium  canone  25.  et  fefl".  uit.  in  decrero  judicum  metro- 
politani  in  ordinationibus  epifcoporum  jura  inta£ia  fervat  adverfus  Conflantino- 
politanum  antiftitem,  decernitque  epifcopum  fimplicem  ordinari  ,  fine  confenfupa- 
triarchae,  nec  non  canone  25.  jubet,  ut  intra  tres  menfes  a  metropoHtanis  ordina- 
tiones  fiant. 

Eadem  de  metropolitani  JMre  fanciunt  concil.  Regienfe  c.  i.  Arauf  r.  c.  21. 
Tarraconenf  cap.  5.  in  quo  fpeciatim  decernitur,  ut  d  non  fit  in  metropolitana  ci- 
^itate  ordinatus ,  fed  per  metropolitani  litteras,   duobus.pofl  ordinationeni  menfi- 

G  ^  bus 


5*  DE   ANTIQVA    ECCLESIAE   DISCIPLINA 

feus  merropolitnnum  adeat.  Epaunsnfe  conc.  c.  i.  Aurelianenfe  4.  c.  5.  et  qmsj- 
tum  can.  10.  Turonicum  2.  canon.  9.  Pariiicnlc  3.  can.  g.  Tolet.  4.  c.  18.  et  alia 
quamplunma.     His  addam  aliquor  fummorum  pomificum  teftimonia. 

Innocentius  primus  in  epift.  ad  ViQritium  c.  i.  jubet,  ut  nulliis  citra  con- 
fcientiam  metropolitani  ordinare  audeat  epifcopum. 

Eonifacius  primus  ep.  ad  Hikriam  Patroclum ,  reprehendit,  quod  nefcio 
quem  in  aliena  pruvinda  ordinaret ,  praetermifjo  metropolitano  eontra.  regutas  pa- 
trum.     Refert  poflea  concilii  Nicaeni  canonem. 

Leo  Magnus  epilt.  84.  c.  5.  deceinir,  ut  fi  in  eleSiione^  epifcepi  partlum  in- 
ter  fe  vota  diviferint ,  is  alteri  metropolitani  judicio  praeferatur,  qui  majoribus 
■  et  Jiudiis  juvatur  ct  meritis.  Et  ep.  89.  reprehendlt  Hilarium,  quod  ordinationei 
fbi  omniiim  per  Gallias  ecclefiarum  vindicaret ,  et  debitam  metropolitanis  faeerdoti- 
bus  in  fuum  jus  transferretdigmitatem:  et  cap.  6.  ordinationem phi ,  ut  jam  dixi- 
mus  ,  f.nguli  metrvpolitani  fuarum  provinciarum  ctim  liis,  quae  caeteros  autLjuitate 
facerdotii  praeveniimt,  repitnto  jibi  per  nos  jure  defendant. 

Et  ep.  53.  queritur  violari  ab  Anatolio  provincialiuvi  jura  pTimatuum,  eo 
quod  epifcoporum  ordinationes  fibi  adrogaret  ep.  93.  id  Jiatuentes ,  inquit,  ut  Ji 
quis  fratrum  in  quacumque  provincia  deccfferit ,  is  fbi  ordinationem  vindicet  jacer- 
aotis,  quem  illius  provinciae  metropolitanum  effe  conftiterit.  Idcm  videre  ell  ep. 
95.  Hilarius  papaad  Afcanium  et  epifcopos  Tarraconenfis  pro-vincia£  jubet,  ut  nul- 
ius  praeter  notitiam  metropolitani  Afcanii  conjecretur  antifles. 

Idem  fanciunt  Gelaf  I.  in  ep.  adNatalem.  Gregonus  lib.  1.  ep.  r^.  ad  Coti- 
jiantium  Mediolanenfem  iib.  7.  indift.  2.  ep  %.  ad  Innocentium  et  alios  Sardiniae 
epifcopos    lib.  12.   ep.  35.  ad  Auguftinum  Anglorum  epifeopum,  et  alii. 

Sed  etiamfi  epifcoporum  ordinatio  ordinario  jure  pertineret  ad  metropolita- 
num ,  nihilominus  tamen  fi  epifcopos  ordinare  negligeret,  is  a  caeteris  epifcopis 
ad  id  faciendum  cogebatur,  ut  fancitum  efl  canone  concilii  Chalcedonenfis  25.  quo- 
niam  quidam  metropolitanorum,  quantum  comperimus,  negligunt  commijfos  fibi gre- 
.ges,  et  ordinationesepifcoporumfaceredifferunt,  placuit  fanBae  Jynodo  intra  tres 
menjes  ordinationes  epiftoportim  celebrari  i  niji  forte  necejjitas  inexcujabilis  prae- 
paret  tempus  dilationis  extendi,  quodfi  hoc  minime  fecerit,  ecclefiajiicae  di/cipiinae 
/ubjaceat.  Idem  ex  canone  concilii  Sardicenfis  5.  fecundum  latinam  editionem  col- 
ligi  poteft.  In  concilio  Aurelianenfi  3.  anni  53S.  c.  i.  anno  integro  jubctur  is  me- 
iropolitantjs  a  tniflis  celebrandis  abftinere,  qui  per  biennium  vacantem  ecclefiam 
reliquerit. 

Ex  di£lls  demonflratumeft,  ordiuationem  epifcoporum  ordinario  juremetro- 
poJitanorum  effc,  non  patriarcharum.  Hi  tamen  jnm  olim  eam  invadere  conati 
funt:  fic  Alexandrinus  praeful  poft  annum  400.  ordinabat  epifcopos  ,  non  modo 
per  Aegyptutn  ,  fedetiam  per  Lylnam  et  Pentapolim,  ut  ej:  Synefio ,  Ifidoro  etMo- 
icho  conftat.  In  caeteris  patriarchatibus  e.\petieruMt  primo  patriarchae,  ut  ordina- 
iiD  e^ifcogorum  a  metropolitanis  iKin  fieiei  flne  illorum  confenfa,  fcientia  et  coiv» 

filio»^ 


DIS5ERTATI0NES  HISTORICAE.  n 

■filio.  Iftud  confilii  dat  RGmanus  patriarcha  Innocentius  I.  Antiocheno  patiiarchae 
ep.  18-  ad  Alex.  his  verbis ;  itaque  arbitravnir,  frater  charijjime,  ut  ficut  metro- 
politanos  auaoritate  ordinasjingulari,  fic  et  caetero^  epifcopos ,  non  fine  permijju 
canjcientia(fie  tua  finas  epijcopos  procreari.  Hanc  vindicabat  in  provincias  iibi 
iubditas  auftomatem  Innocemius,  eamdemque  ab  Amiocheno  ulurpari  arbitrarur, 
et  ex  fe  de  ahis  judicat, 

Cteterum  epifcopis  Romanis  ita  perfuafum  erat  neminem  patriarchatus  fui 
ordinari  debere  citra  coijfenfum  fuum,  ut  exprefle  mandent  Theflalonicenfi  epif- 
copo,  quem  ricarium  fuum  in  Illyrico  occidentali  conflituebant,  ne  his  in  locis  ul- 
tam  ordinationem  infcio  fe  vel  invito,  fieri  paciatur.  Legeepift.  Siric.  ad  Anyfium, 
et  Sixri  3.  ad  epifcopos  Theflalonicae  congregandos, 

Idem  jus  adrogavit  fibi  Conflantinopolitaaus  antiftes  in  dioecefibiis  fibi  fub- 
jeclis,  et  ad  illud  confirmandum  imperatoriam  legem  obtinuit,  ut  ex  Socrate  ob- 
fervavimus.  Sed  poflea  repulfam  tuUt  in  conciHo  Chalcedonenfi  ,  flatutumque,  ur 
metropolitani  etiam  fine  ejus  confenfu  epifcopos  ordinarenr,  et  merito  quidem: 
jus  enira  illud  eft  metropohtanorum  proprium,  nec  patriarchis  competit,  nifi  cntn 
aliqua  neceflitas  urget,  vcl  cum  metropoUtanus  ipfe  vacuas  reUnquit  ecclefias,  quo 
lemporc  patriarcharum  efl  laborantibus  dioecefeos  fibi  fubjcflae  ecclefiis  fubvenire, 
et  ne  quid  ipfae  detximenti  patiantur,  providcre. 

Succedcnte  vero  tempore  pontifices  Romani  ordinandorum  per  univerfum 
occidentem  epifcoporum  poteflatem  non  fine  muha  contradi£lione  fibi  vindicavere  ,^ 
et  omnium  metropoHtanorum  jura  paulatim  peflum  dederunt. 

Primum  quidem  metropoUtica  ordinationum  jura  ad  fe  trahere  conati  fant 
pcr  conceflionem  palUi,  eo  enim  dabatur  a  pontificibus,  ut  pofl!ent  plena  auQorita- 
te  fuae  provineiae  epifcopos  ordinare:  unde  fequebatur  hanc  poteftatem  a  pontifice 
metropoUtanis  fimul  cum  palUo  concedi.  Hinc  poftea  novo  juremetropolitanisin- 
terdiftum  eft  univerfis  funtlionibus  epifcopaUbus,  doaec  palJium  recepiflTcnt,  ju- 
xamentumque  fidei  introduftum  eft. 

Secundo,  ad  pontificem  Romanum  devolutae  funt  adpellationes  iudiciorum, 
quae  a  mexropoUtanis  lata  erant  circa  controverfias,  quae  in  eleftionibus  oc- 
currebanr. 

Tertio,  fi  ei'£lores  eflfent  negUgentes,  a«t  fi  homincm  minime  idoneum el*. 
giffent,   devolveb  .ur  ele£lio  ad  pontificem  Romanum. 

Quarto ,  Romano  epifcopo  refervatum  eft  jus  admittendi  cefl^ones  epifcopa-" 
tuum-,  decernendique  translationes  et  coadjutorias  cum  futura  fucceflione. 

Demum  confirmatio  eleQionum  omnium  epifcoporum  ipfi  concefla,  qupd 
JHS  concordatis  confirmatum  eft. 

Verumtamen  ad  duodecimum  ufque  faeculum  et  ampUus,  farta  teOaque  ju- 
la  fua  confervarunt  in  GaUia  metropoUtani. 

Alculnus  feu  quifquis  aUus  auftor  Ubri  de  divinis  ofEciis  c.  36.  fic  eUgen- 
£  egifcopi  formam  defcribil :     Cum  epifcopus  civitatis  fuerit  defun^iui,  eligitur 

G  3  aliui 


^4  DE  ANTIQVA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

•alius  a  clefo  jeii  populo,  fitqtie  dccretum  ah  aliis:  et  veniunt  ad  apo/iolicum,  id  efl 
irntropoiitanum,  ciim  juo  eleSio  deferente  Jecum/uggefcionem,  hoc  eji  rogatorias  lit- 
teras ,    ut  eis  confecret  epifcopum. 

In  capitulis  regnm  nolh-orum  infcnus  eft  canon  12.  concilii  Laodiceni,  in 
quo  ordinandi  epifcopi  jus  metropolitano  et  comprovincialibus  refervatur.  Hunc 
morem  runc  in  Gallia  viguifTe  conflat  ex  formuHs,  quae  cum  opeiibus  Hincmari 
editae  fiiat  tom.  2.  conc.  Gailiae  et  tom.  g.  co.ac.  general.  pag.  s.%o.  et  fequen- 
«bus. 

Concilium  ad  Saponarias  in  ep.  ad  epifc.  Brit.  tom.  8.  concil.  col.  695.  fia- 
tuit  nsminem  praeter  praefentiam  aut  confenfum  archiepifcopi  Turonum  Herardi , 
ordinari  p'(fe  apud  Britoiies  epifcopum. 

Ivo  Carnotenfis  epifK  6x.  fic  pro  jure  ordinationis  cum  Hugone  decertat. 
Vcritm ,  inquit ,  de  eo  quod  confecrationem  Nivernenfs  epifcopi  Augujioduni  facesre 
difpojuijiis :  fmpliciter  dico  paternitati  vefirae ,  quia  nec  dijprfitioncm  veftram  rc- 
prehendimus,  qttoniam  reverentiae  vejlrae  deferimus.,  nec  tamen  adprobamus  :  qnii 
nec  ex  aufioritate ,  nec  ex  confuetudine  ordinem  hunc  covfecrationis  habemus  ,  neque 
in  confuetudinem  ducere,    fine  multa  confideratione  audemus.      Timentes  rei  fieri 

fponfionis,  quam  metropolitanaefedi  fecimus aim  ergo  metropolitana  fedes  ad 

praefens  ab  hoc  officio  fufpenfafit ,  pojfemiis  nos  pro  fede  metropolitana  confratrihus 
nofrris  fecundum  confuetudines  fiojirai,  intra  dioecejlm  hoc  facramentum  conjccratio- 
mis  implere.  Confirmata  per  minijierium  vejlraelegationispraetaxatae  perjonae  el^e- 
iiione  .  .  .  quodfi  aliquando  contigit  penuria  catholicorum  epijcoporum,  vel  aliqua 
alia  necejfitate  cogente  aliquem  epijcopum  a  comprovincialibus  non  fuijfe  confecratum, 
nofl  dehent  haec  exempla  praejudicium  facere  legi  commnni ,  vel  generali  confuetu- 
dini.  Attendat  ergo  difcretio  vejlra,  utrum  hoc  fieri  liceat,  ctfiliceat,  utrumfic- 
ri  expediat.  Idem  epift.  138.  ele&ionis ,  inquit,  Fulconis  vel  alterius  adfenjim 
mn  dabimus,  nifi  qnem  aut  cleri  plehifque  confenfus  elegerit,  aut  metropolitani  ju- 
dicium  cum  conniventia  fuffiraganeorum  habita  legitima  dijculfioneprohaverit.  Idem 
confirmatur  ex  Romanis  pontificibus,  qui  ordinandorum  epifcoporum  jus  metropo- 
litanis  confervant  :  Stephanus  VI.,  ut  fcribit  Fibdoardus  lib.  4.  Remenfishifl.,  noluit 
populo  et  clero  Lingonenfi  confentire,  ut  epifcopum  Theutboldum  ordinaret;  et- 
iamfi  iam  eleOum ,  quia  alium  propria  auftoritate  Lugdunenfis  metropolitanus  eis 
oidinarat  epifcopum ,  fed  fcripfit  ad  Lugdunenfem  inconcufFum  cujusque  ecclcfiae 
privilegium  fervare,  volens  ut  Theutboldo  manus  imponeret.  Proniifit  ille ;  fcd 
promillis  non  ftetit :  clerus  vero  er  populus  fuum  elcQum  Romam  miferunt  obni- 
xe  fibi  illum  confecrari  petentes.  Scd  nec  tunc  Stephanus  id  agere  adquievit,  vo- 
lens,  ut  Lui^du)icnfi  ecclefiae  concejjum  privilegium  immutilatum  confijieret.  Ideoque 
epifcopo  Lugdunenfi  iterato  refcribens  nwndavir,  ut  quia  concordi  voto  clerus  et 
populus  Theutboldum  clegerat,  aut  ipfum  confecraret,  aut  quid  in  eo  reprehenfi- 
bile  judicaret,  refcriberet;  etcum  neutrumLugdunenfis  anriftespraeftitifler , 'J^heut- 
boldum  lamentabilibus  Lingonenfium  precibus  inclinatus  Lingonenfis   ecclefiae  ep^- 

(opum 


DISSERTATIONES  HISTORICAE.  5,' 

capum  confecravit.  Prudenter  omnino  et  moderate  fe  gefllt  hic  pontifcx,  nec  eninr 
ecclefiae  Lingonenfi  pfnclitanti  defuit,  nec  metropolitani  jura  violavit.  Nam  in 
eiufmodi  calli  cum  rnetropolitanus  contra  canones  et  fine  plebis  ac  cleri  eleftiene 
epifcopum  ordinatj  patriarchae  potiflimum  efi  ecclefiae  affli£lae  fubvenire,  et  ip- 
fam  ab  iniquo  raetropolitani  domino  vhidicare,  cum  praefertim  admonitus  in  ea- 
dem  contumacia  perfeverat. 

Gregorius  ViJ.  ad  Maguntinum  metropolitanum  fcribit  lib.  3.  ep.  2.,  ut  in 
locum  Herimanni  Bambergenfis,  fimoniae  conviQi,  et  idcirco  in  fynodo  depofiii} 
alium  pafforem  ecclffiae  Bambergenfi  praeficiat. 

Ar.te  hos  Nicolaus  primus  in  fimili  caufa  idem  judicium  tulerat.  In  cp.  ad 
Hilduinum  65.  cum  enim  ifte  Cameracenfem ecclefiam  invafilTet;  ad  eum  fcribit  ip- 
fum  non  pofTe  epifcopum  confecrari ,  cum  metropoHtano  Rhemorum  provinciae,K 
€ui  Camcracenfis  ecclefia  fubjefta  erat,  nullum  debeat  praejudicium  irrogari:  jubec 
ergo  eum  quantocius  abfcedere,  ut  poffit  epifcopus  a  plebe  eligi  et  ab  archiepifcopa- 
Rhemorum  conlecrari.. 

Joannes  Vlll.  ep.  243.  Hicronymum  Laufanenfem  pro  epifcopo  incunflan- 
ter  agnofcit,  eo  quod  ab  epifcopis  confecratuJ  f  uerir  proprio  archiepifcopo  caufa  infir- 
mitatis  praebente  confenfum.  epift.  314.  Hincmarum  horratur,  ut  Lauduncnfi  ec- 
clefiae  idoneum  praeficiatcpifcopum. 

Idem  cum  ecclefia  Genevcnfis  efTet  paffore  orbata,  et  Oteramus  Viennenfis 
epifcopus  nolletOptandum  ele£tum  ordrnare,  ipfum  ordinavit,  falvo  deinceps  ejuf- 
dem  loci  privilegio  antiquae  propriae  metropolis,  Haec  habentur  in  epiftola  Joan- 
nis28i.huncOptandumOreramus  non  modononrecepit,  fed  etin  carcerem  conjici 
curavit,  quapropter  incufatur  et  citatur  ad  fynodum  a  Joanne  ep.  292.  addito  man- 
dato,  utOptandum  emitteret  e  carcere,  ni  id  faceret  excommunicationem  intermi- 
natus..  His  non  motus  Oteramus  alium  epifcopum  Genevenfi  ecclefiae  praeficit» 
qua  de  caufa  graviter  incufatur  ab  eodem   ep,  295. 

Urbanus  II.  in  ep,  ad  Richeriurn  Senonenfem  archiepifcopum  Ivonemfecoii- 
fecrafFe  fcribit  epifcopum  Carnotenfem,  eoquod  ille,  ad  quem  fcribit,  elefto  aCar- 
notenfibus  antiflitii  cum  ab  eo  confecrationis  gratiam  petivijfent,  manvm  imponere 
recufajfet.  Pontifices  illi  inviti  et  neceflitare  cogente  ordinationes  epifcoporum  fa- 
cere  fe  proteftabantur,  nec  audebant  illud  jus  fibi  fine  aliqua  peculiari  caufa  vmdi- 
care.  Innumera  alia  referri  poifent  exempla,  fedhaec  abunde  demonltrant,  primam^ 
ac  praecipuara  metropoiitanorum  poteftatem  in  ordinationeepifcoporum  provinciae 
confiflere. 

Alrerum  ipforum  jus  in  faculrate  convocandi  concilii  provinciae  fitum  efl. 
Cum  enim  ecclefiaflicae  provinciae  negotia  in  commune  traflarentur,  ita  taraen  ut 
fine  epifcopo  metropolitano  nihil  fleri  poffet;  illius  fuit  locum  et  lempus  fynodi  in- 
dicere,  et  ad  eam  epifcopos  provinciae  convocare,  quod  minus  re£le  ab  alio  fieri 
potuiffet.  Hoc  ergo  jus  etiam  ante  concilium  Nicaenum  metropolitanum  es  con'- 
fiietudine  habuiffe  YerifimiUimura  eft. 


5«  DE  ANTIQVA  ECCLESIAE  BISCIPLINA 

At  pofl:  conciiiiim  Nicaeiium  Antiochena  fynodus  c.  20,  id  aperte  metfopo- 
litai>o  ius  detulit.  Perficiatur,  in^uit  fynodus,  metropolitano  provincicdes- epi]'co- 
pos  admouBHte  jecundam  fijnodum  idibiis  OEiobris  futuram  ....  nec  ullis  liceat  ly- 
nodus  per  fe  facere  jine  iis^  quihns  crcditae  funt  tnetropoles.  Tunc  ex  eodem  concilio 
c.  16.  perfeBa  dicitur  ea  fijnodus ,  cui  una  quoque  adejl  metropolitanus. 

Quin  etiam  canonibus  faucitum  eft,  ne  cpifcopi  a  metropolitano  vocati  veiii- 
re  recufeiit;  et  poenae  in  contumaces  latae  can,  Laod.  40.  Qiiod  non  oporteat  epif- 
copos  ad  }ijn'>dum  vocatos  contemnere;  fed  protinus  ire  et  docere ,  vel  difcereea,quae 
ad  corre^ion^m  ecclef.ae  et  caeterartm  pertinent  reriim;  fcipfum  vero  qui  contemp- 
ferit,  adcitfavit;  nifi  forte  per  aegritudinem  ire  non  pojjit  Idem  ftatuitur  cano- 
ne  76.  codicis  eccleliae  Africanae  et  canone  19.  conciliiLlialcedonenlis,  in  quomc- 
tropoHtani  judicio  relinquitur,  ut  fynodi  locum  eligat.  tamdem  difciplinam  Gal- 
Hcanl  epif:opi  in  conciliis  luis  fanxerunt,  Are!aten!i  2.  c.  iS-  et  19.,  in  quo  prae- 
terea  cavetur,  ut  is,  qui  infirmitatis  caiija  adejjenon  potuerit,  perfunam  vicefua  ad 
fiinudiim  dirigat.  Ac  infuper  excommunicatione  plectitur  is,  qui  adelfs  neglexent. 
Item  c.  29.  conc.  i.  Arauf  Agathenils  can.  35.  Aurel.  5.  c.  ig.  i.  Turonenfis  2.  c. 
r.  anni  567.  et  Meldenfis  anni  S45-  ^-  2.  etc. 

Tertium  metropolitanotum  jus  confiltit  in  quadam  iufpeGione  fuper  totam 
provinciam,  feu  generali  cura,  ut  omnia  fecundum  canones,  rcclumque  ordinem 
fiant,  utque  provinciae  epifcopi  ofKcio  fuo  fungantur.  Qua  de  caufa  vetitum  eft 
epiCcopis  aliquid  maioris  moinenti  fine  metropoiiranorum  auflontate  et  confiHo  ge- 
rere  canone  apoftolorum  34.  et  Antiocheni  concilii  9.  Haec  autem  infpe£Ho  ad 
varia  extenditur. 

Primo  metropolitanus  judex  eft  epifcoporum  fuaeprovinciae  etdiftidiorum 
ccclefiaflicorum,  quae  funt  adverfus  ipfum  epifcopum,  non  quidem  folus,  fed  fi- 
inul  eum  fynodo  provinciae;  id  habes  ex  coiic.  Chaicedonenfis  c.  9:  et  17.  item  ex 
conc.  Cath.  3.  can.  fi.  et  7.  Tolet.  3.  cap,  20.  Aurel.  5.  c.  17.  Matifconenfis  2.  c.  2. 
Innumera  certe  funt  exempla  epifcoporum  a  metropolitanis  fuis  in  lynodis  provin- 
cialibus  ob  varia  delitla  depofitorum,  quae  referre  neceffe  noii  eft. 

Secundo  metropoUtanus  pariter  cum  fynodo  judex  eftadpellationum,  quae 
fi-unt  a  fententia  epifcoporum.  Hanc  fynodo  provinciae  metropolitanoque  potefta- 
tem  iribuit  concilium  Nicaenum  c.  5.  Antiochenum  canone  12.  et  20.  Sardicenfe 
can.  17.  Carthag.  2.  can.  g.  quod  etiam  in  jure  novo   fervatum  eft. 

"Tertio,  fi  propter  negligentiara  aut  malitiam  epifcopi  fui  ecclefia  aliquade- 
trimentum  patiatur  ,  metropolitani  eft.,  vel  epifcopum  ad  oflicium  compellere,  vel 
laboranti  ecclefiae  fuccurrere.  Hinc  Hilarus  papa  ep.  3.  ad  Afcanium  metropoHta- 
num  (cribit:  Tuae  follicitudinis  eft,  frater  cluriffme ,  omnia  debita  tibi  au&orita- 
te  tusri,  et  illicitis  non  modo  non  pracbere  adfenjum,  fcd  etiam  cuncia,  quae  contrd 
res:iilam  faEla  repereris,  coercere.  Atque  haec  metropolitani  cuia  ad  bona  etiam 
temporalia  extenditur,  ut  intelhgere  eft  ex  can.  1 1.  (eptimae  (ynodi,  quoftatuitur,«f 
/i  epifcopi  Holint  in  ecclefis  fuis  oeconumos  con/iituere,  ii  csnjittuantur  a  metropolita,- 


no 


DISSERTATIONES    HISTORICAE.  57 

m.  ct  in  concil,  Tol.  3.  c.  20.  Officium  et  pote/iatem  ejfe,  alunt,  metropoHtani-, 
ficut  et  exaSiiones  indebitas  fuorum  fuffraganeorum  compe/cere  et  moderari:  it»  et 
epifcopum  fraudatorem  bonorum  fuae  ecclefiae  corrigere, 

Quarto,  fine  metropolitani  fententia  et  adprobatione  non  licet  epifcopo  A 
eccleHa  fua  difcedere,  hoc  fancitum  eft  in  Antiocheno  concilio  can.  1 1.  ct  15.et.Sar'' 
dicend  c.  7.  et  96.  idque  tnonet  Gregorius  lib.  7.  indift.  2,  ep.  g.  «  61, 

Quinto,  metropolitani  eft  doccrc  proviaciam,  ct  fi  quis  erraverit,  eum  er- 
r©ris  admonere,  de  ho€  ejus  officio  lcge  S.  Leonem  epift.  jo.  ct  gg.  Hilarum  ep. 
j.  item  conciliorum  Tolet.  ii.  c.  2.  Arelat.  4.  c.  3. 

Uno  verbo  ut  caetera  metropolitanorum  munia  praetermittam ,  tcnetur  Itt 
provrncia,  quantum  poteft  boni,  procurare,  ct  totis  viribu*,  quidquid  in  ca  fit  mali, 
impedire ,  fcrvatis  tamen  regulis ,  fervato  ordine ,  et  intafla  epifcopi  cujufvis  in 
fuam  ecckfiani  potcftate,  cui  fecundum  xanones  ejus  adminiftratio  ita  concredita 
eft,  ut  nihil  in  eam  dire£le  poflitmetropolitanus  ,  fivc  in  iis,  quae  pertincnt  ad  or- 
dinationes  prfsbyterorum  et  diaconorum«  five  in  iis,  quae  fpeciale  ecclefiae regimcB 
fpe£lant. 

Praeterea  nihil  fcre  poteft  metropolitanus  fine  confenfu  et  confiiio  compro- 
vincialium  cpifcoporum,  nifi  forte  in  iis,  quae  admonitionis  tantum  funt,  aut  ei- 
hortationis,  vel  certe  in  iis,  quae  moram  nullam  patiuntur,  quo  in  cafu  debet  me- 
tropolitanus  prudentcr  ct  fecundum  ecclefiafticas  regulas  id  praeftare,  quod  diifer- 
ri  non  poteft,  ita  tamen  ut  fiduciario  tantum  decreto  haec  ftatuat;  quodnon  alitec 
ratum  fit ,  quam  fi  epifcoporum  totius  provinciae  coafenfus  acceftcrit. 


f   xin. 

De  privikgiif  exarchorum  feu  patriareharum. 

Patriarchac  non  fecus  ac  metropolitani  jura  et  privilegia  dupHcis  funt  generis, 
honoris  fcilicet  et  poteftatis.  De  honoris  primatu  nihil  dicemus :  er  di£lif 
enim  conftat  patriarthas  et  exarchos  caeteros  cpifcopos  honoris  praerogativa  ple- 
rumque  praeceflrfle ,  fi  Hierofolymitanum  et  Cenftantinopolitanum  epifcopos  exci- 
pias,  quibus  ante  acceptam  patriarchicam  jurifdiftionem  conceffum  eft,  ut  nonnuI>' 
los  patriarchas  honore  fuperarent. 

Poteftss  et  jurifdiftio  ad  ordinationes  metropolitanorum  extenditur,  fvnods 
dioecefeon  coavocandae  facuhacem,  et  aliquam  fuper  dioecefim  univerfam  infpe- 
£lionetn. 

Quod  fpeQat  ad  primum  patriarcharum  jus,  nec  antiquifijimum  illud  eft, 
nec  ubiqae  obfervatum.  Olim  enim  metropolitani  ab  epifcopis  comprovincialibus 
erdinahantur.  Sed  quia  poft  mortem  metropoHtani  inter  epifcopos  comprovincia- 
\s»  nuUus  occurrebat  majoris  au£^oritatis ,  a  quo  poftent  difildia,  uuae  inter  epifco» 

H  pos 


58  DE  ANTIQVA  ECCLESIAE   DISCIPLINA 

pos  provinciae  nafci  poteranr,  componi,  procedente  tempore  confuetiido  haec  inya- 
luit,  ut  poll  elei.Honer;i  metropoHtani  a  clero  et  populu,  itemque  confirmationeni 
c)us  ab  epifcopis  coniprorincialibus,  patriarcha  torius  dioeceleos  adiretur,  ut  is 
metropolitanum  conCecraret;  er  id  juris  ex  coniuetudine  habueruiit  in  flngulis  luis 
dioecelibus  patriarchae.  Et  quidem  in  concilio  Ch.ilcedonenfi  ,  qiiod  pairiarcharura 
privilegia  exafle  noverat,  epifcopo  Conftantinopi)Utano  fimul  cum  parriarchatu 
irtud  juris  concefTum  e(t.  Idem  de  Antiocheno  adfirmat  Innocentius  papa  ep.  i8. 
ad  Alexandrum  Antiochejium,  jlcut  metropolitanoi  autl jritdte,  inquit,  ordinai  fxn- 
gulari.  De  Aiexandrino  et  Romano  res  eft  extra  dubium  ;  advertimus  enim  ante^ 
illos  non  modo  metropolitanos ,  fed  ct  univerfos  patriarchatus  fui  epifcopos  ordi- 
nade.  Certum  quoque  elt  jus  ordinandi  mstropolitanos  intra  Palaeltinas  Hierofo- 
lymitano  praefuU  detatum  elfe  ai,l.  7.  concilii  Chalcedonenfis,  quibus  evidenrer 
ollendifur,  proccdente  tempore patriarchas  jus  habuifle  ordinandorum  per  univer- 
fam  dioecefim  metropolitanorum, 

Ipfi  amem  parj:iar(;hae  ordinari  folebant  ab  epifcopis  ex  dioecefi^  univerfa, 
praecipue  vero  e.x  ea  provincia,  cujus  mcrropoiis  erat  patriarchalis  ftdes. 

Komanum  epiicopum  ab  Oiftienfi  epifcopo  vicino,  tion  ab  aUquo  metropo- 
litano  oUm  ordinari  confuevilTe  tellis  eft  S.  Auguftinus  in  breviculo  coUar.  3.  c.  5. 
Ad  ej^us  tamen  ordinationem  plurimos  ItaUae  epifcopos  conveniflfe:  patet  ex  ordina- 
tione  Cornelii,  quem  Cyprianus  epift.  57.  epifcopum  dicit  effe  fa£tum  a  plurimis 
eollegis.  E  contra  vcro  ordinatio  Novatiani  traducirur,  eo  quod  a  tribus  tantum 
epifcopis  ItaUae  ordinatus  forer.  Eum  vero  morem  Komani  epifcopi  ordinandi  diu 
viguifTe  docet  nos  libellus  cleri  Romani,  oblarus  Hoiiorio  imperatori  anno^ig.. 
de  Bonifacii  ele£tione,  in  quo  haec  habentur:  Poji  abfcijjum  S.  Ztziwipapae  eccle- 
fae  catholicac  urbis  Romae ,     tit  fieri  mos  volebat  atque  ipfa  religionii  difcipliua, 

phires  in  unum  convenimus  facerdotes venerabilem  virum  Bonifacium  in- 

vitum  adclamationibus  totius  populi  ac  confenfu  meliorum  adferuimus  divinae  infli- 
tntionis  ordine  conjecratum.  Nam  fuhfcribentibus  plus  minus  feptuaginta  presby^ 
teris  aflantibus  nouem  diverfarum  provinciarim  epijcopis,  benediciionem  competenti 
tempore  conflat  fuij(fe  celebratam.  Eiparte  vero  Eulalii,  qui  tum  Romanum  ambie- 
bat  epifcopatum,  adcrant  etiani  nonnulli  epifcopi,  ut  conftat  ex  commonitorio  Ho- 
norii  ad  fynodum,  quae  ob  controTerfiam  iftaro  congregata  fuerar,  quo  incommo- 
nitorio  jubet,  ut  hi  epifcopi,  quos  ut^iusque  ordinationibus  interfuifte  conftabar, 
judices.  minime  federent:  fed  maxime  gloriabatur  Eulalius  Oftienfis  epifcopi  patro- 
cinio,  qui  licet  fenex,  aeger  ac  prope  moriens,  fuerat  acciius,  ut  Eulalium  ordi- 
naret  Ex  his  et  alils  fimilibus  exemplis  conftat,  olim  mortuo  Romano  pontifice 
quamplures  epifcopos  ex  vitariatu  Romae,  ac  praecipue  vicinos  in  urbem  venif- 
fe,  ut  eleftum  a  clero  populoque  Romano  antiititem  ordinarent ,  manum  ordina- 
rio  imponenre  epifcopo  Oftienfi. 

Alexandrinus  quoque  parriarcha  ab  epifcopis  dioecefeos  ordinatus  legitur, 
i.Q.  Aihanafiura  a  fc  fecundum  vota  cleri  et  popuii  ordinacura  circ  Alcxondriae  epif. 

copuiu. 


DiSSERTATlONES    HISTORICAE.  >9 

copum ,  te/les  fvint  centum  patres  ex  Aegypto  univeiTa,  Al.-xandriae  congregati  in 
cpiltola  fua  apud  ArLanafium  apol.  2.  pag.  565.  editionis  Coinmelianae,  etArianos, 
qui  ejus  ordi!  <)tiunt:m  clanculum  a  fex  aut  feptem  epifcopis  faclam  efle  criminaban- 
tur,  meudacii  ar^uunt.  Julius  item  in  epiftola  fua  quentur,  in  locum  Athanafii 
Gregorium  effe  contra  canones  conftitutum  epifcopum  Alexandriae,  nec  aplebepo- 
ftulatum,  nec  ab  epifcopis  Aegypti  ordinatum,  fed  illuc  miffum  ab  extrineis  epif- 
copis  triginta  maniionibus  ab  urbe  Alexandria  diffitis.  Mortuo  Athanailo  fuccellit 
Petrus,  in  cujus  ordinatione  tefte  Theodorito  lib.  4.  cap.  26.  vicini  epifcopi  Ale- 
«ndriam  confluxerunt.  Pofl:  multos  annos  Proterium  praefentibus  epifcopis  Ae- 
gyptiis  epifcopum  eflfe  ordinatum  teflatur  Libcratus  inBreviario  cap.  15.  Similiter 
Joannes  Talaia  ordinatus  dicitur  ab  epifcopis ,  clericis  et  monachis  Aegypti.  Idem 
fcriptor  mentionem  faciens  ordinationis  Theodofii,  qui  Timotheo  Alexandrino  fuc- 
ceflit,  fic  defcribit  modum  inthronizandi  archiepifcopi  Alexandrini  c.  20.  Confue- 
tudo,  inquit,  eft  Alexandriaeillum,  qui  defuntlo  juccedit ,  excuhias  fuper  defunHi 
corpus  agere  manumqiie  dexteram  ejus  capiti  imponere,  ut  videatur  manibus  fuis  ac- 
cipere  collo  fuo  B.  Mar:i  paliium,  etjic  legitime  federe,  Quae  fequuntur  ordina- 
tiones  epifcoporum  Alexandrinorum,  Pauli  fcilicet ,  Zoili  et  Apollinarii,  extra  or- 
dinem  faftae  funt,  ac  proinde  non  pofl^unt  in  exemplum  trahi. 

Antiochenae  cccleOae  praeful  ordinari  folebat  ab  cpifcopis  orientis:  Sic 
Domnus  ab  univerfa  fynodo  epifcoperum  orientis  Anriochiae  congregaca,  fub- 
lato  Paulo  Samofateno  ,  epilcopus  eft  ordinatus,  ut  tefles  funt  ipfl  hujus 
fynodi  patres  in  ep.  fua  encj^clia  apud  Euieb.  lib.  7.  c.  37.  Euftathius  ad  eam- 
dem  fedem  eveQus  fuerat  communi  epifcoporum  omnium  fuflragio,  tefle  Theodo- 
rito  lib.  I.  c.  7,  Euftathio  dejefto  fuffiagia  epifcoporum  in  Eufebium  inclinabant, 
fed  imperator  ad  ejus  preces  id  veruit  juflitque  epifcopis,  ut  alium  ordinarenr, 
quod  et  fecerunt.  Ad  ordinandam  Meletium  epifcopos  ex  diverfis  provinciis  vota 
{ua  contulifl^e  tefljs  eft  Theodoritus  lib,  2.  c.  31,  NulHbi  vero  difertius  defcribitur, 
quo  paflo  fieri  confue-,  iffet  ordinatio  epifcopi  Antiocheni,  quam  in  epiftola  conci- 
lii  Conftantinopolitani  apud  Theodoritum,  lib.  5.  c.  9.  antiquijjifnae  vero  veraeque 
apojiolicae  Antiochenfium  in  Sijria.  ecciefiae,  in  qua  venerandum  chriftianorum  no- 
men  primum  innotuit ,  reverendiljhnvm  et  religiofiffimum  Fiavianum,  tum  illius  pro- 
vinciae,  turn  orientalis  dioecefis  epifcopi  in  unum  congregati  communi  Juffragio 
epifcopum  ordinarunt ,  univerfa  ecclcfia  communi  conjenfu  et  quaji  uno  ore  eum  huno- 
T&nte. 

Ubi  vides,  Antiochenum  praefulem  non  folum  ab  epifcopis  provinciae,  fed 
et  ab  aliis  epifcopis,  aliarum  intra  illius  dioecefim  provinciarum  fuiffe  ordinatum, 
qua  in  re  elucet  patrinrchahs  fedis  dignitis.  Nam  Hierofolymorum  epifcopum  , 
qui  nondum  erat  patriarcha,  non  a  dioecefeos  fed  tantum  a  provinciae  epifcopis 
ordinatum  fuifle  ftatim  dicunt.  Hierofolijmitanae autem,  inquiunt,  ecclefae,  quae 
mater  eft  omnium  ecclefiarum  reverendijftmum  ac  religiafijfimum  Cyritlum  epijcopum 
ejfejudicamus ,  qui  canonice  ab  epifcopis  provinciae  oiimfuit  ordinatus  Porro  iau- 
dacam  a  fynodo  ordinandi  patriarehae  Antiocheniformam  adprobatSiinplicius  pon- 

H  2 


6o  D^    ANTIQVA  ECCLESIAE    DlSCrPLINA 

tifex  Romanus  cp.  »4.  ad  Zenonem,  in  qua  laudat  impcratorcm,  quod  fcripfiflrcf ," 
«r  deinceps  fecundum  ordinationem  patnm  orientali  Ji/nodo  creatio  Antioclieni  pon- 
tificis  re/ervetur.  Et  poftea  commendat  cjus  ea  de  re  fponfionem,  quod  pofthac 
sn  Antiochena  urbe,  veteri  jervato  more  a  comprovincidibHs  fuis  epifcopif  or- 
dinetuT. 

Sizantlnae  ecclefiae  faccrdotem  quamdiu  Heraclecnfi  mctropolitae  fubjettus 
foit,  ab  eoct  ab  epifcopis  ordlnatum  fuific  dubium  nullum  efle  potcft.  Ubi  vero 
patriarchalem  honorem  ifta  fedes  ambire  coepit,  hujus  epifcopus  non  folum  a  pro- 
vinciae,  fed  et  a  dioccefeos  epifcopis  eft  conftitutus :  ita  Neftarius  a  fynodo  Con- 
Itantinopolitana  ordinatus,  et  antc  eum  Gregorius  Naaianzenus  a  Meletio  totaque 
fynodo  fuerat  in  throno  conlocatu*.  Mortuo  Neclario  quamplurcs  epifcopi  ad 
«rdinationcm  Joannis  GhryfoftomiGonftantinopoIim  venerunt,  a  quibus  ilie  eft  ot- 
dinatus  invito  Thcophilo,  qui  cum  primum  ordinationi  ejus  obftiriflret,  tandem  ei 
confenfit.  Vide  Sozomenum  lib.  8.  c.  3.  Caeteros  autem  deinceps  epifcopos  Con- 
ftantinopolitanos,  ab  cpifcopis  provinciac  ac  diocccfeos  ordinatos  efte  vix  ullum 
poteft  efre  dubium.  Hacg  enim  erat  generalis  regula ,  quam  concjHi  Conftantino- 
politani  tertii  patres  veluti  communem  ct  ubique  in  oriente  obfervatam  tradunt,  ut 
cx  Jingutis  provinciis  epifcopi  illius  provinciae  etf  illit  placeret  tina  cum  ipfu  finiti- 
tni,  prout  utile  judicarent,  ordinationes  faciant,  Haec  autem  claufula  una  cum 
eisfinitimi,  locum  fempcr  habuit  in  magnis  illis  fcdibus,  quae  non  folum  provrn- 
(ciae,  fed  etiam  dioecefcos  erant  capita,  Conveniens  etenim  erar,  ut  quoniam  in 
-aniverfam  dioecefim  aliquam  habebant  auftoriratem ,  ab  univerfis  ejus  cpifcopis  sut 
faltem  ex  eorum  confenfu  ordinarentur.  Hac  de  caufa  epifcopi  Ephefini  ab  Afianis 
©mnibus  ordinabautur,  ut  jam  obfervavimus,  ubi  de  aftione  feptima  Ghalcedo- 
oenfis  mentionem  fecimus,  in  qua  tantopere  laborarunt  Afiani,  ut  jusiftud  fibi  con- 
fervarctur,  quia  fcilicet  hoc  fublato  Ephefinus  epifcopus  amittebat  patriarchatum 
fuum,  ae  tum  ipfc,    tum   caeteri    Afiani    fubjiciebantur   Gonftantinopolitano  pa- 

wiarchae.  ... 

In  caeteris  vcro  totms  orbis  provincus,  ubi  nurii  crant  patnarchae  ,  metro» 
politani  vulgo  ordinabantur  ab  epifcopis  provinciac  raro  adjunflis  finitimis.  I1& 
in  concilio  Ephefino  epifcopi  Cyprii  obtinuere,  ut  fecundura  antiquum  morem  il- 
lorum  metropolitanus  «vTWM>«Aof  ab  infukc  cpifcopis  inconfulto  Antiocheno  or- 

dinaretur.  ...,,.  ,  ^       , 

In  Italia  Mediolanenfis  antiftes  totius  vicanatus  Itahae  exarchus  a  tynodo 
epifcoporum  Iialiae  ordinabatur,  m  conftat  exordmatione  Ambrofii  apud  Theodo- 
rit.  hift.  lib.  4.  c.  7.  At  temporis  progreft^u  Romani  pontifices  ad  epifcopi  Mediola- 
nenfis  ordinationem  confenlum  fuum  rcquiri  ^voluerunt,  ut  conftat.  cx  Greg.  lib. 

3.  Ep.  31. 

In  Africa  vero  Garthaginenfis  epifcopus  totius  dioccefcos  primas  ordinaba^' 
lur  ab  egifcopis  vicinis,    ut  conftat  ex  Auguftino  in  breviculo  collationis  diei  ter- 

me. 


DrSSERTATIONES   HISTGRICAE.        '  €x 

tiaec.  5.  ubi  objicientibus  Donatiftis,  quod  non  fuiffet  princepsaprincipe,  hoc  rft 
primas  provinciae  Carthaginenfis  a  primaie  Numidiae,  erdinatus,  refpondct  eccle- 
fiafticam  confuerudinem  efTe,  ut  non\Numidiae ,  fed  prapinquiores  epifcopi  ecdefiae 
Carthagitienfu  epijcopum  ordinent.  ,  «.  ■      i, 

In  Hifpania,  Gallia,  cacterifque  provinciis  nulli  proprie  dith  patnarcnae 
erant,  atque  idcirco  in  iis  ordinationes  metropohtanorum  fiebant  ab  epifcopis  pro- 
vincioe.  De  Hifpania  conftat  ex  conciHi  4.  Toletani  Canone  10.  et  Tarraconen- 
fis  Can.  5.  prioris  hoceft  decretum,  epifcopus  comprovincialis  ordinandus  eji,  ubt 
metropolitanus  degerit :  metropolitanus  autem  nonnif  iu  civitate  metropoli y  eom. 
Brovincialibus  ibidem  convenientibus. 

De  Gallia  idem  demonftratur  ex  concilio  Arelatenfi  primo  Can.  20.,  in  qao 
gcneratim  ftatuitur,  ut  quihbet  epifcopus  a  feptem  epifcopis  ordinetur.  In  fynodo 
Aurehanenfi  fecunda  Can.  7.  antiqua  haec  renovatur  formula  infiitutionis ,  quam 
per  incuriam  videbant  amijjam ,  verba  funi  fynodi,  ut  fcilicet  metropolitanus  or- 
dinetur  a  comprovincialibus  in  unum  congregatis.  At  fequens  concihum  ibidem- 
anno  538.  convocatum  Can.  3.  novam  coniuetudincm  renovavit,  ut  metropohram  a 
metropolitanis ,  omnibus,  Ji  fieri  potefi,   comprovincialibus  praefentibus  ordinentur. 

Pofthaec  tempora  Yvto  cum  Lugdunenfi  praefule  pontificis  ordinationes  iibi 
vindicante  pro  comprovinciahum  }ure  fortirer  deccrtavit  .•  cum  cnim  ille  exigerex, 
utScnoncnfis  epifcopus  clcftus  profeflionem  canonicam  fibi  faceret  ,  obftitit  hic, 
idque  canonibus  contrarium  efte  afleruit.  C«m  ergo,  inquit  Ep.  60.  tam  ifta  quem 
alia  generalia  infiituta.  tam  ahfolute  confecrationtm  metrpolitanorum  contineant. 
miramur.  tur  privatis  legibus  et  novis  traditionibus ,  veteres  traditieneset  confuetu- 
tines  removeri  contenditis,praecipiendo,  utSenonenfs  eleiius  ante  confecrationem  fuam 
vobis  praefentetur.  Uno  verbo  haec  fuit  retus  ecclefiae  forma  tefte  Gelafio  papa 
Ep.  ad  Natalem,  ut  obeuntes  epijcopos,  in  eadem  regione  metropolitanus  Juus  debeat 
erdinare,  eumdemque  ipjum  metropelitanum,  fi  humana  morte  tranfierit,  eompro- 
vinciales  epifeopifiudeant  ordinare.  Q.uod  eiiam  novo  jurc  non  omnino  fublatum  vide- 
tur,  ut  conftatexrefponfoLuciilll.  de  tempore  ord.^  archiepifcopus,  inquit,  fuerit 
ordinandus,  omnes  epifcopi  ejufdem  provinciae  ad  fedem  metropolitanam  conveniant, 
ut  ab  omnibus  ordinetur  ;  Teliqui  yero  comprovineiales  epifcopi,  fi  necejfe  fuerif 
saeteris  confentientibus  a  tr.ibus  jujfu  archiepifcopi  poterunt  ordinari. 

Ex  diftis  abunde>  ut  puto,  demonftratum  eft  Romanum  pontmcem  nec 
epifcopos,  nec  metropohtanos  exira  vicariatus  Romae  hmites  inftituiflfe,  tantum  abeft, 
ut  eius  juris  fuerit  omnes  orbis  patriarchas  et  cunQos  occidentis  metropolitanos  or- 
dinare.  Hoc  vero  cum  diffiteri  non  poflint,  qui  putant  divinum  Romani  pontificis 
privilegium  efle  ubique  epifcopos  aut  faUem  metropoliranos  ordinare,  eo  recur- 
Tunt,  ut  dicant  eum  orientis  patriarchas.  et  occidentis  cpifcopos  non  ordinafl^e,  de. 
£eQu  voluntatis,  non  autem  defetlu  poteftatis:  quia  fcihcet  uti  nolebat  jure,  quod 
flbi  rompetebar     Quafi  vero  Romani  pontifices  ita  dignitatis  fuac  fuifleni  immemo' 


62  DEAisiTrQUA  ECCttSIAE  DISCIPLINA 

rcs,  ut  eximium  jiis  fiiiifh^^ab  tplfcSpis  per'multa  faecula  invadi  et  difertis  decr^ris 
impugiiari  palli  foretu.  Dcinde  unde  cognofci  pofrunt  Komani  pontificis  jura,  nifi 
cx  canonibus,  aut  cx  u(u  ct  confuetudine?  Sed  ex  neutro  capite  jus  ordinor::/iafn 
in  toto  occidentc  pontifici  Romano  delatum  elt:  ergo  fine  fundamento  adleritur  il- 
lud  oUm  ipli  competiilTc. 

Nihil  habeni  adrerfarii,  quod  opponant,  praeter  nonnulla  pontificum  Ro- 
jnanorum  dicta,  quae  perpcram  illuc  trahunt.  Sic  verbi  gratia  jus  illud  poncifi- 
cem  Romanum  m  Ulvrico  habuille  probant  ex  epiltolis  pontificum,  in  quibus  vi- 
cariatum  fuum  conferunt  ThelTalonicenfi  epifcopo,  ad  quem  idcirco  pertinere  fcri- 
bunt  mctropolitanorum  omnium  hujus  tratlus  ordinationem.  Huic  obje£iioni  quae 
fjt  adhibenda  refponfio,  patet  cx  diftis.  Obfervavimus  enim  Romanos  pontificcs 
conatos  efTe  Illyricum  parrjarchatui  fuo  addcre  et  vicario  fuo  eodem  fere  modo  hanc 
regionera  fubjicere,  quo  fibi  fubje£lac  eranc  provinciac  riburbicariae.  Quarc  non 
tiiirurp,  fi  mccropolitanos  ibi  non  fine  aut1brirate'lua  ordinari  voluerint  ,  cum  Illy- 
ricum  occidentafe  poll  mortem  Conllantii  ad  dioccelim  fuam  pertinere  exillimarcnt, 
illudque  fit  patriarchae  privilegium. 

In  Gallia  idem  jus  Romano  epifcopo  competiifre  probare  conantur  cx  epi- 
ftola  66.  Cypriani  deMarciano,  in  qua  fcribit  ad^Stcphanum  ,  ut  dirigat  litteras 
ad  plebem  Arelatae  conli/ientem ,   quibus  ahjiento   Marciano  ,    alius  in  locum  ejus 

Jubfiituatur'.  " ^   ".,■  .,',,„'^. ;"'„',  .  . 

Vertim^ex  ea  cbntrarrum  plane  evincitur:  fic  enim  fe  rcs  habet.  Marcianus 
Arelfltenfis  epifcopus  Novatiano  fe  conjunxerat  ,  ct  a  catholicae  ecclcfiae  unitate  ac 
pacc  difcelTcrat.  Fauftinus  Lugdunenfis  fea  dc  rc  certiores  feccrat  Cyprianum  et 
Stephanum  ,  datis  ad  utrumque  litteris.  Cyprianus  Stephanum  fortc  dubium  lit- 
teris  fuis  hortatur,  ut  dentur  ab  ipfo  Utterae  ad  cpifcopos  in  Gallia  conftituros,  ct 
ad  plebcm  Arclatac  confiftentem,  quibiis  abftento  Marciano  alius  in  cjus  locum  fub- 
"ftituatur  epifcopus,  e!e£lu6  fcilicet  a  plebe  Arelatenfi  et  confecratusab  epifcopis  Gal- 
liac:  has  autem  litteras  ab  ipfo  in  Gailias  mitti  e.voptat,  non  quod  ille  jus  in  cas 
patriarchicum  obtineret,  fed  qtiia  idcirco  copiofum,  inquh  ,  corpus  efi  facerdotum 
toncordiae  mutuae  glutino  atque  unitatis  vinculo  copulatum,  utji  quis  ex  eorum  col- 
legio  haerefm  facere,  et  gregem  Chrifli  lacerare  et  vajiare  tentaverit  ,  fubveniant 
taeteri,  et  quaf\  pajiores  utiles  et  mifericordes ,  oves  dominicas  in  gregim  colli- 
gant.  .  .  .  quia  etfi  paflores  multi  fint,  unum  tamen  gregem  pafcnnt ,  tt  oves  uni- 
verfas,  quas  Chrifius  fanguine  fuo  et  paffioiie  quacfwit ,  fuvere  debent. 

Annon  aperte  lignificat  his  verbis  Cyprianus,  fe  Srephanum  ad  id  hortari, 
quod  quilibet  alius  epifcopus  praeftare  potuilTet?  Hujus  rei  infigne  nobis  cxem- 
plum  fuppeditat  fequens  ejus  epiftola  ad  Hifpanss  fcripta  de  Bafilide  ct  Martiale,  in 
qua  id  erga  Hifpaniam  facit,  quod  Stephanum  erga  Gallias  praeftare  fuerat  horta- 
tus:  Bafilidem  quippe  et  MartialcmUbellorum  idololatriac  reos  evpelli  jubet,  Sabi- 
Bumque  in  Bafilidis  locum  legitimc  ordin,atum  remanere :  quamvis  ille  Romam  pcr- 

gcns 


PISSERTATIONES   HISTORICAE.  <y 

geiis  Stephanum  fefellidet,  ut  exambiret  r.eponi  fe  in  epi/copatum,  de  quo  fuerat 
dfpufitns. 

Itaque  Cyprianus  non  modo  nuUam  agnofcit  in  Romano  pontifice  ordinan- 
dorum  epifcoporum  in  Hifpania  potejdaiem,  verum  etiam  ejus  judicium  de  reftitu- 
lioiie  alicujus  epifcopi  jam  ordinati  improbat,  et  Hifpanos  litteris  fuis  hortatur,  uf 
ei  minime  pareant, 

Alio  deinde  teftimonio  cooantur  oftendere,  ordinatos  fuifTe  a  pontifice  Ro- 
mano  in  Gallia  metropolitanos,  quod  non  minus  leve  elt:  Zozimus  inqumnt,  de- 
dit  Arektenii  epifcopo  jus  ordinandi  epifcopos  in  GaHiis,'  verum  Zozimus  non  tri' 
buit  hanc  Arelatenfi  epilcopo  poteftatem  :  fed  quia  ipfum  Viennenfis  et  Narbonen- 
lis  provinciae  metropoHranum  eife  putabat,  ftatuit,  m  in  ordinandis  cpifcopis  tcnc- 
at  auftoritatem.  Perabfurdum  autem  eft,  inde  inferre  jus  ordinandorum  mctropO' 
htanorum  in  GaUia  ad  pontificem  Romanum  peninere. 

Caeterum  tantum  abeft,  ut  Romanus  pontifcx  ordinationes  epifcoporum  aut 
metropoUtanorum  in  GaUia  fui  juris  effe  exiftimarit,  ut  S.  Leo  Epift.  89.  ad  epifco- 
pos  Viennenfes  Hilarium  reprehendar»  quod  non  modo  ordinationes  ecclcfiarun» 
GaUiae  fibi  vindicaret,  fed  etiam  mentiretur  id  juris  Romano  pontifici  competere, 
Non  enim,  inquit,  nobit  ordinationes  provinciamm  veftrarum  defendimus ,  quoi 
poteft  forjan  Hilarius  prs  fuo  more  mentiri:  fed  vobis  per  vefiram  Jollicitudinem 
vindicamiis.  Quid  clarius  aut  apertius  defiderari  poteft?  Pontifex  Romanus  difer- 
te  pionuntiat,  fe  fibi  ordinationcs  ecclefiarum  in  GaUiis  minrme  vindicare,  annoir 
perfriOae  frontis  eos  eiTeoportet,  qui  invitis  er  reclamantibus  pontificibus  iftud 
juris,  ipfos  tunc  temporis  obrinuifTe ,  confidenter  aifirmant?  Non  me  latet  Que» 
neUium  per  ordinationes  ecdefiarum  hic  non  intelligcre  ordinationes  epifcoporum^ 
fed  ecclefiarum  adminiftrationem,  et  foUiciiudinem,  quae  mctropolitano  aut  primatt 
competif.  Verum  etiam  fi  haec  expofitio  vcra  foret  (quae  tamen  parum  verifimi-- 
hsvidctur,)  fubfifteret  tamen  argumenti  noftri  vis;  nam  fi  Ronianus  epifcopu» 
non  habet  foUicitudinem  ecclcfiarum  Galliae,  multo  minus  habebit  ordinationent 
cpifcoporum  et  metropohtanorum,  in  quo  praccipua  adrainiftratio  fcu  foUicitudo' 
et  ordinatio  ecclefiarum  fita  eft. 

De  Hifpania  perfpicuum  cfTc  vorunr  jus  ordinationum  in  dioeccfT  Hifpani' 
enfi  cpifcopum  Romanum  habuilTe  ex  inftimtione  primatuum,  ut  conftar  ex  Epiff^ 
I.  Simplicii  26.  Hormifdae  ,  et  ex  ConcU.  Tol.  12.  anni  681.  c  6.  Verum  er 
iftis  potius  perfpicuum  eft,  epifcopum  Romanum  jus  iftud  in  Hifpania  non  habuifTe, 
Simplicius  et  Hormifdas  vicarios  fuos  faciunt  duos  epifcopos  Hifpaniae,  hic  Silva-^ 
num,  ille  Zenonem  ;  fed  ne  verbum  quidem  habent  de  ordinatione  metropolitano- 
rum.  Concihum  vero  Toletanum  Canone  6.  concedit  Toletano  pontifici  hoc  privi- 
lcgium,  ut  eleSios  a  rege  epifcopos  probet ,  et  omnibus  eccle/jis  praeficiat ,  ea  tamew 
Uge,  ut  is  infra  trium  menjium  fpntium  metropolitani  praefentiam  vijurut  accedaf^ 

Hoe 


64  DE  ANTIQUA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

Hoc  autem  quid  faciat  td  jus  Romani  pontificis  adferendum  affequi  ego  prorfus 

°*^"^°*X)emum  de  Africa  epilcopum  Carthaginenfcra  totius  Africae  primatem  al» 
eoifcopo  Romano  conftitutum  ede  ex  omni  retro  memoria  confidenter  affcrunt.  Un- 
de  concludunt  eum  metropolitanos  ordinaOc  auaoritate  fibi  a  Romano  pout.hce 
commiffa  Verum  qui  ita  ratiocinantur ,  morem  Africanae  ecclefiae  ignorant.  Nam 
eDifcopus.Carthagincnfis  non  a  Romano  pontifice,  fed  a  vicinis  ordinabatur  «pifco- 
nis  idque  cx  omni  retro  memoria.  Metropolitani  vero  ecclefiaftici  ad  lilum  gra- 
dut^  pervcniebant  ex  fola  antiquitatc.  Metropolcon  vero  civilmm  epifcopi  null» 
orae  caeterif  jure  fruebantur. 

Itaquc  cum  tam  ieves  afferantur  ratkones  ad  oftcndendura,  Romanum  pontifa- 
cem  ius  ordinandi  metropolitanos  in  toto  occidente  habuiffe,  firmum  manere  debet 
et  inconcuffum ,  mctropoUtanorum  crdinandorum  in  Africa,  GalUa,  Hifpania  cae- 
terifque  occidentis  provinciis  extra  patriarchatus  Ruraani  hmitc^  a  nobis  aflignatos 
ootcfbtem  ,  pencE  comprovinciales  epifcopos,  noti  pcnes  >iomanum  ponnfa- 
Lmfuifte,  quijure  ifto  antiquitus  fruebatur  tantum  in  provmcns  fuburbicarus . 
obi  oranes  epifcopos  ordinabat,  et  in  lUyrico,  ubi  metropohtanos  a  fuo  vicano 
Theflalonicenfi  epifcopo  ambiebat  ordinari, 

Eodem.  ut  obfervavimus,  jure  fruebantur  patriarchae  orientis,  Alexandri- 
nns  Antiochenus,  ConftantinopoUtanus,  Hierofoiymitanus  ,  fcd  m  futs  tantum 
Sioecenbus  non  cxtra  patriarchatus  fui  hmites.  ubi  metropohtae  juxta  antiquifii- 
mam  formam  ab  epifcopi.  provinciac,  adjunais  fi  placuilTet  fimtimis,  conftituc- 
bamur.     Atque  haec  de  primo  patriarcharum  jurc,  quod  ad  ordjnationcs  fpeaat. 

De  Doftertoribus ,  concihi  fcilicet  convocandi  poteftate  et  fuper  totam  dioe- 
cefim  infpeaione,  vix  uUa  poteft  effe  difficultas.  Nam  ftatim  atque  recurfus  datus 
ll  a  fvnodo  provinciae  ad  fynodum  dioccefeos,  ut  m  coiicilio  Chalcedonenfi  cano- 
ne  «  fancitum  eft,  haud  dubium,  quin  patriarchae  jus  habuennt  cpiicopos  ad  coh- 
cihum  iavitandi.  Caetera  Tcro  jura  infpeaionis  eadem  funt  proportionc  fervat« 
patriarchae  fuper  dioecefim,  ac  metropolitani  luper  provinciam. 

NuUus  autem  patriarcha  majorem  habuit  in  fua  dioecefi  poteftatem  quarn 
Alexandrinus  Nam  praeter  omnium  epifcoporum  ordinationes  adeo  ab  ipfo  pen- 
debant  caeteri  cpifcopi ,  ut  nihii  fine  ipfo  majons  momenti  fac«re  auderenr.  Hinc 
in  coacUio  Chalccdonenfi  a^.  4-  ^gyP"  ^P»^«°P'  ^^^°  ^"'•^'=  obteftaatur  patrcB 
jconciUi,  ne  ad  fubfcriptionem  fidei  fine  archiepifcopo  adigantur,  qutaexua  femen- 
liim  ct  juffum  ejus  nihil  ejufmodi  facere  poterant 


I.UI- 


DISSERTATIONES    HISTORIGAE,  ij 

§.    Ultimus. 

Sextiif  canon  concilii  Nicaeni  exponitiir ,  et  provincianm  fuburhicariarum  llmitef 

inquiruniur. 

juoniam  ad  pracfens  infliitutum  inprimis  fpeflat  fextus  canon  concilii  Ni- 
cneni,  quo  quarumdam  ecclefiarum  fupra  caeteras  jura  et  privilegia  firman- 
tur:  ideo  nos,  antequara  huic  differtationi  finem  imponamus,  genuinum  ejus  len- 
fum,  qui  multis  difputationibus  involutus  eft,  inveftigahimus.  Ac  primum  ex- 
fcripturi  fumus  canonem  ex  verfioue  Dionyfii  Exigui ,  quae  omnium  videtur  ooti- 
ma.  AntitiHa  confiietudo  fervetur  per  JEgijptuTn,  Libyam  et  Pentapolim  ,  ut  Alex- 
avdrinus  epljcopus  korum  omnium  habeat  potefiatem;  quia  et  urbis  Romae  epijcopit 
parHfs  7nns  eft.  Similiter  autem  et  apud  Antiochiam  caeterafque  provincias,  fuis 
privilegia  Jervcntur  ecclefiis.  lilud  autem  generaliter  clarum  eji ,  quod  fiquis  prae- 
ter  metropolitani  fententiam  fuerit  faflus  epifcopus ,  hunc  magna^  fijmdus  de^ni- 
vit  epifcopum  ejfe  non  oportere. 

Prima  circa  hujus  canonis  fenfum  quaeftio  eft,  utrum  jura  iila  feu  privile- 
gia  Romanae,  Alexandrinae,  etcaeterarum  ccclefiarum,  de  quibus  loquitur  conci- 
lium,  patriarchalia  fint,  an  metropolitica.  Poflerius  iftud  in  differtatione  ea  de  re 
confefta  probare  ftuduit  Launoius  Parifienfis  theologus.  Scd  hanc  difTertationem 
refutare  conatus  eft  Valefius,  in  alia  difrertacione,  quam  ad  calccm  Socratis  et  Sozo- 
meni  ir.feruit,  contendens  de  jure  patriarchico  hic  agi.  Nos  utriufquc  opinionis 
fundamenta  referemus,  praetermiilis  illis,  quae  ad  quaeftionem  iftam  folvcndam  non 
pertinent?  quid  in  utraque  opinionc  vitii  videatur ,  docebimus ;  ac  demum  noftraoi 
expofitionem  apertam  ,  utputo,  ac  planam  fubjiciemus. 

Launoius  ccnfer,  hunccanonem  editum  effeoccafionc  fchifmatisMelitii,  quod 
ille  per  fingulas  provincias  epifcopos ,  presbyteros  ct  diaconos  conftituere  aufus 
fuerit:  cum  antea  confuetudo  efTet ,  ut  ab  epifcopo  AIe.\andrino  ordinare/ntur.  Vult 
igitur  hoc  canone  antiquum  illud  ordinationis  per  totam  ./Egyptum,  Libyam,  et 
Pentapolim,  jus  Alexandrino  epifcopo  vindicari.  Ita  ut  ille  canon  fir  veluti  cvcep- 
tio  quarti,  in  quo  ftatuitur,  ut  cot^firmatio  eorum,  quae  in  provincia  geruntur, 
metropolitano  tribuatur  epifcopo. 

Itaque  canonis  hujus  ex  Launoio  hic  fcnfui  eft ,  etiamfi  in  plerifque  eccle- 
iils  ordinatio  epifcoporum  cenfeatur  cfTe  legitima,  cum  a  tribus  epifcopis  provin- 
ciae,  confentientibus  caeteris  ejufdem  provinciae,  et  confirmante  metropolitano 
£a£ta  eft:  attamen  omnes  et  fingulae  ordinationes  in  i^gypto,  Libya,  etPentapoli, 
pertinebunt  ad  Alexandrinum  metropolitanum  ;  ficut  ordinationes  provinciarum 
iuburbicariarum  ad  Romanum ;  quia  antiquus  mos  ita  obtinuit:  fimiliter  apud  An- 
tiochiam,  caeterafque  provincias,  is  metropolitanus,  qui  conluevit  antiquitus  epif- 
copos  in  ecclefiis  ordinare,  fuo  jure  fruetur. 

X  Haec 


66  DE  ANTIQUA   ECCLESIAE  DISCIPLINA 

Hfiec  expofitio  duobus  nititur  fundamentis. 

Primum  eft,  Alexandrinum  praefulem  jus  ordinarionis  epifcoporum  ,  et 
presbyterorum,  et  miniltrorum  per  ^gyptum  et  Pentapolim  habuiffe. 

Alterum  efl:,  illam  quae  inilituitur  inter  Romanum  et  Alexandrinum  prae- 
fulcm,  comparationem,  iniis,  quae  ad  ordinationem  epifcoporum,  presbytero- 
rum,  et  diaconorum  pertinent  ,  inflitui.  Haec  duo  probare  conatur  Launoius, 
primum  cnp.  2.,  alterum  cap.  4.  difTertationis  fuae. 

lUud  igitur  probat  ex  Athanalio,  qui  ait  in  opufculo  de  fententia  Dionyfii 
Alexandrini,  ad  curam  ejus  fuperioris  Libyae  ecclefias  pertinuiffe,-  et  Sozomeno, 
qui  dicit,  Mebtium  ordinationes  ad  Alexandrinum  pertinentes  fibi  ufurpaffe,  cui 
jungit  Epiphanium,  quiait,  ipfum  Eleuteropoli,  Bafae  feu  potius  Gafae,  et  iEliae 
epifcopos  conftituifTe. 

Deinde  ex  eodcm  lib.  g.  cap.  19.  cum  refert  Nilammonem  Pelufii  ordina- 
tum  efTe  epifcopum  a  Theophilo,  Socrates  quoque  Hermopoleos  epifcopum  Diof- 
corum ,  ab  eodem  ordinatum  effe  fcribit  Hb.  6.  c.  7.  Praererea  Synefius  teflis  efl 
Epift.  67.  et  105.  Epifcopum  Alexandrinum  Palaebifcae,  Olbiatis,  et  Cyrenae  Pcn- 
tapoleos  urbibus  epifcopos  ordinafTe,  coUigiturque  ex  Ifidoro  Pelufiota  lib.  2. 
Epift.  12  8.  Cyrillum  Alexandrinum  Pelufii  epifcopum  ordinaffe.  Denique  MoC- 
chus  aif,  papam  Alexandrinum  Heliopolim,  Leontopolim,  et  Babylonem  epifco* 
pos  mififfe. 

Aherum  vero  expofitionis  fuae  fundamcntum,  nempe  comparationem  int«r 
Alexandrinum  Fvomanumque  patriarcham  quoad  jus  ordinationis  infliiui  prabat  tan- 
tum  Launoius  cx  hypothefl,  quam  antehac  fecerat,  Melitium  huic  canoni  occafioni 
fuiffe  ob  ordinatos  in  Libya,  j^gypto  et  Pentapoli  epifcopos.  Verum  id  gratis 
omnino  fupponitur,  nec  ullo  argumento  aut  probatum  eft  a  Launoio,  aut  probari 
potefh  Quod  autem  primo  loco  aflerit  Alexandrinum  praefulem  jus  ordinationis 
epifcooorum,  pretbyterorum  et  diaconorum  pcr  omnes  ecclcfias  j^gypti,  Libyae 
et  pentapolcos  habuifle,  et  quidem  refraganre  mctropolirano ,  necnon  proprio 
cpifcopo:  de  presbyteris  et  diaconis  falfum  omnino  videtur;  de  cpifcopis  vero,  qui 
funt  extra  eius  provinciam  ante  annum  400. ,  nullo  argumento  demonftrari  potefl'. 
Nam  jura  illa  Dionyfii  Alexandrlni  ad  ordinationes  jufque  metropoliticum  minime 
pcrtinebant:  fed  tantum  ad  quamdam ,  ut  ita  loquar,  fupcrinfpeftionem,  et  fuper- 
intendentiam  feu  majorem  auftoritatem ,  qua  pollebat  Alexandrinus  antiftes  fupcr  ^ 
epifcopos  Libvae  ct  Pentapoleos,  ad  quos  propterca  legatos  mifit,  ut  eos  ab  er- 
rore  Sabellii  revocaret. 

Verum  eft  quidem,  Melitium  epifcopos  et  presbyteros  non  modo  in  iftis 
provinciis  ordinaffe,  fed  etiam  in  aliis;  nam  Eleuteropolis,  Gaza  ,  et  j^lia  in  Pa- 
laeflina  funt ,  non  in  iEgypto,  Libya  aut  Pentapoli ;  fed«ex  hujus  fa£lo  concludi 
non  poteft  Alexandrinum  jus  ordinationis  in  his  provinciis  habuifle  ,  nec  ullus  id 
un(jiiam  dixit.     Hinc  viderc  eft  Mciitiura  fibi  vindicairc  non  folum  ordinationes  ad 

Alex- 


DISSERTATIONES    HISTORICAE.  67 

Alexandrinum  praefulem  pertinentes:  fcd  pro  more  eorum,  qui  novarum  funt  feflia- 
rum  autlores,  ubique  fatlionis  fuae  epifcopos  ordinare  tentaffe.  Denique  quod 
Socrates  ait  ordinatum  effe  epifcopum  Hermopoleos  ,  id  nihil  facit  ad  propofl» 
tum,  cum  Hermopolis  fn /E^pti  urbs  ,  cujus  praeful  Alexandrinus  mctropo- 
litanus  erat. 

Verum  tamen  negari  non  potell,  quin  poft  annum  400,  nonnuUos  in  Pca- 
tapoli  epifcopos  ordinarit  Alexandrinus  praeful,  ut  conftat  e.v  relatis  a  Launoio  Sy- 
nefii,  Ifidori  et  Mofchi  tcftimoniis.  Sed  ifUid  jus  temporeNicaeni  concilii  Alexan- 
drino  cpifcopo  competiifle  non  probatur,  nec  ex  concilii  canonibus  colligi  poteft. 
Deinde  etiamfi  jus  ilKid  tunc  tcmporis  epilcopus  Alexandrinus  habuifTct,  inde  con- 
cludi  non  poceit,  de  illo  tantum  hic  concilium  loqui  ;  non  autem  dc  jure  patri- 
archico. 

Praeterea  quidvis  tandem  moliatur  Launoius,  dicere  minime  potcfl,  de  iure 
metropolitico  hic  ta.itum  agi.  Liccf  cflim  jus  ordinandi  epifcopos  m  fua  provin- 
cia  fit  metropoliticum,  jus  tamen  ordinandi  epifcopos  in  aliena  provincia  plufquam 
metropoliticum  eft,  imo  plufquam  patriarchicum.  Quare  cum  ultro  fateatur  Lau- 
noius  hic  agi  de  ifto  jure,  fateri  quoque  debet  canonem  non  de  fimplici  jure  metro- 
politico  interigendum  effe:  ut  enim  vcrbo  dicam,  metropoliianus  is  dicitur,  qui  uni 
provinciae  praecfl,  patriarcha  vero  qui  toti  dioecefi:  fcd  qui  in  tota  dioecefi  epif- 
copos  ordinat,  non  modo  provinciac  ,  fcd  toti  dioccefi  praeeft:  crgo  patriarcht 
merito  dicitur.  Itaque  multum  vereor  ,  ne  haec  tam  acris  diiceptatio  mera  fit 
?^oyojA.i!(.x'^-  Patriarchae  nomen  tunc  in  ufu  non  fuiffc  fatentur  omncs.  Metropoli- 
tani  nomen  pro  primo  unius  tantum  provinciae  epifcopo,  qui  ejus  curam  gerit, 
acceptum  tunc  temporis  certo  certius  cii.  Dum  crgo  concilium  Nicaenum,  qui- 
bufdam  metropolibus  in  alias  mctropolcs  et  provincias  jura  concedit,  jura  ifta  pro- 
prie  non  funt  metropolitica,  fi  tamen  aliquis  ca  metropolitica  appellarc  pcrtinacitcr 
velit,  non  multum  repugnabo,  modo  fateatur  haec  eadcm  dici  ctiam  poffe  patriar- 
chica,   quamvis  nomen  patriarchae  nondum  cfTet  in  ufu. 

Alterum  opinionis  Launoii  caput  eft,  comparationem  inter  ecclefiam  Alcr- 
andrinam  et  Romanam  quoad  jus  ordinationis  inftitui.  Hanc  ex  ipfomct  Launoio 
refellimus,  nam  fi  Romanus  epifcopus,  ut  ipfc  contendit,  ordinabat  tantum  epif- 
copos  in  provinciis  mctropoii  fuac  fubjettis,  non  autem  in  provinciis,  quae  eliis 
metropolitanis  fubjicicbantur,  quid  hoc,  quaefo,  ad  Alexandrini  pracfulis  in  Li- 
byam  et  Pentapolim  jura  confirmanda  facicbat?  NuIIa  quippedifEcuItas  crat,  quin 
ordinatio  epifcoporum  i^gypti  ad  ipfum  pcrtineret,  vcl  fi  qua  crat,  haec  canone 
4.  jam  fublata  fuerar,  quo  metropolitanorum  in  ordinationibus  jus  confirraabatur. 
Sed  quacftionem  hanc  fuiffe  vult  Launoius,  num  in  Pentapoli,  et  Libya,  id  cft  aliis 
provinciis  ordinationis  jus  haberet  Alexandrinus :  hoc  autem  Romani  pontificis  ex- 
emplo  non  confirmatur,  fed  potius  infirmatur.  Nam  fi  cpifcopus  Romanus  non 
alibi  ordinat  quam  in  provinciis  fuburbicariis  ,  quarum  ille  folus  mctropolitanus 
eft(  cur  AkxandrinuE  ordinabit  in  aliis  provinciis,   quarum  mctropolitanus  noa 

1  z  eft? 


68  DE   ANTIQVA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

tft?  Quod  aurem  hic  afferit  Launoius,  Romanum  epifcopum  presbyteros  ex  fua 
provincia  inconuiitis  epifcopis  oruiiva're  ,  id  mihi  ec  faUuin  viderur,  et  omnibus 
ccclefiafHcis  regulis  contrarium  :  fed  hoc  iiihil  ad  quaellionem  noltram  facit,  qua- 
re  uunc  ad  Valelii  expoluioncm  accedimus, 

Valefius  chio  praecipue  ait  hoc  in  canone  noranda  effe,'  primum  hic  agi  de 
parriarchis  ;  aherum  uon  de  fola  ordinacione  ,  fed  de  omui  jure  patriarchico  agi. 

Pcflerius  ilhid  jam  probavimus,  ct  poftea  exponemus.  Alterum  ipfe  probat 
ex  Athanaiio,  innocentio,  et  Hieronymo.  Athanailo  quidem,  cum  aic  ad  curam 
Dionyfii  Libyam  pertinuiire.  Innocentio,  cum  fcribit  ad  Ale.xandrum  Antioclienum, 
eum  concilii  Nicaeni  canonibus  ,  non  fiiper  iinam  proviriciam,  Jed  fuper  dioecefim 
effe  conftitutum,  ut  vietropolitanos  auEiorita.te  orJinct  jmgulari,  et  caeteros  non  fi- 
■  ne  pcrmijju  et  conlcicntiafuafxnat  epifcopos  procreari.  Denique  Hieronymus  ait. 
in  Epift.  ad  Pammachium  a  concilio  Nitaeno  ftatutum  iuiiTe,  ut  totius  orientis  me- 
iropolis  ejfet  Antiochia. 

Polleriorem  vero  hujus  canonis  partem  ,  ilhid  autem  omnino  matiifcjium  eft, 
utji  quis  praeter  metropolitani  fententiam  fuerit  faEJus  epifcopus  ,  hunc  magna  Jy- 
•nodus  definiat  epi/copum  ejfe  non  oportere  :  de  omnibus  epifcopis  intelligendam 
non  cfTe  putat  Valcfius,  fed  tantum  dc  metropolitanis,  quorum  ordinatio  irrita  de- 
ccrnitur,  nifi  fit  a  metropoUtano  mctropolitanorum,  hoceft,  a  patriarcha  con- 
firmata. 

Ego  autcm  in  duobus  a  Valefso  dKTentio  ,  quorum  aherum  efl,  poflerio- 
rem  hu)us  canonis  partem  de  fimplicibus  _me;ropolitis  intelligendam  effe,  ut  fitve- 
iuti  esceptio  praccedentis  ,  qua  canOn  ^.  coufirmatur,  et  fenfus  flt  propter  privi- 
lcia  quibufdam  fedibus  concefla  non  minui   metropolitanorum  jura. 

Altcrum ,  eft  priorem  canonis  partem  de  jure  quidem,  qui  metropolitano 
fuperior  fit,  intelligendam,  feu  de  jurc  e.xarchatus  Alexa.idriaeet  Antiochiae,  quod 
olim  patriarchicum  dicebatur  :  non  autem  de  jure  patriarchico  prout  nunc  accipi- 
tur.  Statim  enim  addit  concilium  :  Similiter  et  in  Antiochia\  et  in  aliis  provin-' 
ciisfua  privilegiay  ac  fuae  dignitates  fervcntur  ecclefiis.  Porro  fi  de  Iioc  poflerio- 
xi  jure  agcretur,  nullas  aliae  commemorarentur  ecclellae,  praeter  Romanam  ,  Ale- 
aandiinam  ,  et  Antiochenam  ,  cum  nuUae  aiiae  tuin  temporis  fuerint,  quibus  id 
juris  competeret.     Quare  fenfus  canonis  hic  'mihi  vidctur. 

Antiqua  confuetudo  obfervetur,ut  Alexandrlnus  epifcopus  in  ecclefias , quae 
funt  in  Aegypto,  Libya  et  Pentapoli,  potcffatem  habeat,  et  curam  illarum  gerar, 
procuretque,  ut  cun£la  in  illis  fccundum  ecclefiae  leges  fiant,'  quemadmodum  epi- 
fcopus  Romanus  in  provinciis  fuburbicariis.  Similiter  et  in  Antiochia,  et  in  aliis 
eccleliis,  quae  limilia  privilegia  habent,  ii»  illa  fsrveiitur,     Sed  quamvis  haec  pri- 

vilcgia 


DISSERTATIONES    HISTORICAC  'i6l> 

vilegia  qiilbafdam  iedibus  rcfervenmr,  ncn  propterca  tamen  merropoiirani  spifc©- 
pii  jus  auferri  dfcbet,  fcd  epifcoporum  ordinationes  ipfius  fcmper  erunt,  nec  patri/- 
archae  rcfervabuntur.  Initituitur  vero  inter  Alexandrinum  etRomanum  epifcopum 
comparatio,  non  prout  urerque  epifcopus,  aut  metropolitanus,  aut  prout  hic  epi- 
fcoporum  priraus,  fed  prout  ille  csput  eft  dioecefeos  Acgypti,  Libyae  et  PentapO" 
leos,  hic  vero  provinciariim  fuburbicariarum, 

Haec  ratio  Ruffinum  impuiit,  ur  earum  mentlonem  faceret  in  fua  transla». 
lione  ,  quae  fic  fe  haber.  Et  ut  apiid  Alexandriam  ,  et  in  urbe  Roma  vetu/ts 
cmfuetudo  fcrvetur,  ut  vel  ille  Aegupti ,  vel  hic  fuburhicariarum  ecclefarum  foU 
licitudinem  gerat.  Antiquiflimus  Jultelli  codei:  canonem  hunc  eodem  fermc  mo- 
do  cxhibet.  Titulus  eft  de  primatu  ecclefiae  Romanae  et  aliarum  civitatum  epi- 
fcopir.  Deinde  fequitur  eanon  his  verbis  conceptus  :  A?itiqui  moris  eft ,  ut  ur- 
his  Romae  epifcopus  habeat  principatum,  ut  fubnrbicaria  loca  ef  omnem  provin. 
tiam  jua  jollicitudine  gubernet ,  etc.  In  eumdem  fenfum  recidit  canon  ArabicusjJ. 
Conftitutum  eft ,  ut  epifcopus  Acgypti ,  id  eft,  patriarcha  Alexandrinus ,  praejl~ 
deat  et  haheat  poisftatim  totius  Acgypti  et  omnium  locorum ,  civitatum  et  oppido' 
Tum,  quae  Junt  circum  eam ;  quiajic  convenit,  et  quia  fmilittr  epijcopus  Romae, 
id  eji,  /uccejfor  Petri ,  apoftoli  potcftatem  habet  omnium  civitatum  ac  locorum,  qu&e 
funt  circum  eam  :  ac  fmiliter  epijcopus  Antiochiae  ,  id  eft,  patriarcha  potejiatem 
kabeat  provinciae  illius  totiiis,  et  in  aliis  item  iocis  fervari  debet,  quod  in  praetS' 
rito  conftitutum  eft, 

Hae  canonis  hujus  paraphrafes  minime  male  mihi  videntur.  Nam  licsr 
ifiae  omnes  interpretationes  accuratae  non  fint ,  nec  ad  litteram  verba  canonis  red=- 
dant,  ejus  ramen  fenfum  optirae  exponunt,  ut  ex  difiis  conliat. 

Oftendimus  enim,  in  Nioaeno  canone  6.  comparationem  mftitui  Ale.\aftdri- 
niepifcopi  cum  Romano  qqoad  jus  exarchicum,  feu  ut  olim  ioquebantur,  patriar- 
ehicum,  aliunde  vero  demonrn-avimus  ,  jus  iftud  Romani  pontificis  extra  provin- 
cias  vicario  urbis  Romae  fubditas,  quas  fuburbicarias  cicir  RulHnus,  non  exten- 
m.  Ex  quibus  inferri  necelfario  debet,illos  fcopum  aitigilfe,  qui  canonemNicae- 
num  exporientes  iub  Alexandrini  epifcopi,  in  Aegyptum ,  Libyam,  et  Pentapolim, 
cum  Romani  pontificis  in  prcvincias  fuburbicarias  jure  compararunt.  Praeterquam 
quod  Ruffini  aucloritas  non  levis  dcbet  effe  ponderis,  quippe  qui  eodem,  quo  Ni- 
caenum  conciliimi  celebratum  eft,  faeculo  vi.xerit  et  Icripfcrir,  quo  tempore  ex  ec- 
clefiarum  regimine  colligi  poterar,  qua  ratione  aNicaenis  patribus  illud  difpofituHi 
forer. 

Reftat  nunc  inquirendum,  quae  fuerint  provinciae  efecclefiae  fuburbica- 
riae  ,  et  quinam  illarum  limites.  Hoc  autem  imprimis  circa  iftarn  quaeftionem 
ilatuendum  videtur  ,  et  pro  certo  fupponendum  ,  ecclefias  fuburbicarias  provinciis 
jefpocdere  fubuibicariis,     Quemodmodum  enim  ecckfiac  Aegyptiae,  Afianae,  Ji. 

i  3  lyri- 


fo  DE  ANTIQUA  ECCLESI/li  DISCIFLINA 

lyricianae,  oricntales,  eae  funt  ecclefiae,  quae  in  iftis  diocceilbus  erant  fitae  :  its 
etiam  ecclefiae  iuburbicariae  aliae  effe  non  poffunt  ab  iis,  quae  provinciis  fuburbi- 
cariis  conrincbantur.  Tota  crgo  quaeftio  de  ecdefiarum  fuburbicariarum  limitihus 
ex  provjnciarum  fuburbicariarum  limitibuspender.  Provinciaeautcm  fuburbicariae 
aliae  dici  non  polfunt,  quam  illac,  quac  circa  Komam  adjacebant  :  quae  urbs  di- 
citur  oirTovou^iui;,  Docei  id  veJ  ipfum  nomen,  quod  regiones  ab  urbe  non  longe 
pofitas  fignificat,  tum  etiam  imperaroriarum  legum  auctoritas,  in  quibus  provin- 
ciae  fuburbicariae  adpellantur  eae,  quae  circa  Romam  adjaccbant.  Et  procul  dif- 
fitis  ab  urbe  regionibus  ,  utAfricac,  Galliae  et  Hifpaniae  opponuntur,  ut  modo 
demonftraturi  lumus,  patetque  vel  ex  una  Jege  codicis  Theodofiani,  lib.  8.  tit.  5. 
i.  34,,  ubi  ftatuirur  ,  ut  decretum  in  gratiam  Africae  proconfularis  iatum ,  locum 
etiam  habeat  in  provinciis  fuburbicariis.  Ferri  igitur  minime  potcft  illorum  opi- 
rio,  qiii  provinciarum  fuburbicariarum  nomine  ,  vel  univerfum  imperium,  vel 
fahem  occidentem  univerfum  defignari  volunt. 

Verum  quamvls  controverfum  effe  non  debeat,quin  provinciae  fuburcariac, 
haud  procul  ab  urbe  fuerint  pofitae,  non  mediocris  tatnen  eft  difficultas  in  eorum 
adfignandis  exafte  limitibus,  variantquc  hic  peritHfimorum  in  iftis  rebus  virorum 
fententiae.  Sunt  enim  nonnuUi,  qui  provincias  omnes  fuburbicarias  intra  centefimum 
ab  urbemiiliarepoficasfuiirecontendant,  quain  opinione  fuerunt  hocfaeculo  viriduo 
cruditione  praeftantes,  Gothofredus  et  Salmafius.  Ille  in  diftcrtationibus  anonymisde 
provinciis  fuburbicariis  quatuor  tantum  provincias  feuregiones,  fi  tamcn  itadicipof- 
iunt ,  fuburbicarias  diftas  fuiffc  autumat  Tufciam  fuburbicariam,  Piccnum  fuburbica- 
rium  ,  Latium  vetus,  et  Latium  novura.  Alter  vero  Latium  non  dividit  in  duas 
regiones ,  fed  quartam  provinciam  addit  Valeriam.  Alii  vero  provincias  fuburbi- 
carias  tam  arftis  limitibus  haud  concludunt  :  fed  eas  omnes  provincias  eflc  volunr, 
«^uae  vicario  urbis  parebant ;  hac  in  opinione  verfatur  doQiifnraus  Sirmondus,  cu- 
jus  fenientiam  plerique  cruditi  fequuti  funt. 

Probatur  autem  Illa  ex  variis  legibus ,  in  quibus  regionum  fuburbicariarum, 
feu  urbicariarum  nemine  illae  omnes  dcfignantur,  quac  vicario  urbis  parebant.  Sic 
in  codice  Theodofiano  iib.  11.  tit.  16.  c.  9.  his  verbis  defignantur.  Non  enim  per 
Italiam  tantum  ,  fed  etiam  per  urbicarias  regiones ,  ct  Siciliam ,  patrimonialium  et 
emphyteuticorum  fundorum  vires  fervandas  ejfe  per/peximus.  Ubi  urbicariae  regio- 
nes  fumuntur  pro  illa  Italiae  parte,  quae  vicariatu  Italjae  non  comprehcnditur. 
Nam  Italiao  nomine  hic  non  intelligitur  univerfa  Italia,  fcd  vicariatus  Italiae,  pro- 
ut  diftinguitur  a  vicariatu  urbis  Romae.  In  eodem  codice  Jib.  9.  tit.  50.  c.  3.  Va- 
lentinianus  ait ,  a  fc  vetitum  fuifTe ,  ne  apud  urbicarias  regioncs  cquis  uti  licerer. 
Lex  autem,  qua  id  vetitum  fuerat,  extat.  c.  i.  ejufdem  tituli,  in  caque  nominan- 
tur  Picenum,  Flaminia,  nec  non  etiam  Apulia,  Calabria,  Brutii,  ct  Lucania,  at- 
qw  Somnium.    £ae  igitur  fuat,  quae  in  poftehori  iege  urbicariae  dicuntur,  fi 

Fla. 


DISSERTATIONES  HlSTORIC^.  7» 

Flaminiam  excipias,  quae  Italica  erar.  Ejufdem  codicis  lib.  ii.tit.  lo.  Gratianus 
ad  Frobum  praeteaum  fcribit,  ut  legem  de  privilegiis  per  obreptionem  impetrar 
tis  confirmec ,  per  omnem  Italiam,  tiim  etiam  per  nrbicarias  ,  Africanafqne  regio- 
nes ,  ac  per  omne  lilyricum.  Ecce  quatuor  dioecefes ,  quae  praei:e£lo  praetoni  Ita- 
liae  tum  teraporis  parebant,  vicariaius  Italiae,  vicariatus  Romae,  Africa  occiden- 
talis,  et  Illyricum;  ex  iis  autem  quatuor,  vicariatus  Romae  integer  provinciarum 
fuburbicariarum  nomine  comprehenditur.  Sigillaiim  vero  vicariatus  hujus  pro- 
vinciae  enumerantur  in  eodem  codice  llb.  ii.  tit.  28-  c.  7.  Campaniae,  Tufciae, 
Piceno,  Samnio,  Apuliae,  Calabriae.  Brutiis  et  Lucaniae  ....  in  omni  prae[la- 
tionis  modo  ,  quem  antiqua  folemnitas  detinebat ,  quatuor  partes  jnbemus  auferru 
Hae  autem  omnes  provinciae  hic  enumeratae  urbicariae  dilerte  dicuntur  ej>tfdem  ti- 
tuli  cap.  14.,  ubi  d^e  lege  ifta  haec  habentur.  Qttod  de  annonariis  funciionibus  per 
urbicarias  regiones  Clementia  noftra  concejjit.  Praetermittuntur  autem  in  fupeno- 
ri  enumeratione  quatuor  vicariatus  Romae  provinciae  :  Valeria  fcilicet,  quia  cum 
Samnio  confunditur ,  et  tres  infolae ,  qui  fuos  habebant  pcculiares  magiltratus, 
per  quos  veftigalia  exigebantur. 

Denique  regiones  (uburbicarias,  nec  univerfo  imperio  Romano  .  aut  fal^ 
tem  occidenti  refpondere,  nec  intra  centefimum  ab  urbe  milliare  coerceri  :  fed 
yicariatus  Romae  provincias  efle  evidentidime  demonftratur  ex  alio  Valentiniani, 
Valentis,  et  Gratiani  refcripto  ad  Arapetium,  quo  concedunt  Urficino ,  qui  prius 
in  Gallias  fuerat  relegatus  ablcedendi  copiam,  ea  tamen  legc ,  ne  ad  urbem  Ro- 
mam,  vel  certe  fuburbicarias  regiones  pedem  inferat.  Idquc  fe  facere  dicunt  in  ejus 
cratiam  naturae  fuae  manfuetudine  levigatos.  Porro  fi  regiones  fuburbicariae,  yel 
univerfo  imperio  Romano.  vel  faltem  occidenti  rcfponderent ,  quid  effct  ineptiu» 
quam  homini  cuidam,  velut  infignem  gratiam  conccdere,  ut  Gallia  excedat,  ea 
tamen  lege,  ne  pedem  in  univerfum  imperium  Romanum,  aut  faltcm  in  occiden- 
tem  inferat.  Ejufmodi  profeao  gratia  fummi  fuppHcii  loco  habenda  elTeL  Oiten- 
dendum  jam  fuperefi  provincias  illas  a  quibus  e.vcluditur  Urficinus  ,  eas  elfe,  quac 
vicario  urbis  Romae  parebant.  Hoc  autem  idem  imperacor  non  obfcurc  mdicat, 
cum  ad  Maximinum  urbis  vicarium  fcribit ,  ut  fingularum,  quibus  praeerat,urbium 
civibus  notum  faciat,  ne  Urfiunum  ejufque  focios  per  vetitas  rcgiones  iter  facerc 
patiantur.  Itaqueproi7?jf/^?ilIr.e  fiiburbicaiiae.  nd  quas  accedereUrficino  permillum 
nonerat  erant  iilae  omnes,  quibus  urbis  Roraae  vicarius  praeerat.Hae  funt  autem, 
ut  ex  notitia  imperii  conftat,  '  ampania,  Tufcia,  Umbria.  Picenum  fuburbicanum, 
Sicilia  ,  Apulia  ,  Calabria  ,  Brutii  ,  Lucania ,  Samnium  ,  Corfica  ,  Valeria ,  quae 
aliquando  cum  Samnio  confunditur.  Hae  funt  rationes  feu  conjeaurae,  quibus 
probatur,  provincias  fuburbicarias  eas  folum  qKq,  quae  vicario  urbis  Romae  iub- 
jeS.ae   erant. 

Nunc  ad  eos  me  converto-,  qul  ecclefias  fuburbicarias  nimis  anguftis  hmi- 
tibus  concludunt,  adferemes  lilas  co  iraau  contincn,  qui  pracfeao  urbis  parcbar,- 


I 


-71  15E  ANTIQUA  ECCLESI.^  DISCIPIINA 

ei  ultra  centtfimum  ab  ufbe  milliare  non  procendebatur.  Fuiidamentum  hujus  opi- 
nionis  eft  ,  quod  in  codice  Theodoiiano  lib.  12.  tit.  6.  1.  i.  de  calcis  cofioribus. 
•Gonftantinus  imperator  jubeat  ex  quatiior  regionibus,  trecentos  boves  i\d  vehendam 
ealcem  idbminiltrari.  Lex  ifta  infcripta  eft  piaefeclo  urbis  ,  unde  concludunt,  il- 
km  proprie  accipiendam  de  iis  regionibus,  quae  iplius  ditioni  fubjenrae  erant.  Illa 
autem  wkra  centefimum  ab  urbe  milliare  non  e.\tendebatur ;  ur  conftat  e\-  Ulpiano 
Hb.  i.  Jf-  4-  de  off.ciis  praefeBi  urbis,  et  apud  aut,  collat.  lege  Mof  fi>.  j.  ff.  de 
pela2;iariis ,  lib.  2.  cod.  Theodof.  de  integri  rejlittitions ,  et  I.  62.  de  haereticis, 
nec  non  ex  CafTiodoro  etMecenate  apud  Dionem  hb.  52.  Unde  concludiint,  previn- 
eias,  quae  ab  e'\us  nomine  urbicariae,  vel  fuburhicariae  diccbantur,  eo,  quod  ipfi 
fubjeQae  elient,  intra  centefimum  aburbe  miUiare  conclufas  fuide.  Hinc  volunt, 
eas  non  fohim  ab  Africa  et  Illyrico,  fed  et  a  SiciiJa  et  regionibus,  quas  vocant  ari' 
nonariai ,  diltinttas  fuille,  idque  probare  conantur  ex  multis  lcgibus,  ut  ex  leg-e 
cod.  Theodof.  Si  per  obreptionm,  quae  fic  habet  :  igitur  finceritai  tua  per  om- 
nem  Italiam,  ttm  per  urbicarias  Africanafqtii;  regioncs  ,  ac  per  cmne  Illyricum 
praelata  hujiis  oraculi  auEioritate  firmabit.  Siciham  item  ab  urbicariis  regioni- 
bus  fejungi  putant  Icgc  ^.de  extraordiiiariis  muneribus.  Ubi  haec  habentur  :  Non 
enim  per  Italiam  tantum  i  fed  etiam  per  urbicarias  regiones  et  Sicitiam ,  patrimo- 
nialium  et  emphyteuticorum  fundorum  vires  fervandas  ej]'e  cognovimiis.  Porro  hic 
Italiae  nomine  putant  defignari  omnem  Icahae  tra£lum  ultra  ccntelimum  ab  urbe  la- 
pidem,  idque  probare  contcndunt,  ex  his  verbis  legis  2.  Cod.  Theodof  Lie  integri 
refiitutione.  Piacuit  poji  covip!etum  vigef\mum  qtiintum  annitm  ad  interpretati' 
dam  contejldtionem,  in  urbe  Roma,  uj jue  ad  anni  tr.gefimi  extremum  d  em  fpa^ 
ti.t  prorogari,  intra  centejlmum  urbis  Roinae  milliarium  ,  per  cmnem  vero  Ita' 
liam,  ufjue  ad  anni  vigelimi  ncni  Jincm.  Dcnique,  inquiunt,  dilHnguuntur 
juburbicariac  region:s  sb  annonariis,  cum  Picenum  aliud  fit  fuburbicarium  ,  aliud 
annonarium,'  et  ita  Tufcia  aHa  fuburbicaria  ,  aiia  annonaria;  ergo,  quae  annona- 
riae  erant  provinciae,  fuburbicariae  non  eranc.  Hixc  orania  ferme  revocantur  $al- 
jnafii  ct  Go:hofrcdi  argumenta, 

Verum  iftorura  oplnio  parum  verifimilis  milii  vldefur  :  primum  Cnim  ille 
traflus  ,  qui  praefetli  urbis  ditioni  fubjeftus  erat,  dioecefis  minime  dici  poteft, 
nec  in  eo  plures  provinciae  integrae  continentur  ,  fed  tantum  provinciarum  partes. 
Falfum  enim  efi:  regiones  adfignatas  omnes  et  intra  et  extra  centefimum  ab  urbe  la- 
pidem  contineri  ,  ficut  e  contra  decem  annonarias  omnes  e.vtra  centefiraum  fuiflTe, 
haud  vcrum  cft.  Nam  cx  notitia  imperii ,  et  ex  itinerario  Anronini  Picenurr» 
fuburbicarium  extra  centefimum  ab  urbe  lapidem  fuiffe  conltat,  et  Umbriae, 
quae  annonaria  dicitur  ,  partem  maximam  intra  centefimum  lapidem  con- 
tlneri.  Adde,  quodLatium  novum  inter  provincias  nunquam  habitum  clt,  Va- 
leria  vero  nonnifi  ultimis  temporibus  ,  ut  patet  ex  notitia  Italiae  et  Pauli  diaconi 
hiftoria  Lougobardorum  lib.  2.     Ex  his  abuade  diruitur,  quod  nobis  ultimo  loco 

obji-    • 


DrSSERTATIONES  HISTORIC^.  73 

objicirur  ,  fubiirbicarias  provincias  ab  annonariis  di/linwui,  Et  certe  Idas 
praeftationibus  annonaiiis  fubjeflas  fuifle,  teftatur  lex  14,  Codicis  Theodo- 
fiani  de  indiilgentiis  debitorum  ,  hb.  9,  tit.  28.  .  qua  Honorius  irapera- 
tor  ,  annonariarum  fun£lionum  reh^ua  fuburbicariis  regionibus  indulfit.  Ita- 
que  primum  falfum  elt  ,  quod  adverfarii  furaunt  regiones  fuburbicarias  ab  an- 
nonariis  dill:in£las  fui(re.  At  cur,  inquiunt,  in  notitia  imperii,  Piceno  tantuni 
et  Tufciae  fuburbicariarum  provinciarum  nomen  imponitur,  et  quidem,  ut  diftin- 
guantur  a  Ficenoet  Tufcia  annonariis?  Rcfpondeo  haec  nomina  iliis  effe  impofita, 
ut  a  fe  invicem  diftinguerentur ;  at  inde  colhginequit,  nuilam  e  provinciis  annona- 
riis  fuilFe  fuburbicariam.  Nam  cum  trailum  Lutetiae  vicinum  Franciam  adpcllo, 
non  propterea  nego  alias  provincias  GaHiae  ad  Franciam  pertinere.  Et  certe  cogun- 
tur  ipfi  adverfarii  huic  argumento  refpondere  :  nam  Latina  regio ,  et  Valeria,  quas 
fuburbicarias  dicunt,  in  notitia  imperii  non  adpeilantur  fuburbicariae.  Cur  ergo 
quum  fint  quatuor  hujufmodi ,  duabus  tantum  id  nomen  imponitur  ?  Porro  non 
id  idcirco  dico,  quafi  credam  omnes  regiones  annonarias  fuifle  etiam  fuburbicarias: 
fed  quia  ex  fuburbicariis  erant  quaedam  annonariae,  et  cx  annonariis  quaedam 
fuburbicariae,  quacdam  vero  non  ;  fic  Picenum  annonarium,  feu  Flaminia,  non 
erat  fuburbicaria ,  et  idcirco  ab  alio  Piceno  hoc  nomine  diftinguitur. 

Ex  lege  de  calcis  coEloribiis  nihil  omnino  colligcrc  pofTunt,  ncc  enim  habef 
illa  lex,  quae  fint  iftae  quatuor  provinciae,  quas  ve^urarios  equos  fubminiftrare 
oportebat,  nec  has  tantum  fuburbicarias  fuiffc  dicit.  Et  fane  lcrracinenfcs  ,  qui 
inCampania  funt  1.  3.  tit.  eodcm  intcr  cos  nuaierantur,  qui  calcem  praeftabanr.  Ei 
eo  vero,  quod  lex  ifta  ad  praefe£luni  urbis  dirigatur,  minimc  fcquitur,  has  quatuor 
provincias  ejus  ditioiii  iubjeclas  fuiffe,  fed  ad  fummum  eum  curavifi"e,  ut  calx  Ro- 
mam  deferretur.  Quod  vcro  aiunt  fubuibicarias  regiones  ab  Itaiia  et  Africa  diftin- 
gui,  verum  cffe  fatcmur,  fi  Italiae  nomcn  ftrifle  fumas,  ut  in  notitia  imperii  pro 
provinciis  Italiae  vicario  fubjcQis.  At  eas  a  Sicilia  diftingui  neoamus;  nam  illa 
vicario  urbis  Romae  parebat,  ac  proinde  ,  uti  diximus,  inter  fuburbicarias  erar. 
Cur  crgo,  inquies,  in  lege  de  extraordinariir  tnuneribus ,  illa  feorfim  a  fuburbi- 
cariis  enumcratur?  RefpondetSirmondus,  id  propterea  faclum  ,  quod  iila  fuunr  ha- 
beret  rationalem  privatum ,  cum  caeterae  fuburbicariae  haberent  rationalem  Ro- 
mae  ,  ut  conftat  cx  notitia  imperii  fefl:.  43-  Et  fane  ,  ut  argumentatur 
idem  Sirmondus  adverfus  Salmafium  :  Si  Siciliam  a  Juburbicariis  lex  ill* 
penitus  excludit  :  de  lege  altera  ,  quac  unica  eji  in  codice  Theodojiana ,  fi  per  ob- 
reptionem ,  quid  cenjes?  Quaeroenim-,  cum  praefecio  Italiae  ,  et  Illifrici  praeci- 
pit  imperator,  ut  perorancmltaiiam,  tum  ctiam  per urbicarias  Africanafque  regio- 
nes  ,  ac  per  omne  lUyncum  ,  quum  (Aoc  eji,  per  omnes  praefeLlurae  illius  dioece-. 
Jes)  legem  promulget ,  Siciliam  ecquo  putas  harum  partium  capite  contineriJ  £x» 
clufam  enim,  opinor,  non  diccs,  quum  Italiae  praefeSio  parutffe  Siciliam  non  dubi' 
tes.  Qua  igitur  in  parte  comprehenfam  putas?  lUyricnne  an  Africa,  ridi-ulum 
Jitjujpieari  :  nara  Italiae  infulam  fuijfs  Siciliojn ,   quis  nefctt  i    Sed  lum  Italiae 

S  duas 


74  DE  ANTIQUA  ECCLESI7E  DiSCIPLINA 

dnae  fuerint  dioecefes  ,  quae  in  hac  lege  diflingtimuur  y  Italia  et  urhicaria  ,  ad 
Jtaliae  dioecefni  pertinuifje  Siciliam  ,  quum  Itairae  vicario  non  fubeffct ,  ahfurdum 
efl  adfirmiire.  Rcjiatergo,  ut  urbicarianim  numero  comprehendatur.  Hacc  Sir- 
n-iondus,  quem  confulac  is ,  qui  pliira  volet  de  fuburbicariis  ,  et  cum  eo  Salmafii» 
Gothofredi,  Alexandri,  aliorumque  lucubrationes,  qui  quaeftionem  hanc  ex  pro- 
fefTo  magna  animorum  concertatione  traftarunt.  Nos  aiitem  ea,  quae  verifimilio- 
ra  nobis  vifa  funt,  fine  uUo  partium  Itudio  defendimus,  actria,  ni  fallor  ,  often- 
dimus.  Primum  eft  regiones  et  ecclefias  fuburbicarias  eas  minime  dici  pofte,  quae 
longe  ab  urbe  femotae  erant,  nihilque  abfurdius  fingi,  quam  hoc  nomine  omnes 
imperii,  vel  occidentis  provincias  et  ecclefias  adpellari.  Secundum,  provincias  et 
ccclefias  fuburbicarias  ultra  centefimum  ab  urbe  milhare  protendi.  Tertium  veri- 
fimilliroum  effe,  eas  omnes  regiones,  quae  vicario  urbis  parebant  ipfamque  Sici- 
liam  ,  provincias  fuiffe  fuburbicarias  et  ecclefias  fuburbicarias  eas,  quae  in  iflis 
regionibus  pofitae  erant,  quarum  exarchus  erat,  feu  patriarcha  Romanus  epifcopus. 
Haflenus  de  forma  et  diftributione  ecclefiarum  a  nobis  dvQum  eft,  nuBC  de  fbrma 
iudiciorum  ecclefiallicorum  agendum  eft. 


DE 


DE 

ANTiaVA  ECCLESIAE 

D   I   S   C   I   P   L   I   N   A 

DISSERTATIONES  HISTORICAE. 


DISSERTATIO    II. 

De  forma  jiidiciorum  eccUfiaJlicorum ,   ubi  de  adpeUationikiT  adverfus  nuperam 
Chrijiiaui  Liipi  de  iliir  lucubrationem. 

PRAELOQVIVM. 

In  omni  focietate  nece/Te  eft  aliqnos  efTe  controverfiarum  judices,  necnon  allquam 
judicandi  formam  reperiri  ,  circa  res  illas,  quae  finem  et  faiutem  focietatis  re- 
fpiciunt.  Cum  ergo  finis  focietatis  fidelium  fit  vita  aeterna  per  fidem  et  bonos 
mores  adipifcenda,  bonumque  illius  commune  fit  confervatio  fidei  et  integritatis 
morum  in  fingulis  ecclefiae  membris,  haud  dubium,  quin  ecclefia  fuos  habere  de- 
beat  judices,  qui  de  hisftatuant,  nec  non  legitimam  ac  certam  de  his  judicandi 
formam.  lllud  porro  inter  omnes  conftat  ^coseflTe  in  ecclefia  controverfiarum  ju- 
dices,  qui  chriftianos  in  fide  et  moribus  inftituunt,  quales  fuerunt  apoftoli  et  poft 
apoftolos,  epifcopi  et  paftores  ,  qui  finguli  in  ecclcfiis,  quibus  praefunt ,  judices 
dici  poffunt.     Si  vero  aliqua  gravior  quacftio  fitcxorta,  tunc  in  unum  conveniie 

K  i  debenti 


•j6  CE  ANTIQ.  ECCLESI^'  DISCIPL, 

debent  ,  nf  mutuo  deliberent  et  finem  controvcrfiae  fimul  imponant.  Sic  apoftoil 
in  unum  convenientes  cum  renioribus  Hierofolyrnis  quaeftionem  de  legalibus  fi- 
nierunt.  Poft  iitos  eadem  conruerudo  manfit,  et  certa  quaedam  judicandi  foriaia 
flatuta  eft.  Qaum  enim  epifcopi  in  fingulis  ecdellis  effent  conftituti,  qui  fupra 
presbyteros  eminebani,  his  perfonarum,  quae  in  illorum  eccleliis  degerent,  et  con» 
trovcrfiarum  iilic  ortarum  judicium  attributum  eft  :  fed  ita,  ut  fimul  cum  dero, 
hoce(t,  cum  aliis  presbyteris  judicarint.  Ab  iftorum  judicio  provocatio  concefTa 
ad  metropolitanum  epifcopum  ,  cum  quo  judicabant  cneteri  epifcupi  provinciae, 
Hacc  videntur  efle  eitra  omnem  controvcrfiam.  At  illud  iuter  muUos  controver- 
titur,  utrum  a  metropolitani  et  fynodi  provinciae  judicio  ex  veteri  ecclefiae  dtfcL- 
pliua  provocatio  concederetur, 

Duplex  atnem  difting-ui  folet  caurarum  genns,  quafum  aliae  majorcs  dicuntur, 
tliae  minores.  Majores  funt  eae ,  quae  vel  ad  cpifcopos  vel  etiam  ad  difcipliHam 
aliquam  graviorem  fpeflant:  minores  vero  dicuntur  eae,  in  quibus  agitur  de  pres- 
feyrerorum  et  clericorum  judicio,  vel  de  aliqHO  leviori  dilciplinae  capite,  quod  ec- 
elefiam  aliquam  privatam  adiingar.  De  his  omnibus  qi  aerirur  ,  utrum  pro- 
Vocatio  detur  ad  Romanum  pontificem?  Alii  in  omnibus,  alii  vero  in  majoribus 
tantum  provocationem  locum  habere  contendunt.  Caeteri  negant  antiquitus  ajudi- 
«iis  quibuslibet  fynodorura  ad  Romaniam  pontificem  dTz  provocatum. 

Scripfere  porro  de  illa  quaeftione  complures  ma^nl  nominis  vlrf.  Nam 
W  Faronium  et  Bellarminum  mitram,  quaeftio  ifta  noviflime  inter  noftros  acriter 
agitata  eft,  poft  editioiiem  libri  de  concordia,  autlore  Petro  dc  Marca  archiepifcopo 
'Jolofano  ad  Parilienfis  ecclefiae  adminifirationem  deflgnato.  In  eo  quippe  negat 
iMc,adpeIlationeo  ad  Romanum  pontificem  olim  et  ejc  veteri  jure  in  ufu  fuiffe.  f  juf- 
dcm  fententiae  eft  Launoius  Panfienfis  rheologus  eruditioae  infignis.  Iftos  ndgrei^ 
fus  eit  Davidius  auftor  iibri  Gallicc  editi,  de  judiciis  epifcoporum  canonicis.  Hunc 
ccnfutavit  anonymus  non  ignobilis  in  libro  de  antiquis  et  majorihus  epifcoporum 
raufi!,  lypis  mandato  Lcndii.  In  eamdcm  arenam  defcendit  eruditus  Leonisopc- 
rum  ediror  Pafchafius  Quenellius  in  difTeriationibus  ad  Leonem,  quae  tom.  2.  repe- 
riuntur.  Acceffit  his  opus  Gerbafii  doftoris  Parifienfis,  qui  Davidium  adgreditur, 
i?cet  a  fentenria  Petri  de  Marca  circa  praefentis  temporis  difciplinam  diflentiar.  Ifto- 
rumlibri,  ut  fieri  folet,  a  Romanis  damnati  a  noftris  epifcopis  propugnati  funt. 
Pro  Romanis  refpondendi  provinciam  fibi  fumpfit  Chriftianus  Lupus,  qui  oper« 
ifto  vixdum  abfoUito  e  vivis  excefl^it.  Vir  certc  bonus,  ut  fcrtur,  et  meliori  caufa 
dignus.  In  eius  tamcn  opere  animi  aequitatem  et  modeftiam  rcquiro.  Nam  Ji 
quaeftionem  iftam  fine  felle  et  amice  traftafTet,  quis  eum  reprchenderet?  Quis  in- 
cufaret?  At  tanris  probris  viros  infignes  et  catholicos  afificit,  rot  in  eos  maledi£l4 
consrerit,  ut  dignum  mihi  videatur  opus  ejus  in  perpctuum  abftondi  ,  quod  fucco 
loligini»  ubii<iuc  inibutura  eft      Infcnhit  illud ,    udverjur  prophanai  vosum  novitam 


DISSERTATIONES  HISTORIC.?:.    Ttismr.  27,  77 

ies,  adverftts  qjiofdam  jemporum  novatores.  Pctrom  de  Marca  archiepifcopiim  y 
V^uenellium  Orarorii  presbyrerum,  Gerbafium  doQorem  Sorbonicum ,  ct  Garne' 
rium  Jefuitam  iioyatorum  nomine  defignans,  et  eos  indignis  modis  i^Lique  prof» 
cindens  ac  haereticis  femper  adjungens.r  Parcent,  ut  non  dubito,  viri  ilii  piiffimi  ef 
charitatis  amantifli.Tii,  parris  Lupi  manibus,  et  hanc  illi  ofFenfam,  prout  chriftia-» 
nos  decet,  condonabunt,  quam  minam  et  illi  Deus  omnino  condoner.  Nos  certe 
camdem  traclaturi  materiam  ,  licet  non  poflimusnon  eum,  ficubi  quidpaulogravius 
^icat,  rcfeJlcre,  nc  verbo  quidem  memoriam  iilius  laedemus;  fcd  ubi  fe  dederit  oc- 
cafio,  rationes  ejus  ac  refponfa  folummodo  excutieraus.  Caeterum  duae  d>nertatio- 
nis  hujus  partes  crunt,  feu  capita,  in  primo  quacftion-em  juris  examinabimws,  tt 
canones  anriquos  circa  epifcoporum  judicia  exponemus:  in  fecundo  fafta,  quae  ed 
adpellationes  ad  Komanum  pontiHcem  probandas  adducuntur,  cxAminsbiflMJ», 


gwpw^lP— ——————— ar 


5  j  CAPUT 


j  X)E  ANTIQ.  ECCLESI.^    DISCIPL. 

C  A  P  U  T    I. 

h    quo  examimtiir  quaeJJio   juris. 

De  eanone  concilii  Nicaeni. 

Nullos  habemus  canones  authenticos  Nicaenis  antiquiores.  Ex  his  canon  quin- 
tus  eft  de  judiciorum  forma,  ab  hoc  exponendo  ordiemur:  Sic  autem  fe  ha- 
bet,  ds  his,  qui  communiane  privaiitur  ,  feu  ex  clero,  feu  ex  laico  ordine  abepifco- 
pis  per  unamquamciue  provinciam,  Jententia  regularis  ohtincat ,  ut  lii,  qui  abji. 
ciiintur ,  ab  aliis  non  recipiantur.  Requiratur,  autem  ?ie  pufillanimitate,  aut^  conten- 
tione,  aut  alio  quolibet  epijcopi  vitio  videatur  a  congregatione  feclujus.  Ut  hocer- 
ffo  decentius  inquiratur ,  plamit  per  imamquamque  provinciam  bis  in  anno  concilia 
cekbrari,  nt  communiter  omnibus  fimul  epifcopis  congregatis  provinciae,  difcutian- 
tur  hujufm^di  quaejiiones,  etfic,  qui  fuo  peccaverunt  evidmter  epifcopo ,  excommti' 
nicati  rationahiliter  ab  omnibus  aejiimentur.  Ufquequo  vel  in  covmuni,  vel  epifca- 
po  placeat  hugianiorem  pro  talibus  ferre  fententiam.  Concilia  vero  celebrentur  , 
unum  quidem  ante  quadragefimam  pafchae,  ut  omni  d/Jfenfione  fublata  munus  offera- 
tur  Deo  purijfimum,  fecundum  vero  circa  tetnpus  auiumni.  Hoc  in  canone  judicium 
omjie  definitivum  epifcopis  provinciae  committitur,  fine  uUo  recurfu,  aut  provo- 

catione. 

Refpondent  vulgo  hic  agi  de  minorum  clericorum  in  caufis  criminalibus  ju- 
dicio,   non  de  epifcoporum  damnationibus.     Idque  poft  aUos  adfirmat  Chriftianus 

Lupus  cap.  12.  .        .      ^  ,  ,  . 

At  refponfio  ifta  nullo  negotio  difjicitur.  Fruno  enim  etiamfi  daretur,  hic 
tantum  nominatim  mentionem  fieri  de  judiciis  presbyterorum  et  diaconorum,  quis 
non  ex  his  intelligat,  cumdem  circa  epifcoporum  judicia  morem  fuiffe;  nam  fi  quae 
illorum  fuifiet  praerogativa,  fi  quae  peculiaris  ad  eos  judicandos  forma  in  ufufuif- 
fer,  nonne  concilium  Nicaenum  cafum  hunc  in  fuocanoneexciperedebuiffet?  Dein- 
de  canon  non  modo  latus  eft  de  judicio  unius  epifi:opi  in  clericum  aut  lai- 
cum,  fed  etiam  generaUum  de  judicio  plurium  epifcoporum  in  quemUbet.  De 
his,  qui  communione  privantnr  ab  epifcopis  per  unamquamque  provinciam,  noti 
dicit  ab  epifcopo  per  unamquamque  paroeciam  ,  feu,  ut  nunc  loquuntur,  dioe- 
cefim.  Additur,  ut  qui  abjiciuntur  ab  aliis ,  non  recipianttir ,  nonautem,  ut  qui 
sbjiciuntur  ab  uno  epifcopo,  ab  aliis  non  recipiantun  ac  proindc  loquitur  conci- 

iiuta 


DISSEKTATIONES  HIST0RIC.5:.  Dissert.  If.  79 

iium  de  omni  excommunicationis  gcnere,  five  ab  uno  epifcopo,  five  a  pluribaS  la- 
ta  fuerit;  tura  adverfus  clericos,  tum  adverlus  laicos.  Epifcopus  autem  ex  clero 
eft,  et  cxcommunicari  potelt  a  fynodo  provinciae.  Et  certe  nemo  dubitare  poteft  , 
quln  concilium  hoc  canone  judicium  epifcoporum  ,  non  fecus  ac  caeterorum  cleri- 
corum  judicio  fynodi  provincialis  pcrmittar,  Primo  cnim  concilio  provinciali  ju- 
dicium  tribuit,  et  examcn  excommunicationum  ab  epKcopis  latarum  in  clericos  , 
quod  fieri  non  poteft,  quin  de  epifcopo  judrcium  feratur.  Secundo,  fi  provinciae 
fynodo  non  committeretur,  hoc  canone  judicium  epifcoporum,  cflTet  epifcopus  ex- 
lex  et  a  nullo  judicari  poffet.  Denique  certnm  eft  ex  ufu  et  difciplinahujustempo- 
rif,  epifcoporum  caufas  in  fynodis  provinciae  traflatas  et  judicatas  fuifTc.  Itaque 
eanon  intelligendus  tam  de  epifcopis  quam  dc  caeterls  clcricis. 

Porro  Judicium  fynodi  provinciae,  cujus  in  eo  fit  mcntio,urtimumeft,  necab 
eo  datur  ulla  provocatio.  Jubentur  enim  a  fynodo  excommunicaii  tamdiu  extra 
communionem  manere,  donec  eifdem  epifcopis  vifum  fuerit  humaniorem  ferrefen- 
tcntiam.  Jam  vero,  fi  poft  illorum  judicium  aliqua  fuifret  concefTaprovocatiOjnon 
hoc  dixiffet  coHcilium,  fed  dummodo  fuperior,ad  quem  provocatio  fafta  fuerir,  ju- 
dieium  confirmer,  Uno  verbo  fupponit  concilii  Nicaeni  definitio'  judicium  cpifco- 
porum  provinciae  a  nullo  alio  judice  infirmari  poffe,  quam  ab  ipfis  epifcopis  pro- 
vinciac,  qui  iJIud  tuleranr,  Adverfiis  haec  objicir  Chriftianus  Lupus,  adeo  verurr» 
efFe  hic  mentionem  fieri  tantum  presbyrerorum  et  diaconorum,  ut  concilium  id 
manifefte  defignet  his  verbis .  qui  jiio  peccaverunt  epifcopo,  vel  ut  haber  Hervetj 
vcrfio :  /  quos  epifcupum  offendiffe  conjiiterir.  Ex  quibus  parcr  mencioHem  hic  eflTe 
dericorum  epifcopo^  fubjeSlcrrunT, 

Refpondeo,  concilium  quidem  fpecialiter  loqui  de  clericis  epifcopo  {xib]ei\is, 
quia  illae  caufae  frequentioreseranr;  fed  praeterea  ex  illorum  verbiscolligi  eamdem 
fuifTe  difciplinam  fervatam  in  judiciis  epifcoporum,  et  inrentionem  eoxum  fuif]£, 
xit  cadem  fcrvaretur. 

f  ir. 

No/tra  eanonis  Nicaeni  expojttio  confirmatur  ex  jequentiutR 
fywjdjrum  decretis^ 

£x  fequentium  fynodorum  decretis  elucefcef,  et  abun  Je  confirmabitur  noftra  cff- 
nonis  Nicaeni  expofitio. 
Secunda  generalis  fynodus  omnem  adminiftrationem  rerum  ecclefiafticarura 
fynodo  provinciae  concilii  Nicaeni  dccreto  commifTam  effe  adfirmat  can.  s.  tom.  2, 
Conc.col.  ir)54-fervata,quaepi-aeJcriptaefidegubernationibus,  regulamanifejhm,  quof 
illa,  quae  funt  per  unamquamque  provinciam,  ipfuffynodus  provinciae  adminijlret, 
Jicut  NuAino  eonjiat  decretum  ejfe  confiliQ^    Af  intcr  ca,  quaeperunamquamquepro>- 

YiOf 


^o  CE  ANTIQ.  ECCLESI^  DISCIPL. 

yinciam  occurrunt ,  maximi  momenti  eft  eplfcoporum  delinquentium  correO:!o  et 
4epoCtio.  Ergo  ex  fententia  Nicaeni  concilii  et  Conftantinopolitani  ad  fjnodum 
provinciae  tota  pertinet, 

Refpondet  Chriftianus  Lupus  hoc  canone  concilii  Conftantinopollrani  non 
fixplicari  quintum,  fed  fextum  Nicaenum-  Verum  five  quintus,  five  fextus  ex- 
uiicetur,  noftra  quid  intereft?  Modo  hoc  habeamus  Coiiftantinopnlitanae  fynodi 
patres  eiiftimade  omnem  adminiftrationem,  ac  proinde  juuicia  epiicoporum  perti- 
Here  ad  fynodum  provinciae  fecundum  regulam  et  menteni  Nicacnorum  patrura. 
Vcrumtamcn  Lupus  hac  in  re  fallitur  ;  nam  licct  prima  canonis  hujus  Conitantino- 
politani  pars ,  fextum  Nicaenum  refpiciat,  fecunda  tamen  refpicit  quintum:  nan» 
in  fcxto  nuUa  fynodi  fit  meniio,  nec  ei  tribuitur  adminiftratio  proTinciae,  fed  epi- 
fcoporum  Alexandrini  ct  Amiocheni  jura  fervantur.  Cum  igitur  in  hac  fecunda 
partc  cancKis  fccundi  Conftantinopolitani  fiat  mentio  fynodi  provinciae,  refpicitur 
ad  quintum  canenem,  ubi  de  fynodi  provinciae  judiciis  agirur,  non  ad  iextum  , 
ubi  de  iUis  nc  verbum  quidem.  Unde  Lupus  feipfum  veluti  retra£lans  cogiiur  ad- 
derepag.  III.  Quintum  ft  tangat ,  tangit  admodummodice.  Nullam  tamcn  aliam 
C«fpori.fionem  adhibet. 

/    Canonem  quintum  Nicaenum  eodem  modo  intcllexerunt  Africani  In  concilii 

Ep.  ad  Caeleft.  ubi  iic  eum  adloquuntur.  Praefato  debitae  falutationis  officio  impen- 

dio  deprecamur,  ut  deinceps  ad  vejiras  aures  hinc  venientes  nonfacilius  admittatisf 

ftec  nobii  excemmunicatos  in  communionem  velitis  admittere ,  quia  hoc  etiam  in  Ni- 

caeno  concilio  definitum  facile  advertit  venerabilitas  tua:    nam  etfi  de  inferioribut 

dericis  vel  laicis  videtur  ibipraecaveri,quantomagis  hoc  de  epifcopis  voluit  obfervarit 

m  infua  provincia  a  communione  fufpenfi  a  tita  fanBitate,  vcl  fefiinato  ,  velpraepro- 

pere  indebite  videantur communioni rejiitui-,quia  etnuUa  patrum  definitionejioc  eccle- 

fiiie  derogatim  efi  Africanae,  et  decreta  Nicaena,  five  mferioris  gradus  clericos  , 

five  ipfof  epifcopos  fuis  metropolitanis  apertijftmc  comwiferunt.      Prudentijfime  enim 

juJiiffmecjue  providerunt ,  quaecumque  negotia  in  Juis  Incis  ubi  orta  Junt  finienda  , 

nec  unicuique  provinciae,  gratiam  fanfii  Spiritus  defuturam,  qua  aequitas  a  Chri- 

fl:  facerdntibus  et  prudenter  videatur,et  conjiantijfme  teneatur.      Ubi  apertiffime 

idhrmant  illi,  epifcoporum  non  fecus  ac  clericorutn  judicia  in  fynpdo  provinciae 

tuxta  Nicaenae  fynodi  re^ulam  terminari  debere.  Scd  quia  hos  controverflacnoftrae 

judices  admittere  recufat  Chriftianus  Lupus,  audiat  Innocenrium  primum  in   Epift. 

ad  Viclricium  Rhotomagenfem  epifcopum  cap.  3.     Si  quaecaufae,  inquit,  velcon- 

jentiones  inter  clericoi  tam  fuperiorit  ftnt  ordinis  quam  inferions  Jint  exortae ,  utfe- 

eundum  fynodum  Nicaenam  c^.ngregatis  ejufdem  provinciae  epijcopis  jurgium  termi- 

nefur.     Addit  equidem,  Jine  praejudicio  Romanae  eccUjiae.     Sed  id  de  fuo  ec  mihi 

fatis  eft,  quod  agnofcat  canonem   quintum  conciiii  Nicaeni   intelhgendum  e/fe  de 

majoribus  epifcoporum  caufis.     Sic  quoque  Chryfoftomus  Ep.  ad  Innoccnt.  probac» 

non  potuiflTe  fc  a  tranfmarinis  epifropis    judicari,     quia  fecundutx»    leges   patruia 

£)p<^rtet  In  ^uibufeuin^ue  proYineiis  rufi  negotia  crs^&rit 

Aate 


DIS5ERTATI0NES  HlSTORICiE.  Dissert.  II.  gi 

Ante  hos  eadem  docuit  Cypriaiius  Epift.  54,  N4ot,  inquit,  cum /latutum 
ftt  omnibus  nobis ■,  et  acquum fit  pariter  ac  jujhm,  ut  uniufcujufque  caufa.tllic  au. 
diatur  ,^  ubi  eft  crimen  admiffum ,  et  jlngulis  paftoribus  panio  gregis  Jit  afcripta  , 
quam  rcgat  unufquifque  etgubermt,  rationcm  fui  acius  domino  redditurus :  opor- 
tet  utique  eos,  quibus praefumus,  non  circ7rmtnrfare,  nec  epifcoporum  concordiam  C9- 
haerentem  fua  jubdola  et  fallaci  temeritate  collidere,  fed  agere  illic  caufam  fuam, 
ubi  et  accufatores  habere  et  teftes  fui  criminis  poffmt.  Videtur  hic  Cyprianus  de- 
fignare  canonem  illum  vetuftum  apoftoiicum,  quocavetur,  ne  ab  aliquibus  ejeBi 
ad  alios  accedant.  Quae  quidem  rcgulae  generales  funt,  et  omnesomninoclericosac 
proinde  cpifcopos  completluntur.  Addc,  quodratio  proptcr  quam  vetantur  externa 
judicia,  nempc  quia  ibi  debet  fieri  judicium,  uhi  crimen  admijjum  eji,ubi  tejies  et 
accufatores  funt,  epifcopos  aeque  ac  caeteros  clericos  artingir. 

Idem  luculenter  confirmatur  ex  concilio  Antiocheno,  in  quo  diferte  de  epi- 
fcoporum  judiciis  fit  mentio-.  Hujus  canoncs,  ut  alias  diximus,  in  concilio  Chal- 
cedonenfi  et  deinceps  in  ccdefia  univerfa  funi  in  auflorltatem  admifti.  Inter  hos 
canon  15.  ex  interpretatione  Dionyfii  fic  habet;  Si  quis  epijcopus  de  certis  crimini- 
bus  accujatus  condcumetur ,  ab  omnibus  epifcopis  ejufdem  provinciae  ,  cunciique  con. 
(tnantes  eamdem  contra,  eiim  formam  decreti  protulerint ,  hunc  apud  alios  mi- 
nime  judicari  ,  fed  firmam  concordantium  epijtoporum  provinciae  manere  au- 
Boritatem.  Ita  fi  conveneriat  epifcopi,  illorum  fententia  rata  erat,  nec  a  quo. 
quam  poterat  diffolvi.  Si  vero  non  convenirent,  ut  nonnunquam  fieri  folet  fta. 
tuit  eadem  fynodus  Can.  4.  ut  (tunc)  metropolitanus  epijcopus  a  vicina  provincia 
judices  alios  convocet,  qui  cantrover/iam  toUant,  ut  per  eos  Jimul  et  comprovinciaUf 
epifcopos ,  qu«d  jujium  fuerit,  approberur. 

Itaque  omnis  caufa  epifcoporum  juxta  Antioclienos  canones,  vel  cpifcopo* 
rum  fynodi  provinciae  judicio,  fi  conveniant,  vel  fi  variet  illorum  fentcntia,  fini- 
timorum,  et  comprcvincialium  arbitrio  plane  terminatur ,  nulio  poft  hacc  rclifto 
loco  adpellationis  ad  fuperius  aliquod  ecclefiafticum  iribunal. 

Nihilominus  tamen  in  eadem  fynodo  videtur  aliquid  innovatum  circa  ecclc- 
fiaftica  judicia  in  gratiam  refcriptorum  imperatoris,  idque  Canone  i2.,qui  fic  fe 
habet:  Si  quis  a  proprio  epijcopo  presbyter ,  aut  diaconus ,  aut  a  fynodo  fuerit  epi- 
fcopus  forte  damnatus ,  et  imperatoris  auribus  molefius  extiterit ,  oporteat  ad  majut 
epijcoporum  converti  concihum  ,  et  quae  putaverint  habere  jufia  phrimis  epijcopis 
Juggerant,  et  eorum  difcujftones  ac  judicia  praejiolentur.  Qui  quidcm  canon  cutn 
illis  ,  quos  modo  protulimus,  pugnare  videtur :  nam  in  ilJis  foprema  conftituun- 
tur  fynedi  provlnciae  faliem  finitimis  adjeftis  judicia;  at  in  ifto  datur  recurfus  ad 
majorcm  fynodum:  fed  fi  res  accuratefpe£letur,  facile  fecum  invicem  concihabun* 
tur  hi  canones.  Tune  enim  tantum  datur  rccurfus  ad  majorem  fycodum,  quando- 
quidem  refcripta  obtmuit  ab  imperarore,  quibus  caufa  ejus  retrsQari  jubebarur. 
Quippe  mos  erat  imperatorum  concedere  refcripta  ad  revifionem  caufarum  a  f.jpre- 
mis  ctiara  jndicibus,  ut  a  praefefti,  praetorio  latarum  conftat  cx  J.  i6.c.  defunct 
praefeai  praetorio.     Utigantibuf  in  amplijfmo  praefeanrde  praetorianae  judicio 

^  non 


|4  DE  ANTIQ.  ECCLESI^  DISCIPL- 

fion  provo:andi,fed  fupplicandi  t:-ceiitiam  concedimuj.  Hoc  remedium  In  Co6.de 
adpellationibiis  leo^e  nlt.  vocarur  rctraSatio.  Varia  hujus  rci  in  rebus  ecclelklHcis 
cxempla  fubminiltrat  l'etriis  de  Marca,  hujus  obfervationis  autlor:  fic  Achanalii 
caufani  in  fynodo  Sardicenfi  ju^ru  imperatorum  retratlatam  zih  probat  ex  ifhs  ver- 
bis  epift.  Synodicae  ad  Julium.  A'a7ri,  inquiunt  in  il!a  epifcopi,  religiuftjjimi  im- 
pcratores  pcrmife?-nTit ,  ut  de  integro  iiniverfi  difcufja  trafiarentitr.  Quali  fine  i!- 
lorum  permifFu  iflud  non  licuerit.  Sic  Phofinus  ]am  damnatus  ab  imperatore,  im- 
petravit,  ut  iterum  ejus  caufa  in  Sirmienli  conventu  ageretur.  Sic  etiam  ChryfolK 
tcfte  Palladio  judicatus  a  fynodo  ad  Quer^jum  petiit  ab  Arcadio,  ut  aliud  concilium 
celebraretur,  in  quo  caula  ilta  trattaretur.  Jtaque  fynodus  Antiochena  non  ordi- 
rarie  conceditprovocationem  ad  mcjorem  {}'nodum,  fedtantum  permirtit  imperatori- 
bus ,  ut  ^\  caufam  alicujus  clerici  vel  epifcopi  haud  bene  judicatam  effe  cenfeant  , 
majorem  fynodum  indicere  poffinr,  ubi  iterum  retraQetur.  Quod  mirum  efle  non 
debet,  cum  omnes  paulo  majores  fynodi  ab  imperatoribus  tunc  convocarentur,  At 
in  cafibus  ordinariis,  ubi  non  intercedit  imperatoris  auQoritas,  nullam  provoca- 
tioncm,  aut  revifioncm  cuiquam  conccdunr  ;  fed  volunt  judicium  finiri  aprovinciac 
epifcopis,  fi  convenianr  ,  adjunftis  vicinioribus ,  {\  inter  epifcopo3  proviiiciae  fir 
diffenfio.  Porro  licet  ifta  expofitio  Petri  deMarca  fit  ingeniofe  omnino  excogitata, 
vereortamen,ut  non  fit  fatis  folida.  Mallem  igitur  canonem  hunc  ita  exponere,  ut 
maior  quidem  fynodus  celebrari  debear,  non  ad  petitfonem  aut  provocationem  dam- 
iiati,  fed  ad  eorum,  qui  ipfum  damnaverunt,  petitionem,  ut  fcilicet  ille,  qui  damna- 
tus  novas  res  molitur,  et  judicio  in  fe  lato  ftare  non  vult,  compefci  pofiit.  Ita  ui 
fenfus  fit  canoms  :  fi  quis  damnarus  ab  epifcopis  provinciae  pervicax  fit,  et  im- 
peratorem  follicitet,  ut  reftituatur  ,  oportet,  ut  ii,  a  quibus  damnatus  e/t,  fynodi 
maioris  auftoritatem  adhibcant ,  ur  ejus  caufa  ibi  cognita  nullam  excufationem  af- 
ferre  poflit.  Id  certc  ftatuunt  concilii  Conftantinopolitani  patres  canone  6.  Qitod 
fi  cvenerit,  inquiunt,  ut  provinciales  epifcnpi  crimina,  quae  epifcnpn  intentata 
funt,  corrigere  nonpojfint,  tunc  ipfjs  ad  majorem  fynodinn  dioecefs  illtut  epifcopo- 
Tum  pro  hac  cauja  convocatorum  accedere.  Si  quis  autem  liis,quae,  ut  prins  dccla. 
ratumeji,  decreta  fuerunt  contemptis ,  aufus  fuerit  vel  imperatoris  aures  molcjiia 
afficere,  vel  jaecularium  principum  judicia,  vel  univerfalem  jijnodum  perturbarene' 
gleclis  dioecejis  epifcopit ,  eum  nullu  modo  effe  ad  accnfationem  admittendum.  Ita- 
qiie  canonibus  Antiocheno  et  Confkntinopolitano  non  datur  facultas  damnnto  ad 
majorem  lynodum  provocaiidi ,  fed  tantum  conceditur  epifcopis  judicibus  majoris. 
fynodi  auQbritate  uti,  ut  damnamm ,  fipervicax  fit,  et  i^  pet  imperatorem  refH- 
tui  conetur,  compefcant  Uno  verbo  nunquam  finunt,  ut  a  judiciisprovinciae  auf 
dioecefeos  epifcoporum  ad  Romanum  poniihcem.aut  ad  occidentales  provocetur: 

Hanc  porro  difciplinam  mordicus  rerinuerunt  orientales  ,  et  occidenuilibu» 
fuccenfucrunt,  quod  vellent  judicia  in  oriente  finita  refpcnre:  id  primuin  contefta- 
li  luntin  Ep.  ad  Julium  fcripta,  ac  deinde  in  concilii  f  h:lippopoIitano  queruntur, 
Aihanaiium  rccentum  cfle  in  coaimuni«ncm  ab  oecidcntahbus ,  pollquam  damn»- 

tut. 


CISSERTATIONES  HISTORlCv^E.  Dissert,  \l  «| 

tus  fuerat  in  orienre,  er  aftTrmanr,  fc  idco  noluifle  communicare  occidentalibus  ift 
fynodo  Sardicenfi,  quod  epifcopos ,  a  fe  damnaros  non  projeciflenr,  nec  dignum 
honorem  irihuerenr  oricnxis  conciiio,  demum  fa£lum  occidenralium  fic  incuiant, 
Hanc  7iovJtatem,  inquiunr,  moliebantur  inducere,  quam  horret  vetus  cojifuetudo  , 
ut  in  concilio  orientales  epifcopi,  quod  fnrte Jiatuijfent ,  eb  occidentalibus  refricare- 
tur ;  f.militer  quidquid  uccidentalium  partium  epifcopi  ab  orientalibus  folveretur. 
Verum  omnium  conciliorum  ju/ie  ligitimeque  aBoncm  decreta  firmanda  majorum  no- 
ftrorum  gefia  confignar.t.  Nam  in  urhe  Roma  Jub  Novato  et  Sabellio  et  l^alentino 
kaercticis  faEium  concilium  ah  orientalihus  confirmatum  efi ,  et  iterum  in  orientefub 
Paulo  Samofateno  ,  quod  ftatutum  cfi ,  ah  omnihus  efi  Jignatum.  Hinc  imperator 
Conflantius  in  Ep.  ad  Ariminenfem  fynodum  fic  occidentales  alloquitur  ,  Non 
enim,  inquit,  de  orientalibus  epifcopis  in  concilio  veftro  patittir  ratio  aliquid  defi- 
niri,  proinde  fuper  his  tantum,  quae  ad  vot  pertinere  cognofcit  gravitasvefira  tracia- 
re  debebitis.  Er  poft  alia.  Qiiae  cumitafint,  adverfns  orientales  nihil  flattiere 
vos  oportet,  aut  fi  aliquid  volneritis  contra  eofdem  praediSiis  abfentibus  definire,  id 
^uodfuerit  ufurpatum,  irrito  euanefcet  effeBu.  Scio  equidem,  Lupum  et  alios  hic 
nos  acerbe  carpere,  quod  (chifmaricorum  et  haereticorum ,  ur  ajunr,  teftimonia 
laudemus.  Verum  non  co  confilio  id  facimus,  ur  illorum  caufam  probemus ,  fed 
ttnrum  ut  oftendamus  ,  quae  fuerit  orientalium  difcipiina,  quae  non  folum  cx  iftis 
monumentis  elucefcit,  fed  etiam  ex  iis  quorum  auroritas  eft  extra  omnem  contro- 
verfiam,  ut  )am  demonftravimus,  ct  fequenti  paragrapho  de  iaeculis  pofterioribus 
deraonftraturi  fumus. 

Verum  ut  illi  tandem  aliqaando  definant  nos  eo  nomine  criminari,  audiant 
Ambrofium  cum  Eufebianis  fenrentiam  res  orientis  in  orientali  concilio,  ct  occideii- 
tis  in  occidentali  terminari  oportere.  Is  igitur  Palladio  prcsbytero  Ariano  petenti, 
m  orientalcs  epifcopi  ad  fynodum  Aquileienfem  venirent,  ut  de  fe  judiciumferrent, 
nolens  occidentalium  judicio  fefe  committere,  fic  refpondet.  Interim  quia  infupe- 
riorihus  temporibus  concilium  ,  fic  faSum  efi ,  ut  orientales  in  orientis  par- 
libui  conftituti,  haherent  concilium  occidentale,  in  occidente  ,nos  iu  oecidentisparti- 
bus  confiituti,  convenimus  Aquileienfem  civitatem,  juxta  imperatorum  praeceptum. 
Denique  etiamli  praefeSius  Italiae  litteras  dedit ,  ut  fi  vellent  orientales  tonvenire  , 
in  potefiate  id  haberent;  fed quia  fcierunt  confuetudinem  hujufmodi  ejfe,  ut  in  ori^ 
ente,  orientalium  ejfet  concilium,  intra  occidentem,  occidentalium,  ideo putaverunt 
non  effe  veniendum.  Quae  quidcm  Ambrofii  fenrenria  fupponit,  res  oricntaliunt 
ab  oricntalibus  ,  et  occidentalium  ab  occidentalibus  adminiftrari  debcre;  ita  ut  nihil 
ad  orientis  cpifcopos  pertineat  rerum  perfonalium,  quae  funt  in  occidcntejudiciunt 
ficut  viciffim  ad  occidentales  non  pertinet  in  oricntalcs  judicium :  quodConft,r,ntius 
ait  in  Epift  ad  fyaodum  ArunineQfeni ,  necnon  Eufebiani  in  Fhiiippopolitano  con. 
«ilio. 


fc   «  f.  III, 


I4  DE  ANTIQ.  ECCLESI^  DISCIPL. 

$.  III. 

Ouid  a  concilio  Sardicfnp  circa  judicivrum  eccUfaflicorum  formm  fit  novi  JlatU' 
tunit.    ubi  de.  canonum:  illiuf  concilii  fenfu  ett  autoritate. 

Tanta  eft  hominum  inconflantia,.  tanta  levirns,  ut  ne  leges  quidem  ipfae  a  mU- 
tatione  immunes  effe  pofliut:.  idipfum  ufu  venit  in  canonibus  a  nobis  allatisi 
quos  noiinulli  primum  in  occidtnte,  deinde  in  oriente  pauiuium  commutaverunt  , 
et  in  occidente  quidem  hujufmodi.  occalTone.  Cum  occidentales  viderent,  ab  orien- 
tahbus  judicia  quaedam  injufte  in  epifcopos  orthodoxos,  verbi  gratia  in  Athanafium 
lata,  de  imminuenda  fynodorum  proTincialiumautoritate  in  fynodoSardicenfi  cogi- 
taverunt.  Et  idcirco  nonquidem  jus  appellaiionum  ,  fed  aliam  praerogativam  pon- 
lifici  Romano  detuierunt.  Sedquoniam  canonum  5ardicenfium  editionesduaefunt, 
hic  8  fc  invicem  difcrepantcsj  has  c  regione.eihibebimus.. 

Editio  graeca   canonim  Editio  Dionyfii  Exi^ii,   a  qna 

Sard.  ex  verfwne  multum  difFert  IHdoii  Mei- 

Gentiani,.  catoris  editio. 

Canon  ttrtiuf..  Canon   tertius. 

OHus  epifcopus  dixit  ::  Hoc  quoquC'  Ofius  epifcopus  dixit  :  Illud  quoque 
«ecefTario  ad)iciendum  ,.  ut  nullus  epir  neceffario  adjiciendum  efi  ■,  ut  epifcopi  de 
fcoporum  ex  fuaprovincia.in  aliam  pro-  fua  provincia:  ad:  aham  provinciam,  in 
vinciam ,  in  qua  funt  epifcopi  tranfeat ,  qua  funt  epifcopi  ,  non  tranfeant  ,  niji 
nifi  utique  a  fuis  fratribus  vocetur,  ne  forte  a  jratribus  fuis  ifivitati ,ne  videa- 
videamur  diieQ,ionis  fores  ciaudere:  hoc  r.iur  januam  claudere  (haritatis.  Quodfi 
autem  etiam  fimilitcr  providendum  eff.,,  in  aiiqua  provincia  ,  aVwjuts  epifcopus 
ur  ,  fi  in  aliqua.  provincia  epifcoporum  contra  fratrem  fuum,  epifcopum  litem 
nuifpiam  adverfus  fratrem,  ct  cocpifco-  habuerit,  ne  unus  e  duobus  ex  alia  pro- 
pum  fuum  negotium  habeat  ,  Mutctr  vincia  advocet  epifcopum  cognitorem. 
eorum  ex  alia  provincia.  cognitoresevo- 
cet. 

Si  quis  autem  epifcoporum  in  aliquoi  Qiiod  fi  aliquis'  epifcoporum  judicatus 
negotio  condemnandus  ,  (feu  potius  con-  fuerit  in  aliqua  caiija  ,  ct  putat  fe  cau- 
demnatus)  videatur,  et  putet  non  ma-fam  bonam  haherc,  ut  iterum  concilium 
lam,  fed  bnnam  cauiam  habercur  etiam!  renovetur,  fi  vubis  placet,  S.  Petri  apo-. 
rtrfus  )udic'um  renovetur,  fi  vellrae  di--  ftoli  memoriam  honoremus,  ut  fcrihntur 
ieilioni  videtur,    rctri  apoitoli  merao-    ab  his.  qui  caufam  examinaruat,  ^lulia 

riam 


DISSERTATIONES  HISTORIC^.  Dissert.  IL 


i5 


riam  honoremus  ,  ut  afa  iis,  qui  judica-  Romano  epifcopo,   et  fi  judicaverit  reno- 

verunt,    fcribatur  julio    epifcopo  urbis  vanditm  efj:  judicirim,  renovetur,  et  det 

Romae,    ct  per    propinquos   prcvlnche-  judices ;  fi  autem  probaverit  talem  cauf- 

epifcopos  ,  li  opus  fit ,    judiciam  reno-  fam  ejfe,  ut  nonrefricentur  ea-,  quae  a^a 

vetur,     et  cognitores  ipfe  praebeat..    Si  funt:  quae  decreverit,  confirmata  erunt , 

tutem  probare  non  poteft   caufam    ejus  f.  hoc  omnibus  placef.-    Refpondit  jijiiO'- 

effe  talem,  ut  eam  rurfus  judicari  opus  dus ,  plaeet. 
fit,  quae  femel  funt  judicata,  non  infir-- 
Bientur.     Sed  rata  fit.  iata  fenteniia. . 


Canones  Sard.  Graecii- 

Canon  quartur;- 

Gaudentius  epifcopus  dixit,    fi  vide-- 
fur,  ReceJTe  effe  adjici   huic  fententiae, 
quam  fincera  diIe£tione  pienam  protuli- 
fti ,   ut  ii  quis  cpifcopus  fuerit  depofitus- 
iudicio  epifcoporum,  qui  funt  in  vicinia, 
et  dicat  rurfus  fibi  defcnfioris  negotium' 
competerc;  non  priusin  cathedram  alius 
fubftituatur,    quam   Romanus  epifcopus^ 
cnufa  cognita  fententiam  tuleritc 


Canon  quintuf.- 

Ofius  cpifcopus  dixit ,  placuitji  ut  fi 
quis  epifcopus  delatus  fuerit,  et  congre-- 
gati  ejufdem  regionis  epifcopi  eum  gra- 
dum  raoverint,  ac  veluti  adpellans  con- 
fugerit  ad  beatifiimum  Romanae  ecclefiae 
epifcopum  ,  et  velit  ipfum  audire  ,  et 
juftam  effe,  exiftimaverit  ejus  rei  exami- 
nationem  renovari :  Coepifcopis  fcribe- 
xe  dignetur,  qui  funt  propinqui  provin- 
ciae  ,  ut  ipfi  diligenter  et  accurate  fin- 
gula  perfcriitentur,  et  ej:;  veritatis  fide 
Qe  re  fenteBtiaraferant,     Si  qius  autem 


Can.'  Sard.'  ex  edit,  Dionyfii.' 

Ganon  quartus. 

Gaudeniius  epifcopus  dixit,  adden- 
dum,  fi  placet  ,  huic  Jententiae  ,  quam 
plenam  fanSiitate  protulijii,  ut  cum  ali- 
quis  epifcopus  dcpofitUs  fuerit  eorum  epi- 
Jcoporum  judicio  ,  qui  in  vicinis  locii 
commorantur ,  et  proclamaverit  agcndiim 
f\bi  negotium  in  urbe  Roma,  alter  epijco- 
pus  in  eju:  cathedra- pofi  adpellationem 
ejiis,  qui  videtur  depofitus  ejfe,  omnine 
non  ordinetur,  nift  caufa  fuerit  injudu 
tio  epifcopi  Romani  determinata.  ■ 

Canon  quintus/ 

Ofius  epifcnput  dixit ,  placuit  autmi 

utfi  epifcopus  adcujatus  fuerit,.  et  judi' 

caverint  congregati  epifcopi  regionis  ip- 

fiuSi  ei  de  gradu  Juo  eiim  dejicerint ,  fi 

adpellaverit\  qui  defeFlus  ,  et  confuge' 

rit  ad   epijcopum  Romanae   ecclefiae ,  et 

voluerit  Je  audiri ,  fi  Jujium  putaverit, 

ut  renovetiir  judicium  ,   vel  difcujfionit 

examen,  fcrihere  his  epifcopis  dignetur, 

qui  in  finitima  et  propinaua  provincia 

funt,  ut  ipfi  diligpnter  omnia'requirant, 

et  juKta  fidem  veritaiis  definiant,  Quod- 

L  3  •  po- 


ti  DE  AKTIQ.  ECCLESl/E  DISCIPL. 

poflulet  fuum  negotium  rurfus    audiri  ,  fiis,  qui  rogat  fuam  caufam  iterum   <J«- 

sx  ad  ejus  fupplicadonem  Komanuni  epi-  diri ,  depri-cationejua  moverit  epifcupum 

fcopmn  movcre  vifum  fuerii,    ut  e  pro-  Rumanum,  ut  de  iatere  fuo  presbyterum 

prio  latere  presbyteros  mittar,  fit  in  po-  mittat,  erit  in  pntejiate   epijcopi,  quid 

teftate  ipfius  id ,  quod  i!li  placuerit,   et  velit ,  et  qtud  aeftimet  ;  et  fi  decreverit 

fi  decreverit  Romanus  epifcopus  aliquos  mittendos  effe,  qui  praefentes  cum  epi- 

oportere  mitti  ,    qui  cum  epifcopis  fiat  Jcopis  judicent ,  habentes  ejus  auiiorita- 

judicaturi,   habcntes  autoritatem  ejus  ,  a  tem,  a  quo  deflinati  junt,  erit  in  Juo  ar- 

quo  mifii  funt,   et  hoe  ponendum  eft,   fi  bitrio.     Si  vero  crediderit  epifcopos  fuf- 

autem  fufHcere,  credidcrit  ad  rei  cogni-  ficere,  ut  negotio    terminum  imponant  » 

tionem  epifcopi  (legc  epijcoporim  i&nttn-  faciet,  quod  fapientifjimo  confiiio  Juo  JU' 

tiam)    faciet,    quod   prudentiffimo   ejus  dicaveril, 
confilio  retle  habere  videbitur.    Refpon- 
dcrunt  cpifcopi,  quac   dilta  funt,  pla- 
cuerunr, 

Hacc  decrcta  conciliiSardlcenfis  cum  Nlcaeni  ct  Antiocheni  concilii  flatutlf,  In 
quibusdam  conveniunt,  in  aliis  diffident:  convcniunt  in  eo,  quod  primum  judicium 
epifcoporum,  provinciac  epifcopis  tribuunt:  differunt,  cum  vetant,  neadvoccntur 
epifcopi  finitimi;  nem  in  fynodo  Antiochena  cautum  fuerat ,  ut  diffidentibus  epifco. 
pis  provinciae,  finitimi  accerfercntur.  IJeindc  in  co  praefcnira  ab  illis  difFert  Sar- 
dicenfis  concilii  fanflio ,  quod  provincialis  fynodi  judicium  in  epifcopum  latum  rc- 
novari  pofTe  deftnit,  fi  ita  vidcatur  Romano  epifcopo,  ad  quem  confugere  poteft 
epifcopus  damnatus,  non  quidem,  ut  ejus  caufa  Romae  judicetur,  fed  tantum  ut  ibi 
inquiratur,  num  caufa  ejus  fit  talis,  qmc  novum  defideret  examen.  Et  fi  Romanus 
pontlfexintcUcxerit  caufam  in  provincia  non  fatis  examinatam  fuiffe,  conccditur  ei, 
ut  praeier  epifcopos  provinciae  ei  finitimis  epifcopis  cognitores  tribuat ,  qui  reno- 
▼ent  cxamen,  data  etiam  illi  facultate,  ut  legatos  a  latere  mittat  ad  judicium  iftud 
pofterius;  fi  vero  intellexerit  caufam  non  clfe  taJem,  quae  retraftari  dcbeat,  mane- 
bii  firmum  provinciae  judicium.  Addit  ctiam  Gaudentius,  ut  interim  dum  Romae 
inqutritur,  numcaufa  epifcopi  depofiti  fit  itcrum  judicanda,  nullus  in  ejus  locum 
fubftituatur,  quod  fynodo  plactt.  Hic  eft  gcnuinus  fenliis  Sardicenfium  canonutt^. 
Sed  ut  de  illo  magis  conftet,  duo  nobis  advcrfus  Chriftianum  Lupum  et  alios  pro- 
banda  funt:  alterum  eft,  hifce  canonibus  aliquid  novum  ftatui;  alterum  eft,  non 
foncedi  provocationem  ad  Romanum  pontificem ,  nec  poteftatem  ei  fieri  de  caufa 
epilcopi  judicandi,  fed  tantum-jus  quoddam  revifionis,  feu  rctraftationis  ftatuen- 
dae  ipin  tribui. 

Primum  conftat  ex  Iftls  Ofii  vcrbis,  fi  veflrae  iileiVoni  videtur,  Petri  memch 
riam  honoremus ;  quibusfatis  ille  indicat,re  novum  quippiam  et  antehac  inufitatuin 
proponere,  quodque  ex  patrum  Sardicenfium  pendcbat  arbitrio.  Deinde  non  dicit 
Ofiu«j  jfti  Romtitue  fedit  eonjervemuf,  M  tantum  Petri  memorian  honoremut ,  hoc 


DISSERTATiONES  HISTORICAE.  DmnT.  11.  i^ 

eft,  Runchonorem,  fi  vobis  vjdeacur,  Romano  pontifici  deferamus.  Er  certe  adeo 
verum  eft  iftam  propofirionem  Ofii  novam  fuiiTe,  ut  flarim  Gaudentius  epifcopus 
•liquid  ci  adjiciendum  effe  cenfear.  NcceJJe  r/^,  inquir,  adjici  huic  jententiie,  quam 
fincera  diletiione  plenam  protulijii ,  ut  fi  nuis  epifcopus  fnerit  depofitus.  Et  hinc 
patet  difciplinam  iftam,  quae  ab  Ofio  obfcrvanda  proponebatur,  nondum  in  ufu 
fuiffe. 

Re/pondent  nonnulli,  perhaec  verba,  Petri  memoriam  honoremus ,  Hlud  figni^ 
ficare,  adpellariones  epifcoporum  ad  fummum  pontificem  eflTe  defcrendas  jure  d!* 
Tino,  qui  fucceflbr  e/t  fan£li  Petri,    qui  et  primatum  inter  epifcopos  obtiner.     Sed 
commencitiam  hanc  explicasionem  facile  rejiciet,  quisquis  animadvertec,- Ofiumnon 
abfolute  id  dicere,  ut  memoria  Pecri  honoretur,  /edfi  vobis  piacet,  Petri  memoriam 
honoremus ,  quaeverba,  fi  fenfum  ilium ,  qucm  iiti  arbitrantur,  hfibeanr,   fequltur 
Ofium  primacum  pontificisRomani  judicio  fynodi  Sardicenfis  pcrmififfe,  veluti  rem 
«t  illorum  arbitrio  pendentem,  quod  abfurdum  efr.      Eadem  de  caufa  reji^irur  fcn- 
fus  a  Lupo  Chriftiano  allatus,  qui  longe  magis  vielentus  eft.      Js  autera  eft  ejusmodi, 
reverendijjimi  patres,  qualia  jam  jlant  Pliiiippopoli  vos  Koflis,  nonfola  divina  eccle- 
fiae  hierarchia,  fed  et  ipje  apojiolorum  princeps  projiciuntur  et  eoncukaniur ,  refii- 
tuti  per  ipfnm  epifcopi  denuo  fpoliantun  clamantur  adpelianda  crimina  cumulajfe 
triminibus ,  ideoque  et  in  ipfos  damnationes  cumulantur  damnationibus.     Jpfe  fum" 
mus  pontifex,  cujus  ego  apud  voi  Jum  vicarius,  tamquam  divinae  legis  praevaricai' 
tor,  et  novarnm  in  ecclefia  rerum  propter  admijfas  adpellationes  autor  anathemati' 
zatur,  et  cum  ipfo  primates  hujus  fynodi  antijiites :  quare  nohis  non  licet  durmirz, 
tnte  omnia,  fi  vobis  placet,  oportet  nos  honorare  memoriam  S.  Petri  apofioli>     Sie 
loquentem  Ofium  inducit  Lupus,  quia  fic  fbrfafTe  et  ipfe  loquerefur;  at  «lihil  his 
magis  filienum  eft  ab  illius  mente.    Primum  enim  Ofius  id  non  dicic  de  iis,  quae  a£la 
«rant  Philippopoli  ab   orientalibus,  quae  necdum  forte  fciebat.     Deinde  non  dicit 
honorandam  memoriam  fancli  Petri    ob  illa,  quae  hic  a£la  eranr,   fed  honorandam 
cum  bona  venia  (ynodi,  tribuendo  illi  jus  rcvifionis.     Denique  fermo  ifte,  quem 
Gfio  «dfingit  Lupus-,  non  paucis  fcatet  erroribus.     Primus  eft,   reftirutos  fuiffe  « 
Julio  epifcopos  ab  oriencalibus  dejetlos,  quem  refellemus  poflea.     Secundus  eft,  il- 
los  adpeHaffe  ad  Romanum  pontificem.     Tertius  cft,  Ofium  fuiffe  vicarium  Romani 
epifcopi.      Porro  fi  verba  Ofii  fpeclentur,    horum  fenfus  apertus  et\  ac  planus:  eft 
flutem  hujusfflodi.     Si  quis  epijcopus  damnatusa  fynodo  pro-jinciae  puttt  fe  bonam 
caujam  habere ,  /r  vnhis  placet,  is  honor  deferatiir  epifcopo  Romae,  qui  fuccejfor  ejl 
Petri,  ut  judicere  poljit,  num  ejus  caufa  mvum  examen  requirat,  et  fi  ita  illi  vifum 
fuerit ,  finitimoi   epijcopot  cognitores  cum  provinciae  epifcopit  nominet ,  qui  caufam 
iterum  esaminent.     Id  autem  ianciendum  elFe  arbitratus  eftOfius  ob  judicia  inAtha- 
nafium  ctMarcellum.  ab  orientalibus  lata,  quae  fynodus  Sardicenfis  refciderat.     Cum 
enim  illi  damnaci  ad  Julium  confugifrent,  ab  eo  bcnigne  fuerant  eifccpti,  et  deind» 
in  fynodo  Sardicenfi  ad  ejus  preces  convocata,  fuerant  abfoluti»     Igitur  ut  epifco» 
pis  ita  injuftfr  damnatis^  aiiquis  gurgaiionis  locus  rchnqueretur ,  vifum  eft  hujusmo- 

di. 


■tt  DE   ANTIQVA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

di  legem  efle  ferendam,  quae  quidcm  aliquorum  injufte  damnatorum  innocentine 
fuccuriir.  Verum  aliunde  multorum  pervicaciae  ac  malitiae  patrocinatur.  Cum 
«Dimvitiofi  epifcopi  viderent,  le  non  (latim  epifcopatu  dejiciendos  pcr  fynodum  pro- 
Tinciae,  ied  fuperefTe  fibi  aliquod  aliud  iudicium,  quod  facile  erat  moras  neclendo 
proferre,  iiberius  peccabant,  cura  pracfertim  interea  uullus  in  eorum  locum  ordi- 
naretur,  et  provinciae  epifcopi  cer.ncntes  judicium  fuum  pofTe  refcindi,.  fiebant 
cun£laticrcs  ad  damnandos  nocentes,  Itaque  ficut  quando  fupremum  ftatuitur  pro- 
vinciac  judicium,  nonnulU  damnari  pofTunt  innoccntes  ;  ita  fi  damnatis  detur  alio 
confusjiendi  locus,  multos  nocentes  impunitos  permanerc  ncceffe  eil;  fed  eo,  unde 
dif^rclli  fumus,  revcrtamur.  Adeo  verum  ell  novum  aliquod  jus  Sardicenfis  concilii 
canonibiis  Romano  pontifici  dclatum  efle,  quod  nec  ex  diviiio  jure,  nec  ex  antiquiori  lcge 
haberent,  ut  ipfi  pontificcsRomani  jus  iftud  cx  canonibustantumSardicenfibus,  quoi 
Nicaenorum  nG.minc  laudabant,  fibi  vindicaverint,  ut  patet  cx  Zozimo  in  caufa  A^ia- 
rii,et  Lconc  in  caufa  Flaviani:  ex  his  ergoconftat  novum  jusinduItumeircRomano 
pontifici  in  fynodo  Sardicenfi.  quod  primo  loco  probandum  fuit. 

Alterum,  quod  nobis  probandum  incumbit,  illud  eft,  fjnodum  Sardicenfem 
f<)Ium  jus  revifionis  xonceftifle  Romaao  pontifici,  non  autem  poteftatem  judicandi 
«dpellationes  ab  epifcopjs  faftas ,'  patet  iftud  ex  concilii  canonibus.  Primutn  cnim 
cpifcopus  damnatus  hoc  unum  fpcrare  poteft,  ut  judicium  feu  concihum  renovetur 
c.  3.  fi  putet  cpifcopus  damnatus  Je  bonam  eanjam  habere,  ut  iteriim  concilium  re* 
novetur.  2.  Pontifici  fcribitur,  ut  ipfe  videat,  num  opus  fit  judicium  renovari,  3. 
Si  iudicaverit  judicium  tf[c  jcnovandum,  non  ipfe  judicat,  fed  dat  judices,  et  Ji  ju- 
dicaverit  ejfe  renovandum  det  JHdices.  .4.  Judices  ifU  Romac  non  judicant,  ncc  funt 
Romani,  fed  ex  finitima  ct  propinqua  provincia  c.  f.  Si  ju/ium  putaverit,  ut  re- 
novetur  judicium  vel  difcujjionis  examen.,  fcribere  dignetur  his  epi/copis,  qui  in  fi.ni' 
tima  et  propinqua  provincia  funt,  ut  ipfi  diligenter  omnia  re<fuirant  et  juxta  veri- 
tatis  fidcm  definiant.  5.  Ita  certum  eft  Romanum  pontificem  non  habuiffe  jus  cau- 
fae  Romae  judicandae,  ut  ad  fummum  illi  concedatur,  ut  Icgatum  ad  fecundum  ju- 
dicium  mittat.  Denique  non  inquirit  Remanus  pontifex  in  fuo  judicio,  utrummale 
vel  bene  judicatum  fit  ;  fed  utrum  caufa  fit  talis,  quae  iterum  judicari  debeat :  nec 
confirmat  judicium  provinciae  refcindendo  adpellationem,  fed  tantum  dcclarando 
caufam  non  efTe  talem,  quae  rterum  ventilari  debcat,  feu  potius  non  deccrncndo,  ut 
itcrum  judicium  rcnovetur.  Siautem,  ut  habct  canon  i.  probaverit  talem  caujam 
ejfe,  ut  non  refricentur,  qnae  aBa  funt,  quae  decreverit,  tonjirmata  erunt.  Vel 
potius  ut  habet  graccus  textus :  67  autem  probare  non  potej}  caufam  ejje  talcm,  ut 
Mm  rurfus  judicari  upus  Jit ,  quae  femel  funt  judicata  non  injirmentur ,  Jed  rata  Jit 
lata  fententia.  Hoc  eft  fi  epifcopus  depofitus  oftcndere  non  poflit  judicium  in  fc 
injuflc  ac  pcr  violentiam  contra  praefcripit  canonum  cfTc  Iatum,novum  ci  non  con- 
cedctur  judicium,  itaque  propric  pontifex  Romanus  non  judicat  de  caufa  ipfa,  fed 
tantum  de  epifcoporum  ludicio,  nec  inquirit,  utrum  damnatus  fit  nocens  necne,  fcd 
utrum  fcntentia  in  ipfum  laia  fic  contra  formam  judiciorum  aa  non,  per  rimcxrorta, 

auc 


DISSERTATIONES    H  ISTOR  I  C  AE.  Dissert.  If.  «.j 

«ut  cx  odio  et  gratia  profefta  fit.  Utn.im  cienlque  caufa  fatis  fuerit  examinats 
et  difcuira.  Sic  cum  caufa  aliqua  civilis  in  fupremo  fenatu  rerminata  eft, 
nulla  datur  provocatio,  verum  qui  mantfefle  opprelh  funt,  aut  contra  formam  ju- 
diciorum  damnati  fupplicem  libellum  regi  et  e'|us  confiliariis  offerunt,  a  quibus  non 
de  ipb  caufa  judicatur,  fed  illud  inquiritur,  numqjiid  a  fenatu  in  forma  flt  pecca- 
tura,  numquid  caufa  fit  bene  et  convenienter  difcuITa,  an  non  pracvaluerit  quorum- 
dam  gratia  et  ambitus:  denique  an  non  manifefle  laefa  fit  juIHtia,  et  {l  quod  ifto- 
rura  vitiorura  in  fenatus  ludicio  deprehenderint  regis  eonfilinrii,  ad  eosdem  remit- 
tunt  judices,  ')uhentque  caufam  iterum  e.\arainari,  et  judicari.  Jam  vero  fciunt 
omnes,  quantum  fit  difcrimen  inter  jus  iflud  revifionis  decernendae  et  jus  Bdpella- 
tionis  admittendae,  nam  adpellatio,  ut  definit  Petrus  de  Marca,  caujam  in  inferiori 
tribunali  judicatam  ad  fiiperiorent  transfert,  ut  litem  excutiat,  et  definiat  in  luo 
tribunali,  ita  ut  quamdiu  durat  adpellatin,  (ententia  inferioris  judicis  non  poffit 
exfequutioni  demandari.  At  nihilfimileeft  in  eo  privilegio,  quod  Romano  pontifici 
concedit  fynodus  Sardicenfis  ,  nec  enim  datur  ei  poteltas  caufae  judicandae  et  ad  fe 
trahendae,  fed  tantum  decernendi,  ut  illa  de  novo  retraftetur  in  provincia,  itaque 
non  magis  cfl  provocatio  a  fynodis  provinciae  ad  Romanum  pontificem,  quam  a  Se- 
natibus  fupremis  provocatio  ad  regem ,  fed  nullam  in  pofteriori  provocatiouem  clfe 
fatentur  omnes,   idem  dicendum  de  priori. 

Objiciunt  nonnulla  canonum  iflorum  verba,  quibus  videtur  indicariRomanum 
pontificem  iudicem  fuille  caufae  jam  judicatae  in  fynodo  provinciali:  primo  enim 
datur  poiitihci  poteftas  dandi  judices  et  cognitores.  Secundo  datur  eidem  poteflas 
infirmandi,  aut  confirmandi  prioris  judicii.  Tertio  delatio  ad  federa  ejus  fufpenfi- 
vum  habet  effcflrum,  vetaturque,  ne  quis  in  locum  depofiti  ordinetur.  Quarto  de- 
terminanda-Jicitur  in  judicio  epifcopi  Romani  caufa  his  verbis,  nif\  caufa  fuerit  in 
judicio  epifcopi  Romani  d:teruiinata.  Denique  ipfum  hic  vcrbum  adpellationis  oc- 
currit  can.  7.  fi  adpellaverit,  qui  dejeclus  eft. 

Refpondeo  ad  fingula.  Ad  primum  refpondent  quidam  per  judices  et  cc^gni- 
»ores  non  fignificari  judices,  qui  prius  judicium  retra(Lle«it  et  definiant,  fed  cognito- 
res,  qui  inquiranr,  utrura  renovari  debear  judicium,  e  jo  vero  exiflimoper  judices  et 
cognitores  hic  intelligi  eos,  qui  prius  judicium  retraclent  cum  epifcopis  provinciae, 
fed  patec  tura  ex  eodem  canone  tum  ex  7.  j'idices  illos  fuiffe  finitimos,  et  in  pro- 
vincia,  non  Rom&e  jiidicnfre.  Ad  fecundum  dico  jara  faris  explicatum  effc,  quomo- 
do  Roraanus  epifcopus  judicium  in  provincia  latura  infirmet  et  confirmet :  infirmat 
non  illud  diHolvendo,  fed  aliud  judicium,  et  novura  examen  indicendo  ;  confirmat 
'vero,  feu  potius  non  infirmat,  cura  novura  judicium  non  indicit.  Ad  tcrtium  dico 
delationem  caufac  ad  Romanura  epifcopura  non  omnino  fufpendere  prius  judicium, 
manet  enim  femper  depofitus  epifcopus,  et  pro  depofito  habetur,  quamvis  Roraa- 
nus  pontifex  nondum  caufam  ejus  examinarit.  Verum  ex  Gaudentii  epifcopi  fen- 
tentia,  quae  a  concilio  probata  fuit,  nullus  inrerim  in  ejus  locum  ordinabatur,  ne  (I 
quis  ordinacus  fuiffct,  et  polka  taufa  cjus  retratianda  decerncreiur,  indc  tiimultus 

M  ori- 


jo  DE   ANTIQVA    ECCLESIAE    DISCIPLINA 

oriretur,  cum  epifcopus  modo  ordinatus  loco  cedere  nollet.  Ad  quartum  dico. 
perfpicuum  effe  ex  ipiis  canonibus,  iiihil  aliud  in  concilio  Romani  epilcopi  deter- 
minari,  aut  inquiri,  quam  utrum  caufa  lit  retra£tanda  in  provincia  nec  ne,  itaque 
haec  verba  canonis  feptimi,  donec  cauja  ejus  fiierit  in  judicio  Romani  epifcopi  deter- 
minata,  non  {ignifii.ant  caufam  a  Romano  epifcopo  judicandam,  fed  tantum  ab  eo 
detenninandum,  utrum  locus  fit  nuvo  examini  et  judicio.  Eodem  modo  verbum 
iftud  canonis  feprimi,  /  adpellaverit .  non  debct  Itntte  fumi  pro  vera  et  propric 
.  diila  adpellatione,  fed  generatim  pro  omni  confagio  ad  fuperiorem ,  unde  optime, 
et  ad  nienrem  Snrdiceniium  patrum  Graecus  inrerpres  reddidit,  ac  vcluti  adpellatu 
confiigerit.  Porro  perperam  Zonaras  et  Lalfamon  ,  atque  cum  iis  nonnulli  puta- 
Terunt,  hifce  canonibus  dupliccm  retrattationem  ejusdem  caufae  concedi,  fic  loqui- 
tur  BalLmon  in  interpretatione  canonis  fcptimi  fecundum  Dionyfium,  et  quinti  fc- 
cundum  ipfum:  Praejens,  inquit,  canon  dicit,  quod  fi  quis  a  provincialibus  epifco- 
pis  condemnattis  fuerit,  et  ad  papam  adpellaverit,  ille  vicinis  epijcopis  mandabit, 
ut  de  adpellatione  cognojcant,  fi  hoc  jujhim  ejfe  putcverit,  et  fi  is  quoque  ab  iis  con- 
demnatus  fuerit,  et  fecundo  ad  papam  accejferit,  et  ei  vifum  eji  ea,  quae  priiis  judi- 
cata  funt  rurfus  examinari,  ne  cogatur  is,  qui  condemnavit  Romam  venire,  ftd  in 
provinciam  jujfti  papae  veniant  preshijteri  ex  ejtis  latere,  five  ab  ejus  ecclefa.  Ubi 
vides  Balfamonem  exiftimafle  a  conciiio  Sardicenfi  conceffam  effe  Romano  pontifici 
poteftatem  retrattationis  bis  concedendae,  fi  itailli  vifum  fuerit.  Verum  fi  quis  canones 
accuratius  examinet,  is  nuUo  negotio  perfpiciet  unius  tantum  retraftationis  concedendac 
potcftatem  dari  Romano  pontifici,  et  de  eadem  mentionem  fieri  can.  ?.  4.  et  7. 

Unum  praeter  haec  examinandum  fupereft,  urrum  vi  Sardicenfium  canonum, 
rovum  judicium  eftet  eisdera  provinciae  epilcopis  adjunftis  finitimis,  committen- 
dum,  Caufa  dubitandi  haec  eft,  quod  fynodus  finitimorum  tantum  diferte  memi- 
nerit  non  epifcoporum  provinciae.  Verumtamcn  verifiinile  eft  mentem  ejus  fuifte, 
ut  priores  judices  eum  finitimis  federent,  id  enim  fatis  indicant  verba  ifta,  tit  reno- 
xietur  judicium,  conciliitm,  examen.  Deinde  vero  ubi  non  eft  provocatio,  fed  tan- 
tum  revifio,  et  retrattatio  caufae,  femper  idem  remanet  judcx,  nec  ei  judicandi  po- 
teftas  aufertur,  fed  novum  mandatur  examen.  5.  Si  non  interefl^e  debuilfent  fecun- 
do  judicio  priores  judices  ,  cur  fynodus  judicafTet  renovandum  efte  in  provincia  ju- 
diclum,  non  autem  Romae?  4.  Dici  non  poteft  eos  a  judicio  fecundo  exclufos, 
cum  naturales  fint  et  legitim.i  judices.  Deinde  neceffe  erat  eos  interefte,  ut  judicii 
prioris  rationem  redderent,  dicerentque  quibus  raiionibus  moti  epifcopum  depo- 
fui/lent,  porro  fi  negari  non  poteft  eos  interfuifie,  negari  quoque  non  poteft  cos 
judices  fuifle,  nara  epifcopi  in  conciliis  licet  partcs  fuas  et  judicia  tueaniur,  fem- 
per  ut  judices  federunr,  donec  rei  effe  convincerentur,  et  caeterorum  omnium  con- 
fenfu  damnarcntur.  Demum,  hanc  Sardicenfis  fynodi  mentem  fuiffe ,  et  fic  a  Ro- 
mana  ecclefia  acccptam  ,  ejus  fanQionem  fuifle  fidem  facit  vetus  canonis  feptimi  in- 
fcriptio,  in  veteri  codice  ecclefiae  Romanae  de  retraBanda  caufa  adpellantis  in  pro- 
vimiali  Jtjnodo.     Provincialis  fynoditf  hichaud  dubic  cft  fyuodus  provinciac,  quae 


r 


CISSERTATIONES  MISTORICAE.  DissERT.  11.  ^t 

•nte  judicarflr.  His  omiiibus  illud  mihi  videtur  adjiciendum,  quod  quidem  noti  eft 
omnino  leve  (ynodum  Ira  loqui,  ut  videatur  magnae  loco  gratiae  habere  id,  quod 
epifcopis  damnatis  concedit,  ut  poffint  impetrare  a  Romano  pontifice  legatos,  qui 
pofteriori  judicio  adfint,  et  autoritate  fua,  prioris  illius  judicit  vim  imminuant,  R 
vero  apud  alios  quam  apud  priores  judices  caufa  retratiata  fit,  nihil  opus  elTe  vifutn 
fuiffet,  autoritate  iftorum  legatorum.  quia  novi  judices  prius  illud  judicium  ab 
aliis  latum  minirae  curafTent.  Nec  eft,  quod  videacur  iniquum,  ut  ii  denuo  judices 
coUocentur,  qui  jam  fententiam  tulerant,  nam  uti  diximus,  novum  inftituirur  judi- 
cium  vel  quia  prius  non  fuit  rite  faftum,  vel  quia  ab  iftis  judicibus,  caufa  non  eft 
fatis  examinata,  quare  niliil  vetat  ad  illos  eamdem  caufam  remitti ,  ut  rem  amplius 
ezaminent,  et  in  judicando  legitimam  formam  obfervent,  ficut  haud  iniquum  imo 
aequillTmum,  ut  caufae,  quaea  fupremis  fcnatibus  funt  judicatae,  iisdem  iterum  exa- 
minandae,  et  judicandae  remittantur,  et  videmus  faepe  cos  ipfos  judices  re  rnatu» 
rius  expenfa  diverfam  prorfus  a  priori  fententiim  ferre. 

Ex  diQis  huc  usque  patet,  Hincmarum  in  epiftolaad  Joannem  o£lavum,  quae 
nomine  Caroli  Calvi  fcripta  eft  cap.  undecimo ,  tam  re£le  fenfum  canonum  Sardicen- 
fium  adfecutum  efle,  ut  nihil  ad  eos  e.\ponendcs  aptius  dici  poflit.  En  ejus  verba, 
(ujuii  inquit,  fanSiae  fijnodi  (Nicaenaej  conjiitutionem  Sardicenfes  canones  non 
convellunt,  qni  cum  pontificis  Romani  vicario,  vel  arbitrio  caujam  epifcopi  in  pra- 
vinciali  Jijnodo  judicati,  etiam  epifcoporum  arbiirio,  vel  judicio,  qui  eum  judicave' 
runt,  cum  epifcopis,  qui  infinitima  et  propinqua  provincia  funt ,  praecipiunt  termU 
nari,  quatenus  fwe  in  mutanda  Jententia,  juxta  canones  Nicaenos  commune  fit 
placitim. 

Porro  canones  ifti  Sardicenfes  nunquam  in  oriente  et  fero  in  occidente  recepti 
funt.  De  oriente  jam  conftat  illo  ipfo  tempore,  quo  condebantur,  orientales  epi- 
fcopos  contrarium  prorfus  ftatuiffe.  Deinceps  autem  tum  in  concilio  Canftantino- 
politano,  tum  in  Chalcedonenfi  ,  tum  iw  Trullano  nuliam  hujus  revifionis  mentio- 
ncm  fccerunt ,  jufleruntque  caufas  omnes  fynodi  provincialis,  aut  ad  fummum  pa- 
triarchalis  judicio  finiri.  In  occidente  porro  poft  hanc  fynodum  adverfus  difcipli- 
nam  in  ea  fancitam  reclamarunt  Africani,  reclamarunt  et  Galli,  ut  dicemus  infra, 
irao  neipfi  quidem  Itali  illos  in  authoritatcm  admiferunr,  ifti  quippe  in  epiftola  con« 
cilii  Italioe  ad  Theodofium  agentes  de  depofitionc  Maximi  Conftantinopolitani  epi- 
fcopi,  qucm  injufte  ab  orientalibus  dejetium  effe  arbitrabantur,  quique  ad  occiden» 
tales  confugerat,  et  eis  caufam  fuam  ejpofuerat,  in  hoc,  inqcara,  cafu,  nec  fequun» 
tur,  nec  allegant  canoncs  Sardicenfes,  nec  cx  eorum  praefcripto  jubent  judicium  re- 
novari,  nihiique  aliud  contendunt,  nifi  ut  fynodus  oecumenica  indicctur,  in  qua  G- 
mul  cura  oricntalibus  cognofcant  de  depotitione  Maximi,  non,  inquiunr,  praero- 
gativam  nobis  vindicamus  e>.minis,  fed  conjortium  communis  arbitrii,  quod  fi  ca- 
nones  Sardicenfes  alicujus  auihoritatis  effe  daxident,  illos  illo  opportuniffimo  in 
loco  non  praetcrmififrenr,  Pofthac  innocentius  I.  in  epift.  ad  clerum  Conftantino» 
poUtanum,  Nicaeuos  canones  iblos  vigere  teftis  e(t ,  ei  in  epifl.  ad  Theophiluna 

1      M  i  Alcxaa- 


9»  DE   ANTIQUA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

Alexandrinum  alios  quippe  eanones,  inquit,  Ramana  non  admittit  ecdefia.  Poftet 
tamen  Zozimus,  Boniiacius,  et  Coeleftinus  canones  Sardicenfes,  plerumque  fub 
nomine  Nicaenorum  quaqua  verfum  in  occidente  promulgare  conati  funt,  illorum- 
que  obtcntu  adpellationes  ad  fuam  fedem  trahere  conati  fuut,  ct  caufarum  ad  fe  per 
adpellationem  devolutarum  Romae  judicandi  facultatem  (ibi  arrogarunt,  renitenti- 
bus  tamen  epifcopis.  Idem  deinceps  fecerunt,  Leo  primus,  Vigilius,  Pelagius  II. 
ct  Gregorius  magnus,  qui  nonnuUos  quoque  adverfarios  nacti  funt,  fed  de  his  di- 
cemus  infra. 

Adverfus  haec,  quae  huc  usque  de  canonum  Sardicenfium  fenfu  et  autoritate 
diximus ,  nihil  ferme  objicit  Chriftianus  Lupus,  quod  non  fuerit  a  nobis  abunde 
refutatum,  nonnulla  tamen  hic  iterum  excutiemus.  Canones  Sardicenjes ,  inquit, 
ille  pag.  ixi.  donant  effeEitm  non  folim  devolutivim  ,  fed  et  fnfpenfiviim,  crgo  in 
iis  agitnr  de  adpellatione  proprie  diRa.  Refpondeo  canonibus  Sardicenfibus  pro- 
prie  nec  devolutivum,  nec  fufpenfivum  dari  cfFettum :  non  dcvolurivum,  quia  ju- 
dicium  non  devolvitur  ad  Romanum  pontificem,  nec  proprie  fufpenfivum,  quia 
epifcopus  depofitus  femper  pro  depolito  haberur,  donec  in  fecundo  judicio  refti- 
tuatur.  Addit  idem  Lupus  dan  Romano  pcntifici  poteftatem  retraftandi  judicii,  vei 
in  urbe  Roma,  vel  in  partibus  per  legatos,  primum  eft  omnino  falfum,  iuk  enim 
oftendimus,  nullamaliam  poteftatem  illi  dari  quam  decernendi  retraftationem  judicii 
in  partibus.  Sccundum  ex  parte  falfum  eft,  nec  enim  folis  legatis  committitur  ju- 
dicium,  fed  tantum  permittiturRomano  pontifici,  ut  legatum  aut  legatos  mirrar,  qui 
cum  epifcopis  provinciae  et  finitimis  judic€t,  caeteras  ejusdem  Lupi  in  Quenellium 
tt  Marcam  expoftulationes  hic  prcferre  nihil  attinet,  nara  in  iis  ille  nihii  omnino 
probat,  fed  fus  fenfa  efTe  totidem  putat  axicmata,  de  quibus  dubirare  nefas  eft, 
quaeque  nulia  probationc  indigentj  et  quidquid  cum  eis  non  convenit,  erroneum 
«fTe  autumat;.  non  alia  de  caufa,  nifi  quia  cum  opinionibus  fuis  non  con- 
gruunt.  Perlege  totum  ejus  librum,  intelliges  id  ita  fehabere-  nam  ubique  adver- 
feriorum  argumenta  errores  efTe  clamat,  nec  aliter  id  probat  quam  quia  cum  fenten- 
tia  fua  non  cohaerent.  Quid  facias  homini,  qui  non  alirer  de  veritate  quamexprae- 
judicatis  opinionibus  fuis  ftatuit,  jubeas  hunc  miferiiw  effe  Hhenter. 

Ut  autem  probet  Sardicenfls  concilii  canones  in  autoriratem  admifTos  etiam  ab 
crienralibus  fuifTc  paulo  plus  laborat,  fed  non  magis  promovet.  Adducit  i.  con- 
cilii  Hierofolymitani  fub  Macario  fententiam,  in  qua  concilii  Sardicenfis  a£ta  com- 
probata  funt,  at  fcripror  bonae  fidei  advertere  dehuifretin  illo  concilio  probatos 
minimc  fuifie  canones  Sardicenfes,  cujus  nullam  notitiam  habuerunt  orienrales,  fed 
tanrum  Athanafii  reftitutionem ,  er  ea,  quae  habenrur  in  epift.  fynodica,  cui  fubfcri- 
pferunt  orientaJes.  Jdem  dicendum  ad  id,  quod  fubjungir  Lupus,  hanc  fynodum 
probari  a  Bar.Iio,  Epiphanio,  Socrare,  Sozomeno,  'rheodorito  ct  aiiis  Graecis,  nani 
ab  iftis  probantur  tanrumacta  ejus  de  reltirutione  Athanafii;  nonautem  canonesquo- 
rum  ut  dixi  nulla  erat  in  oriente  notiria.  Ira  eriam  Chalcedonenfis  fynodus  in 
profphonetico  ad  Marcianum,  per  conftituta  Sardiccnfis  judicii  orienteiibus  dircHa. 

«ihil 


DISSERTATIONES  HISTORICAE.  Dissert.  II.  9? 

,  nihil  aliud  Incelligit,  quam  epiftolam  fynodicam  de  reflitutlone  Athanafii,  quac  foI« 
pcr  totum  orbem  vulgata  eft. 

Unum  fupereft,  quod  fortafle  gravius  videatur  argumentum,  eosdem,  inquit 
Lupus,  canones  laudat  et  fecundum  ipjos  ^oannis  Ckryfojiomi  adpellationes  exfequi-' 
tur  Innocentius ,  ipfosque  per  smnem  orientem  viguijfe  tejiatur  Palladius. 

Refpondeo,  Innocentium  canonum  Sardicenfium  non  meminifre,  nec  fecundutro 
eos  adpellationem  Chryfofloml  fufcipere,  quinimo  ille  in  epift.  ad  Theophilutni 
apud  Palladium  pag.  24.  folos  Nicaenos  canones  admitti  a  Romana  ecclefia  teflis  cft^ 
tu  igitur,  inquit,  fi  judicio  conjidis,  fifie  te  ad  fijnodum ,  quae  fecundum  Clirijium 
cogitur,  et  ibi  expofitis  criminationibus  fub  tejiibus  Nicaeni  concilii  canonibus :  alios 
enim  canones  Romana  non  admittit  ecclepa,  irrefragibilem  /ecuritatem  habebii.  Nec 
eft,  quod  dicat  Lupus,  nomine  Nicaenorum  canonum  hic  intelligi  Sardiccnfes,  nec 
enim  innocentius  dicit  fe  Theophilum  ad  fynodum  vocare,  vi  canonis  alicujus,, 
fed  tantum  ait  in  fynodo,  ad  quam  ipfum  vocat,  fore  ut  jiidicium  feratur  ex  legibus 
fynodi  Nicaenae,  quasfolas,  inquit,  admittit  Romatia  ecclefia,  quod  idcirco  dicir, 
quia  fecundum  Antiocheni  concilii  canonem  damnatus  fuerat  a  Theophilo  Chryfo- 
ftomus.  Hanc  ejus  effe  mentem  perfpicue  declarant  haec  verba  epiil  eiusdem  ad 
clerum  Conflantlnopolitanum,  cafumibus  purro ,  inquit,  obfequendum  ejjefcrihimusy 
qui  Nicaeae  Junt  decreti,  quos  folos  confiteri  decet  ecclejiatn  cat/iolicam,  et  juxta  eoP 
jndicare,  fi  in  aliis  a  quopiam  proferuntur  a  Nicaenis  canonibus  dijfonantes  et  hae- 
reticos  autores  referentcs  (loquitur  de  Antiocheni  concilii  canonibus)  ii  a  catholicis 
epifcopis  rejiciuntur,  quaprvpter  tion  /olum  dicemus  ifios  fequendos  non  ejfe,  verum 
etiam,  cum  kaereticis,  et  fchismaticis  dogmatibus  condemnandum ,  quemadmodum 
antea  in  Sardicenfi  concilio  ab  epifcopis,  quinos  praecejjerunt  faSium..  Vides  hic  In- 
nocentium  Sardicenfes  canones  a  Nicaenis  diflinguere,  et  horum  tancum  autoritatr 
niti,  quamvis  Sardicenfium  patrum  faftum  in  eiemplum  adducat,  ut  probet  folos. 
Nicaenos  canones  fequi  oportere. 

Quod  ad  Palladium  fpeclat,  is  dicit  equidem  canonem  Antiochenum  in  Sardi- 
tenfi  concilio,  a  Romanis,  Italis,  lllyriis,.  et  Macedonibus  atque  Graecis  abroga- 
tum  effe.  At  non  dicit  id  fa£.ium  per  canones  Sardicenfes,  fed  quando,  inquit,  /,/- 
herius  aut  fjtdius  Confiantis  principatu  Athanafium  in  communiontm  admifit  et  Mar" 
tellum  Galatam,  propter  quos  et  hic  canon  faEius  fuerati  inde  porro' colligi  non 
potefi:,  canones  Sardicenfcs  in  oriente  fiiifTe  receptos. 

Objicic  denique  idem  Chriflianus  Lupus,  canones  iflos  in  coHcnioTruUano  ca- 
none  lecundo  inter  eos,  qui  ab  ecckfia  probantur  numerari,  itemquea  Joanne  fcho> 
laftico  patriarchaConltantinopolitano  in  colieftione,  quae  nomen  Theodoritipiaeferf 
in  mauufcriptis  codicibus  bibliothecae  regiac  infertos  fuifTe,  et  ab  ipfo  Phofi  »  ir» 
Nomocanone  comprehenfos. 

Refpondeo  indc  minime  colligi  pofle,  canones  Sardicenfes  in  oricnte  viguiflei,. 
nam  in  concilio  Tiullono  laudantur  ii  omnes  canones,  qui  ab  epifcopis  orthodoxi^. 
erant  coaxditii.  lie^  non  omiies  effent  in  ufu  ,  praefertimi  ia  orieute,.    H  de  Sardsi- 


,4  DE  ANTIQUA  ECCLESI^  DISCIPLINA 

cenfibus  dlcendum  cfTe  conftat,  ex  fynodi  Chalcedonenfis  decreto  de  fupremo  fynodi 
dioecefcos  judicio,  quod  ab  ifta  fjrnodo  TruUana  confirmarum  eft.  Colleaiones  ca- 
nonum,  Joannis  et  Photii  ad  ufum  utriusque  privatum  confeclae  funt,  non  autem 
ut  authenthica  effent  et  publica  inftrumcnta,  ficut  codex  canonura  ecclefiae  univer- 
fac,  in  quo  canones  Sardicenfes  non  reperiuntur :  unde  ipfe  Photius,  qui  eosNomo- 
canoni  inferuit,  contettatus  eft  eosdem  in  oricnte  non  rccipi.  Nihd  cft  ergo,  quod 
probet  Sardicenfes  canones  in  oriente  viguiffc,  videamus  nunc,  quae  difciphna  poft 
Sardicenfem  fynodum,  tum  ia  orientc,  tum  in  occidentc  vigucrit. 

§.    IV. 
Quaenam  diJcipVma  pojl  Sardicmfem  fynodum  fancita  fuerit. 


dvertlmus  iam  fupra,  orientales  cpifcopos  in  fynodis  Antiochena,  ct  conftan- 
o.  ^  tinopolitana  ftatuifrc,  ut  provincialium  fynodorum  judicia  in  majori  aut  dioe- 
cefana  fynodo  retraaentur,modo  id  ipfi  judices  peteretn  ad  compefcendam  damnati 
pervicaciam,  non  tamen  integrum  propterea  fuifi^e  damnato,  a  fynodi  provinciae 


A 


pervitatiaiu,    uu"  iaiin..i  ....-^» r--r .  ■        .-  »  .  , 

fudicio,  ad  fynodum  dioeccfeos  provocare,  nifi  illi  ipli,  a  quibus  judicatus  erat,  id 
poftularent -,  in  concilio  vero  Chalcedonenfi,  cujus  epifcopi  ftudiofifiimi  fuerunt 
mrium  patriarchalium  praefertim  Conftantinopolitanae  eccldiae  extollendorum  nova 
in  mdiciis  ccclefiafticis  diftinaio  indufta  cft.  Diftingunt  enim  inter  epifcopum  ci 
metropoliianum,  iubentque,  ut  primadc  crimine  epifcopi  cognitio  inftituatur  in  fy- 
nodo  provinciac,  metropolitani  vcro  caufa  ftatim  ad  exarchum  dioeceleos  deferatur, 
quod  idcirco  faftum  cft"e  credidcrim,quia  metropolitanim  fynodis  provinciacmagna 
eutoritatc  poUebant,  ct  difficile  erat  eos  ibi  judicari:  verba  concilii  haec  iunt  cano- 
BC  nono  Si  dericus  cum  proprio ,  etiam  alio  epifcopo  negotium  aut  litem  habet, 
g  vrovinciaefunodojndicetur;  f  autem  cum  ipfun  provtnciae  metropohtano  epijco^ 
vus  vel  clericus  controverftam  habeat.  dioecefu  exarchum  adeat,  vel  iw.pertalii  urbtt 
Conjhntinopolisthronum,  et  apud  eum  titiget.  Itcm  canone  17  Si  quis  autem 
injuria  afficiatur  a  proprio  metropolitano ,  apud  exarchum  dioecefis,  vel  Coujianti. 
nopolitanam  fedan  litiget.  jicut  prius  diSJum  eji.  r      a     n     tu 

Porro  gravis  hic  difficultas  cxontur  ex  eo,  quod  videatur  fynodusConltan- 
tinopolitano  epifcopo  judicium  tribuere  omnium  omnino  mctropolitanorum,  qui 
erant  in  oricnte;  idque  magis  m.rum  videtur,  quod  haec  e.  praeroganva  tr.bu.tur, 
antequam  Aliana  et  Pontica  dioecefis  e.  fubj.cetentu.-,  quod  non  eft  faaum  nifi  adio- 
ne  ultima  concilii.  Hanc  difficultnrem  facile  exped.t  letrus  dcMarca,  fcribcnt 
hanc  praerogativam  conceffam  efte  fcdi  Confta.itmopolitanae.  Ego  vero  vix  crcdu 
derim  mcntem  fuiffc  coiicilii,  ut  pa'riaichatus  Anriochtni  ct  Ah:xandrini  metropo- 
Jitani  ad  mdicium  Conftartinopoluani  epifcopi  trahtitn.ur.  Sicut  ergo  a  junsdic- 
tioncConftantinopoUtam  tpifcopi  finc  dubio  eximcndi  lunt  occidcnialcs  mer.<-poU- 


tani, 


DISSERTATIONES     HISTORIC^.     Dissert.   II.         9$ 

tant,  Jta  etiam  exlmendi  videntur  ii,  qui  patriarchae  Antiocheno  et  Alexandrin» 
fubjacebant,  ita  ut  ifta  fanctio  ad  merropolitanos  tantum  Afianae  er  Ponticae  dioece- 
feos  pertineat,  quas  dioecefes  Conftantinopolitano  praefuli  fubjicere  jam  tum  in 
mente  habebant  fynodi  Chalcedoncnfis  patres.  Porro  metropolitanos  dioecefeos 
orientis  et  Aegypci  ad  Conftantinopohranam  fedem  deferri  non  potuifTe,  conflat  ex 
Juftiniani  novellis  123.  cap.  12.  et  novella  137,  in  quibus  fancit,  ut  uniuscujusque 
dioeccfeos  patriarchae  metropohtanorum  caufas  fuae  dioecefeos  judicenr.  Addit 
praeterea  Julhnianus,  ut  in  caufis  epifcoporum  fit  provocatio  a  fynodo  provinciae 
ad  pacriarcham;  qua  de  re  concilium  Chalcedonenfe  nihii  itatuerat:  refertur  haec 
imperatoris  conftitutio  a  Photio  in  Nomocanone  tit.  9.  Episcopi  ejusdem  jijnodi 
interfe  aBionem  habentes  ad  metropolitanum  fuiim,et  alios  fynodi  epijcopos  litigant, 
et  nifi  utraque  pars  judicatis  iiifijiat,  tpforum  patriarcha  cuufam  cognofcito,  ac  nulli 
contradicendi  illis ,  quae  ab  iUo  Jiatuuntur,  putejias  ejiu;  Ji  clericus  adverfus  epifco- 
pumfuum  afiionem  movere  velit,  idem  ejio  :  cum  autem  contra  metropolitanum  in- 
terpellatio  inJUtuitiir ,  patriarcha  ipftus  fimiliter  cognojcito;  fi  quidem  epijcopus  ju- 
dicavit,  metropolitanus  rem  examinato ;  fi  vero  metropolitanus ,  patriarcha  cogno- 
fcito.  Et  ibidem  ex  conftitut.  29.  Nemo  prima  vice  apud  patriarcham,  fed  epifco- 
pum  fuum  clericum  accufato ;  /ivero  Jufpeiium  illum  habeat  ad  metropolitanum,  et 
poflea  metropolitanus  Jolus ,  five  cum  Jynodo  fua  epifcopi  aut  clerici  caufam  judicet, 
et  fententiae  non  acquiejcatur ,  ejus  ditionis  patriarcha  cognojcat,  ipfiusque  judica- 
tis,  perinde  ac  fi  initio  judicajfet,  infifiatur,  a  patriarcharum  namque  fudiciis  non 
vrovocatur.  Haec  et  alia  hujusmdi  quae  in  novellis  occurunt,  oftendunt  caufas 
epifcoporum  apud  Graecos  poft  fynodum  Chalcedonenfem,  primum  a  metropoli- 
tano  cum  epifcopis  provinciae  judicatas  fuiffe ,  ac  deinde,  fi  fententiae  ab  iis  latae 
non  acquiefceretur,  eas  ad  exarchum,  feu  patriarcham,  fynodumque  dioecefeos 
fuiffc  delatas:  unde  nulla  debatur  alia  provocatio,  fed  fupremum  erat  iftud  judi- 
cium.  Caufas  autem  metropolitanorum  epifcoporum  immediate  ad  patriarcham 
fynodumque  dioecefeos  fuift^c  delatas,  ibique  fine  provocaticne  ulla  definitas.  Hanc 
difciphnamGraeci  deinceps  receperunr.  ut  colligirur  ex  Photio  in  Nomocanone  lit. 
nono  lupra  citato,  tum  ex  Zonara  et  Balfamone  in  commentariis  ad  hos  canones. 

In  occidente  vero  Sardicenfis  concilii  canones  hinc  et  inde  funt  rentilati,  uec 
itatim,  nec  fine  multa  dijficultate  recepti  funt,  licer  ponrificesRomani,  quoniam  co- 
rumintererat  illos  inautoritatem  admitti.multum  laboraverinr,  ut  ecs  promulgarent. 

Videri  poteft  illuc  pertinere  Gratiani  edi£lum,  ad  preces  fynodi  Romanae 
latura,  ad  compefcendam  potiflimum  Urficini  fatlionem :  preces  concilii  hae  funt. 
Quaejumus  clementiam  vefiram,  ne  rurfus  in  plurimis  caufis  videamur  onerofi,  ut 
jubere  pietas  vefira  dignetur ,  quicunque  vel  ejus,  vel  nofiro  judicio,  qui  catholici 
fumus ,  fuerit  condemnatus  atque  expulfus ,  voluerit  ecclefiam  retinere ,  vel  vocatus 
a  Jacerdotali  jndicio  per  contumaciam  non  adejje,  feu  ab  illufirihus  viris  praefeSiis 
prattorio  Italiae  vefirae,  five  a  vicario  accitns  ad  urbem  veniat^  aut  fi  in  longin- 

^nioribfis 


a 


V^  DE  ANTIQUA     ECCLESIAE     DISCIPLINA 

qtiiorihus  partihus  hujusmodi  emerjerit  quaejiio,  ad  metropolitani  per  loeorum 
jiidicia  dtducatur  esamen,  vel  fi  ipfe  metropolitcnus  ejl ,  Romam  necejfario,  vel 
ad  eoi,  quos  Romanus  epifcopus  judices  dederit,  conteudere  fine  dilatione  jubea- 

tur Certe  fi  vel  metropolitani ,    vel  cujuscumque  alterius  facerdotis  fu- 

fpe[ia  gratia,  vel  inquietus  fuerit,  vel  ad  Romanum  epifcopum,  vel  ad  concilium 
certe  quindecim  cpifcoporum  finitimorum  ei  liceat  provocare ;  has  preces  Gratio- 
nus  refcripto  fuo  firmavit.  Volumus  autem ,  inquit,  ut  qnicunjue  judicio  Da- 
mafi,  quod  ille  cum  concilio  quinque  vel  feptem  hahuerit  epifcoporum,  vel  eorum, 
aui  catholici  funt,  judicio  vel  concilio  condemnatus  fuerit,  fi  injufie  voluerit  ec- 
clefiam  retinerc;  ut  nui  evocatus  ad  facerdotale  judicium  per  contumdciam  non 
ivijfet,  aut  ab  ilUifirihus  viris  praefciiis  praetorio  Galliae  atque  Italiae ,  five  a 
proconjulibus  vel  vicariis  autoritate  adhibita,  ad  epifcopale  judicium,  ut  ad  ut- 
hemRomam  fub  profequutione  proveniat,  aut  /i  in  longinquioribus  partibus  alicu- 
jus  ferocitas  talis  emerferit ,  omnis  ejus  caufae  diSio,  ad  metropoUtae  in  eadem 
provincia  epijcopi,  dedticatur  examen,  vel  fi  ipfe  metropoUtanus  efi,  Romam 
necejfario ,  vel  ad  eos  quos  Romanus  epifcopus  judices  dederit ,  fine  dilatione  con- 
tendat  .....  Qiiod  fi  vel  metropolitani  epifcopi,  vel  cujnscumque  iniquita-s 
efi  fufpe£}a,  aut  gratia,  ad  Romanum  epifcopum,  vel  ad  concilium  quindecim  fi- 
mtimorum  epifcoporum  accerjitum,  Hceat  provocare,  modo  ne  pojl  esamen  hahltum, 
quod  definitum  fuerit,  intcgrctur. 

Lcx  ifta  nonnulla  tribuitRom.pontifici,  quac  Sardiccnfis  fvnodus  ipfi  non  tri- 
bucrat,  acnonnuUaciiam  ipfi  nontribuit,  quaeSardicenfis  lynodus  ipfi  tribuerat;  nam 
Sardicenfisfynodus  non  tribuitRom.  pontifici,  ut  caufasepifcoporum  Galiiaeiuquelta- 
liac,  necnon  metropolitanorum,qui  in  longinquioribus  provinciis  degunt.  pofTit  ad  fe 
evocare-,  quod  lcx  ifta  ipfi  tribuir.  Ad  fynodus  SardicenfisRora.pontificipotL-lbtcm 
facit  deccrnendi  novi  judicii  in  caufis  judicatis  a  metropolirano,  et  fynodo  provin- 
ciac,  etiam  in  longinquis  locis:  lex  veio  ifta  vetar,  ne  in  provinciis  longe  n  Konia 
diditis  provocctur  ad  Romanum  pontificcm,  et  cau/a  de  novo  integretur,  poit  ju- 
dicium  metropolirani  et  fynodi  provinciae.  Deinde  eadem  lex  poreftatem  facit  ei, 
cui  fufpecta  eft  gratifl ,  vcl  iniquiras  nietropolitani,  aut  epifcoporum  provinciae 
immcdiate  ad  pontificem  Romanum,  out  ad  fynoduni  finuimorum  provocandi, 
iftud  autem  non  permittit  Sardicenfis  fyriodus, 

Porro  lex  ifta  Gratianl  nunquam  fuit  promulgata ,  nec  ufu  reccpta ;  fed  aut 
vetus  fvnodi  Nicaenae,  aut  recens  a  Sardicenfi  fynodo  conftitutum  jus  obtiiiuit. 
Hic  autem  fere  confenticntes  nobiscum  habemus  adverfarios,  otque  inprimis  Chri- 
ftianumLupum,  qui  can.  9.  duo  circa  legcm  hanc  obferTat:  alterum  cft,  legem  q;iac 
definit  epifcopos  cfte  judicandos  a  Romano  poiuifice  cum  conciho  quinque  vcl  fcp- 
tem  epifcoporum,  cfTc  inrelligcndam  dc  fuburbicariis  tantum  epifcopi»*:  oluTum, 
id  .luod  de  ractropolitis  in  illa  lcgc  fancitur,  non  cfFe  inteiiigendmn  de  cpifcopis 
orientis ,  fcd  de  patriarchatus  occidentis  nictropolitis,  praefenini  vero  de  Italia  ct 

Gnllia ; 


CISSERTATIONES   HISTORICiE.     Dissert.  II,         ^j 

Gallia;  nam  de  Arrica  licet  aegre  concedit  corum  mctropolitanos  non  fuifle  imme*; 
diatc  judicio  HomBni  epikopi  fubje.-ios>, 

Iiaque  -le  Galia  ferme  fola  uobiscum  cum  illo  lis  eft;  nec  enim  dubitamus, 
quin  epiCcopi  ecclehaTum  Ularum  ,  quarum  metropolitanus  erat  Romanus  pontifex, 
fuerint  ab  ipfo  dejefti  in  fynodo  proviuciae;  et  quamquam  de  caeteris  Italiae  epi- 
fcopis,  metropoli  Romanae  miniine  fubjectis,  aut  de  metropolitanis  ipfis ,  non 
idem  ferendunt  iir  judicium,  de  illa  re  non  multum  fumus  folliciti;  ipfi  res  fuas 
d^fendunt;  at  de  Gallia  nunquam  concedemus  ei  metropolitanos  ejus,  omifTo  me- 
iio  fubjecios  fuille  Romani  epilcopi  judicio,  ut  Gratiani  lex  fancrre  videtur. 

Id  conltat  primo>  ex  co  quod  Galiicani  antitiftes  canones  Nicaenos,  An- 
tiochenos,  et  Africanos,  necnon  licet  ferius  Sardicenfes>  in  autoritatem  admiferint, 
et  eos  pro  regula  habuerint,  fed  per  iftos  adminiftratio  provinciae  judiciumquc 
metropolitani  ipfius  (ynodo  provinciae  defertur. 

•,,  Secundo,     lex  Gratiani  flatim  atque  lata  fuit,    videtur  extinila ;    nusquam 

•^Cnim  a  pontificibus  Romanis,  qui  ea  praeiertim  uti  debuiflent,  allegata  legitur; 
■  iquamquam  illi,  ut  dicemus,  nibil  non  moliti  fint  ut  judicia  epifcoporum,  ac  prae- 
fertim  metropolitanorum  ad  fe  traherent. 

Tertio,  Innocentius  primus  in  ep.  ad  ViOricium  diferte  ait,  omnes  oip^ino 
«aufas  GaUiac  non  ante  judicium  fynodi  provinciae  ad  fedem  apoflolicam  referri 
debere:  Si  autem,  inquit,  majores  caufae  in  medium  fuenint  devolutae  ad  fedem 
apoj}olicam,  ficut  fynodus  Jiatuit;  pojf  epijcopale  judicitm,  referantur.  Certe 
^ietropolitanorum  excepiffet  judicia,  fi  fine  medio  ad  fedem  apoftolicam  devolutae 
fuiffent.  Uno  verbo  pontifices  Romani  pofl  legemGratiani,  id  unum  tantum  pc- 
funt,  ut  detur  adpellatio  ad  Romanam  fedem,  a  judicio  fynodi  provinciac,  non  ut 
uUa  caufa  ad  fe  primum  deferatur;  ex  quo  perfpicuum  eft,  eos  lcgem  Gratiani 
»on  magni  fecifTe. 

Quarto,  innumeris  exempHs  conflat  metropolitanos  a  fynodo  provinciac  dc- 
jeflios  fui/Fe,    u't  infra  docebimus. 

Quinto,  idipfum  canonibus  fuis  ecclefia  Gallicana  fancivir.  Aurelianenfis 
fynodus  tertia  can.  4.  Metropolitanus  utique  lapfus,  a  comprovincialihus  fuis 
dijiingnatur,  et^.cin.  17.  Si  metropolitanus  a  comprovinciali  epifcopo  bis  fuerit 
in  cauja  propria  adpellatus ,  et  eum  audire  dijiulerit,  ad  proximam  fijnodum, 
quae  coiijiituetur ,  negotium  fuum  in  concilio  habeat,  exerendi,  et  qtiidauid  pro 
jufliti-a  fuerit  a  provincialibus  juis  Jiatuttim,  Jiudeat  obfervare :  quod  ipfum  re- 
petit  fecunda  Arvernenfis  fynodus. 

Refpondet  Lupus,  canombus  ifHs  occafionem  dediffe  reges  Galliae  barbares, 
qui  fuis  epifcopis  interdixeruni  regni  cgrefTum.  Verum  ifla  refponfio  merum  eft 
commentum;  nam  primum  editi  funt  hi  canones,  Childeberto  chriftianiflimo  regc 
regnante,  dcinde  quis  Lupum  ferat,  iflud  fine  uJIius  omnino  fcriptoris  autoritate 
«dfirmantcm:  denique  ui  aiiquid  verifimilitudinis  haberct  ifla  rcfponfio,  oftcndcre 
debuiffei  Chriftianus  Lupus,  canones  «ntiquiorcs  Galliae,  qui  jusRomani  pontifici^ 

N  ftdfcrc- 


jS  DE  ANTIQUA  ECCLESI.^  DISCPLINA 

tdfererent.  At  nullos  proferre  potefl,  imo>  uri'diximiis,  femper  in  Gallia  obti- 
nuerunt  ii  canones,  qul  judicium  omniuni  cmnino  epifcoporum  tribuunt  fynodo 
provinciae.,  .if  n' 

Adverfus  ifta  multa  objicitChriflianusl.upus.  'Objicir  primo.  Gelafii  verba 
in  epift.  ad  Dardaniae  epifcopos,  de  caufa  Acacii  et  in  toino  de  anathematis  vinculo.- 
ab  inferioribus  potior  difcuti  non  poteft ,  aut  jndicari. 

Refpnndeo,Gelalium  id  dicere  de  damnationeCalendionis  Antiocheni  epifco- 
pi,  itemque  joannis  Alexandrini,  quos  Acacius  autoritate  fua ,  nec  coaGa  legitime 
fynodo,  depofuarat,  et  exturbandos  ab  imperatore  curaverat,  in  iliorum  iocum 
hom  nes  Clialcedonenfis  concilii  adverfarios  ftatuens.  Hoc  in  cafu  dicit  Gelafius 
iniqiium  elfe,  ut  i^iiperior  ab  inferioribus  judicetur.  Nunquid ,  inquit,  Atacius 
ut  yoannem  qualemlibet  /lominem  catholicum  tamen  a  catkolicis  ordinatum  de  AlexaU' 
drina  excluderet,  Petrumque  in  haerefi  jam  deteCium  atque  damnattim  absque  fedis 
apojiolicae  confultatione  reciperet  ■,  aliqua  Jaltem  Jijnodo  illic  habita ,  hoc  audafJer 
arripuit,  iit  Calendionem  de  Antiochia  peiieret,  haereticumque  Petrum,  quem  ipfe 
quoque  damnaverat,  absque  notitia  fedis  apoflolicae  rurfits  admitteret,  '^iiqua  fijnodo 
id  fecijfs  monjiratur,  f  certe  de  dignitate  agitur  tivitatum  fecundae  fedis  et  tertiae, 
majareji  dignitas  Jacerdotum,  quam  ejus  civitatis ,  qtiae  non  joliim  inter  fedes  mi' 
HimWkumeratur,  fed  nec  intcr  metropolitanorum  jura  cenfetur.  Itaque  hoc  graviter 
angit  Gelafium,  quod  Acacius  fibi  poteftatem  arripuifret  judicandi  de  epifcopo  fe- 
cundae.,  ut  purabat,  fedis,  idque  fine  fynodo,  et  fua  autoritater  fed  iflud  nihil  ad 
praefcns  inftitutum  pertinct:  primo  enim  non  agitur  hic  de  judicio  patriarcharum, 
fed  de  metropolitanorum  judicio.  Secundo  non  dicimus  cos  judicari  poffe  ab  epi- 
fcopis,  quifuntextra  provinciam ,.  qualiserat  Acacius.  Tertio,  non  dicimus,  unum 
aliquem  epifcopum  provinciae  id  poffe  fua  autoritate  praeflare;  fed  confentientes 
fffe  volumus  omnes  provinciae  epifcopos.  Quarto  ,  non  propterea  afferimus  ,  fu- 
pcriorem  ab  inferiore  judicari;  imo  contendimus,  cpifcopos  provinciae  in  fynodum 
coados,  fupenores  eflc  metropolitano,  quia  totum  cuiJibet,  licet  praeflantiflimae 
parti,    merito  praeponitur. 

Objicit  idem  fecundo  illud  Juvenalis  Hicrofolymitanl  in  Ephefino  concilio 
adverfus  Joannem  patriarcham :  Oportebat  joannem  accurrere  confcjiim  ad  apojio- 
licam  Jedem  magnae  Romae  nobiscum  confidentem,  apud  qucm  mos  eji  ex  apojlolico 
ordine,  et  traditione,  ut  ipja  fedes  Antiociicna    dirigatur  ctjudicctur. 

Refpondco,  Chriftianum  Lupum  hic  indigne  ct  peflimo  e.\;mplo  truncare 
verba  Juvenalis,  ut  cx  iis  aliquid  conficiat,  ecce  haec  integra.  Oportebat  quidem 
ffoannem  reverendiljiinum  Antiochiae  epifcopum ,  hac  fanffa  et  venerabili  fijnodo  con- 
fiderata,  Jlatim  ut  fe  puigaret ,  accurrere,  et  ad  ap>ftolicam  jedem  nohiscum  confe- 
dentem ,  magnae  Romae  et  apojiolicae  etiam  fan^ae  Dei  cccleftac  HieroJoli/mitano- 
riim  honorem  deferre ,  etobedirc,  praejertim  cum  confuetudo  fit ,  fcdem  antioclic- 
nam  cx  apojiolico  ordine  et  traditione  ab  co  (epifcopo  Hierofblymitano)  dirigi,  et 
avud  ipfum  juditari,     Quid  illic  ChrifUani  Lupi  placitis  fevcat,  ego  prorfus  non 

videoi 


DISSERTATIOKES  MISTORIC^.     Disssht.  n.         ^i • 

video;  nec  enim  ,  dicit  Joanr.erii  foJTs  vocandum  Romam,  a  pontlfice,  ut  iudicare- 
tur,  fed  reptehendit  eum,  quod  vocatus  ad  lynodum,  inqua  erant  lcgati  fedis  apo- 
ftolicae;  non  venerit,  quod  itcm  nec  parucnt  mandato  HicrofiMymivani  epifcopi, 
fl  quo  Antiochenam  eccleliam  dirr^i  adfirmat,  et  judicari:  non  id  il!e  dicit  de 
Romana  fede,  led  de  feipto.  Qnapropter  iltaepifcopi  Hierofolymitani  fentenria,  ju- 
dicandi  Antiocheni  epiicopi  plazje  adverfatur  Chriitiani  Lupi  propontn ;  ncc  eft, 
quod  iile  contendat  id  emendari  dcbere,  et  tribui  Romanae  fedi,  quod  fibi  tribuit 
Hierofolymitanus  e^>i'copus,  quippe  id  feries  contextus  vetat,  ex  qua  patet  id  ab 
Hicrofolymuani'    praelule,    qui  lum  altius  caput  efFerebat,   de  feipfo  diftum. 

Terrio  !oco  objicit  Lupus  exemplum  Dionyfii  Alexandrini  st  Neftorii  Con- 
ftantinopolitani,  quorum  caufas  Romam  delatas,  et  a  Romano  pontifice  judicatai 
fuifle  ait:  de  his  agemus  alibi.  Interim  advertimus  Dionyfium  non  fuiffe  a  Ro- 
mano  pontifice  judicatum,  Neftorium  vero  prius  a  Cyrillo  quam  a  Coeleftino  ex- 
communicatum. 

Quarto  objicItEphefinae  fynodi  canonem  primum,  In  quo  metropolitis  qui 
fld  Neftorianos  accederent,  hanc  poenam  ftatuere  videtur,  ut  fubjaceant  judicio  fy- 
nodi  provinciae;  unde  ille  infert,  morem  non  fuifTe,  utilli  fubjaccrent;  vcrum  ca- 
nonis  mentem  haud  cepit  Lupus,  nec  enim  ftatuit,  ui  metropolitgni,  qui  accederent 
ad  Neflorianos,  judicentur  ct  deponantur  a  fynodo  provinciae,  fed  ut  a  gradu  me- 
tropolitaeexcidant,  et  epifcopis  provinciae  (ubjaceant,  non  fecus  ac  laici.  Si  quis' 
piam,  inquiunt,  metropolita  provinciae ,  dereliSia  fanSia  et  oecumenica  fynodo  ae- 
cefferit  ad  apo/iafiae  confejfum,  aut  accedet  impofterum,  aut  cum  Coeleftio  fentiat^ 
aut  fentiet,  nihil  amplius  poterit  agere  adverfus  provinciae  epifcopos,  ut  qui  jam 
inde  a  funodo  iotius  eeclefiafticae  communionis  expers  fit  faSius,  et  prorfus  dn- 
MPVflTOf,  hoe  eft  ad  funEiiones  inhahilis,  fed  et  ipfs  epijcopis  illius  provinciae, 
circumque  vicinis  metropoUtis  reEla  jentientibus  fubjacebit,utomninodeje^us  agradu 
epifcopatus,  hoc  eft,  metropolitanus,  qui  ad  Neflorianos  defccerit,  hoc  ipfo  de- 
ieftus  efTe  cenfebitur,  et  omni  jure  privatus,  ac  fingulis  epifcopis  proTinciae  et.me« 
tropolitls  vicinis  fubjcQus. 

Objlcit  quinto  fynodl  Chalccdonenfis  decretum ,  quod  judicium  metropo- 
lltanorum  refervat  exarcho,  vel  throno  Conftantinopolitano.  Refpondeo  pnmo, 
canonera  iftum  novam  inducere  difciplinam  iii  orienie.  Secundo,  hunc  ad  orien- 
tem  folumpertinere,  non  ad  Galliam. 

Objiclt  fexto  capltulum  Caroli  lib.  7.  cap.  251.,  quod  ad  Chalcedonenfem 
canonem  accedit:  Si  clericus  vel  laicus  hahuerit  caujam  adverfus  alterum,  aut  epij^ 
eopus  adverjus  quemquam,  apud  fijnodim  provinciae  judicetiir;  quod  jl  adverjus 
tjufdem  provinciae  metropolitanum,  epifcopus  vel  clericus  habuerit  querelam  ,  petat 
primatem,  et  apud  ipjum  judicetur ,  aut  apud  fedem  apoftoltcam. 

Refpondeo,  capitulum  iftud  e  Chalccdonenfi  fynodo  defumptum  fuifTe ,  et 
eo  tempore  coepifTe  in  Galliis  vulgari ,  quo  nonnulll  epifcopl  Ibi  primatum  ambie- 
runtj  verura  huic  difciplinae  fenBpcr  rcltitcrunt  Gallicani  epifcopi ,  etpriflinamcon- 

N  a  fuc- 


^kop  DE  ANTIQUA  ECCLESIif:  DISCIPLINA 

fuetudinem  de  metropolitanis  ("uis  in  fynodo  provinciae  judicandis,  totis  vlribusf<r- 
tinere  conati  funt,  adeo  ut  pontifices  Komani  id  privikoiujii  velutifingularequibu£- 
damtnetropolitis  infignibus  concclferint,  ut  Adriaausprimus,  Bituricenfi,  etBene- 
diflus  tertius  Hincmaro  Rhemenli;  porro  fi  privilegium  iliivd  fuit,  ut  obfervav.  re- 
IteGerbafius,  ergo  communi  et  ordixiaria  lege  collegarum  judicio  aiite  fubmitte^ 
bantur. 

His  obje£lis ,  fatetur  Lupus  minoribus  aliquando  concedipoceftal  era  judican* 
di  fuperiores  in  manifefta  haerefi,  et  in  crimiue  idololatriae-,  atque  hu\usrei  mulra 
fuggerit  exempla,  verumnegat  id  fieri  poire,  ubi  dubia  efi:  haerefis,  et  palliabiJis, 
At  quaefo,  quis  judicabit,  utrum  ita  fit,  nec  ne,  fi  poteftas  datur  epifcopis  pro- 
vinciae  judicandimetropolitanos,  ubi  haerefis  eft  manifefta  ,  nonnc  ordinarii  ejus 
damnandi  poteftatem  habent,  cum  non  liceat  aliquem  damnare,  nifi  crimen  ejus 
fit  manifeftum.  Deinde  quomodo  probabit  Lupus  in  exemplis  a.  fe  adduclis ,  hae^ 
refim  femper  fuiffe  manifeftam ,  quomodo  in  cafibus  dubiis  judicium  conimifTum 
Romano  pontifici.  Levia  funt  omnia,  quae  hanc  in  rem  adfert  exempla.  Hunc, 
inquit,  Dionyfium  adcufarunt  apud  Romanum  pontificem  Pcntapoleoi  epifcupi,  quod 
ntmpe  ejus  error  ejjet  dubiusi  atqui  falfum  ell  Dionyfiura  ab  iftis  adcufatum,  ut 
diceraus  infra. 

Aliud  adfei-t  eiemplum  idem  Lupus:  eadem  de  caufa,  ijiquit,  Jubajanus, 
Pompelus ,  aliique  per  Afncam  epifcopi  fuum  primatem  Cyprianum  detulerunt  ad 
Siephanum-,  hoc  item  falfum,  Pompeius  enim  a  partibus  Cypriani  ftabat :  Tubaia- 
nus  fcripferat  quaercntis  in  modimi,-  nullus  Africanus  Cyprianura  adcufaffe  legitur 
apud  Stephanura. 

Tertium  exemplum  eft  damnatlonis  Pauli  Samofatenfis,  de  qua  haec  aic 
Antiochena  fynodus ,  inquit ,  procejjiira  ad  diffinitivam  fententiam  in  Paulum ,  adr 
e(Je  voluit  Dionyfium  Alexandrinum,  ac  item  Firmilianum  Caefarienjem.  Refpon- 
deo,  patres  Antiochenos  Dionyfium  et  Firmilianum  per  litteras  quidem  cou/uluifre 
fed  hunc  onte  cjus  damnationem  raortuum ,  illum  nequidem  concilio  in  Faulum  fa- 
fto  interfuiffe;  fed  damnatum  et  depofitum  Paulum  a  folis  epifcopis  dioecefeos 
orientis,  cx  his  perfpicere  cft,  qnantum  Chriftianus  ab  hiftorica  veritate  partium 
ftudio  deflexerit:  fed  caetera  fa£la  fufc  deinceps  examinabimus ,  nunc  de  jure  tan. 
tura  agimus. 

Ad  illud  pertinet  cifara  quaedam  epiftola  AugufHni  143.,  in  qua  Auguftinus 
ait  SecundumNumidiae  primatem,  fi  pacis  amans  fuifTet,  Caecilianum  non  fuiffe 
dejeflurum  de  fcde,  nec  alium  ordinaturum,  fed  epifcopos  Afros,  qui  ilJum  adcu* 
fare  vellent  ad  epifcopos  tranfmarinos  remiflurum;  cx  quibus  infert  Chriftianu», 
Lupus  Caecilianum ,  eo  quod  effet  primas  Africae,  non  potuifTe  ab  Africanis  damr 
nari,  fed  caufam  ejus  ab  iftis  fuiffe  deferendam  Rooiano  epi{i:opo,  et  nuUura  in  ciut. 
]fico  ordinandumj  donec  ab  eo  judicarecur» 

Refpon- 


BISSERTATIONES  HISTORICi?:.  Dissirt.  IL  201 

Refpondeo  hic  Auguftinum  non  agere  de  fl:ri£lo  jure,  fed  de  eo  quod  agei?' 
dumerat  Secundo  pro  bono.pacis,  ne  fcilicer  L-cclefia  rurbaretur,    nam  ,    inquit,  / 
e/w/  in  corde  cogitatis  pacis  kabitaret ,  nmi  apud  Cartiiagincm  ,   pojtea  cum  traditff- 
Tibus,  quijs  praefeiites  atqiie  confefjht  Deo  dimiferat ,    damnaret  crimine  traditionis, 
quos  abfentes  apud  eum  nemo  conviccrat,  tanto  magis  enim  timere  dekuit,    ne  pax 
unitatis  violaretur,  qaando  erat  Cartliago  civitas  ampla  et  illuffris ,    unde  fe  per 
totum  Africae  corpus  malum,  quod  ihi  ejjet  exortum,  tamquam  a  vertice  effunderetr 
erat  etiam  tranfmarinis  vicina  regionibus ,    et  fama  celeberrima  et  nobilis ,   unde 
non  mediocris  utique  aiitoritatis  habebat  epifcopum ,  qni  pejfet  nunc  curare  conjpi^ 
rantem  multitudinem  inimicorum ,  cumje  videret  et  Romanae  ecclefae,  in  qua  Jem- 
per  apojfolicaecat/jedrae  viguit  principatus ,  ct  caeteris  tcrris  per  conimunicatorias 
litteras  ejje  conjun^um  ,  uhi  paratus  ejfet  caufam  fuam  dicere,  quiaergo  venirena* 
iuit  ad  fiofpitium  collegarum,    quos  a  fuis  iniviicis  contra  veritatem  fuae  caujae  per- 
verfos  effe  fentiebat ,  tanto  magis  Secundus ,  f  verae  pacis  cujios  ejje  voluijjet,    cave- 
re  debuit,  ne  damnarentur  abfentes ,  qui  judicio  eorum  omnino  interejje  noluerunt. 
Itaque  non  dicit  AuguftinusSecundum  non  debuiffe  caufamCaecilianijudicare,   quod 
judicandi  poteftaieni  non  haberet,  fed  primo  quia  pacem  ecdefiae  turbaturus  erat» 
damnando  illum,  quicum  ecclefiis  iranfmarini^  communionem  habebat,     fecundo» 
quiais,  quidamnabatur,  erat  abfens,  judiciumqueAfrorum  et  Numidarum  recufa» 
bar  veluti  fibi  fufpetlum ,  cupiebatque  a  tranfmarinis  judicari,    nec  unquam  judU 
cium  iliorum  adierat,     dicebat  igitur  Secundum   de  iflo  non  cognofcere  debuifle^ 
cum  praefertim  ipfe  traditores  nianifeilos,     et  crimen  confitentes  damnare  nolletj 
fed  Deo  dimitterer,     haec  eft  iumma  ratiociniorutn  Auguftini  hoc  in  loco,  ex  qui=r 
bus  inferri  non  potefi  epifcopos  ex  jare  non  pofle  cognofcere  de  crimine  metropo- 
Jitani  autprimatis,  fed  tantum  aliquando  expedire,    ur  cpifcopi  unius  regionis  ]«• 
dicium  metropolitani  aut  primatis  fui  rccufenr,  vel  pacis  crgo,    Tcl  quia  merropo- 
fitanus  aut  primas  eos  habet  fufpeftos,  et  aUos  judices  requirir:  nam  in  ecclefiafti- 
cis  non  fecus  ac  in  civiUbus  judiciis,  judices  illud  fummoperc  carcre  debenr,  ne  in" 
Titis  partibus  judicenr ,    ubi   vel  levifiima  recufationis  caufa  adparer.     Porro  licet 
ei  iftis  objeflionibus  Lupi  ^it  abunde  fatisfailum,'  actamcn  adjiciendum  infuper  eft 
totum  iftud  negotium  nihil  ad  propofitum  noftrum  pertinere,  qui  tantum  de  judi- 
cio  mctropolitani  ab  epifcopis  provinciae  fuae  rraQamus,  cum  SecunduS  et  rpifcopi 
illi,  qui  Caecilianum  damnarunt,  Numidac  fuerint,  non  aurem  provinciae  Gaitha- 
gincnfis,     et  a  quibus  fuerat  ordinatus,  cujus  Caecihanus  erat  metropolitanus,  « 
quorum  proinde  judicio  pendebar,  namque  ut  obfervarunt  viri  dofti.illorum  erat 
ordinare,     fed,    ut  probavirrrus  in  difFertatione  fuperiori ,    ei  antiquo  jure  fynodi 
provinciac  fuit  ordirtare  mecropolitanum,  ergo  cjufdem  fynodi  fuit  ipfum  depone- 
re,  fed  de  hoc  fatis  jam  et  abunde  a  nobis  difputatum  ell,     nunc  rcdeamus  ad  ia» 
fiitutum. 

Primus  omnium  Zozimus  canones  Sardicenfes  protulit  in  mediutn,  «  apud 
Africanos  venditavir  pra  Nicaenis ,  fed  ilh  conftanter  reitircre;   «um^ue  comperifr- 

N  J  f«iit 


le^  DE  ANTIQVA  ECCLESIAE  BISCIPLINA 

icnr,  eos  non  efTe  concilii  Nicaeniadpellationes ,  non  folum  clericorum  inferlorum» 
fed  et  cpifcoporum  in  Africa  damnatorum  ad  fedem  apofloiicam  ferre  noluerunt, 
prifl^inamyue  confuetudinem  fuam  retinuerunt,  ut  caufae  cpifcoporum  ad  prima- 
tcm ,  iioc  eft  metropolitanum,  et  provinciae  fynodum,  ieu  a-J  univerfaleconcilium 
deferrentur,  maxime  inquiunt  Afncani  epifcopi  in  epiftola  ad  Coeleftinum,  quia 
unicuique  concejjum  ej},ji  jtidicio  offenjus  fuerit  cognitorum  ad  concilia  fuae  provifi' 
ciae,  vel  etiam  univerfale  provocare.  Univerfale  concilium  apud  Afros,  dicitur 
concilium  illud,  quod  ex  univerfa  dioecefi  Africana  conflatum  eft,  ejulmodj^conci- 
lia  faepe  celebrabantur  apud  Afros,  apud  quos  Carthaginenfis  primas  magiramob- 
tinebat  autoritatcm,  Liberum  porro  videtur  fuilfe  epifcopum,  vel  ad  fynoduni 
provinciae,  vel  ad  fynodum  hanc  univerfalem  deferre,  quamvis  ordinarie  primo 
ad  primatum,  hoc  ell  ad  metropolitanum  deferretur,  ac  deinde  fi  adeffe  nollet, 
ad  lynodum  univerfalem  •,  hujus  rei  fidem  facit  canon  19.  codicis  Afncani,  qui  fic 
habet :  Aurelius  epifcnpus  dixit,  quifqnis  epifcoporum  adcufatur ,  ad  primatem  ipfiui 
provinciae  caufam  deferat  adciifator ,  nec  a  communione  fufpendjtur,  cui  crimen  in~ 
tenditur  y  nifi  ad  caufam  fuam  dicendam  eleEiorum  judicum  die  fiatuta  litteris  evo- 
catus  minime  occurrerit,  hoc  eji  infra  fpatium  menfis  ex  ea  die,  qua  eum  litteras  aC' 
cepijfe  confliterit,  quod  fi  aliquas  veras  neceffitatis  caufas  probaverit,  quibus  eum  oc- 
currere  nonpotuijje  manifeflumfit ,  caufae  dicendae  intra  alterum  menfem  habeat 
facnltatem,  verum  tamdiu  pofl  menjem  jecundum  non  communicet ,  donec  purgetur, 
fi  autem  ad  concilium  anniverfarium  occurrere  noluerit ,  ut  vel  ibi  caufa  ejus  termi' 
netur  ,  ipfe  inje  damnationis  fententiam  dixijje  Judicetur.  Hic  canon  fancitus  cfl 
iii  univerfali  concilio  Africae  anno  419.  Carthaginc  habito  confidentibus  in  ea  217. 
epifcopis.  Canon  fequens  eft  de  presbyteris  vel  clcricis,  /i  autem  presbyteri ,  vel 
diaconi  fuerunt  adcufati,  adjunEiis  fibi  ex  vicinis  locis,  cum  proprio  epifcopo  legiti- 
monumero  collegartim,  quos  ab  eodem  adcufati petierint ,  id  efl  jina  Jecum  in  presby 
teri  nomine  fex,  in  diacuni  tres,  ipforum  caufam  defcutiant ,  eadem  dierum  et  dila- 
tionum,  et  a  communiwe  remotionumforma  fervata,  reliquorum  autem  clericorum 
caujas  etiam  folus  epifcopus  loci  cognofcat ,  et  finiat.  Canon  item  i8.  ab  eadem  fy- 
nodoconditus  fic  fehabet,  itemplacuit,  ut  diaconi  ct  presbyteri,-  vel  caeteri  infe- 
riores  clerici  in  caufis,  quas  habuerint,  fi  dejudiciis  epifcoporum  quefli  fuerint,  vi- 
cini  epijcopieos  cum  confenju  fui  epifcopi  audiant,  et  inter  eos  definiant  sdhibiti  ab 
eis  epijcopi,  qnodfi  ab  eis  provocandum  putavcrint,  non  provocent  ad  tranfmarina 
judicia,  fed  ad  primates  juarum  provinciarum  atit  ad  univerfale  concilium,  ficut  et 
de  epifcopis  Jaepe  conflitutum  efl,  ad  tranfmarina  autem  quiputaverit  adpeltandum, 
a  nullo  intra  Africam  in  communioncm  /ufcipiatur.  Hic  porro  canon  eft  vigcfimus 
fecundus  inter  eos,  qui  Milevitano  perperam  tribuuntur,  funt  autem  revera  concu 
cilii  Carthaginenfis  anni  41  S.,  ut  patet  ex  canone  log.  et  125.  hujus  codicis.  Vc- 
rnra  in  ifto  concilio  lex  ad  epifcoporum  quoque  caufas  cxtcnditur,  vetaturquc,  nc 
ipfi  provocent  ad  tranfmarina  concilia,  hoc  eft  ad  Romanum  pontificem,  et  ad  Ita- 
liae  epifcopos,     Claufulam  iftam,    ficut  et  de  epifcopis  faepe  conflitutum  efl ,  reii-. 

ciunc 


DISSERTATIONES  HISTORIC^.   Dissert.  If.         105 

clunt Bellarminus ,  Perronius,  Lupusetalii,  eo  quod  non  extet  in  concilio  Milevi' 
tano  feu  potius  Carthaginenfi  anni  41^,  et  revera  non  efi  hujus  conciiii,  fed  alte- 
rius  Carthaginenfis  anno  419.  celebrati»  ubi  id  addirum  ell  de  epifcopis  confirma- 
tumque  eft  poftea  ab  iifdem,  in  epift.  ad  Coeleft.  poft  advetlos  ex  oriente  Nicaenos 
canones,  m  qua  fic  adloquunturRomanum  pontificem,  impendio  deprecanmr,  ut 
deinceps  adve/iras  aures  venientes  non  faciliuf  admitratis,  nec  a  nobis  excommnni- 
tatos  ultra  velitis  in  cnmmunionem  Jufcipere ,  quia  hoc  etiam  i?i  Nicaeno  concilin  defi~ 
nitiim  facile  advertet  venerabilitas  veflra,  nam  etjl  de  inferioribiis  clericis  vel  taicii 
videtur  ibi  praecaveri ,  quanto  magis  hoc  de  epifcopis  voluit  ohjervari,  ne  in  fua 
provincia  a  communione  fufpenfi  a  veflra  fanElitate  praspropere  vel  indebite  videan' 
tur  communione  reftitui  etc. 

Haud  dubium  efligirur,  quin  apud  Africanos  antiflites  jure  fancitum  fuerir, 
IJC  quis  five  epifcopus  five  presbytcr  aut  diaconus,  five  inferior  clericus  ad  rranima- 
rinajudicia,  hoc  efl  ad  Romanum  epifcopum,  aut  ad  alios  ejiifcopos  Italiaeet  Gal- 
liae  provocaret,  fed  ut  epifcopi  quidem  in  prjma  inlbiitia  )udicarentur  a  fynodo 
provinciae,  presbyteri  ac  diaconi  ab  epifcopo  fuo  cum  nonnuliis  vicinis  ex  eadem 
provincia,  caeteri  inferiores  a  folo  epifcopo  adjunflo,  ut  tunc  moris  erar,  clero 
fuo  per  adpellationem,  ut  caufae  epifcoporum  ad  unirerfale  concilium  Africae  de- 
Volverentur,  et  ibi  fine  ulla  provocatione  judicarentur,  clericorum  aurem  caufae, 
vcl  ad  primatem  deferrentur,  veladuniverfalem  fynodum.  Porro  provocatio  tunc 
tantum  concedebatur,  quando  }udices  non  eranr  cleQi,  hoc  enim  in  cafu  provocan- 
di  locus  nonerar,  ur  ftatutum  efi:  in  eodem  concilio  canonei^.  Hoc  etiam  placuit, 
ut  a  quibufcumtjue  fudicibus  ecclefaflicjf,  ad  alios  Judices  ecclefiaflicos ,  ubi  majnrcfl 
authoritas,  fuerit  provocatiut,  noneirohjit,  quorum  fueritfoluta  /ententit,  /jcon- 
vinci  non  potuenint ,  vel  inimico  anima  judicajfe,  vei  aliqua  cupiditate,  aut  gra* 
tia  depravati,  five  ji  ex  confenfu  patrum  eteEii  fuerint  Judices ,  etiam  apauciorenu- 
mero,  quam  conftitiitum  eft,  nonticeatprovocare ,  et  can.  122. a  jHdicibus  aute^tr,  quos 
tommunis  confenftts  elegerit,  non  liceat  provocare. 

Porr&  nemo  eruditorum  in  dubium  reTOCar  autoritatern  codicis  Africanf, 
cerrum  quippe  eft ,  eum  effe  antiquiflimum  er  conciliorum  Carthaginenfium  cano- 
nes  fideliter  exhii)ere,  eoque  major  efl  ejus  autoritay,  quod  ab  univerfa^^ynodoCar- 
thaginenfi  probatus  eft,  ut  conflat  ex  fine  primae  feflionis,  recitata Junt  etiam  in 
ifta  ftjnodo  diverfa  concilia  univerfae  provinceae  Africae  tranfaFlis  temporibus ,  Au- 
relii  Carthaginenlis  epifcnpi  celebrata,  ac  deinde  fub  nomine  concilii  Africani  idem 
codex  a  Juftiniano  et  Dionyfio  Exiguo  promulgatus  elt,  et  in  graecum  translatus, 
ac  apud  ipfos  orientales  vulgatus  eft. 

Opponit  Chriftianus Lupus,  codicem  hunc  privatum  op'is  eflealicuius  ex  faflio- 
nc  Aurelii,  et  id  probare  conatus  ex  hoc  loco  can.  107.  ubi  confeclor  codicis  air, 
gefta  hnJHS  cnncilii  non  dejcripft,  quia  provincialenon  nvrnrfa'? ge /171771  eft .  led  eva- 
nefc't  ifta  objetlio  ex  leftione  textus  graeci,  ubi  non  eft,  gcftum  hujus  concilii  non 
defcripfi,  fedhic  dejcripta  nonjunt.     t<«  itiTrfoty^ii»  rnt  7r»f^rrs  o-wjjs  J;«  tS  zo  sx 

iyfixi^t} 


3(64  SE  ANTIQUA  ECCLESIJE  DISCIPLINA 

iyfdpti.  Itaque  frullra  Zozimus  epikoporum  Africanorum  caufas  ad  fc  trah<re  ca> 
natus  eft,  idem  tam^n  renrf.v,r  i(  Gal'os  inflanre  Pduoclo  Arelatend  ad  fuum  vo- 
cans  judicium  Procuhim  Maflilienfem,  fed  ille  adeTe  renuit,  er  epifcopatum  invito 
Z'zimo  retinuit,  poft  Zozimum  Coeledinus  ct  Bonifacius,  csnonum  Sardiccnliutn 
Ulum  in  Gailia  ei  Africa  inducere  conati  (unt,  fed  fruilra. 

Veruni  nemo  ad  eos  ubique  promulgandos  plus  laboravit  quam  fanflusLeo» 
in  caufisHilarii,  Lupicini,  Eutychetis,  ctFlaviani,  veruni  is  jus  fibi  afynodoSar- 
^icenfi  indultum  praetcrgrelTus  efl,  primum  enira  contendit  primam  cognitionem 
caufae  metropo.Uianorum  ad  fedem  fuam  pertinere.  Secundo  adpellat  ones  a  fyno' 
do  provinciae,  a  fe  Romae  judicari  pode  adferuit,  utrumque  contra  ^ardiccnfes  ca- 
nones  verum  nec  Gallicani ,  nec  Africani  antiftiteshaec  ipfi  juracelierunt,  ut  coa« 
ftabit  ex  Hilarii  Arelatenfis,  ct  Lupicini  Africani  epifcopi  taufi^,  quas  poftca  refe» 
remus,  orientales  vcpo  apud  quos  jus  adpellationum  tantum  fibi  vindicabat,  con« 
trarium  in  concilio  Chakedonenfi  definierunt,  cum  igitur  fantlus  Lco  obfequente» 
Hiinime  haberet  Gallicanos  antiftites  imperatoris  ipfius  autoritatem  adhibere  conatus 
efl,  et  ab  eo  rcfcriptum  obtinuit  in  hunc  modum;  hac  perenni  fanBione  decernu 
mtis ,  ne  quid  tam  epifcopis  Gallicanis ,  qiiam  aliarum  provinciarum,  contra  veterent 
(onluetudinem  liceat  fine  viri  venerabilis  papae  iirbis  aeternae  aiitoritate  tentaret 
fed  illis  omnibus  pro  lege  fit ,  qnidquid  fanxit  vel  Janxerit  apojhlicae  Jedis  authori- 
tas,  ita  ut  quifquis  epifcoporiim  ad  judicium  Romani  antijiitis  evocatus  venire  nC' 
Srlexerit,  per  moderatercm  ejitsdem  provniciae  adejfe  cogatur.  In  eo  refcripto  tria 
praefcribuntur  epifcopis  Gallis,  primo  ut  iion  violentur  antiqui  ritus,  inconfulto 
Romano  pontifice:  fecundo,  ut  illi  pro  legehabeant,  quidquid  Romana  fedes  decrc- 
verit.  Tertio  ,  ut  cogantur  epiicopi  intercHe  Komani  pontificis  concilio,  fi  vocati 
adefife  neglexerint. 

Verum  lcx  illa,  quae  ad  orientem  non  pcninet,  recepta  non  fuit  in  occlden- 
te,  imo  nec  in  Gailia,  ob  quam  fpcciatim  condita  erat,  obfcrvata  fuit,  quin  et  ipfi 
quoqiie  Romani  pontifices  Leonis  fucceflorcs  conceflum  fibi  pcr  eam  privilegiumi 
m:nime  yjndicarunt,  et  adpeHariones  tantum  caufarum  in  provinciis  judicatarum , 
sd  fe  rraverunt,  folofque  mcrropolitanos  immediate  a  fe  jiidicari  poflularunt,  reli- 
quorum  epifcoporum  judicium  metropolitanis,  et  provinciaruin  epifcopis  reliii- 
Quentes,  nihilominus  tamen  Vigilius,  et  Pelagius  illud  praeterea  fumplifTe  viden- 
lur,  ut  quarumlibet  adpcllitionum  «d  Romanam  fedcm  ante  judicium  provinciae 
epilcoporum  judicia  fibi  refervarentur  ,  nec  de  iis  in  provincia  fieret  cognirio.  Vi- 
gilius  in  epilt.  ad  Eucherium,  omnium  tdpcHantium  apojiolicam  fedem,  judicia  ei- 
dm  fanSlac  fedi  rcfcrvata  tjfe  liquet.  Pelagius  in  cpift.  prima  ad  Joannem  Con- 
flantinopolitanum:  Scitote  certam  provinciam  effe,  quae  habet  decem,  vel  undecim 
civitates,  et  tinum  epifcopum  aliolqut  dccem  vel  undecim  Juffragatores  epijcopos  Ju- 
dices ,  ad  quorum  judicium  umnes  caufae  epifcoporum  et  reliquorum  facerdotum  ac 
civitatum  caufae  referantur,  et  ab  liis  omnibus  jujie  confona  toce  difcernantur,  niji 
ad  maJQrem  mtoritatem  fuerit  ab  his ,  quijudicanji  funt,  adpellatnm,  qui  duo  pon- 

tifices 


DTSSERTATIONES  HISTORICA'.  DissFRT.  IT.  xoj 

tifices  non  {olum  cognkionem  caufarum  in  provincia  )ndicararum,  fi  ab  efs  adpella. 
tum  fit,  fibi  tribuunt;  Ted  etiam  primani  cognitioiiem  caurarum,  in  quibus  ii,  qui 
funt  judicandi  in  provincia  ante  cognitionem  ad  judicium  Romani  pontificis  provo- 
«arinr. 

Gregorius  magnus  duo  fibi  vindicavit:  r.  adpellationes  a  judiciis  epifcopo- 
rum  In  provincia,  circa  quas  liberum  efl^e  fibiarbitratus  eft,  vei  eas  Romae  judicare, 
vel  judicandas  in  provinciam  remittere :  2.  primam  cognitionem  caufarum,  quae 
metropolitanos  attinebant  fibi  refervari  voluit,  fi  contra  metropolitanum ,  inquitiib. 
7.  epift.  8.  diiquid  caujae  habuerit  ob  hoc  jedis  apojlolicae  petat  judicium,  quod  per 
canones  antiquorum  patrum  ejl  infiitutione  permijjum  ■,  porro  pertempus  illud,  quod 
a  Leone  ad  Gregorium  effluxit,  Sardicenfes  canones  in  autoritatem  admiffi  funt  et 
epifcopis  ad  fedem  Romanam  adpellantibus  poft  judicium  provinciae,  conceirum 
ut  illic  judicarentur. 

In  Gallia  quidem  vetus  difciplina  confirmata  eft  in  concilio  Lugdunenfi  an- 
no  567.  Si  quidi  inquiunt  hujus  fynodi  epifcopi  inter  fratres ,  id  eft  coepifcopos 
nofiros  contentionis  ortum  fuerit ,  fi  de  una  provincia  funt ,  metropolitani  cum  com- 
provincialibus  jtidicio  fint  contcnti,  fi  vero  diverfae  provinciae  fuerint  facerdotes,  /»»• 
ter  qiios  aliqua  dijceptatio  oriatur .  convenientibus  in  unum  metropolitis  ipJorum,om' 
nis  eorum  aEiio  illorum  judicio  terminetur.  Ju.xta  hanc  difciplinam  Salonium  Sagit- 
tariumque  deponunt,  cumque  illi  provocafient  ad  epifcopum  Romanum,  et  ea  de 
re  litteras  obtinuifient  a  rege  Guntherano,  nullam  hujus  rationem  habuerunt  Galli- 
cani  epifcopi,  nec  quemquam  ad  eos  adcufandos  Romam  miferunt,  cumque  illi  a 
Toanne  reftitui  forent,  non  obftante  iliius  judicio  in  fynodo  Cabilonenfi  anno  579. 
iterum  damnati  funt:  extant  tamen  circa  idem  tempus  cxempla  nonaulla  adpellatio- 
num  in  Gallia  etiam  ad  Romanam  fedem,  quae  confuetudo  diu  poft  hanc  aetatem 
capitulis  Adriani  primi  et  capitulis  Caroli  raagni  in  Gallia  receptis  firmata  eft  cap. 
2  5.  Adriano  placuit  fi  epifcopus  adcufatus  adpellaverit  ad  Romanum  pontificem  id 
(iatuendum ,  quod  ipfe  cenfuerit,  capitulari  jog.  lib.  7.  ut  judicatus  epijcopus  ad 
ap  fiolicam  Jedem,  fi  voluerit,  adpellet  ex  concilio  Sardicenfi  tit.  5.  quod  fi  adpellave- 
rit  in  cathedra  ejus  alter  non  ordinetur ,  at  omnium  omnino  clericorumadpellatio- 
nes  erantvetitae,  ut  conftat  ex  concilio  Francofordienfi  canone  fexto,  fiatutum  ejl, 
inquit,  a  domino  rege,  ut  epijcopijufiitiasfaciant  injuis  parochiis,  fi  non  obedierit 
aliqua  perjona  epifcopo  fuo ,  de  abbatibus-,  presbyteris,  diaconibus,  Jubdiacombus, 
monackis  et  caeteris  clericis  veniant  ad  metropolitanum  fuum,  et  ille  fi  judicet  cau- 
fam ,  cum  fuis  fuffra^aneis  dijudicet  et  comites  quoque  veniant  ad  judicium  epifcupo- 
rum,  et  fi  aliqiiid  eji,  quod  epifcopus  metropolitanus  non  pofjit  corrigere  vel  pacifica- 
re  tiinc  tav.dem  veniant  adcufatores  cum  adcufato  cum  litteris  metropolitani,  ut 
tciamus  veritatem  rei.  Itaque  a  judicio  fynodi  provinciae  nulla  relinquitur  provo- 
catio  ad  pontificem,  fed  fi  fupcrfit  aliqua  controverfia,  ejus  coireftio  pertiiiet  ad 
principem,  eadem  difciplina  confirmatur  can.  26.  concil.  Parifienfis  anno   829.  ce- 

lebrati. 

0  Ih 


io6  .        DE   ANTIQVA    ECCLESIAE   DISCIPLINA 

In  Africa  Ferrandus  diaconus  fub  Juftiniano  colleftionem  canonum  edidir, 
cui  canones  Sardicenfes  inferuit,  ex  quo  coUigitur  eos  tum  temporis  apud  eos  in 
aliquo  pretio  fuiffe,  fucrunt  tamen  Afri  fuorum  privilegiorum,  ac  priftinaeconlue- 
tudinis  amantiHimi,  ita  ut  a  pontifice  petierint,  ut  teitis  efl  Greg.  lib.  i.  ep.  75.  an- 
tiqua  fibi  privilegia  et  jura  fervari,  petiifiis  etiam,  inquit  Gregorius,  per  Hila- 
rium  carthularium  noftrum  a  beatae  memoriae  praedeeejjore  nofiro,  ut  omnes  vohis 
retro  temporum  tonjnetitdines  feriarentur ,    quas  a.  heati  Petri  apofiolorum  princi' 

pis  ordinatiunum  initiis  hacicnus  vetufias  lon^a  fervavit et  nos  quidem  juxta 

feriem  relationis  vifirae,  conjuetudinem ,  quae  tamen  contra  fidem  eatholicam  nihil 
ufurpare  di^nojcitnr,  immotam permanere  concedimus ,  fwe  de  primatibus  confiituen- 
dis,  caetenfque  capitulis.  Et  in  Epift.  ad  Dominicum  epifcopum  Carrhaginenlem, 
de  privilegiis  vero  ecclefiafiicis,  quod  vefira  fraternitas  fcrihit,  hac  pofipojita  dubtta- 
tione  teneat,  quia  ficnt  nojira  defvad  mus ,  ita  fingiilis  quibnfque  ecclefiis  fna  jitra 
fervamus.  Hinc  nuilam  eorum  caufam  Romae  judicavit  Gregorius,  imo  nuliam 
iliorum  adpellationem  ad  Romanos  lcgere  eli:,  videturque  rerum  Africanarum  ad- 
minifhatio  femper  fuiHe  commina  fynodo  provinciae  aut  univerfali  concilio  totius 
Africae  iine  provocatione:  idipfum  poftea  docebimus  exemplis. 

In  Hifpania  quoque  vigebat  etiam  fub  Gregorio  retus  illa  difcipli- 
nq,  ut  caufae  epifcoporum  lynodi  provincialis  judicio  finirentur,  et  fi  di- 
vifa  fuiffent  epifcopoium  vota,  fiiiitimorum  epilcoponim  judicio  res  termina- 
rerur.  Ifta  lex  habebatur  in  colleftione  Martini  Bracarenfis,  qua  tum  Hil- 
pania  utebatur  can.  13.  Tentavit  Grorjorius  adverfus  hanc  difciplinam  Stepha- 
num  epifcopum  a  vicinae  provinciae  epifcopis  depofitum  ad  fedem  apotlolicam  ad- 
pellantem  judicarc,  ratio  ejus  haecerat,  quod  illenecmetropolitanumnecparaiarcham 
haberet,  ac  proinde  judicandus  effet  a  Romana  ecclefia,  quae  caput  efl  caeterarum, 
cum  non  liceat  epilcopum  ab  epifcopis  alieni  concilii  iudicari,  ac  poflhaec  Hifpani 
adpeilationis  ad  fedem  Romanam  removendae  caufa  permiferunt,  ut  caufaein  fecun- 
da  fynodo  judicarentur :  id  habetur  ex  canone  28.  concilii  Toletani  quarti  habiti 
anno  666.  Epifcopus ,  presbijter  ,  aut  diaconusfi  a  gradu  fuo  injufie  dejeffits  infe- 
cunda  Jynodo  innocens  reperiatnr,  non  potefi  ejfe,  quod  fuerat ,  mfi  gradus  amijfos 
accipiat  coram  altari  de  manH   epifcopi. 

Poft  haec  tempora  nonnuili  )us  aliquod  novum  ab  ecclefia  receptum  fuifTe 
volunt;  faeculo  quippe  oftavo  ad  finem  labente,  vel,  ut  alii  volunt,  et  ego  proba- 
■bilius  aeftimo,  nono  incipiente  prodiit  in  lucem  epiftolarum  decretalium  farrago, 
nquas  veteribus  pontificibus,  nefcio  quis  infignis  impofior  fubjecit,  in  his  non  .nodo 
jus  adpellationis  Rotnano  epifcopo  tribuitur,  fed  etiam  a  nonnullis  earum,  fyno- 
dis  provinciae  judicium  epifcnporum  interdicitur  inconfulto  epifcopo  Romano,  et 
fiiie  fedis  ejus  authoritate.  Has  ftatim  epiftolas  fummi  pontifices,  in  quorum  gra- 
tiam  erant  confiftae,  avide  arripuerunt,  et  uhique  promuli^areconati  funt ,  inpri- 
mis  vcro  Nicolaus  primus  in  epiftola  ad  epifcopos  Galliae  in  caufa  Rotadi  Sueffio- 
nenfis:  Quamvis,  inquit,  etfi  fedem  apofiulicam  nullatenus  adpcilafj^et  contra  tot 
tamen,  et  tanta  vos  deeretalia  e^erri  Jhituta:  et  epiJcupumineonjuUis  nobtt  depone: 

n 


DISSERTATIONES  HISTORIC.E.  DnsERT.  ir,  107 

re  nullo  modo  debuijlis ,  at  Gallicani  epifcopi  Nicolai  primi  pmpofirionem  ferre  mi- 
nime  potuerunr,  et  licet  ei  non  denegarent  adpellationes,  feu  potius  epifcoporum 
confugia,  fecundum  Sardicenfes  canones  ita  ut  judicium  non  Romae,  fed  in  pro- 
yincia  iteraretur,  negarunr  tamen  omnino  controverfias  five  majores  five  minores, 
inconfulto  Romano  pontifice  a  lynodo  provinciae  judicari  non  poffe:  Ahfit  enim, 
inquiunt,  a  7iohis ,  ut  privilegium  primae  et  fimmae  fedis  /anSiae  Romanae  ecclefiae 
pontificis  pro  fic  parvi  pendamus,  ut  controverfias  et  jurgia  tam  fuperioris  quam  in- 
feriorisordinis,  quae  Nicaem  et  jacrorum  conciliorum  canones,  et  Innocentii  atque 
aliorum  Romanae  fedis  pontificum  decreta  in  fijnodis  provincialibus  a  metropolitanit 
praecijtiunt  terminari  ad  vejiram  Jummam  authoritatem  fatigandam  diuamus ,  exci- 
piunt  tamen  caufas  aliquas  difficiliores,  at  fi  forte,  inquiunt,  de  epifcopis  caufa 
nata  fuerit,  unde  ccrta  et  exprejfa  in  facris  regnlis  non  habeamus  judicia,  et  ob  li 
in  provinciali,  vel  in  comprovinciali  nequeat  examine  definiri  addivinum  oraculum, 
id  efl  ad  apofiolicam  Jedem  nobis  inde  eji  recurrendum. 

Adrianu5  (ecundus  Nicolai  fucceffor  earumdem  decretalium  autoritatem  ad- 
ducit  in  caufa  Hincmari  Laudunenfis.  At  Gallicani  epifcopi  illarum  nullam  ratio- 
nem  habuerunt,  et  in  Duziacenfi  concilio  Hincmarum  Laudunenfem  depofuerunr, 
qui  cum  iftas  decretales  ad  caufae  {uae  defenfionem  adduceret,  Hincmarus  in  libro 
capitul.  55.  cap.  43.  et  alihi  receptos  canones  iftis  decretalibus  praeferendos  effe  ad- 
firmavit.  Pofthaec  cum  Hincmarus  Laudunenfis  provocaffet  ad  Romanum  pontifi- 
cem  Adrianum,  is  epifcopos,  qui  Laudunenfem  Hincmarura  damnaverant,  Ro- 
mam  vocavit,  conquertus  infuper,  quod  in  eum  judicium  ruli/fenr;  at  illi  parere  re- 
nuerunt,  et  Sardicenfis  concilii  decretis  adhaefere. 

Nihilorainus  tamen  cum  Romani  pontifices,  his  nihil  obflantibus,  epifco- 
pos  Gallicanos  Romam  citarent,  Carolus  Calvus,  feu  potiusHincmarus  nomineCa- 
roli  Calvi,  egregiam  fcripfit  epiftolam,  qua  difciplinam  a  Nicaenis  et  Sardicenfi- 
bus  canonibus  fancitam  defendit,  et  novam  illam  ficlis  illis  decr.etalibus  induOiam 
reiicit,  et  adverfus  eam  folemniter  proteftatur. 

Poft  haec  tempora,  fub  tertia  regum  noftrorum  dynaftia,  ita  molles  fue- 
-runt  Gallicani  epifcopi,  ut  faepe  faepius  pafli  fint  epifcopos  Gallicanos  apudRoma- 
nos  pontifices  primum  adcufari,  et  ab  iifdem  Romam  vocari,  ac  ibidem  judican 
contra  canones  antiquos,  morefque  in  Gallia  receptos;  pontifices  quoque  Romani 
tunc  temporis  caufarum  omnium  majorum,  prima  etiam  inftantia  Romae  judican- 
darum,  privilegium  audafter  fibi  vindicarunt.  Sic  Leo  nonus  in  epiftola^.ad  Afri- 
canos,  negat  epifcopos  fine  fententia  Romani  epifcopi  damnari  poffe  vel  deponi, 
quod  inquit  ex  fanftis  canonibus  fit  infiitutum,  quia  omnium  ecclcfiarum  majjres  et 
difficiliores  caufae,  per  Ja?ic1am  et  principalem  heati  Petri  fedcm  a  Juccelforihus  cjus 
definiendae  fiint.  Gregorius  feptimus  in  diQatu  magna  confidentia  adfirmat,  quod 
papa  folus  poftit  deponere  epifcopos,  vel  reconciliare.  Acdemum  Innocentius  ter- 
tius  jure  divino  depofitiones,  cefliones  et  degradatiines  epifcoporum  fibi  compe- 

O  2  tcic 


108  DE  ANTIQUA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

icre  adferuir;  quinetiam  co  rcs  redierat    tempoie  concilii  Bafileenfis,  utlevibus  om- 

nino  de  caufis  partes  Romam  vocarentur,   etiam  ante  judicium  in  provincia  laium, 

utque  poft  judicium  vel  tempore  judicii  fiivole  adpeliaretur ;    cui  malo  remedium 

adferre  conati  funt  Bafileenfis  concilii  patres  refiioiie   31.      Inoleverunt ,    inquiunt, 

haEieniis  intolerabilium  vexationum  ahujus  permulti,  dum  nimium  frequenter  a  re- 

motijjimis  etiam  partibus  ad  Romanam  curiam,  et  interdum  pro  parvis  rebus  et  mi- 

nutis  neirotiis,  quamplurimi  citari  et  evocari  confueverunt,  atque  ita  expenfs  et  la- 

horibus  fatij^ari,  ut  mnnunquam  commodius  arbitrarentur  jure  fno  cedere,  aut  ve- 

xationem  fiiam  gravi  damno  redimere,  quam  in  tam  tonginqua  rcgione   iitium  fiibi- 

re  difpendia.     Sic  facile  extitit  calumniofs  opprimere  pauperes ,  fc  et  bencficiaecde- 

fa/iica  plerumque  minus  jujie  per  litium  anfraEhis  ohtenta  Junt ,  dum  jujiis  pojfejfo- 

rihus  eorum,  fcu  quibus  illa  de  jure  competebant ,    neque  opes,    neque  facultates  ad 

illos  Jumptus  fujfcere  poterant ,  quos  longinqua  profeciio  ad  Romanam  curiam,    et 

litis  agitatio  in  eadem  dcpfcebant.       Cotifunditur  etiam  inde  ordo  ecclef.ajiicus, 

dum  ordinariis  judicihus  Jua  jurijdiclio  niinivie  fervatur,  quae  attendens  Janfla  fij- 

nodus  ....  Jiatuit  et  deercvit,  ut  in  partibus  ultra  quatuor  diaetas  a  Romana  curia 

dijiantibus,    omnes  quaecumqne  caiijae,  majoribus  exceptis  in  jure  expreffe  enume- 

ratis,  et  elefiionum  ecclejiarum  catkedralium ,     et  monafieriorum,     quas  immediata 

Juhjefiio  adfedem  apojiolicam  devolvit ,  apud  illos  judices  in  partibus,  qiii  de  jure 

ant  conjuetudine  praejcripta,  vel  privilegio  cognitiovem  kabent ,  terminentur,    vel 

Jiniantur;   ct  ne  lub  urabra  adpeilationum,  quae  nimium  leviter  et  nonnunquam  fri- 

vole  iiacienus  interponi  vijae  Junt ,  atque  etiamin  eadem  infantia   ad  prorogatio- 

nem  iitium  Jaepe  multiplicari,    materia  fovendis  injujtis  vexationibus  relinquatur. 

Statuit  cadem  Jan^a  fynodus ,  quodf  quis  offenfus  coram  fuo  judice  habere  non  pof- 

/it  jujUtiae  complementum,  ad  immediatum  Juperiorem  per  adpeltationem  recurfum 

hahcat,  nec  ad  qnemcumque  etiam  ad  papam  omijfo  medio,  nec  a  gravamine  in  qua- 

cunique  inftantia  ante  definitivam  Jententiam  quomodolibet adpetletur ,  niji  forfan  ta- 

le  gravumen  extiterit ,  quod  in  definitiva  jententia  reparari  nequiret,  quo  eafu  non 

alias  ad  immcdiatum  fuperiorem  licet  adpellare;  fi  vero  quispiam  a  fedis  apojfolitae 

immediate  Juhje^o,  ad  ipfam  fedem  duxerit  adpellandum,  caufa  per  refcriptum  us- 

que  adfinem  titis  inclujive  in  partihus  comm.ittatur,  nifi  forte  propter  defeEium  ju- 

Jiitiae,  aut  juflum  metitm,  etiam  in  partibus  convicinis ,    de  quibus  in  commijfione 

exprimendis  legitimo  prius  documento  alias  quam  per  juramentum  legitime  conjiite- 

rit ,  apiid  ipfam  Jedem  fnret  ipja  retinenda.     Hujus  fantiionis  hic  videtur  elfe  legi- 

timus  fenfus,  (btuit  fynodus,  ne  quisquamampiius  Komam  vocetur,  aut  ad  Roma- 

num  pontificem  ante  judicium  ord^iiiarii  provocet,  fed  ut  omncs  caufae,    exceptis 

majoritms  in  jure  exprefiis  ,  et  eleftienum  ccclcfiarum  cathedralium  et  monafteriorura, 

primo  in  provincia  )udicentur  ,  deinde  ut  nulla  fiat  adpcllatioa  gravaminc,   fed  tan- 

tum  poft  judicium  terminarum,  aut  ne  res  ftatim  devolvatur  ad  Romanum  pontifi- 

cem ,   omiffo  medio,  hoceft,    metropolitano  vel  primate.     Denique  ut  fi  quis  ab 

immediate  fubje£to  fedi  spoltulicae  ad  cam  adpellet,  ut  caufa  Romae  non  ju-iicetw» 

lcd 


DISSERTATIONES  HISTORICAE.  Dissert,  I?,         toj 

fed  in  partibus  committat.ur  epifcopis  fcilicet  vicinis,  nifi  illic  de  juftitia  obtinen'- 
da  defperetur ,  etiam  in  regionibus  vicinis  ,  et  ne  kujus  exceptionis  obten- 
tu  retinerentur  Romae  cnufae  pcrmultae:  addit  fynodus,  id  non  ex  folo  jurarnentCj 
fed  publico  et  authentico  documcnto  probari  dtbcre. 

Porro  in  ifta  lege  fit  tantammodo  mentiominorumcaufarum,  etdemajoribus  nihil 
exprerte  fancitur,  quod  lubens  agnofco  cum  eruditiflimo  facultatis  parifienfis  doQo- 
re.       Cogor  hic  ramen  paululum  ab  ejus  expofitione  difTenfire:    hacc  enim  verba, 
exceptis  cai/ff!s  majoribus  in  jure  exprejfe  denominatis ,  fic  ille  interpretatur,  ut  ve- 
lit  iis  tantum  fignificari  maiorcs  caufas,   quibus  procul  dubio  epifcoporum  depofi- 
tionescomprehenduntur,c/re  referendas  adapoiblicamfedem  poft  primumjudicium,- 
ego  vero  arbitror,  mentem  Bafileenfium  patrum  futffe ,  ut  illae  ftatim  ad  Romanum 
epifcopum  ref errentur ,   qui  judices  in  provineia  daret  ad  eas  judicandas.     Ad  id 
probandum,  utor  ipfo  illius  autoris  ratiocinio  :   Claujula  ijia,  cxccptis  caufis,  ctc. 
eontinet  exceptimemgeneralis  ejus  legis,  quae  decreto  flabilitur,  vel  nihii  omnino 
tlaufula  fignifii-at,  vel  certe  id  ipfnm  de  caufis  majoribus  negat,   ijuod  aliis  de  caufif 
generali  lege  adjeritur,  quid  vero  lex  generalis  adferit ,  quid  fiatuit  reliquis  db 
caufis,  fcilicet  ,  quod  omnes  et  fingulae  caufae  apud  illos  judices  inpartibus,  qui  de 
jure,  aut  confuetudine  praefcripta  ,  privilegio  illarum  cognitionem  habent ,  termi- 
nari  et  finiri  debeant.      Porro  per  voces  iflas  terminari  et  finiri,    «on  inteliigit 
concilium,  ita  caufas  illas  efFc  terminandas,   ut  nuUiis  fit  adpellationis   locus-,  con- 
ftat  enim  e.\  fequentibus  concilium  concedere  locum   adpellationibus  ad  Romanam 
fedem  ,  in  ifiis  caufis  minoribus ,  modo  fiat  poft  judicium  latum.     Senfus  ergo  eft, 
ut  omneset  fingulae  caiifae  minores  judicentur  in  partibus  apud  illos  judices ,  aui  de 
jure  ,  aut  confuetudine  praefcripta ,  vel  privilegio  illarum  cognitionem  hahent ,  il- 
laefo  fure  adpellationis,     Itaque  iiegat  clauiula  caufas    majores  ita    judicari  debere, 
fed  tantum  a  judicibus  delegatis  in  partibus  a  fummo  pontifice.     Duo  quippe  con- 
tinct  Bafileenfis  de  caufis  fanrtio  ;  aherum ,    ut   nullum  ^udicium  ,  nifi  in  partibus 
traftetur  ;  aherum,  ne  caufae  minores  in  prima,  utloquuntur,    inftantia  deferan- 
tur  ad  Romanum  pontiffcem  :  at  fupponit  eadem  fanftio  caufas   majores   reQa  ad 
Romanum  antiftitem  deferri ,    qui  judices  in  partibus  nominet.     Supereft  ,  ut  in- 
quiramus,  quid  caufarum  majorum  in  jureexpreffarum  nomine  intelle-xerint  Bafilecn- 
fes;  fed  hac  de  re  vix  ulla  poteft  effe  difficultas ,  namque  certum  eft,  hoc  temporc 
depofitiones  cpifcoporum  inter  caufas  majores  effe  numeratas,  hinc  in  concilio  juu- 
guntur,  cum  caufis  eleclionum  cathedralium  et  monafteriorum,  (j?/a/,  inquit,   con- 
iilium  immediata  fubjeBio  ad  fedem  apofiolicam  devolvit.  Refpondet  do£lor  ille  Pa- 
rifienfis,  hanc  claufulam  tanrum  afHcere  caufas  eleflionum  cathedralium  et  monafte- 
riorum,  non  caufas  majores  ,   quae  ideo  tantutn  excipiuntur,  quod  per  adpellatio- 
nem,  vel  relationem  ad  fedem  apoftolicam  devolvi  poflinr.     Verum  uti  obfervavi- 
mus  idcirco  tantum  excipi  non  pofTunt  caufae  majores  a  forma  in  minoribus  caufis 
obfcrvata  ,  quum  ipfae  caufae  minores  ad  fedem  apoftolicam  devolvcrentur  ex  eju(- 

P  3  9eni 


tie  DE  ANTIQUA  ECCLESl^  DISCIPLIN^ 

dem  legis  praefcripto.     Et  certe  non  eft  potior  ratio,   cur  caulae  eletlionum  cathe- 
dralium  eccleliarum  immediate  devolvantur  ad   fedem  apoitohcam,    quamcauilie, 
quaefpettant  depolitiones  epifcoporum.     Lum  igitur  Balileeu.is  coiicilii  fan£tio  il- 
las  immediate  deferat  ad  pontificem,  has  etiam  illuc  deherri  fupponir.     Verum  ve- 
rat  eadem  ie.t,  ne  caufae  iftae  judicentur  I^omae  ,  fed  vuit  ad  eas  judicandas  m  par- 
tibus  epifcopos  nominari ,  niii  propter  defetium  juftinae,  aut  metura,  etiam  in  lo- 
cis  convicinis  eadem  lex,  eodem  prorfus  moda  promulgata  elt  in  pragmatica   fan- 
ftione  ,  ac  demum  in  concordatis ,  ubi  finis  ejutdem  legis  ita  fe  habet  :  Si  qitis  ve- 
ro  immediate  fubjeiius  fedi  apofiolicae  ad  eamdemfedem  duxerit  adpellandtim,  cau- 
fa  remittatur  in  partibus  per  refcripttim,  ufque  ad  finem  litis,    videlicet  ufque  ad 
tertiam  fententiam  conformem  itulufive  ,  fi  ab  illis  adpeliari  contigerit  ,    nifi  prop- 
ter  defetliim  denegatae  jufiitiae  ,  aut  jiiftum  metum,  et  tunc  committi  debeat  in  par- 
tibus  convicinis ,  et  cum  caufarum  exprejfione ,    quae  etiam  de  illis  legitime,  alias , 
quam  per  jiiramentum  coram  judicibus  a  fede  apofiolica  deptitatis  confi&re  debeat. 
Tria  habentur  in  concordatis,  quae  non  funt  in   decreto   Baiileenfi.      Primum  im- 
mediate  fubjeftis  Romanae  fedi  triplex  conceditur  judicium  in  partibus,  fi  adpella- 
rint,  quorum  unumquodque  eft  per  judices  delegatos   a  pontihce.     Sccundo,  non 
permittitur  pontifici  retinere  uilam  caufam,  fed  jubetur  in  cafu  defetlus  juftitiae, 
autmetus,  jus  convicinis  epifcopis  tribuere.     Tertio  pragmatica  jubet,  ut  judices 
delet^ati  in  convicinis  locis  prius  inquirant,  num  defeftus  juftitiae,  aut  metus  lcgl- 
timus  fit  ,  fi  judicium  itereturin  partibus.     Porro  verbis  hifce,  qui  immediate  jub- 
ie^ius ,  epifcopos  comprehendi  nullus   dubito,    licet  contrarium  adierat  Po.rificnfi^s 
doftor  a  nobis  iaudatus,  qui  ut  fententiam  fuam  probet,  ait  vetari  per  eamdem 
leeem,  ne  quis  omiffo  medio  ad  fedem  apoftolicam  provocet;    undeconcludit,  eos, 
qui  hic  dicuntur  immediate  {ubjeQii  fedi  apoftolicae,  non  efte  quofvis   epifcopos  , 
fed  vel  eos,  qui  exempti  dicuntur,  vel  primates  et  raetropoHtanos  nonnullos.     Ve- 
rum  ilb  ratio  non  convincit,*  nam  cum  hic  vetatur  ,  ne  omifTo   medio  provocetur 
ad  Romanum  pontificem,  agitur  de  caufis  minoribus,  non  de  majoribus,  quae  rc- 
fta  ad  pontificem  deferuntur, 

Ut  igitur  dicam  id ,  quod  fentio,  non  exifiimo  per  Bafileenfem  fynodum, 
et  per  concordata  reftitutam  fuifTe  penitus  primam  illam  epifcoporum  judicando- 
rum  formam.  Verum  non  propterea  fanOiionem  liafileenfis  conciHi  improbo,  fe- 
citenimid,  quod  tunc  temporis  illi  licebat,  ne  fcilicet  judicia  epifcoporum  extra 
provinciam  excurrerent,  et  ad  tribunal  euriae  Romanae  deferrentur;  fed  ut  in  pro- 
vincia,  aut  faltem  in  finitimis  locis  judicarentur,  atque  ita  pontifici  Romano,  et 
cjus  curiae  umbram  tantum  poteiktis  contulir,  revera  autem  epifcopis  provinciac 
et  finitimis  omnem  omnino  judicandi  poteftatem  commifit. 

At  non  ita  fe  gefljt  concilium  Tridentinum,  namilludomncm  prorfus  judl- 
wndorum  cpifcopomm  poteftatem  epifcopis  aUis  ademit ,  ct  foli  poutifici  Roman» 

rcfct- 


DISSERTATIONES  HISTORICAE.  Dissert.  II.         irr 

refervavit,  fefiione  vigefima  quarta  de  refor.  cap.  5.,  cu]us  haec  funt  verba  :  cau- 
Jae  criminales  graviores  contra  epifcopos ,  etiam  haerejis  ,  quod  ahfit ,  quae  depofitio- 
ne  ,  aut  privatione  dignae  funt,  ab  ipjo  tantnm  Jumvio  pontifi.ce  cogncfcantur  et 
terminenlur.  Qtiod  fi  ejufmodi  fit  caufa ,  quae  necejfario  extra  Romanam  curiam 
fit  committenda,  nec  uni  prorfus  ea  committatur,  nifi  metropolitanis ,  aut  epifcopis 
a  beatiffimo  papa  eligendis  :  haec  vero  commijfio  et  fpecialis  fit  ■,  et  manu  ipfius  fan' 
Btffimi  pontijicis  fignata ,  nec  unquam  plus  his  tribuat,  quam  ut  folam  faBi  injiru- 
Elionem  fummam  proceffiimque  conjiciant,  quem  flatim  ad  Romanum  pontificem  trans- 
mittant,  rejervata  eidem  fanBiffimo  fenteniia  dejinitiva.  Hocunum,  imo  et  prae- 
cipuum  videtur  ex  his  capitibus  difciphnae  in  Tridentino  fancitae,  q-uod  a  Gallica- 
na  ecclefia  improbatum  fuit.  Oratores  certe  regis  chriftianiffimi  illud  aperre  reje- 
cerunt.  Caput,  inquiunt,  quod  incipit,  caitfae  criminales,  non  placet ,  adverja- 
tur  enim  antiquijfimo  juri  regio ,  et  ecclefiae  Gallicanae  privilegiis ,  quibus  cavetur, 
ne  quis  etiam  volens  extra  regnum ,  a  quoquam  ex  qnacumque  cauja  in  jus  vocari  , 
nedum  condemnari  pojfit.  Cardinalis  item  a  Lotharingia  Hcet  mollius  et  obfcunus 
interceffit,  dicens  i\\\x<i  fibi  tantum  placere  habita  ratione  temporum,  quod  ita  fit 
conceptum,  ut  chriflianifiimi  Franciae  regni  privilegiif,  Juribus ,  et  facris  conflitu- 
tionihus  nihil  praejudicii  adferat.  Cumque  accufaretur  a  proceribus  fenatus  Eari- 
fjenfis,  quod  muha  decretis  reformationis  infcri  pafTus  eflet,  ecclefiae  Gallicanae 
juribus  contraria.  Hoc  uno  folo  verbo  caufam  fiiam  defendit,  inquit  Polanus,  in 
congregatione  diei  10.  Novemb,  ,  quum  legerentur  decreta  publicanda  in  feffione 
undecima,  rejervata  fuijfe  jura  et  authoritatem  regis  Galliae  ,  et  privilegia  ecclc- 
fiae  Gailicanae.  Quod  quidem  Lotharingii  fa£lum  ego  probare  minime  poffum, 
nam  fpecie  tenus  illaefa  efie  volebat  jura  ecclefiae  er  regni,  revera  autem  confentie- 
bat  iis,  quae  illa  penitus  cvertebant.  Verumtamen  concihi  Tridentini  decreta  di- 
fciplinam  fpeftantia  ,  in  Gallia  minime  reeepta  funr,  et  tantum  abeft,  ut  in  hae  re 
vim  habuerinr ,  quin  e  contra  Galli  antiquam  difcipHnam  reftaurare  conati  funt. 
Sic  haud  multo  poft  anno-  1  569.  fenatus  Parifienfis  cardinalem  Caftellonium  epifco- 
pum  Bellovacenfem,  laefae-majeftaris  et  haerefeos  accufarum ,  judicio  Rhemerifis 
epifcopi  metropolitani  ejus,  er  epifcnporum'  provinciae  commifir,  vetans, ne  extra 
regnum  ulla  ratione  poffet  praefatus  cardinalis  extrahi,  cavens  infuper,  ur,hujus 
fenatufconfulti  pecuharis  effetcodex,  quo  innotef.-erer,  omnib\is  menrem  fuifte  fena- 
tus  fervare  libertatem  ecdeliae  Gallicanae  r  Jalva  iii  omnibus  revercntia  debita 
Jummo  pontifici  et  Jedi  apojlolicae. 

Haud  leve  tamen  vulnus  inrli£lum  fiiit  libertari  ecclefiae  temporibus  Riche- 
lii  cardinalis,  quum  is  hreve  quoddam  apoftolicum  obtinuit  ab  Urbano  o£lavo,  a 
quo  quatuor  epifcopi  Galiicani  funt  delegati ,  quorum  opera  epifcopos  quofdam  ex 
Aquitania  et  Aremorica  ma)ell^atis  reos  dejici  procuravitr  idque  adtempus  tulit  cle- 
tus  GaHicanusr  verum  annts  circiter  poftea  oftodecim,  in  cleri  Gallicani  conven- 
tu  anpi  1650.  adYertentes  Gallicani  cpifcopi  rem  in  exemplum  trahi  pofle,  nifi  ob- 

fta- 


II*  "DE  ANTIQVA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

flarent  ;  apud  nuntium  fummi  pontificis  inrtrumento  publico,  advcrfus  littera* 
Urbani,  etea,  quae  inde  fequuta  erant ,  proteltati  funt.  Integro /emper  ,  inqui- 
:unt,  et  minime  interpolato  ecclejiae  ufu  permanente,  ut  graviores  epifcuporum  cau- 
fae  ,  miae  merito  inter  majorei  pofitae  funt ,  nonnift  ab  epifcopis  provinciarum  pro 
more  congreo-atis ,  vocatis  etiam,  jicubi  opus  fuerit  ■,  ad  numerum  canonicum  adim- 
plendum  vicinioribus  justa  Sardicenjis  oecimenicae  fynodi,  atque  aliorum,  jeu  con- 
ciliorum,  feu  pontificum  canones  et  decreta  traiientur,  esaminentur,  judicentur, 
faiva  femper  ad  Romanam  fedem  adpellandi  facultate.  Scripferunt  in  eamdem  fen- 
tentiam  ad  Innocentium  X.,  rogantes,  ut  inflifto  iibi  vulneri  remedium  adhiberet, 
caveretque,  ne  qiud  demceps  fimile  tentaretur.  Ad  omnes  quoque  Gatliae  antifti- 
jes  cncycliciim  miferunt  epiltolam  ,  eos  de  rebus  a  fe  modo  gcftis  certiores  facien- 
tes,  ac  iafuper  hortantes,  ne  ejufmodi  pontificum  brevia,  fi  quae  emitterentur , 
reciperent.  Haec  omnia  monumenta  ftudiofe  recoilefta,  et  elegantibus  obfervatio- 
nibus  iiiuftrata  ,  legcrc  cft  apud  Gerbafiura. 

Eadem  difciplina  videtur  attentata  in  Janfenii  caufa,  et  quidem  bls,  pri- 
mum  ,  quum  cpifcopi  Gallicani,  nullo  lato  de  quinque  propofitionibus  judicio  ,  a 
fede  apoitolica  judicium  popofcerunt,  haec  praefati  majorcs  caufas  adfedem  apojio- 
licam  referre,  folemnis  eccleliae  mos  efi,  quevi  fides  Petri  nunquam  dcficiens  perpe- 
Zuo  retineri  pro  jure  fuo  po/iulat ,  aequiffimae  liuic  legi  objequentes ,  de  gravijjimo 
circa  relizionem  negotio  fanBitati  fuae  Jcribendum  ejje  cenjuimus.  Verum  iph  an- 
tiftites  fa^^tum  hoc  fuum  poft  haec  anno  1660.  excufant  ,  eo  quod  tunc  temporis 
fynodus,  aut  convcntus  generalis  cleri  GalUcani  haberi  non  potuiffet,  et  idcirco 
necefle  fuiffet  ad  ejufmodi  remedium  recurrere.  Deinde  vero  iterum  a  Romanis 
attentata  eft  Ubertas  epifcoporum  m  caufa  quatuor  epifcoporum,  qui  accufabantur, 
ut  minus  obfequentes  conftitutioni  Innocentii  X.  et  Ale.\andri  VII.  eirca  quinquc 
propofitiones  emifTas.  Tunc  enim  re-v  chriftianiflimus  petiit  apontifice  Alexandro 
VII.,  ut  duodecim  epifcopos  in  Gallia  nominaret,  qui  de  quatuor  epifcopis  ,  om- 
ni  adpellatione  remota,  judicarent.  Rcfponium  cft  a  Romanis,  mentem  pontifici 
fuifte,  ut  unum  nominarct,  vel  ut  exfequutorem  tantum  judicii  Romae  lati,  in  gra- 
tiam  tamen  regis  chriftianiffimi  tres  ab  eo  nominandos ,  fed  qui  ut  meri  exfequu- 
tores  agerent.  Hanc  refponfionem  indigne  tuUt  rex  chriftianillimus ,  cui  deinceps 
pontifex  in  fpeciem  voluit  fatisfaccre  novem  epifcopis  delegatis,  qui  denuntiarent 
quatuor  epifcopis,  ut  infra  duos  menfes  formulam  in  Janfenium  fine  addito  fub- 
fcribcndam  proponerent,  aut  fcirent,  fe  ecclefiarum  fuarum  ingreffu  interdicen- 
dos,  ei  epifcopaU  autoritate  privandos.  His  infuper  addidir,  nullam  adverfus  iftos 
recufatiQnem  licitam  fore,  permifitque  ei,  qui  inter  commiffanos  antiquior  effet , 
ut  in  eorum  locum,  qui  nollent  iftud  judicium  fufcipere ,  alios  fubrogaret.  Adver- 
fus  iftud  concilium,  quo  tam  manifefte  epifcoporum  jura  ct  libertas  ecclefiae  viola- 
banjur  ,  non  modo  reclamarunt  quatuor  epifcopi,  qui  cncyplicam  ea  dc  re  epifto« 


•■  '  DISSERTATIONES  HISTORICAE  Hj 

lam  ad  allos  epifcopos  mifcriint  ,•  fed  et  multi  alii  communem  cuufam  nwc  efle 
cernentes,  Alesandri  VII.  fa£lum  indigne  tulerunt ,  et  ad  fuccefl"orem  Clemcntem 
IX.  litteras  mifere,  in  quibus  de  forma  judicii  haec  habent.  Abfit,  inquiunt,  ut 
eh  fides  adhibeatur ,  ijui  minus  cante  dijfeminant  fanclitatem  .vefiram  novo  et  in- 
ufitato  modo  in  eos  aBiiram.  Remota  efi  haec  (ufpicio  ab  epifcopis  Gallicanis  , 
quibus  folemne  efi  non  nifi  canonice  judicari,  et  a  fummis  pontificibus  (emper  be- 
nignius  excipi.  lidem  deinde  in  epiftola  ad  regetn  chriftianiflimum  difertius  n>en- 
tem  fuam  aperiunt ,  et  proteftantur  epifcopos  in  prima  inflantia  non  pofle  ab 
aliis  judicari  ,  quam  a  duodecira  epifcopis  non  eleftis  ,  fed  e  propriis  provin-^ 
ciis  adfumptis  praefide  metropolitano ,  qui  numerus  epifcoporum ,  fi  non  repe- 
riatur  in  provincia  epifcopi,  cujus  agitiir  caufa  ,  advocandos  efl^e  vicinos.  Hi« 
expoftulationibus  re.\  motus  egit  cum  Clemente  IX. ,  ut  judicio  omiflb  ad  epi» 
fcopos  accufatos  ,  a  quibus  litteras  iBnocentiae  fuae  teftes  acceperat,  araice  iciir 
beret. 

Nec  vero  epifcopofum  tantum,  de  quorura  caufa  hic  agitur  ,  haec  efl  fea*' 
tentla,  fed  et  dotlorum  Parifienfium  ,  qui  folemniter  hanc  efle  fuam  mentem  de«' 
clararuntjin  articulisParifienfis  facultacis  oblatis  regi  et  fenatui  Parifienfianno  1665., 
et  utriufque  authoritate  confirmatis  :  fic  igitur  fe  habet  art.  6.  doEirinam  facultatit 
tjfe  non  probare,nec  unquam  probajfe  propofitiones  ullas  regis  chrifiianiffimi,  autho- 
ritati  et  germanis  ecclefiae  Gailicanae  libertatibus  et  receptis  in  regno  cannnibm 
eontrarias,  Verbi  gratia  ,  quad  fummus  pontifex  poffit  deponere  epifcopos  ad- 
verjus  eofdem  canones,  id  efl,  adverfus  formam  canonibus  praefcriptam ,  ubi  yev 
luti  certifiimum  ac  praecipuum  libenarum  Gallicanaruin  caput,  proponitur.depo- 
fitiones  epifcoporum  ,  non  ex  novo  jure  pontificio,  fed  ex  antiquis  ecclefiae  c«- 
nonibus  elfe  celebrandas,  hoc  eft,  t  metropolitano  et  fynodo  pfovinciae. 


C  A* 


.«4  DE  ANTIQVA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

^  C   A   P   U   T      I   I. 

/n  quo  ex  faSiis  cotligitur  >  quae  fuerit  forma  judiciorum 
ecclefiajlicorum. 

f    I. 

Referuntur  et  examinantur  judicia,  quae  fynodum 
Nieaenam  praecejferunt. 

Quae  debuerit  eflc  fecundum  canoncs  forma  judiciorum  ecclefiafticorum  capite 
fuperiori  diximus,  nunc  vero  inquiramus  ,  quaenam  fuerit  ohfervata  ,  et 
utrum  ufus  et  confuetudo  cum  legibus  ipfis  confentiat.  Primum  autem  de  illo  tem- 
pore  agendum,  quod  canones  ipfos  ac  leges  ecclefia(ticas  ,  hoc  eft,  concilium  Ni- 
caenum  praecedit ,  examinandumque,  quaenamium  temporis  confuetudo  viguerit. 
Contendunt  Bellarminus,  Baronius  ,  Davidius,  Lupusetalii,  tum  temporis  ma- 
jores  epifcoporum  caufas  ad  pontificem  Romanum  fui/fe  faltem  per  adpellationem 
delatas  ;  nos  vero  exemplis  rnox  in  mediumproferendis,  docebimus  caufas  omnes, 
tum  temporis  in  partibus  fuilfe  terminatas  ,  nec  uUam  damnatis  provocationem  ad 
Romanum  pontificem  fuifle  concefliam ;  ita  ut  fi  quem  in  crimen  prolabi  continge- 
ret,  eum  fuifle  compulfum  caufam  apud  epifcopum  fuura  agere,  aut  fi  epifcopus 
cfletapud  fynodum  provinciae,  cui  praeerat  metropolitanus  epifcopus,  aut  faltem 
li  gravior  eflet  caufa ,  tum  apud  epifcopos  provinciae,  tum  apud  finitimos,  a  qui- 
bus  provocari  minime  poterat :  quod  ut  probemus ,  fingula  exempla  judiciorum 
ccclenaflicoruni ,  tum  temporis  habitorum  percurrenda  funt. 

De  Marcione. 

Primum  et  flniiquiflimum  judicium  ,  cujus  «tat  mcmoria,  latum  eft  adverfus 
Marcionem  ;  is  damnatus  a  patre  fuo,  Romam  poft  Hygini  pagae  raortera 
confugit.  Hinc  Bellarminus  lib.  2,  de  Roij).  pontifice  adpellationum  ufum  tunc  ob- 
tinuifle  fibi  fingit.  Verum  aberrat  toto  caelo,  nec  enim  Marcion  petiit  caufam  fuam 
Romae  retraflari  ,  aut  de  integro  judicari,  fed  tantum  deprccatus  eft  fe  in  commu- 
iiionem  recipi.  Quid  vero  tum  fecit  etclefia  Romana,  an  arrogavit  fibi  jus  refcin- 
dendi  judicii,  aut  caufae  retraftandae?  Nihil  minus;  hoc  enim  a  fenioribus,  qui 
lum  Romae  erant ,  Epiphanio  tefle  ,  cui  hujus  rei  memoriam  debemus ,  refpon- 
fum  tulit  Mucion;  iVw  injujfu  venerandi  patrii  tuifacere  illnd  non  pojfumus ,  una 

fi^ui'. 


DIS5ERTATI0NES  HISTORICAE.  Dmiert.  II.  mj 

piuidem  fides  eft,  et  animonm  una  confenfw.  Neque  contra  fpeBatilTmum  collezam 
patremtuum  quidquam  moliripoJJ-umus.      Ergo  presbyteri  iJli  Romani  edoai  cTant 
abapoltohs,  et  eorum  fuccefTonbus.non  polfe  Romanum clcrum  aut  cpifcopum 
hommemabalio  epifcopo  communione  privatum,    fine  hujus  epifcopi  iumi     vel 
«ffenfu  communioni  reflituere.     Quod  fi  credidifTent  adpellationis,  aut  revifionif 
jus  fibi  jure  divino  competere.  fine  epifcopi  aflenfu  confugientem  ad  fe  Marcioneti» 
judicare  potuiflent,  aut  faltem  caufam  ejus  retraftandam  decernere.     Ncc  dicai 
Marcionem  communioni  reftitutum  aRomanis,  ut  teflis  efl  Tertull.  lib    de  prae- 
fcripr.  cap.  30.  Poftmodum ,  inquit,  idem  Marcionpoenitentiam  confejfuil  cum  coii. 
ditioni  dataeftbi  occurrit .  ita  pacem  recepturur,  fi  caeteros  ,    quos  perditioni  eru- 
digct,  ecclefiae  reftitueret ,    morte  praeventus  eji.     Qui  enim  id  dicunt,  «dvertere 
non  videntur  Marcionem  a  patre  non  efTe  excommunicatum  ob  haerefim  •  fed  quoi 
virginem  corrupifTet,-  et  tunc  tantum  ad  Cerdonem  defeciffe,  cum  viderit  fibi  com 
munionis  fpem  effe  prceclufam.      Porro  conditio,  de  qua  loquitur  Tertullianus' 
dm  poft  id  tempus  ei  oblata  eft  Eleutheri  temporibus,  pro  bono  pacis,  et  ad  mul' 
torum  falutem.     Videtur  autem ,   ante  iftud  tempus  reftitutus  fuiffe  comraunioni 
parente  fuo  fcdicet  afTentiente-,  ahoquin  enim  non  fuifTet  receptus,  nec  recipi  dc 
buifTet,  utconftat  ex  feniorum  iflorum  refponfo,     Quod  autem  dixi,  euniintcr 
Hygini  et  Eleutheripontificatum  receptum  fuiflc  in  coramunionem  a  Romanis  con- 
fentiente  patre,  ex  Tertulliano  coUigitur,  qui  dicit,  eum  fub  Eleuthero  cum  ducen 
tu  H.  S.  Juis,  quae  eceleftae  tntulerat,   mvijfme  in  perpetuum  dijfidium  releg^ 

De  caufa  Jfianorum  clrca  diem  pafchae. 

Antiqufnma.quorumraemorla  extat,  concilia  provinciarum  ea  funt.  in  ouibui 
aaum  de  celebratione  pafchae.     Cum  enim  varia  efFet  inter  cccUfias  difci 
phna  circa  celebrationem  pafchae,  per  provincias  celebrata  funt  concilia    iine  iuf 
fu  ct  afTenfu  Romaui  pontificis     et  in  iis  uniufcujufquc  prorinciac  cpifcopi  dlfcJ 
plmam.  quae  hbi  magis  arridebat,fanciverunt. 

Cum  autem  Vi'aor  Romanus  epifcopus  in  ACanos  commotus  eos  a  commu- 
nione  fua  removifTet,  non  modo  Afiani  epifcopi,  hanc  ejus  excommunicationem  ir. 
ritam  efTe  duxerunt,  fed  et  alii  multi  epifcopi,  ac  praefertim  Irenaeus  et  GalU 
qui  eamdem  cum  Romana  ecclefia  difciplinam  fequebantur,  ejus  faaum  acri* 
tcr  reprchenderunt,  ViEioremque ,  inquit  Eufcbius  ,  monuerunt,  ut  ea  potius  fen- 
tire  vellet,  quaepaci  et  unitati,  ckaritatique  ergaproximum  congruebant  Extant 
etiamnum.  mquit  idem,  eorum  litterae,  quibus  Vi£iorem  acerbius  perflrineunt' 
quod  fi  tum  temporis  in  more  pofitum  fuifTet  niha  gravius  ad  difciplinam  perti' 
nens  ,  fine  Romani  pontificis  autoritate  decernere,  fi  Viaori  licitum  fui/Fct  iudici. 
in  Aha  lata  rciraOarc,  fi  Afiini  debuiffentparere  judicui  •  Romano  epifcopo  lati». 


11«  DE  AN.TIQVA  ECCLESI^E.  D-ISCIPLW^  n 

ifnmeriro  epifcopi  catholici  Viciorem  acerbe  perftrinxifTenr,  quum  potius  Afiani 
fuiffent  reprehendendi ,  qui  quideni  contra  e|us  jura  ec  privilegia,'  nec  non  contra' 
confuetudinem  a^Toffnlicam ,  ut  adverfarii  volunt,  tarn  audafter  peccafrenr.  Porro  ei^' 
eomrtiunicatio  a  Viclot^  lata  nbn  pifihat  eum  ullani  in,  Afiarips  juri|fdi£liQn,em  hat 
buifie,- qlium  omrtes  parirer  tpfitopi  ej;  veteri  co!iriie'rudine'polIint'{e'ab  .a^cij.ufn 
corflmiunione  fecefnei^tVcurti  fidei;  aut  difdpjinacecclefiafticae  merituni  id  poftulau- 
Adde,  quod  caeccri  epifcopi  cum  Afianis  comniunicare  norl   ceftarunt.  f-^i-f 

DeForimato  et  FcUciJfnuQ.  \it-jij5c,.sr 


ulla  orbis  pars  eftj  quae  veteris  difciplinae  a  Jiobis  antea  expofitae  plurarfub*! 
miiiiftret  exempla,  quam  Africa.  Haec  habemus  in  epiftolis  Cypriam. .  Pri« 
rnum  eft  Fortunati  ct  Feliciflimi ,  de  quibus  fcripta  eft  epiftoia  55.,  qua  conrtat  For- 
tanatum  et  Feliciflimunii  excommunicatos  fui/fe  ,  tum  propter  alia  criminia,  tunl 
praecipue  quod  chriftianos^  qui  perfe^uutionis  rempore  idolis  facrificaverant  fine! 
poeaitentia  in  priftlnum- ftatum.rertituendos  effe  contenderent:  Conftkr  deinde  For*^ 
lunatum  privato  cuidam  fe  adiunjiiffe,  a  quo  cum  aliis  quatuor  Fdice  fcilicet,  Jo-I 
Tino,  Maximo,  et  Repofto  ipfecieatus  efi  epifcopns  :  Hi  quinque\  inquit  Cypria-f 
nus,  cum  paucis  facrificatis-,  vel-male  fibi  confciis ,  Fortunatnm/ihi  pfeudoepifcopum. 
sooptarnnt..  Pe  FeliciHimo  quicjem  non  eonftat,.  an  epifcopus  fuerit;  certum  ta- 
mfti  efl  ipfum  communionem  cum  aliis  quinque  epifcopis  hahuifle,  imo  illant 
propterea  contendiffe,  non  potuiffe  (ifei  communione  interdici  jaftando  infuper  vi- 
ginti  quinque  epifcopos  a/uis  partibus  .ftare,  quod  refert,ac  refellit  ibidem  fanftus 
Cyprianus,  porro  Cornelius  Romantis  epifcopiis,  -nec  d*  ca»"fa  ifforum  Romae  ju- 
dicavit,  nec  ejus  retraQationem  decrevit,  imo  nequidem  illos,  utpote  damnatos  ab 
epifcopis  fuis,    audire  voJuit.     Lie  illorum  autem  confugio  fic  judicatOyprianus 


«pijcopof  faclttm  nunciandi  :  arit  enim  placttillij,  quad  feccrimt ,  et  inffio  fcclej-f.. 
ver.evtrant;  autft  difciplicet  et  recedunt,  fciant,  quo  revertantur  :  nam  cum  /?j-' 
tutum  fit  omnibus  nobis  ,  et  aequum  fit  pariter,  ac  jufiiim,  ut  itniufcujufque-  caufa.^ 
iUic  audiatur,  ubi  efi  crimen  admijfum;  et  fw^ulis  pafioribur  portia  grep-is  fit  ad^.^ 
fcripta',  qjuam  regaVunuJquijqiteefgiibernet.rationetnfuiaSiiis  dojuiin  redditurns;^ 
oportet'  utique  eos,  quibuspraefumus  ,nhn  circfimcurfarc,  nec  epifcapor.um  C(^^cordiatrt  j 
(uhaereittcm  Jua  fnbdola  et  falla'ci  tempritateioUidere;  fcd  ag.cre  iliip.  caufam  fuam^ , 
uhi  et  adcujatures  hahcrg,  et  te/ies  fui  criminis  p>Jftnt ;  niji  Ji  paiicis  dejperatis  et 
perditis,  minorvidetur  cjfe  autoritas  epifcoi.  >rum  in  Africa  confiitutorum ,  qui  jam. 
dt  illu  judicaverunt  y  «t  eorum  (onfcifntiam  mlt"  tieliporutt^  ^«2«"^  vinEiam  .  Jii-^^ 

,■■'•';>,''.,       .,,■■    ■    •<"«»■     .; 

■  I!     '■i 


•cu 


DI.SSERTATiaNES  HISTORICAE.  Disjert.  II.  117 

(iicii  nuper  gravitate  damnarunt.  ^am  caufa  eorum  cognjta  efi ,  jam  de  eis  diSItt 
fententia  eft.  Nec  cenjurae  congruit  Jacerdutum  mubilis ,  atque  incunjiantis  aniai 
levitate  reprehendi 

Hic  omnia  ponderanda  funt,  enim  vero  fi  jure  ftarutum.,  vel  in  more  pofi- 
tum  fuifret,  ad  fedem  Romanam  per  adpellarionehi ,  aut  ad  revifionem  caufae  ofe- 
tinendam  confugere,  confugium  FelicilTimi  et  fociorum  ejus  temerarium  non  pro- 
uuncidret  Cyprianus';  natiigare  audfnt  ai  Petri  cathedram.  Nec  diceret  fecuii- 
durt)  liatutum  Africani  concilii  uniu/ciijufque  caujam  illic  audiendam,  uhi  crimenefi 
admiffum,  «on  f/tiere  fubditos  dioecefi  Africanae,  eircuwc/irfare ,  fed  agerein  Afrir 
ca  caufam  juam  ,  quia  ibi  et  adcujatores  haberi  et  tejies  pijfint:  non  diceret,  itandurn 
e/le  fententiae  adverfus  illos  prophanos  prolatae,  ue  fencentia  lacerdotum  mobilis  , 
«ique  in  conftantis  animi  levitate.reprehendatur. 

;  Ex  quibus  colligere.eftj  quantum  ikberraverit  recens  fcriptor,  dum  cor.ten- 
dit  haec  Cypriani  fcripta  nihil  ad  epircoporum  caufas  atrinere.  Enimvero  decre- 
tum,  de  quo  loquirur  Cyprianus,  univerfalidimum  erat  ,  ut  paret  ex  ilio  verho 
unitijcujujque,  quod  tam  ad  epifcopos,  quani  ad  presbyieros  fpeflat :  addit  quo- 
quehujus  decreti  caufam,  quae  generalis  ell;,  necejje  ef},  nt,  ubi  negotia  tra^en- 
%%ir,  uhi  fcelerum  teftes ,  atque  reorum  adaifatores  ej]e  pi.Jfunt.  Nec  cpponas  illa 
verba:  oportet  utique  eos,  quihus  praejuvms  ,non  circumcurfare ,  iTiec  epijcoparum 
concordiam  cohaerentem  Jua  fuhdola  et  fallaci  temeritate  coliidere.  Nam  per  eos  , 
quibus  praefumus, intelligi  poffuut  finguli  provinciae  epifcojiijjudicio  epircoporums 
in  conciho  provinciali  congregatoiuni  obnoxii.  Nec  iterum  dicas  folumFeuciffi- 
mum,  qui  presbyter  erat  ,Romam  ivi/re,  non  vero  Fortunatum.  Etfi  enim  iri 
epiftola  Cypriani  non  habeaturForrunatijm  Rgmarti-navigafre,  hinc  tamen  non  po- 
^ft  concludi,nullos  ex  iis  defperatis  xpifcopis  Romam  una  curn  Foeliciffima  confn- 
gifle,  quidni  enim  ex  illorum  numero,  quorum  caterA^a  ftipatus  eratFoeliciffimus, 
nonnulli  fueririt  ex  his  naufragis,  a  quibus  ordinatusfuerat  Fortunatus. 

Ad  haec,  etfi  demusForrunatum  Romam  nou  ivifle,  non  tamen  feqtutur 
cum  ad  Cornelium  non  confsgiffe,  id  enim  egit  per  litteias  a  lcgatis  fui<i  delatas  , 
<je  quibus  Cyprianus  hic  loquiturrde  iflis  vero  quid  dicam ,  qui  %mnc  ad  te  aim 
Foelicijfmo  omnium  c^iminum  reo  navigaverunt ,  legati  a  Fortunato  pfeudoepijcopo 
mijfi,  tam  fafas  ad  te  litteras  a_fferente<: ,  quam  efi  et  ipfe,  hujus  litteras  ferunt , 
falfus,  ^iiam  efi  ejus  pec^at-rum  mu!tipiex  cenfcientia,  quam  execi  ahilis  vita,  quam 
turpis  efi.  ■  IgiturFortunati  epifcop-  noi,  feeus  ac  preshyterorum  confugium  rejecit 
Corneiius  et  remerari.ura  pronuntiavir  Cyprianusj  quaraobrem  huc  refpicientes  pa- 
tres  Africani  concilii  in.  epjflola  adCoeIe[Iinum.,  de  qua,  fupra,  fic  loquuntur  tom, 
2..  Conc.  eoi.  1575,.  Pretbi/terorum  quoquc  et  feqixentium  clerieorum  improba  refit- 
gia,  fiiut  te  dignvm  efi .  repellat  fanBitas  tua,  quia  et  nulla  patrtim  definitione  , 
hoc  ecclefiae  derogatum  Africanae,  et  decreta  Kicaena,  Rve  inferioris  gradus  cteri- 
CQs ,  five  ipfjs  epifctpos ,  fuis  metropolitanis  apertijfime  commiferunt.  prudentiffime 
tnimj,uf^ijjimequeviderunt'quaecumque  negotia  infuis  locis ,  ubi  orta  funt ,  finienr 

^3  da-y 


Tig  DE  ANTIQUA  ECCLESIAE  HISTORICAE 

da ,  unkuiijne  provinciae  gratiam  fpirittis  fan&i  non  dcfuturam ,    ^ua  aeqtiitat  d 
Ckrijii  facerdutibus  et  pnidenter  videatur  et  conjlantijjime  teneatur. 

De  Marciano  j^relatenji. 

Idcm  Cypriamis  Epift.  67.  ad  Srephanum  Romanae  urbis  cpifcopum  didicifle  fe 
teftatur,  Marcianum  Novatiano  lefeconjunxine  ,  ideoque  Stephanum  rogat,  ut 
aO  Arelatenfes  fcribat  in  hunc  modum:  Dirigantiir  in  provinciam  et  ad  plebem 
Arelatae  conjifientem  a  te  litterae,  quibus  ahjiento  Marciano  alius  in  locum  ejusfub- 
Jiituatur:  quo  loco  fupremnm  Romani  pontificis  in  cpifcopis  abdicandis,  etiampri- 
mae  cognitionis  judicio  porcftarem  probari  pofTe,  cenfent  Baronius,  Bellarminus  et 
Davidius.  At  fi  rcs  propius  examinetur,  conftabit  ifto  eiemplo  minime  laedi  anti- 
quam  illam  difciplinam  a  nobis  fuperius  cxpofitam. 

Primum  cnira  non  eft  omnino  certum,  Marcianum  ab  epifcopis  Gallisja- 
dicatum  non  fuifle.-  fic  cnim  de  eo  loquitur  Cyprianus,  nec/c  agat,  inquit,  fcilicet 
Marcianus  1  quaji  ipje  judicaverit  de  collegio  epifcoporum,  quando  Jit  ab  univerjir 
facerdotibus  judicatiis..  Quarovis  enim  ibi  Gallorum  nulla  fiat  mentio,  cum  tamcn 
ab  omnibus  epifcopis  judicatus  dicatur,  cur  ab  hoc  judicio  Galli  excIudantur,non 
video?  Quod  fi  Galli  Marcianum  jam  judicavcrant,  falfum  cft  id,  quod  adferit 
Davidius,  Cyprianum    Stephano   primam  hujus  caufac  cognitionem  adjudicafte. 

Verum  dato,  quod  a  ncminc  abftentus  fuifl*et,  hinc  tamen  nonfequitur  Cy- 
prianum  agnoTifle  Stephanum  primam  hujuscaufac  cogniiionem  ad  fe  trahere  pof. 
fe.  Enimvcro  manifefte  declarat,  non  fuiflc  necefle  Marcianum  a  quoquamdamna- 
ri,  aut  ullam  fynodum  in  ipfum  congregari.  Quid  enim  cgifl*et  fynodus  adverfui 
ipium  congregata?  An  in  Novatianum  dogma  jam  profcriptum  in  concilio  pluri- 
morum  cpifcoporum , ut  ait  Cyprianus,fcntentiam  protuliflet?  Verum  fervandtit 
erat  honor  antecejforum  Lucii  et  Cornelii,  qui  pleni  fpiritu  Dei  dandam  ejje  pacem 
cenfuerant,  qttam  rem,  inquit  Cyprianus ,  omnes  omnino  ubique  cenfuimus.  An  fy- 
nodus  Marcianum  in  numcro  fchifmaticorum  cfle  convinceret?  Verum  palam  fe 
fatebatur,  cum  eodem  Cypriano  tcfte  collegio  cpifcoporum  infultaret.  Cum  jam- 
pridem  jaftaret,  ti  praedicaret ,  quod  Novatiano  fiudens,  et  ejus  pervicaciam  fe- 
quens,  a  communione  fe  ecclefiaftica  fegregaflct:  quum  epifcopis  illuderct,  et  de 
majeftate  ac  dignitatc  ecclcfiac  judicarct'  An  demum  fynodus  Marcianum  depo- 
fuiflet.'  Vcrum  jam  depofitionem  ipfc  fuam  pronuntiarat :  e  communione  fe  ec- 
clcfiae/egreje;-aM;,  a  catholicae  ecclefiae  unitate,  atque  a  corporis  nojlri,  ait  idem 
Cyprianus,  et  facerdoui  conjenfione  dijjungent  tencnjque  haereticae  pracjumptionit 
clarijjimam  pravitatem. 

Igitur  Cyprianus  non  rogat  Stephanum  ,  ut  judicct  Marcianum,  fed  dccla- 
rat  ipfum  ad  Novatianos  defecifle,  qucmadmodum  FauftiHus  epifcopus  jam  adeum 
fcripferat,  euraque  rogat,  ut  ad  plebem  Arelatenfem  impietate  Marciani  commo- 

tami 


DISSERTATiONES     HISTORICAli.  DiiiEXT.  II.  119 

tam;  fed  tatnen  focieratem  cum  ipfo  adhuc  firvantem,  litteras  fcribat,  ut  rupta 
omnino  cum  Marciano  focietate,  alius  iii  ejjs  loca  n  ehs^atur  epifcopus;  atque  hic 
cft  horum  Cypriani  verborum  genuinus  fenfus.-  dirigantu.-  ia  pravinciam,  etc.  hoc 
eft,  ad  epifcopos  et  plebem  litterae  mittJntnr,  ut  abiteiuum  Ma'cianum  dejicianc  » 
et  alium  in  ejus  locum  ordinenr.  Et  fane  Fauftinum  Lugduiienfem  epifcopum  non 
ideo  ad  Romanum  epifcopum  de  Marciano  fcripOfre,  quoJ  exiftiaiaret  ad  Solita» 
rium  papam  confugiendum  effe  pro  epifcoporuiii  depofitione,  ut  eiiftimat  Davi- 
dius,  hinc  conftat,  quod  ad  Cyprianum  qnoque  fcripierit:  ficut  ergo  ex  eo  ,  quod 
Galli  auxilium  Cypriani  imploravere,  non  licet  concludere,  Marciani  cauCam  adCy- 
priani  tribunal  delatam  fuide,-  ira  ex  eo,  quod  ad  Siephanum  fcripferint,  non  fe- 
quitur  delatam  efTe  Marciani  caufam  ad  Stephani  tribunal ,  ut  ab  eo  ramquam  a  fu- 
prcmo  caufarum  cpifcopalium  arbitro  judicaretur.  Praeterea  fanftum  Cyprianuni 
non  exiftimaffc,  folius  efle  Komani  pontificis  fenrentiam  dicere  in  caufa  Marciani, 
argumenroeft,  quod  nominatim  teftatur,  id  ad  omnes  epifcopos  pertmere;  Cni , 
inquit,  rei  no(irum  eji  fubvenire  et  conjulere ,  frater  cliariffime ■,  qui  divinam  cle- 
mentiam  rogitantes  ■,  et  gubernandae  eccte/iae  libram  tenentcs,  fic  cenjuram  rigorit 
peccatoribus  exhibeawus ,  ut  tamen  lapfis  erigendis  et  curandis  vulneratis,  bonita- 
tis  et  mifericordiae  divinam  medicinam  mn  denegemus. 

Itaque  Cyprianus  hortatur  CorneHum  ad  Marcianum  expellendum  non  ob 
fingularem  ecclefiae  Romanae  praerogarivam ,  fed  ob  eam ,  quae  omnibus  quidem 
epifeopis,  praecipue  tamen  Romano  ob  primarum,  incumbir  follicitudinem.  Quia 
quum  unus  fit  omnium  epifcopatus  in  plures  concordi  numerofitate  diffufus,  unuf- 
quifque  ecclefiis  fibi  vicinis  laborantibus  debet  fuccurrerc,  et  fi  contingat  earum 
epifcopos,  a  fide  defcifcere,  cunOos  oportet  curam  grcgis,  qui  ipfis  commifTus 
fuerat,  fufcipere ;  etji,  inquit  ibidcmCyprianus,  multi  pajiores  fumus ,  unum  tamen 
gregem  pafcimus. 

Hoc  Marciani  cxemplum  adducit  Chriftianus  Lupus,  et  cas  Quenellii  circa 
illud  obfervationes  reprehendit  cap.  3.,  ac  pro  more  fuo  toiidem  errores  efte  dicit. 
Verum  ipfe  ubique  ferme  labitur.  Dixerat  Quenellius  Gallicanos  epifcopos  idclrco 
aliorum  auxilmm  imploraffe;  quia  nihil  audebanradverfushommem  p  tentem.cuni 
nec  id  temporum  ratio  fineret,  cumque  plebs  Arelatenfis  epifcopuni  tueretur  acde- 
fenderet.  Ad  primum  regerit  Chriflianus  Lupus  epifcopos  Gallos  adeo  fuifTe  ge- 
nerofos,  ut  fuis  clamoribus  Galliam  permoverint,  et  Marcianum  apnd  vicinum 
mctropolitam  detulerint,  atque  non  id  negat  Quenellius,  verum  illud  dicit  non  au- 
fos  effe  eos,  illum  ecclefia  ejicere;  ct  aliuin  in  eiuslocum  ordinare.  Ad  fecundum 
ait  teniporum  rationem  tuliffe,  utde  ifta  caufa  referrent  ad  fedem  apoftolicai-n  ;  ergo 
etiam,  inquit,  ut  judicarent.  Refpondeo,  id  non  fequi ,  quia  ut  juditarenr,  epi- 
fcopos  in  unum  convenire  oportebat,  quod  erat  difficilius  ifto  rempore;  at  inquit 
Lupus,  quin  relationes  ijiae  fuerint  Jynodales  non  e/i  dubitandum.  Imo  vfiifimilc 
eft  eas  ejufiriodi  non  fuiffe.  Nam  Cyprianus  fignificat  litieras  a  Fauftino,  et  a  re- 
ii^uis  epifcopis  feorfim  emiftas.    Sjgnijicanf,  intjuit,  ea,  q»ae  nobis  uii^ue  nuntia- 

t» 


,»,  CE  ANTIQUA  ECCLESI;^  DISCIPLINA 

tj  jam  ttb  eo  ,  quam  d  caeteris  coepifcopit  nojiris  in  cadem  provincia  conjliturit. 
Mit:o,  quod  idem  Lupus  negat,  plebeni  Arelatenrcra  adliaefiffe  Marciano ,  nainque 
etfi  iubens  iliiconcedam,  noDnullos  e  plebc  Marciani  leveritarem  non  tuliffe,  quod 
onum  oftendunt  Cypriani  verba,  dubitari  tamen  ncquit,  quin  eum  pro  epifcopo 
omnes  haberent,  ac  plcrique  ex  iis  illi  adhaererent,  alioqui  nihil  opusfuiffct,  ad' 
eura  expellendum  externorum  auxiliumimplorare. 

Quartum,  ut  ipfe  putat  in  Quenellio  errorem  reprehendit  Lupus,  quod  dixc- 
rit     eos  ab  exteriorum  previnciarura  epifcopis  praecipueque  a  Romano  et  Carthagi- 
ncnfi  opem  imploraviire,  atqui  immerito  id  errorcm  vocat,    quod  diferte  Cypria- 
nuj  adferit,     Ait  enlm  Fauftinum  bis  ad  fe  fcripfiffe,  fcmel  quidem  quum  primum 
fcripfcrat  ad  Cornelium ,  atque  iterum  paulo  antequam  Cyprianus  hanc  epiftolam 
fcriberet.     Quomodo  autem  ad  Stcphanum  Cyprianum,   et  alios  pertinuerit,    iftt 
caufa  explicat  Cyprianus :  His  verbis  fufficiat ,  inquit,    multos  illic  e  fratrihns  no- 
firis  annis  ijlis  juperioribus  excejfijfe,  fine  pace,    vel  caeteris  Jubveniatur  ,    qui  fu- 
perjunt,  qui  et  diehus  et  noSiibus  ingemifcunt ,  et  divinam  ac  paternam  mijericor"- 
diam  dcprecatites ,  folatiumnojirae  opitulationis  expofcunt,  noftrae  opitulationis ,  id 
cft,  ut  obfervat  Rigaltius ,  tam  fuae,  quam  Stephani.      Idcirco  enim,    pergit  Cy-, 
prianus,  copiofum  corpus  eji  facerdotum  concordiae  mutuae  glutino,    atque  nnitatit 
vinculo  copulatum,  ut ,  /i  quis  ex  coUegio  nojiro  haerefim  facere ,  et  gregem  Chrijii 
lacerare  ac  vafiare  tentaverit,  fubveniant  caeteri,   et  quafi  pafiores  utiles  et  miferi- 
tordes,  in  gregem  coUigant  oves  dotninicas.     Eat  nunc  Lupus,  et  dicat  ad  Cartha- 
gincnfem  antiititem,  GaHia  quid  pertinet,   ct  hoc  fibi  refponfum  habeat.-  omnibus 
epikopis,  in  folidum  ecclcfiam  c/fe  commifl^am,  qui  proinde  fubvenire  debent  la- 
boranti  gregi,  in  quacumque  tandem  rcgione  fit,  ct  cuilibet  ejus  parti.     At ,    inquil 
Lupus,  cx  eodem  Cypriano  unicuique  portio  gregis  eji  afcripta,  quam  curare  debet, 
rationemjui  aSlus  domino  redditurus.     Refpondeo,  id  ita  cfTc,  nec  quidquam  Chri- , 
ftiani  Lupi  placitis  magis  adverfari,  quam  hocce  Cypriani  effatum.      Verum  illud 
intelligendum  de  ordinaria  lege,  noii  ('e  extraordinario  cafu,    quum  ccclcfia  eft  in 
periculo,  ut  tum  Arelarenrcm  fuifle  arbicrabatur  Cyprianus.      Et  quidem  Lupus  ,' 
haud  diffitetur  Cyprianum  hac  de  caufa  curam  hujus  rei  fufcepifte.      Cur  ergo  noii 
fimiliter  fiiterur  Stepbanum  ob  eadem  caufam  debuiffe  curam  cjus  gcrcre:  cum  de 
illo,  non  fecus,  ac  de  fcloquatur  Cypiiinus,  et  ne  verbo  quidcm  fignificet  eam  pc- 
culiari  aliqua  ratione  ad  Stephanum  pertinere.     Obfcrvaiat  praetcrca  Quencllius  , 
hic  non  agi  de  dcpofitionc,  fed  de  exci)mn.unicfltione,     OpponitChriftianus  Liipus 
agi  de  depofitione,    cum  mentio  fiat  dc  epi(i:opo  in  ejus  Jocum  fubftituendo.     At 
J!On  ne^t  abfolute  Quenellius  iti  epiftola  Cypriani  mentionein  ficri  dc  dcpcfitiotic  ; 
fed  contcndit  Cyprionum  poftulare  tantummodo  aStephano,  ut  Marcianum  a  fua 
communione  (eparatum  effi.' dcciarer;     ac  deinde  ut  moncat  cpifcnpos  vicinos,    ct 
plebcm  Arelarcnfem,  ut  eum  deponant,  quippc  cum  nccdum   videreiur  fl  commu- 
nionc  Stephani  er  altornm  epifcoporum  abltciuus,   necefre  erat  liitcras  e  StepJian»  • 
dirigi,  ^uibus  ablUnaecuri  ut  epiicupi  pioviiiciae  cciocotcs  cuiuczcwnunuolcatua) 

•b 


DISSERTATIONES      HISTORIC^.     Dissert.  IT. 


iir 


ab  epifcopis  magnarum  fcdium  eum  deponerent,  et  in  ejus  locum  alium  fubnitue- 
renr.  Itaque  fiuiirum  erar,  ut  Stephanus  Marcianum  excommunicatum  per  litte- 
ras  non  deponeret,  fed  deponendum  efle  fignificaret  epifcopis  provinciae  et  plebi 
Arelatenfi,  ex  confilio  fanfti  Cypriani. 

Non  eft  porro,  quod  glorietur  idem  Chridianus  Lupus,  fe  virum  eruditif- 
ilmum  Rijaltium  fententiae  fuae  patronum  habere;  is  enim  in  notis  fuis  eodcm 
prorfus  modo,  quo  nos  antea  Cypriani  mentem  expofuit,  et  omnes  Lupi  Chriftia- 
iii  opinationes  rejicit:  ejus  igitur  verba,  hic  a  nobis  coronidis  viceafcribentur.  In 
hac,  inquit,  Marciani  epifcopi  Arelateiifs  caufa  ,  Jj  jus  ab/iinendi ,  five  excommu- 
nicandi  competebat  foli  cpifcopo  Romano ,  cur  Faufiinus  epifcopus  Lugdunenfis  Cy- 
priano  epi/copo  Cartha^inenfi  longe  difftto,  femel  atque  iterumfignificat  ea  de Mar. 
ciano ,  quae  jam  utique  Fati/iinus  ipfe  et  alii  efufdcm  provinciae  epifcopi  nuntiave- 
rant  Stepliano  proximiori ,  et  omnium  epifcoporum  principi.  Dicendum  igitur  fac- 
tum  id  fuiffe,  aut  per  negligentiam  Stepkani,  aut  quod  magis  videtur  per  di/cipli- 
nam,  quae  tunc  in  ecciefia  vtgebat,  ut  omnes  quidem  in  circumpofitis  locis,  fedprae- 
fertim  urbium  clariffimarum  epifcopi  in  comir.une  confitlerent  ecclefiae,  viderentque  j 
ne  quid  detrimenti  res  chrifiiana  catholica  caperet.  Itaqiie  fuper  ifio  Alarciani 
Arelatenfi  facinvre  Lugdunenfem  epifcopitm  ad  Romanum  et  Carthaginenfem  dediffet 
litteras;  ifium  vero  ,  ut  remotiffmam  dedif/evici/ftm/uas  ad  Romamtm,ut  fratremet 
collegam,  qui  in  propinquo  facilius  poffet  de  negotio  cognofcere ,  et  fiatuere:  et 
poft  haec  ad  haec  verba  unum  tamen  gregem  pafcimus.  Cujus  falutis  cura,  inquit: 
non  ad  te  tantum  o  Stephane  pertinet,  verum  etiam  ad  nos ,  qui  tibifiimus  coepifco- 
pi.  Unum  gregemdicit,  ut  fupra,  unitatis  vinculo  copulatum:  ct  lib.  de  unit. 
«cclefiae.  Epifcopatum  dicit  ef/e  iinum ,  cujus  a  fmgulis  in  (olidum  pars  tenetur. 
Ac  demum  idem  Rigaltius  obfervatione  uhima,  quam  ex  aeqiio ,  inquit.  vivebat 
Carthaginenfis  cum  Romano ,  nimirum  ut  folet  inter  fratres  et  collegts. 

De  Bafilide  et  Martiati. 

Tertium  cxemplum  ex  Cypriano  petitum  jaClant  mirum  \n  modum  Bellarminui, 
Davidius  ,|et  alii ;  defumitur  ex  epirtola  ejufdem  Cypriani  feiagefima-  otlava  ad 
dcrum  et  populum  Hifpaniae.  Bafilides,  inquit,  poft  erimina  fua  detecJi,  eteon- 
fcientiam  etiam  propria  confe/ftone  nudatam  Romam  pergens ,  Stephanum  papamlon- 
ge  pofitum ,  et  ge/iae  rei  ac  tacitae  veritatis  ignarum  fefellit ,  ut  exambirtt  injufte 
fe  reponi  in  epifcopum ,  de  quo  ftierat  depofitus.  Sed  res  paulo  fufius  narranda. 
Bafilides  et  Martialis  ambo  erant  Hifpaniae  epifcopi,  in  quos  proptcr  crimen  ido- 
lolatriae  depofitionis  fententia  lata  fuerat  in  provinciali  fynodo :  in  locum  faltem 
Bafilidis  alius  erat  fufFeftus :  nihilominus  Bafilides  Romam  perrexit ,  et  a  Stephano 
in  communionem  receptus ,  ab  eo  litieras  comraunionis  obtiauit ,   ^uibus  munitut 


Q 


m 


13«  DE  ANTIQUA  ECCLESI^'  DISCIPLINA 

in  Hifpaniam  reverfus,  ambiit  epifcopatum  rccuperare.  Tum  Hifpani  Cyprianum 
confuluerunt,  quid  fibi  fafto  opus  effet.  Rerpondit  Cyprianus,  nihil  obftant^e 
Stephani  fententia,  ordinationem  cpifcopi  in  Bafiiidis  locum  fubftituti,'  non  poire 
refcindi,  Bafiiidemque  fuo  ad  Romanam  ecclefiam  confugio  nihil  aliud  profeciffe  , 
quam  ut  cumularet  deiitla  deliftis.  Hac  eo  pertinet,  inquit  Cyprianus,  ut  Bafiti- 
dis  non  tam  abolitafmt,  quam  cimulata  deliBa,  iit  ad  fuperiora  ejuspeccata,  etiam 
fallaciae  et  circumventionis  crimen  acccfferit.  Et  ibidcm :  nec  refcindere  ordinatio- 
nem  jure  perfeBam  poterit ,  (juo  Baflides  poft  crimina  fua  deteEia ,  et  confcientiam 
etiam  propria  confejfonenudatam,  Romam  pergem ,  etc.  Ex  quibus  patetprimo, 
non  fuiffe  tum  in  more  polihim  adpellare  ad  pontificem  Romanum  ,  alioquin  Hifpa- 
nis  non  vifum  iftud  fuilfet  infolitum.  Secundo,  adpellatio  ad  Romanum  epifco- 
pum,  fi  quae  fuilfet ,  non  h  bebat  fufpenfivum  effeftum,  ut  loquitur  Lupus;  alio- 
quin  Hifpani  epifcopi  in  locum  Bafilidis  alium  non  ordinafTent.  Tertio  ,  conftat 
Cyprianum  et  Hifpanos  ratum  habuilFe  judieium  in  provincia  latum  adverfus  Bafi- 
lidem  et  Martialem,  nec  per  fententiam  Romani  pontificis  ordinationem  ejus,  qui 
poft  Bafilidem  fuerat  ordinatus,  lefcifam  fuiffe.  Quarto,  Cyprianum  exiftimaffe 
iudicium  a  fynodo  provinciae  latum  eire  fupremum,  nec  refcmdi  pofl^c  a  Romano 
pontifice,  five  in  cafu  adpellationis  ,  five  per  revifionem. 

Refpondenr,  fic  cenfuiffe  Cyprianum ,  quia  jufta  erat  depofitio  Bafilidis  >  er 
iufta  ordinatio  Sabini  in  ejus  locum.  Verum  haec  rcfponfio  difficultatem  non  tollit; 
enimveioin  omniadpellatione  judicis,  ad  quem  provocatur,  fententiae  ftandumeft, 
five  iufta  fit,  five  injufta.  Sic  quia  concediturprovocatio  a  judicibus  praefidialibus 
ad  iudices  fenatus  fupremi,  habent  hi  poteftatem  refcindendi  judicium  curiae  prae- 
lidialis,  et  ftare  debet  fcnatus  decrctum,  fivc  juftum,  fivc  in)uftum  fit.  Ergo,  fi 
ius  adpellationum  admittendarum  habuiflet  Stephanus,  potuiffet  reftitucre  commu- 
nioncm  ct  ccclefiam  Bafilidi,  et  deponere  Sabinum  ;  ac  ftare  debuiflet  ejusfentcnria, 
live  jufta,  five  injufta,  non  obftante  judicio  fynodi  provinciae,  et  Sabini  eleftionc, 
vel  faltem  retraftanda  erat  ejufdem  Bafilidis  caufa ,  fi  retra£lationem  decernere  po. 
tuiffet.  Neutrum  tamcn  Hifpanis  praefcripfit  Cyprianus,  fed  univerfim  pronun. 
tiat  iudicio  Stcphani  reftitui  non  pofie  Bafilidem,  nec  Sabini  ordinationem  refcindi^ 
Ereo  cenfuit  a  judiciis  fynodorum  provincialium  nullam  provocationcm  concedi 

oportcre.  . 

Unum  alicujus  momenti  n.obis  opponit  Lupus:  Ecchfia,   mquit,   Africana 

jttdicium  ilhid  Cypriani  non  probavit  :    etcnim  Auguftinub  cpiftola   162.      Secun- 

dum  Numidiae  primatem,  et  alios  Numidas  arguit,  quod  damnato  per  ipfos    Cae- 

ciliano  Carrhaginenfi  epifcopo,    Majorinum  ordinafl!cnt,    antequam  haec  damnatio 

tonfirmaretur  per  Romanam  ecdefiam.     Verum  huic  argumento  refponfum  eft  ano- 

bis  fupra,  ct  oftendimus  Auguftinum  ,  non  loqui  dc  ftriQo  jurc,  fed  de  eo,    quod 

faciendum  erat  Sccundo  pro  bono  pacis.     Addc,  quodcauia  Cflcciliani  multum  dif- 

fcrt  a  caufa  Bafilidis  et  Martialis,  .ut  cuilibct  pcrfpicuum  cft.     Scd  haec  dc  judicijij 

lunc  icmporis  latis  in  occidente  ,  nunc  de  oriintalibui. 


DISSERTATIONES  HISTORIC^.    Dissert.  II.  laj 

De  Dionijfio  Alexandrino. 

Cum  haerefis  Sabelliani  in  fuperioris  Lybiae  partibus  grofTaretur  ,  Dionyflus 
Alexandrinus  epifcopus,  ftudio  religionis  impulfus,  Fentapolitanis  fcripfit  , 
ut  eos  ab  iflo  errore  revocaret.  Quidam  vero  refte  fentientes,  Dionyfii  mentera 
nori  adfecuti,  exiflimarunt  ipfura  in  errorem  oppofitum  effe  prolapfum,  et  Dei  fi- 
lium  opus  ac  creaturam  adferuiffe.  Ab  iftis  apud  Dionyfium  Romanum  adcufatui 
eft  ,  in  fynodo,  quae  tum  Romae  habebatur.  Synodus  Alexandrini  Dionyfii  fen- 
tentiam  minus  refte  capiens,  eam  improbavit.  Id  cum  ifte  comperifTet,  librum 
edidit  nomine  apologiae,  feu  elenchi  infcriptum,  tum  ut  fe  ab  objeftis  purgaret  , 
tum  ut  maie  fentientes  argueret.  Haec  conftant  ex  fanfto  Athanafio  in  libro  de 
fententia  Dionyfii,  et  in  libro  de  fynodis.  Ex  his  porro  concludunt  Baronius  et 
•lii,  epifcopo»  primarum  faltem  fedium  reQe  accufari  debere  apud  fummun)  poa- 
tificem,  ibique  judicari;  verum  illi  oppido  falluntur. 

Primum  enim  Dionyfius  non  efi:  juridice  accufatus  apud  fummum  pontifi- 
cem  Romanum,  ut  in  eum  ferrerur  fententia,  fed  tantum ,  qui  mentem  ejus  finiftre 
interpretati  erant,  de  eo  apud  Romanum  pontificem  conquefti  funt.  lUorum  au- 
tem  querimoniae  non  arguunt  Komanum  epifcopum,  fupremam  autoritatem  habe- 
re  in  judiciis  epifcoporum.  Eodem  enim  modo  ex  Eufebio  libro  7.  cap.  27.  Ec- 
clefia  Antiochena  apud  Dionyfium  Alexandrinum,  Firmilianum,  et  alios,  de  epifco- 
po  fuo  Paulo  conquefta  eft,  illumque  apud  iftos  accufavit  violatae  fidei.  At  nuUus 
inde  concludet,  Ale.xandrino,  aut  Caefareenfi  foli  jus  effe  )udicandi  Antiocheni  epi- 
fcopi.  Fauftinus  item  Lugdunenfis  apud  Cyprianum  Marcianum  accufavit,  et  epi- 
fcopi  Hifpani  ad  eumdem  de  Bafilidis  et  Martialis  damnatione  fcripferunt.  Sic 
etiam  faeculis  pofterioribus  monachi  doftrinae  Origenis  defenfores,  Aegypto  pulfi 
a  Theophilo  Alexandrino,  non  ad  Romanum,  fed  ad  Conftantinopolitanumepifco- 
pum  confugere,  et  de  violentia  fibi  ab  epifcopo  faQa  conquefti  funt.  Et  pofthaec 
cumProterius  Alexandrinus  in  baptifterio  a  Diofcori  fautoribus  foret  interemptus  , 
non  ad  Leonem,  fed  ad  Conftantinopolitanum  epifcopum  caufa  eft  remifi!a.  Ex- 
tant  innumera  hujufmodi  exempla  epifcoporum  accufatorum  apud  alios  epifcopos  , 
qui  nihil  juris  in  illos  habebant.  Et  tamen  his  in  cafibus  epifcopi  ifti,  ne  quid  de- 
trimenti  caperet  refpublica  ecclefiaftica,  fedulo  curaverunt,  et  eo';,  qui  apudfead- 
cufabantur,  conati  funt  ab  errore  revocare,  aut  fi  in  eo  perfeverarent,  eos  excom- 
municare  non  dubitarunt.  Sic  fanfl:us  Chryfoftomus  Thcophilum  per  litteras  hor- 
tatus  eft,  ut  communionem  reftitueret  monachis.  Sic  etiam  Cyrillus  Neftonum 
prave  fentientem  aggrefilis  eft,  et  a  communione  femovit,  qudTnquam  ei  nulla  in 
iftum  jurifdiflio  competeret.  Haec  exempla  paflim  occurrunt,  nec  necefle  eft  illa 
ftudiofe  colligere. 

Secundo,  Dionyfius  Romanuj  et  epifcopi  fynodi  Romanae  judicium  nullum 
tulerunt  de  fententia  aut  perfona  Dionyfii  Alexandrini.  Athanafius  quippeidunura 
teftatur,  epifcopos  fynodi  Roraanae  iodignc  tuliffe  ea,  quae  a  Dionyfio  Alexandri- 

Q  *  no 


ia4  DE  ANTIQVA  ECCLESIA  DISCPLINA 

no  fcripta  ferebantur,  et  hujus  rel  Dionyfium  Alexaiidrinum  fa£lum  effe  certiorem 
a  Romano.  Quae  res  impulit  Alexandrinum  ad  fcribendam  apologiam,  litterafque 
apologeticas  ad  Dionyfium  Romanum  mittendas.  Itaque  nullum  proprie,  fivecon- 
tra,  five  pro  Dionyfio  Alexandrino  Romae  latum  e{l  judicium.  Nec  vero  quis  ar- 
bitretur  autoritatem  Romani  epifcopi  in  judiciis  fidei  ex  eo  commendari,  quod  a 
Dionyfio  petierit,  ut  fidei  fuae  rationera  redderet :  id  enim  exigere  folebant  quili- 
bet  epifcopi  ab  iis,  qui  ipfis  erant  fufpefti,  nec  communionem  cum  iis  habebant, 
quin  prius  ab  iis  profeflionem  exegiflenr.  Nec  neceffe  eft,  plura  hujus  rei  exemp- 
la  commemorare.  Unum  aut  alterum  tantum  proferam.  Atlianafius  et  epifcopi 
iynodi  Alexandrinae  ab  Antiochenis  fidei  luae  rationem  exegerunr.  Epiphanius  in» 
ler  Vitalem  et  PauUnum  arbiter,  a  Paulino  profeiTionem  fuampetiit.  Cyrillus  itera 
a  Joanne  Antiocheno  et  orientaHbus  fidei/  bel'umexegitfanflus  BafiUus  ab  Euftathio, 
et  aHi  innumeri.  At  jus  iltud  eft  omnibus  epifcopis  commune,  non  Romano  pon- 
tiiici  peculiare. 

De  Paulo  Samofateno. 

Duo  concilia  adverfus  Paulum  Samofatenum  Anrlochiae  hablta  funt,  alterum  an- 
no  264.,  aherum  270.  In  prirna  fynodo  Paulus  fidem  ecclefiae  fimulans  , 
depofirionem  vitavit.  In  fecunda  multorum  criminum,  ac  praefertim  haerefeos 
conviftus  ab  epifcopis  fine  Romani  pontificis  autoritate  depofitus  eft,  et  ftatim 
domnus  in  ejus  locum  fubfHtutus  eft.  Tum  epifcopi  orientales  litteras  fcripferunt 
Dionyfio  Romano,  Maximo  Alexandrino,  qui  Dionyfio  fuccefTerat,  etomnibus  per 
univerfum  orbem  epifcopis.  Inde  porro  nihil  concludi  potefl  ad  probandum  ali- 
quam  effe  in  judiciis  epifcoporum  Romani  pontificis  praerogativam ;  fcriptae  enim 
fuerunt  iftae  iitterae  tum  Romano,  tum  Alexandrino,  tum  aliis;  epifcnpis.  Scriptae 
funt  poft  judicium,  non  ad  geftorum  confirmarionem  petendam,  fed  ut  eos  certos 
facerent  de  novi  epifcopi  ordinatione,  ut  fcilicet  ad  eum  fcriberent,  ab  eoquelitte- 
ras  communionis  acciperenr.  Paulus  autem  licet  epifcopatu  concilii  judicio  dejec- 
tus  foret,  domum  tamen  epifcopalem  dimitttre  noluit.  Tum  catholici  ad  impera- 
torem  confugerunt,  qui  ecclefias  rradi  jnflit  iis,  quibus  Iralici  religionis  chriftianae 
antiftues  et  Romanus  epifcopus  fcribereni.  Inde  a  quibufdam  fingitur  aliquod  fpe- 
ciale  Romani  epifcopi  privilegium  fuiffe  in  judiciis  epifcoponim,  at  inane  illud  ed. 
Piimo  enim  Aurelj,3nus  noo  de  Romano  epifcopo  tantum  loquitur,  fed  deomnibus 
Italis.  Deinde  vero  id  ftatuit ,  non  ob  praerogativam  fedis  Romanae ,  fed  quia  credidit 
tranfmaritimorura  epifcoporum  judicium  a  gratiae  et  odii  fufpicione  alienum  fore. 
Porro  necltali,  nec  Romarus  epifcopus  caufam  Pauli  in  oriente  iudicatam  retra- 
Qare  aggrefli  funt;  fed  judicium  orienralium  finc  ullo  examine  ratum  habuerunr. 
Haec  autem  in  iftoPauli  judicio  obferranda  lunt  ad  propofitum  pertinentia.     Pri- 

mum. 


DISSERTATIONES    HISTORIC^.    DrssrRT.  IL  faj 

mum  ad  fynodum  vocatur  Pauliis,  nonad  Roma:num  pontificera.  Seciindo,  a  fy'- 
nodo  fine  poncificis  Romanr  confenfu  et  participatiene  damnatur.  Tertio  ,  ab  ea 
damnatus  ,  ad  Romanam  fedem  non  provocar  ,  quod  a  viro  perfri£iae  frontis  et 
retinendi  cpiscopatus  cupidiflimo  faftum  procul  dubio  fuiffet,  fi  talis  tum  tem- 
poris  confuetudo  viguiffet.  Denique  concilii  Antiocheni  patres  cpifcopo  Roma- 
no  non  fecus  ac  caeteris  mandanr  ,  ut  ad  Domnum  in  locum  Pauli  ordinatmn 
litteras  communionis  mittat,  et  ab  eo  viciffim  accipiar.  Quis  igitar  non  videt 
perfuafnm  illis  fuiffe,  jus  nullum  fuifle  Romano  pontifici  caufam  ejus  iterum  ad 
examea  revecandi. 

Sed  inquit,  Baronius  ad  annum  265.  num.  10.  ex  Athanafio  habemus  depo- 
Ctionis  Pauli  prrncipem  et  autorem  fuifTe  Dionyfium  Romanum.  Duo  enim  Dio- 
nyfti,  inquit  Athanafius  in  libro  de  fynodis  pag.  918.  diti  ante  eos  feptuaginta  {con- 
cilii  Antiocheni  epifcoposj  fttere,  qui  Paulim  Samofatcnlem  jiiftulerunt ,  quorum 
ttlter  Alexandriae  ;  alter  Romae  praeftd  fuit.  Verum  imbelle  prorfus  illudargu- 
inentum  eft,  nzm  yzvhnm  fitfiulernnt ■,  non  ad  haec,  duo  Difinyfu  referri  deber, 
"fed  ad  ifta  (Jeptuaginta  epifcopos) ,  qui  Paulum  damnaverunt  in  eo  conciiio,  cujus 
ibi  meminit  Athanafius,  quod  tum  ex  fola  graeci  textus  leftione,  tum  ex  eo  con- 
ftat,  quod  Dionyfius  Alexandrinus,  ante  depofitionem  Pauli  e  vivis  fublatus  forcti, 
ut  conftat  ex-hujus  fjnodi  epiftola  fynodica  ad  Maximum  Dionyfii fuccefforem  raiffa, 

De  caufa  Caecilianu 

Vnum  addimus  exemplum  ex  quarto  faeculo,  quod  commodius  hic  referri  pofT* 
vifum  fuit,  lliud  efi:  Caeciliani ,  qui  a  feptuaginra  epifcopis  Numidiac  dam' 
natus,  ecclefiam  retinuit,  neglecto  illorum  judicio ;  et  deinceps  a  Melchiade  Ro- 
mano  epifcopo  eft  abfolutus.  Hinc  quidam  elevant  conciliorum  provincialium  au- 
toritatem,  aliifuadere  conantur,  Caecilianum  ad  impesatorem  provoca/Tc.  Utrum- 
que  perperam,  ut  fequentes  docebunt  obfervationes. 

Primo,  falfum  efl:  Caecilianum  ad  Melchiadem  unquara  adpellaffe.  Secun- 
do,  quicquid  Romae  et  alibi  in  ejus  caufa  aQum  fuit,  non  ad  ejus,  fed  ad  Dona- 
tiftarum  preces  faftum  eft.  Tertio ,  Melchiades  non  ex  propria  autoritate,  fed 
quia  eledus  fiierat  judex  a  Conftantino  ,  in  hac  caufa  pronuntiavit.  Rogatus  enim 
imperator  a  Donatiftis,  ut  tranfmarinos  daret  judices,  litteras  dedit ,  quas  refert 
Eufeb.  lib,  10.  c.  5.,  quibus  jufiit  Caecilianum  Romam  navigare, 
Quatenus  ibi-,  inquit ,  coram  Meichiade  et  coram  Rheticio,  Maritto  ac  Materno  ju- 
dicaretur.  Unde  Auguftinus  epiftola  162.,  negat  Melchiadem  fibi  ufurpafie  judi- 
cium  caafae  Caeciliani.  Qiiid  quod ,  inquit,  nec  ipje  ujurpavit,  rogatus  qtiippe 
imperatur  ,  judices  mijit  epifcopos,  qui  cum  eofederent,  Ergo  ab  imperatore  {ede- 
reiufTuseft,  et  judicare,  alioquin  ufurpaffet  judicium.  Hinc  quoticfcumque  de 
judicio  Romano  ioc[uitur  Augufiiuus ,  vocat  illud  judicivun  a  Conftantino  datum  » 

Q  3  « 


,i6  DE     ANTIQVA     ECCLESIAE     DISCIPLINAE 

e:  epifcopos  omn«s  ,  qui  ei  adcrant  judices  ab  eo  eleflos.  Quarto  hujus  caufa  ite- 
rum  poil  judicium  Romani  epifcopi  retraclata  eft  in  Arclatenn  fynodo  Quinto  , 
a  indicio  iftius  fynodi  et  Romani  pontificis  ad  iraperatorem  provocatum  eft  aDona- 
tirtis,  qui  nunquam  alios  provocarunt.  Namqueii  in  provincia  obtinuerant  judicium,  et 
deRomani  epifcopi  judicio  conquefticrant  tantum,  nonautemab  eoadptUaverant :  ut 
demonftrat  fufc  Valefius  in  differtatione  de  fchifmate  Donatiftarum.  Sexto  ,  Caecilianus 
nonfueratdamnatusabepifcopisprovinciae.auttotius  Africae:  fedab  epifcopis  tantum 
Numidiae.undedifi^identibusepifcopis  Africac  ad  tranfmarinos  neceflario  recurren- 

dum  erat  .    ,.  . 

At,  inquiet  aliquis,  vel  CaeciUanus  provocavit  a  judicio  Numidiae  epilco- 
porum ,  vel  ei  acquievitV  Sed  inquam  ego  neutrura  ab  ipfo  faQum  eft,  neutrum 
fieri  dcbuit,  fciebat  enim  fynodum  in  fe  eonvocatam  epifcoporum  efTe  favori  et 
ambitioni  muHeris  obfequentium.  AUos  habebat  idem  CaecUianus  quamplurimos 
epifcopos  In  Africa  fibi  faventcs  ac  praecipuc  e  fua  provincia,  communicabat  cum 
omnibus  tranfmarinis  epifcopis,  ipfa  fua  innocentia  fe  tutum  efte  exiftimabat,  un- 
de  nihil  ipfe  moUtus  eft;  fed  nuUum  judicium  praeterquam  hoftium  fuorum  decli- 
narit;  ct  ccrtc  cjus  innocentiam  fatis  tutam  per  fe  fuiffe   exitus  docuit. 

$.     IL 

In  quo  refermtur  et  examinantnr  caufae  qnarto  eccleftae  faeculo  judicatae. 

Cum  multa  quarto  ecclefiae  faeculo  judicia  ecclefiaftica  occurrant ,  longum  eftet 
fingulorum  hiftoriam  tradere,  quare  nos  brevitati  confulentes  fummatim  tan- 
rum  ac  breviter  fingula  fafta  edifteremus,  narrationis  noftrae  probationem  in  aUud 
tcmpus  difFercntes  ac  ca  tantum  obfervantes,  quac  ad  propofitum  noftrum  pcr- 
linent. 

De  caufis  Melitii  et  Arii. 

Prima  occurrit  hoc  faeculo  caufa  Melitii,  qui  depoCtus    ac  damnatus  a  Petro 
Alexandrino  Romam  non  provocavit,  ut  reftitueretur,  nec  majus  judicium  re- 
quifivit,  fed  cum  nuUam  aUam  retinendae  autoritatis  viam  cffc  inteUigcrct,  fchif- 

ma  conflavit. 

Poft  huncArius  cum  novum  dogma  de  verbi  divinitate  protuUflTct,  primum 
»b  Alexandro,  deinde  a  fynodo  i^gypti  damnatus  et  gradu  dejeflus  cum  caeteris 
non  putavit  uUam  fibi  provocationem  fuperefle ;  fed  confugit  ad  epifcopos  Palae- 
ftinae  fibi  favcntes.  Hic  vcro  maxime  elucct  fynodorum  provinciae  aut  dioecefcos 
magnam  tum  fuifte  autoritatem,  pnmo  enim  /Egyptii  iUi  Ucet  Arium  injufte  dam- 
natum  efle  fcntirent,  non  aufi  funt  iUum  ftatim  reftituere,-  fed  ea  de  re  fcripferunt 
a4  Alexandrinum  praefulem.     Cumque  Arium  cum  afl"ecUs  poftea  contra  canones 

rcfU- 


DISSERTATIONES   HISTORICAE.  Dissert.  Ix.         127 

xeflltuifrent,  autores  eis  fuerunt,  ut  praefulem  fuum  plaoarent,eique  fubjicerentur. 
Venimtamen  Ale.vander  Alexandrinus  epifcopus  conqueftus  eft  violatos  effe  ab  iis 
hac  de  caufa  canones.  Cum  vcro  in  dies  crefceret  diffidium ,  nemo  ad  Rcmanam 
fedem  provocavit,  nec  hujus  caufae  cognitionem  ad  fe  traxit.  Ssd  iinperator  hu- 
jus  controverfiae  fopiendae  cau(a  fynodum  generalem  indixit,  id  autem  deinde  in 
exemplum  abiir,  cumque  graviores  de  fide  controverfiae  funt  exortae,  in  quibus 
epifcopi  piures  a  fe  invicem  diffidebant,  tunc  fynodos  hujusraodi  ex  omnibus  aut 
fere  omnibus  orbis  Romani  partibus  congregare  mos  fuit. 


De  caufa  jithanafii,  Marcelli,  Eiiflathii  Antiocheni,  Pauli,  Lucii,  et  aliorum. 

Athanafii  caufam  ad  probandas  appellationes  ad  Romanam  fedem  mire  jaBant 
illarum  patroni,  quia  fciiicet  Athanafius  in  lynodo  Tyri  damnatus  fine  alte- 
rius  fynodi  autoritate  fedem  recuperavit,  cumque  deinde  in  fynodo  Antiochena  ob 
id  iterum  damnatus  foret,  Romam  confugit,  et  a  pontifice  Julio  benigne  exceptus 
cft,  ac,  ut  volunt,  reftitutus,  quod  judicium  a  fynodo  Sardicenfi  tandem  confirma- 
lum  eft  invitis  ejus  adverfariis. 

At  quicumque  caufae  hujus  circumftantias  omnes  attenteexaminarit,  intelli- 
get  hoc  exemplo  appellationes  probari  minimc  pofre,  fcquentcs  id  docebunt  ob- 
fervationes. 

Primo ,  Athanafius  non  erat  damnatus  a  fynodo  provinciae  aut  dioecefeos  i 
fed  a  fynodo  extraneorum  epifcoporum. 

Secundo,  imperator  Conftantinus  iftorum  judicium  utpote  contra  legei  la- 
tum  ratum  non  habuit,  et  epifcopos  concilii  ad  fe  evocavit,  ut  fafti  fui  rationem 
redderent. 

Tertio,  Mareotae  damnatus  erat  abfens,  et  illic  miffi  erant  hoftes  ejus,qui 
in  cum  inquiverent. 

Quarto,  Athanafius  ita  damnatus  non  provocavit  ad  Romanum  pontificem, 
nec  ab  eo  petiir.ut  videre%  num  caufa  ejus  efTct  talis,  quae  deberetiterum  examina- 
rij  fed  ad  imperatorcm  confugit,  util}e,quae  contra  formam  judiciorum  et  leges 
ab  adverfariis  fa£la  fuerant,  refeindcret- 

Quinto,  non  eft  in  exihum  cjeftus  et  fede  flia  privatus  ob  fynodi  decretum, 
fcd  imperatoria  autoritate»  Unde  poftea  ad  ecclefiam  revcrfus  non  poterat  damnari 
tx  illa  iege,quae  vctat,  ne  quis  epifcopus  damnatus  a  fynodo  fine  alterius  fynodiau- 
torirate  ad  ecclefiam  rcdsat.  Intclligendus  enim  eft  ifte  canon  de  fynodo  lcgiiime 
coatla,  et  quae  formas  judiciorum  obfervavit. 

Sexto,  Athanafius  ut  fedem  fuam  et  ecclefiam  recuperaret,  noa  impetrarit 
Romani  p.)ntificis  auxilium,  fcd  qucmadmodum  a  Conftantino  fuerat  expulfus,  ab 
ejus  fiUis  eft  rcftitutus. 

Septi> 


Ti3  DE     ANTKJVA     ECCLESIJE     DISCIPLTKA 

Septimo,  non  Athanafius,  fed  illi  ipfi  Julio  Romano  epifcopo  caufae' artl- 
trium  detuleruiu,et  ab  co  fynodum  petieruin,  refciiplit  Julius,  juftum  ede  fyiio- 
dum  fieri,  uhicumque  vellent.  Teftatur  id  AthanaGus  Apolo.  2.  pag.  739.  Eufcbia- 
ni ,  inquit,  ad  Julinm  littcras  mifere,et  ut  nos  terrerent,  fynodum  jufjerunt  canvo- 
tari  et  ei,fi  vellcty  caufae  arbitrium  detiderunt. 

0£tavo,  Athanaiius  Romam  confugit  non  quafi  appellans,  fed  viin  hoftium 
cnctuens. 

Kono,  Julius  cura  cfTet  a  partibus  judex  eleftus,  potuit  Eufebianos  ad  fc 
vocare,  et  detreclantes  damnare  ac  Athanafium  abfolvere. 

Decimo,  neutium  tamen  fecit  nec  uilum  judicium  tulit,  fed  tantum  audira 
cjufdem  Athanafii  apoJogia  fuam  cum  co  communionem  confirmavit  et  pio  epifco- 
po  eum  habuit.  Hoc  enim  unum  fecit;  imo  non  folus  fecit,  fed  concilium,  quod 
ca  de  caufa  congregarat  ad  preces  Eufebianorum.  Conliat  id  ex  litteris  JuHi  apud 
Athanafium,  in  quibus:Julius  enarrans  eaomnia,quae  a  fe  fuoqueconcilio  proAtha-, 
nafio  gefta  fuerant,  nuUatenus  dicit  cum  elfe  reftitutum,  fed  tantum  fervatam  cum 
co  communionem  cumque  pro  epifcopo  habitum,  quod  nec  Tyri  damnatus  fuilfec 
nec  Mareotae  praefens  adfuiffet.     Verba  hacc  ipfa  funt  hujus  epiftolae. 

Undecimo.  orientales  falfo  fupponences  Julium  id  judicium,  quod  ipfi 
uUro  detulerant  ufurpafi^e,  conquefti  funt  cum  contra  canones  et  regulas    judicafl^e. 

rmodecimo,  Julius  in  epiftola  fua,  ut  fa£lum  fuumadverfus,  Eufebianorum 
expoftulaiioiies  defendat,  primo,  illud  urget  fe  fcilicct  ab  ipfis  judicem  eleflum 
mifrosque  ad  fe  ab  iis  legatos.  Deindenon  fuam,  fed  concilii  a  fe  ad  illorum  pre- 
ces  congregati  jaflat  autoritatem ,  nec  dicit  fibi  licuifl"e  caufam  in  fynodo  termina- 
lam  iteium  traiiare,  fed  fynodi  alicuju*  a£i;a  poflTe  in  alia  lynodo  examinari,  cutn 
praefertim  Athanafius  contra  formam  judiciorum  foret  damnatus  abfens, 

Decimo  tertio,  Athanafius  non  eft  a  Julio  fedi  fuae  refticutus,  ut  perperam 
cenfuerunt  Socrates  et  Sozomenus;  fed  ut  a  Vaiefio  perfpicue  demonftratur,  in  oc: 
cidente  Atbanafius  fubfiftit,  donec  a  Sardicenfi  concilio  reftitueretur. 

Decimoquarto,   Sardicenfis   l^nodus  caufam  Athanafii  retra£layit  ex  impe-* 

ratorum  refcripto. 

Decimoquinto,  Athanafius  non  contentus  occidentalium  in  Sardicenfi  con. 
-  cilio  judicio ,  orientalium  quoque  judicium  poftulavit  et  ab  iis  tum  lubfcribentibus 
epiftolae  fynodicae  concilii,  tum  fsorfim  per  eorum  litteras  innocens  eft  pronuncia- 
tus ;  cx  quibus  intelligere  eft  nihil  egiffe  Athanafium.ex  quo  concludi  poffit  eumjad 
Julium  appellaviflTe,  nihii  fanxifle  Julium,  cx  quo  pedpici  poffit  cum  jushabuifle 
retrattandae  caufae,  fed  judicium  in  Athanafium  latum  in  irritum  fuiffc  min"um; 
quia  fa£lum  fucrat  ab  extraneis  contra  formam  judiciorum  per  vim  et  ambitum, 
cum  illc  abfens  foret,  cumque  innoccntia  cjus  cffet  omnino  manifefta.  Idquc  non 
folius  Julii ,  fed  omnium  occidentalium  fcntcncia  additis  etiara  yEgyptiorum  ct  ori- 
entaiium  quamplurimorum  fuffragiis. 

Eedem 


DISSERTATIONES  HISTORlCiE.      Dissert.  II.         129 

Eadem  ferme  dici  debent  de  caufa  Marcelii,  quem  Julius  cum  Athanafio  in 
communionera  fufcepic  Jicer  damnatum  ab  orientalibus  in  Conftantinopolicana  fyno- 
do,  Nam  nec  ille  ad  pomificera  appellavit,  nec  ab  eo  fuit  reftitutus,  fed  a  fynoda 
Sardicenfi.  Verum  orientales  non  idem  de  eo  ac  de  Athanafio  tulerunt  judiciuro, 
unde  manfit  in  eum  lata  fententia,  atque,  ut  obfervavimus,  nemo  noii  eum  pru 
haeretico  in  oriente  profcnplit,  quamvis  Achanafius  a  ferendo  in  eum  judicio  ab- 
ftinuerif. 

E.mnt  porro  ejufdem  temporis  exempla  duoceleberrima  epi{coporum  dam- 
natorum,  qui  ad  pontificem  minimeprovocarunt.  Primura  eft  Euftathii  Antiocheni, 
qui  ab  epifcopis  orientis ,  hoc  eft  dioecefeos  fuae,  quamquam  ipjufte  dam.natus  jiu 
dicio  acquievit,  nec  ad  pontificem  aut  aliam  fynodum  provocavit.  Alterum  eft  Pau- 
li  Conftantinopolitani,  qui  damnatus  judicio  quidem,non  adquievit  fed  nec  ad  pon- 
tificem  Roraanum  provocavit.  Verum  quantum  potuit,  invitis  adverfariis  fedem 
retinuit,  donec  per  vim  ex  ea  multoties  ejiceretur.  Ita  etiam  Lucius  Hadriano- 
poleos  et  alii  ferme  omnes  ab  Arianis  injufte  damnati,  nec  ad  pontificem  Romanum 
provocarunt ,  nec  ab  eo  litteras,per  quas  reftituerentur,  obtinuerunr. 

Unum  poteft  objici  in  caufa  Athanafii  Julii  teftimonium,  quod  in  epiftolafua 
videtur  innuere,  non  [icuifle  orientalibus  Athanafium  damnare  abfque  fua  autori- 
tate.  Ntzm  Ji,  inquit,  za  dicitis,  omnino  in  culpa  fuerunt,  oportuit  fecundum  ca- 
nonem  et  non  iflo  modo  judicium  ferri ,  oportuit  fcribere  omnibus  nobis,  ut  ita  ab 
9mnibus,qund  jufiumejfet,decerneretur.  Etpoftea:  An,  inquit ,  ignari  efiis  hane 
confuetudinem  ejfe ,  ut  primum  nobis  fcrihatur ,  ut  hinc  (hoc  eft  deinceps  dehinc) 
quod  juflum  efl,  definiri  pojjit.  Qjiapropter  fi  ijUc  kujufmodi  fujpicio  in  epifcopum 
concepta  fuerat,  adhuc  ad  noflram  ecclefiam  referri  debuit.  Idque  ea  caufa  fieri 
oportere  indicat,  quod  epijcopi  efjent,  et  non  vulgares  ecclefae,  quae  ifia  patiehan' 
tun  Jed  ea,  quam  ipli  apoftoli  fuamet  opera  injiruxerant  adjidcm.  Unde  poft  alios 
multos  concludit  Lupus  judicium  epifcoporura  praefertim  magnarum  ac  patriarcha- 
llum  fedium  refervari  debere  fedi  apoftolicae.  idem  confirmari  videtur  teftimoniis 
Socratis et  Sozomeni ,  qui  ajunt,  Julium  graviterreprehendifle  orientales,  quod  fe  ad 
fynodum  minime  vocalTent :  Cum,  inquit,  ccclefiaftica  regula  interdiBumft,  ne 
praeter  Jententiam  Romani  epifcopi  quidquam  ah  ecclejiis  decerneretur. 

Refpondeo,  JuUum  non  loqui  de  fe  aut  de  fua  fententia  ;  fed  de  omnium 
eccidentalium  confenfu.  Queritur  fcUicet  orientales  Arhanafium  Ale.xandrinae  fedis 
antiftitem  fine  confenfu  occidentalium  ,  imo  illis  infciis  damnaffe;  oportuit,  inquit, 
fcribere ,  non  mihi  foli,  fed  omnibus  nohis ,  ut  ita  ab  omnibus ,  quod  juji'im  e(fft,  de- 
cerneretur.  An  ignari  eflis ,  inquit,  hanc  confuetudinem  ej]'e,  ut  primum  nobis fcri' 
batur,ut  hinc,quod  juflum  eji,  dejiniri  pojfit.  Hoceft,  ut  oflendit  prior  locus,  ut 
dehinc  definiri  poflit,  quod  tum  orientalibus,  tum  occidentaUbus  in  comrauni  pla- 
cuerit.  Sic  iguur  intelligendi  funt  Socrates  et  Sozomenus.  Nam  illi  hoc  in  mente 
tantum  habent,ut  Juhi fententiam  exponant,  quapropter  illos  ex  eo  ,  non  eum  ex  il- 
lis  explicare  oportet.     Sic  autem  orientales  mentem  Julii  acceperunt,  hane  novita- 

R  t(m» 


136  t)E  ANTIQUA  ECCESIAE    DISCIPLINA 

iem,  inquiunt,  moliebantur  inducere,qvam  hnrret  vetits  confuetiido,  ut  in  concilio 
orientales  epifcopi,  quod  forte  ftatuijfent ,  ab  occidentalibus  refricaretur.  Similiter 
quicquid  occidentalium  partium  epijcopi  ab  orientalibus  Jalveretiir.  Itaque  Julius 
ct  alii  occidentales  tunc  id  tantuin  contcndcbant,  ut  nihil  in  eccleHa  five  orientali, 
five  occidentali  alicujus  momenti  Itatueretur  citra  communem  oni-nti'5  et  occidentis 
epifcoporum  confenlum.  Idem  etiam  poltularunt  occidentales  poltea  in  epiftola  ad 
imperatorem  Theodufium  a  fynodo  Romana  fcripta  de  ^iaximo  et  NeQario.  Non 
«obis,  inquiunt,  praerogativdm  vindicamus  esaminis ,  fed  tamen  conjortiiim  debtiit 
ejfe  comvmnis  arbitrii.  Itaque  id  primo  loco  petierunt  et  illorum  nomine  Romani 
puntifices,  utnihil  i^oriente  alicujus  gravioris  momenti  decerneretiir,  quin  voca- 
rentur  occidenrales  ad  fynodum  et  confenfum  fuum  geliis  accommodarent.  Hanc 
e/re  veterem  confuetudinem  arbitratus  eft  Julius.  Sed  multum  vereor,  ne  ille  noii 
fatis  ifta  examinarit.  Nam  ut  ex  dii,tis  liquet,  multa  in  oriente  judicia  funt  facla 
inconfultis  et  minime  vocatis  epifcopis  occidentaUbus,  ficut  in  occidente  infciis  et 
non  vocatis  orientalibus:  et  tamen  utrobique  femper  confirmata  erant  judicia  in 
ahera  parte  orbis  Romani  canonice  lata,*  fic  ut  recle  obiiciunt  orientales  judicia  in 
Novatum ,  Sabellium  et  Valentinum  ab  occidenralibus  lata  fine  novo  examine  ab 
orientalibus  confirmata  funt,  ac  deinceps  in  caufaCoeleftii  et  Pelagii  judicia  in  iftos 
lara  a  fynodo  Ephefina  fine  iterato  examine  comprohata  funt.  Patet  igitur  Julium 
et  occidentales  hic  tife  lapfos,  dum  novum  iftum  morem  veterem  confuemdmem 
eiTe  arbitrati  funt. 


De  Enphratae ,  Saturninl ,  et  aliorum  in  occidente  depofitione. 

kjon  folum  ii,qui  in  oriente,  fed  et  illi,  qui  in  occidente  tum  damnati  funr, 
"^   non   provocarunt  ad  Romanum  pontificem  ,    fed  judicio  fynodi  provinciue  • 
acquieverunt. 

Euphratas  Agrippinenfis  fertur  effe  damnatus  iii  concilio  Agrippinenfi,  nec 
tamen  provocafl^e  legitur.  Verum  ego  iftud  exemplum  nihil  moror,  quippe  quod 
cenfeam  eife  commentitium. 

Saturnino  Arelatenfi  a  Gallicanls  epifcopis  dejeflo  nullum  appellationis  lo- 
cum  fuperedt  teftantur  ipfi  epifcopi  fynodi  Parifienfis,  a  quo ,  inquiunt,  facerdotis 
nomiyie  etiam  Saturninum,  qui  /iatiitis  falubribiis  impiiffimc  contradixit,  fecunduni 
fratrum  nofirorum  geminas  jam  litteras  excommunicatum  ab  omnibus  Gallicanis  epif- 
copis  charitas  ijefiva  cognojcat,  quem  et  vetera  difjimulata  jam  dln  licet  crimina  et 
caetera  edita  epijiolis  Juis  novae  temeritatis  irreligiofitas  indignum  nomine  epifcopi 
fecerunt. 

Poft  haec  in  eadem  Gallia  Prifcilianus  a  fynodo  Burdigalenfi  damnatus  an- 
no  385.  ad  imperaiorem  provocavit  non  ad  Romanum  pontificem.  Notat  auteni 
Sulpitius  Severus,  id  epifcoporura  n2co»/?a»r:a  permijjum:  quia,   inquit,  aut  fen- 

ten- 
i 


DISSERTATIONES   HISTORICAE.     Dissert.  II,         151 

tentiam  7-efragantem  ferre  debuerant,  aiit  fi  hiipfi  Julpem  habebantur,  aliis  epif. 
copis  aitdienuam  refervare.  Jam  vero  {i  tunc  iu  more  pofitum  fuiiret  provocare 
ad  pontihcem  Romanum,  hoc  procul  dubio  obferva/ret  Severus.  Idem  porroPrif- 
cilianus  cum  Inftantio ,  et  Salviano  damnatus  a  Caefarauguftana  fynodo  ,  Romam 
confugerar,  ut  illic  fibiobjeaa  purgaret.  At  Damafus  non  modo  eos  non  fufcepic. 
fed  ne  in  confpeaum  quidem  admifit.  Additum  enim  fuerat  in  fynodali  adverfus 
eos  fententia,  ut  fi  quis  damnatos  in  communionem  fufcepiffet,  fciret  in  fe  eam- 
dem  fententiam  effe  promendam,  cum  ergo  iftius  decreti  poena  Damafum  non  fe- 
cus  ac  alios epifcopos  fpeaaret,  non  illi  plus  juris  erat,  quam  caeteris,  refcindendi 
judicii  a  fynodo  adverius  Prifcilianura  lati. 

De  Euflatlm  Sebafleni  ad  Liberium  confugio. 

De  judiciis  in  Euftathium  Sebaftenum  latis  multa  dici  poIFent,  quae  ad  hiftoriam 
pertinent,  et  valde  funt  obfcura,  fed  ea  funt  alterius  inftituti  :  unum  hic 
praetermittendum  non  eft,  quia  ab  adverfariis  velut  aiicujus  mom.enti  nobis  objici- 
tur  Liberii  fciiicet  in  ejus  caufajudicium,-  namille  depofitus  in  fyiiodo  Conikntino- 
politana  et  ab  Arianorum  faaione  vtxatus  Romam  confugit  adLiberium,  aflwo  lit- 
teras  obtinuittper  quas  refiitueretur,  ut  ait  fanaus  Bafilius  epiftola  74.  Verum 
iftud  ad  appellationum  exemplum  minime  pertinet.  Nam  primoEuftathiusnon  ve- 
nit  in  occidentem  ad  Liberium,  ut  reftitueretur ,  quippe  qui  depofitus  non  fuerat  * 
legitimis  judicibus,  fed  a  fynodo  Conftantinopolitana  anni  3  59.,  quaeerat  Acaciano- 
rum.  Secundo,  miflus  eftad  Liberium  non  ut  ageretde  fuareftitutione,  fed  tan- 
quam  legatus  fynodiLampIacenae,  utLiberiumad  communionemepifcoporum,  qui 
Semiariani  dicuntur,  ampkaendamadduceret:  acpropterea  fufpeaus  eratLiberio, 
nec  ab  eo  fufceptus  eft  in  communionem,  nifi  poftquam  Nicaenam  fidem  profeft^us 
eft.  Tertio,  non  eft  reftitutus  fedi  fuae,  fed  datae  funtlitterae  aLiberio,  inquibus 
ejus  fides  commendabatur.  Quarto,  reverfus  iftas  litteras  Tyanenfi  fynodo  exhibu- 
it;  cumque  inde  cognoviftent  epifcopi  catholici  illum  reae  fentire,  judicarunt  tum 
effe  reftituendum.  Quid  autem  ex  his  five  ad  appellationum  jus  Romano  pontifici 
vindicandum ,  five  ad  afferendum  epifcoporum  judicium  ad  eum  folum  pertinere 
inferri  poflit,  ego  prorfus  non  video. 

Dt  caufa  Maximi,  Neciarii  et  Grcgorii  Nazianzeni.    Itemque  de  Metetii  et 

PauUni  ac  Cijrilli  caufis. 


E 


X  celebrlbus  hifce  controverfiis  non  pauca  colligere  eft,  quae  oftendant  pon- 
tifici  jus  nullum  f  uifTe  refcindendi  aut  retraaandi  judicia  in  oriente  lata. 

K  2  Maxi- 


13»  DE   ANTIQUA    ECCLESI^     DISCIPLINA 

Maximus  a  Petro  Alexandrino  ordinatusepifcopus  Conftantinopoleosa  Gre- 
gorio  Nazianzeno  pulfus  ad  occldenialcsconfugir,  et  in  lynodo,  quaeex  totius  oibis 
Kpiico^is  vtdebatur  effe  praefcripta,  hoc  eft,ut  putamus  ^^«i/eit'Ji/i ,  caufam  fuam 
e»it,  tum  vero  occideiuales  judicium  fibi  non  ufurparunt  ,  nec  fibi  aut  pontifici 
Romano  fine  orientalibus  illud  competere  arbitrati  funf,  fed  tantum  propofuerunt, 
ut  cotnmune  effct  orientaliim  occidentaliumque  judiciuni:  cum,  inquiunt,  cogno' 
1'ijfent  ('orientalesj  ad  hoc  partium  vcnifje  Alaximum,  tit  caufam  in  Jijtiodo  agcrei 
fuam,  quod  etiamji  indi&um  concilium  non  fuijjet  jnre  et  m-ire  majorum  fecut  et 
fanEias  memoriae  Athanajiiis,  dudum  Petrus  Aiexandrinae  eccicfxae  epifcopi  et  orien- 
taliiim  plerique  fecerunt,  ut  ad  ccclejiae  Romanae  Italiae  et  totiits  occidentis  confu- 
orjjje  judiciiim  viderentur.  Cum  eum^ficut  dixtmui,  experiri velle adveijum  eos,  qui 
epijcopatim  ejus  abnuerant,  comperijjent ,  praeftolari  Juper  eos  fententiam  nojiram 
debuerunt.  Non  praerogativam  vindicamus  examinis ,  J'cd  confortium  tamen  de^ 
huit  e[Je  communis  arhitrii. 

Ex  his  conftat  nuUum  ibi  exemplum  appellationis  aut  revifionis  ad  Ro- 
jnanam  ledem  extare. 

Primo,  quia  nulla  in  Maximum  lata  erat  fententia  ,  cum  in  concilio  caufam 
fuam  egit;  fed  tantum  fuerat  Conftantinopoli  pulfus,  atque  ideo  ad  occidentales 
omnes  confugerat.     Appelkrio  autem  aut  revifio  judicium  fupponit. 

Secundo,  occidentales  non  fibi  ejus  judicium  vindicant,  fed  imperatorem 
ro^ant ,  ut  commune  fit  occidentalium  orientaliumque  judicium  et  concilium.  At 
fi  jus  Sardicenfibus  canonibus  Romaiiac  ftdi  induhum  in  ufu  fuilltt,  iliud  procul 
dubio  occidenrales  in  epiflola  fiia  iaflitafFent. 

Tertio,  non  hic  agitur  de  folius  epifcopi  Romani  judicio  ,  fed  etiam  uni< 
verfae  Italiae  atque  totius  occidentis. 

Quarto,  fine  ullo  occidentalium  confenfu  imo  iis  invitis  orientaies  Maxi- 
•  Jnum  rejecere,  et  in  ejus  locum  Neftarium  ordinarunt. 

Idem  patet  ex  caufa  Paulini  et  Meletii  ac  Flaviani  ordinatione, 

Nam  primo  orientales  Meletium  licet  ab  occidentaiuun  et  Romani  epifcopi 
«ommvinione  alienum  in  fua  communione  habuere ,  et  e  conrra  Paulinum  a  Roma- 
nis  et  lialis  npprobatum  epifcopum  nihili  fecerunt. 

Secundo,  pofl  mortem  Meletii  Flavianum  in  ejus  locum  ordinarunt  epif- 
copum  invitis  occidentalibus:  hujus  ordinationem  non  iccus  ac  Maximi  depofitio- 
rtm  fynodus  Conflantinopolitana  prtbavit :  reclamaut  occidentales,  petunt,  ut  fiar 
generaie  concilium,  ut  illic  caufa  utriufque  examinetur.  Quid  ad  haec  orientales? 
Declarant  fe  fequi  iViicaenos  canones  et  juxta  iUorum  praefcriptum  Neftarium  in  fy- 
rodo  Conflaiuinopolitana  ordinatum  effe,  Flavianum  vero  \n  oriente  ab  cpifcopis 
dioecefeos.  Monent  occidentales,  ur  unitatem  et  pacemlegefque  ecclefiafticasprivate 
erga  aliquos  fludio  praeponant:  uno  vcrbo  fupponunr  cuncla,  quae  a  fynodis  pro- 
vinciae  et  dioeccfeos  funt  ftatuta,  retraOari  minimepoffe,  idqueper  canonemfanci- 
uju.     ita  vifti  occidemales  non  guidem  circa  appellationes  autrevifioaes,de  quibu» 

nou- 


DISSERTATIONES    HISTORICE.    Disser¥.  IT.         135 

nondum  agebatur  •  fed  circa  rem  longe  minorls  momenti,  nempe  ut  graviores  iflae 
res  communi  orienris  et  occidentis  epifcoporum  arbitrio  ac  judicio  limitentur. 

Quoniam  autem  mentio  incidit  hujus  fynodi  Conftantinopolitanae,  in  qua  Cy- 
rillus  Hierofolymitanus  eft  in  epifcopatu  confirmatus,  obfervare  oportet  illum  ab 
Acacio  damnatum,  primum  omnium,  inquit  Socrates,  non  ad  Romanum  pontificem, 
fed  ad  majorem  fynodum  libellum  adpellationis  dedijfe.  Ex  quo  conftat  primo ,  fu- 
premae  huc  usque  autoritatis  habitas  fuiffe  fynodos  provinciae.  Secundo,  moreai 
non  fuifte  provocandi  ad  Romanum  epifcopum,  alioquin  ad  eum  potius  adpellafl"et 
quam  ad  majus  concilium,  quod  non  erat  ita  facile  lum  temporis  convocare. 

De  caufa  Bonojt, 

Illuftre  veteris  difciplinae  monumentum  habemus  In  caufa 'Bonofi  epifcopi,  is  ad 
Capuenfem  fynodum  delarus,  quafi  perperam  de  virginitate  Manae  fentiret,  cum 
ad  Anyfium  Theflalonicenfem  metropoHtanum  et  vicinos  epifcopos  ejus  judicium 
eflet  remilTum  a  fynodo,  ii  caufam  graviorem  efle  cernentes  Siricium  Romanum 
epifcopum  per  litteras  confuluere,  rogaruntque,  ut  i!le  de  Bonofo  ejusque  fententia 
judicium  aliquod  ferret.  Quid  ad  haec  Siricius?  Refpondet  fibi  judicandi  formam 
non  competere ;  fed  illorum  e/fe  fententiam  ferre,  nec  uUam  refugiendi  aut  elabendi 
accufatoribus,  vel  accufatocopiam  efle.  Accepi,  inquam,  litteras  vejirasde  Bonofoepi- 
fcopo,  quibus  velpro  veritate,  vel  pro  viodeJUa  nofiram  fentcntiam  fcifcitari  voluijiis. 
Sed  cum  ejusmodi  fuerit  conciliiCapuenfis  judici%im,  ut  Jinitimi  Bonojb,  atque  ejus  at- 
ailatoribus  judices  tribnerentur  et  praecipue  Macedones,qui  cum  epifopo  Tkeffaloni- 
cen/l  de  ejus  faflis  cogmfcerent ,  advertimus,  quod  nobis  judicandi  forma  competere 
non  poffef.  et  poft  alia,  vejirum  eji  igitur,  qui  hoc  accepifis  judicium,  fententiam 
ferre  de  omnibus;  nec  refugiendi  vel  elabendi  accujatoribus  vel  accufato  copiam  da- 
re;  etinfra:  denique  cum  Ronojus  epijcopus  po^i  judicium  nofiriim  mifjfet  ad  fratrem 
nojirum  Ambrofum ,  qui  ejus  Jeritentiam  conjuleret  interdiciam  Jibi  eccleltam  irrum- 
pere  atque  ingredi,  refponfum  eji  ei,  quodnihil  temerandum  foret,  fed  omnia  mo- 
defle,  patienter  et  ordine  gerenda  ,  neque  contra  fententiam  vefiram  tentandum  ali- 
quid.  Igitur  ex  Siricii  et  Ambrofii  fententia  judicatis  femel  epifcopis  in  lynodo 
provinciae,  nihil  eft  adverfus  judicium  tentandum,  nec  licet  ulli  antiftiti  ne  quidem 
Komano  caufam  ad  fe  evocare,  feu  ut  veibis  Siricii  utar,  nullis  aiiis  quam  vicinis 
epifcopis  forma  judicandi  competit.  Hanc  epiftolam,  quae  erat  inter  Ambrofianas 
71,  Siricio  reftituerunt  Juftellus,  Holftenius  et  alii  omnes  eruditi.  Unus  D^vidius 
cum  huic  argumento  fatisfaccre  non  pofl^et,  eam  in  dubium  revocare  conatus  eft, 
fed  infelici  adeo  fuccefla  ut  nemo  in  ?jus  fententiam  defcenderit.  Quaproprer  fu- 
perfluum  eft  in  ejus  conjefturis  refellendis  immorari,  quas  jam  fatis  abundc  autor 
opcris  de  amiguis  et  majoribus  epifcoporum  caufis  exfufflavit 


134  DE  ANTIQUA  ECCLESIAE   DISCIPLINA 

De  caufa  ^oannit  Chrijfojlomi. 

Chryfoftomi  exemplum  profeiunt  plerique,  ut  adpellationum  adRomanum  pon* 
tificem  ufum  \n  oriente  viguiffe  probent.  Nos  e  contra  ex  ejus  caufa  demon- 
ftrabimus  hunc  ufum  tum  temporis  inauditum  fuifTe. 

Ad  fynodum,  quae  ad  Quercum  celebratur,  vocatus  Chryfoftomus  multis  de 
caufis  iftud  judicium  recufavit.  Harum  prima  hacc  eft  dcbere  juxta  canones  in  qui- 
buscumque  provinciis  caufas  illarum  tra£lari,  nec  aUenarum  regionum  epifcopos 
ad  judicia  provinciarum  trahi.  Nos,  inquit,  fcientes  leges  patrum,  oportere  in 
quibnsque  provinciisfna  negotia,  tra&ari  transmontanosqiie  ad  nofira  judicia  non  at- 

trahendos  fortiter  detreBavimus neque  enim  congruum  eji,  ut  hi,  qui  in  Aegij- 

pto  Jwit,  judicent  eos,  qui  in  Thracia.  Ergo  multo  minus  cougruum,  ut  hi,  qut  in 
occidente  et  in  ItaHa  funt,  judicenr.  Secundo,  judicium  Theophili  recufabat  Chry- 
foftomus,  quod  nondum  ille  feacriminibus,  quibus  accufatus  erat,  purgaffet.  Ter- 
t;o,  eum  veluti  inimicum  ac  hoftem  non  immerito  fufpetlum  habebat,  nos,  inquit 
Chryfoftomus,  mifimus  ad  eum  dicentes  non  nos  declinare  judicium,  fed  apertum 
hojiem  et  inimicum  manifeftum. 

Deinde  cum  abfens  et  nuUa  conteftationum  ejus  ratione  habita  judicaretur,  non 
ad  Romanum  pontificem  provocavif,  fed  ad  majorem  fynodum:  Nobis,  inquit,  ai- 
ftrentibus  paratos  effe  praejentibus  centum  et  mille  epijcopis  crimina  objefia  refellere 
pajfus  non  eft ,  fed  ahjentibus  nobis  et  fynodum  convocare  volcntibus ,  judiciumque 
Hagitantibiis  neque  cognitionem  fugientibus ,  fed  inimicitas  manifeftas. 

Poft  iiaecab  imperatore  revocatus  cum  adpellationi  fuae  ad  fynodum  infifteret, 
fynodum  iterum  poftulavit;  Cum,  inquit,  triginta  epifcopi  et  clementijfimi  impe- 
ratoris  notarius  ad  Iioc  mijfus  reduxijfent ,  ingrejji  adregem  oravimus,  ut  ad  uki' 
Jcenda  facinora  /ijnodum  cogeret. 

His  nihii  obftantibus  in  alia  fynodo  damnatur  Chryfoftomus,  quod  judicatus 
a  fynodo  fine  aiierius  fynodi  auGoritate  fedem  fuam  recepiftet,  Poft  damnationera 
ejedus  cum  nihil  reliquum  effe  fibi  videret,  Htteras  ad  Innocentium  Romanum  fcri- 
pfit,  in  quibus  rogat,  ut  fibi  inimicorum  faQionibus  opprelFo  et  injufte  ac  contra  le. 
ges  iudiciorum  judicato  opem  ferat  ac  communionera  impertiri  non  definat.  Jdeo, 
inquit,  charitatem  vejiram  obfecro,  ut  provocetur  ad  condolendum  faciendumque  om- 
nia,  quo  mala  haec  fijiantur  ....  igitur  domini  venerandi  maxime  ac  pii  cum  liace 
itafe  habere  didiceritis ,  Jiudium  vejirum  et  magnam  diligentiam  adhibete,  quo  re- 
tundatur  haec,  quae  in  ecclefas  irrupit,  iniquitas.  Qjuippe  Ji  hic  mos  invaluerit  et 
fas  erit  cuivis  alienam  parochiam  invadire  ....  quapropter  ne  confufio  haec,  quae 
fub  coeloeji,  Jiationem  invadat,  objecro,  ut  fcribatis,  quod  haec  tam  inique  faEia  et  ab- 
fentibus  nobis  et  non  declinantibus  judicium,  non  haheant  robur;  ficut  neque  fua 
natura  habent.  Illi  autem,  qui  inique  egerunt  poenae  ecclefajiicarum  legum  fuhjaceantt 
nobis  vero,  qui  nec  conviBi,  nec  redarguti,  nec  habiti,  tit  rei  litteris  vejiris  et  cha- 
ritate  vefira  aliorumque,  quorum  fcilicet  et  antea  focietate  fruebamur,  frui  concedite. 


y 


DISSERTATIONES  HISTORICAE.  Dissert.  II.  135 

Ex  hls  verbis,  obfecro,  nt  fcribatis,  ut  ea,  quaetaminiquefaBafunti  nonhabeaiit 
rohur,  concludimr  adveiTarii  a  Chryfofiomo  adpellatum  ad  Inaocentium  rogatuni- 
que  eum,  uteuflontate  luaiudicia  in  crientelata  initarer;  verum  qui  fic  ratiocinan- 
tur,  non  vident  fe  nlhil  omnino  probare,  quia  plus  probant  quam  oporteat.  Inde 
enim  lequirur  idem  jus  fuiffe  Venerio  Mediolanenfi,  et  Chromatio  Aquileienfi,  ad 
quos  in  eamdem  plane  fententiam  fcribit  Chryfoftomus.  Non  igitur  petit  Chryfo- 
Itomus,  ut  iili  irritent  judicium  in  orienre  larum,  fed  ut  fcribant  illa,  quae  ibi  faQa 
fueranr,  robur  habere  non  polfe,  cum  contra  canones  et  formam  judiciorum  ecclefia- 
fticorum  ibi  judicatum  foret:  atque  ideo  petir,  ut  quoniam  haec  judicia  ex  ieipfis 
funt  irrira,  non  denegetur  fibi  ab  occidentahbus  communio,  fed  confirmetur.  Con- 
fugir  ergo  ad  iftos  occidenrales  opem  perens  er  contra  vim  Theophili  et  aliorum, 
auxilium  implorans,  non  autem  proprie  ad  Innocentium  fedemque  apollolicam 
adpellavir, 

Deinde  quae  in  caufa  Chryfoflomi  geffit  Innocenrius,  docent  eum  non  fibl  ar- 
rogaffe  jus  refcindendi  judicii  in  eum  lari;  fed  ranrum  illud  improbandi;  urpore 
quod  conrra  canones  elfer  faclum  er  natura  fua  irritum ,  qitod  ut ,  inquir  Gelafms 
epift.  ad  Fauftum  tomo  4.  conciHo.  col  116H.  non  fotum  praefuU  apojiolico  facere 
licet;  fed  et  cuicumque  pontifici.  Cum  enim  Theophilus  primus  de  damnatiens 
Chryfoftomi  ad  eum  fcripfiffer,  cernens  eum  folum  fcripfiffe,  nec  adjun.xiffe  focios 
fuos  aut  rei  feriem  faris  expofuiffe,  de  ejusmodi  negorio  judicium  fufpendir.  Dein- 
de  cum  lirreras  Chryfoltomi  accepifferInnocentius,urriquerum  Theophilotum  Chry- 
foitomo  htteras  communionis  mifir,  cumque  videret  judiciwm  Theophili  effeper  fe 
irritum,  nuUi  denegandam  cenfuit  communionem,  donec  aliud  judicium  legitimuni 
haberetur;  fic  enim  fcribit  ad  Theophilum.  Nos  et  te  et  fratrem  ^oannem  com- 
munionis  nojirae  e(fe  decrevimus  ....  nijl  debitum  et  legitimum  fequatur  judicium, 
non  pojjiimus  a  ^oannis  communione  difcedere. 

Unum  nobis  opponunt,  ur  oftendanr,  Innocentium  latam  a  Theophilo  fenren- 
liam  decreto  refcidiffe:  Palladii  il^ilicet  teftimonium,  qui  dicit  Innocentium  iudicium 
Theophili  caffum  arque  irritum  decrevifte. 

Verum  haec  objeclio,  quae  alicujus  momenti  videri  poterat  ante  editionem  au- 
tographi  illius  Palladii,  nunc  prorfus  evanuir.  Quippe  illud  verbum  decrevir  ab 
Ambrofio  monacho  Camaldulenfi  veteri  Palladii  interprete  EugeniilV.  Romani  pon- 
tificis  ftudiofiffimo  fuerar  de  indufiria  hic  interpolatum.  Quemadmodum  et  in  epift. 
Chryfoftomi  mulra  alia  erant  addita  ad  extollendam  Romani  epifcopi  pcreftatem, 
quale  erat  illud  autoritate  vefira  decernite;  er  hoc:  ecciefiis  nosjubete  rejiituiy  iftud 
jam  odorati  eranr  viri  docli,  nunc  vero  non  licer  de  eo  dubirare,  poftquam  rir  me- 
ritiflimus  Eigotius  «vVty^a^por  Palladii  in  lucem  edidit,  fic  autem  fe  habet  ^r^cf  «t?? 

ttvia-TiiKiv  0  f*x-M^io?  Ivvo-^VTtOi  0  TrciTx^  ducpsTiooig  TOK  fA.i^i(ri  rx  'la-Oi  Tljf  KOtvuviMg  aSt- 
tYiTOK  Wv  ^i^xFoiv  yiyiVYitrB-xt  x,^l<riv  ■syx^xiio^piA^  iiTTuv  ii~v  iriexv  dKTTiAyiTTTOV  a-vyxaiPidhxt 
ruvoSov   SvTfKuv  Te  KXi  dvxTOhiKuv  vTTo^Xu^nvruv  i  crvvi^^ia  (piAav    TTpurav  iTrilrx  v.x'i   lx^(:^*- 

Hoc  eft,  ut  vertit  idem  Bigotius,  ad  haec  beatus  Jnnocentius  papa  utrique  parti  lii' 

teras 


T3<i  ijE  antiqua  ECCLESI^    disciplina 

teras  communionis  mijlt  improbans  judicium,  qund  a  Theophilo  faSlum  vi-debatur  dt- 
cens  deberc  cogi  irreprehenjibilem  fijnodum  occideatdiium  et  orientalium,  pnmum 
{/•.ademfeceientibus  ab  illo  confejfu  amicis ,    deiude  inimicis. 

Ex  his  conftat  nec  Chryfoftomum ,  nec  Innocenriiim,  nec  Palladium,  nec  ul- 
lum  omnino  alicujus  fidei  fcriptorem  prodidiire  memoriae  aliquod  decretum  ab  In- 
noceniio  emiffum,  ad  irritandum  judicium  a  Theophilo  in  Chryfoftomum  latum. 
Sed  illud  unum  poftulafre  Chryfofbmum,  ut  cum  ex  natura  fua  judicium  elfet  irri- 
tum,  fibi  communio  non  denegaretur,  fed  res  integra  judicio  alcerius  fynodi  refer- 
varetur  Innocentium  vero  contendifle,  ut  orientalium  et  occidentalium  elfet  ifta  {y- 
nodus.  Itaque  omnes  pontifices  a  Julio  ad  Zozimum  non  ufurpant  fibi  poteftatem 
retraftandarum  caufarum  in  oriente  aut  aliis  orbispartibus  judicacarum:  fedtantum 
petunt,  ut  ip(i  cum  occidentalibus  ad  fynodum  vocentur,  fuumque  canfenfum  prae- 
beant,  quae  quidem  difciplina,  licet  nova  fuerit ,  ut  advertimus,  in  caufa  tamen 
Chryfoltomi,  ubi  totus  oriens  erat  divifiis,  iuftiflima  erat.  Porro  fi  Innocentius  cre- 
'didiifet  fibi  jus  elfe  retra£tandi  judicii  in  Chryfoftomum  lati,  illud  procul  dubio  in 
irritum  mifilFet,  nec  poftuialfet  aliam  fieri  fynodum,  nec  Theophilum  in  commur 
iiionem  fufcepillet,  fed  fua  auftoritate  rem  omnem  terminaflet:  quin  etiamlnnocen- 
tius  ac^nofcit  folam  fynodum  caufam  Chryfoftomi  poife  retrailare.  Cacterum  ,  in- 
quit,  quid  contra  ijlos  in  praefentia  fit  agendum  Jynodali  cognitiotte  peropus  e/f, 
qnam  dtidum  cogendam  etiam  ejfe  cenfuimus,  Jola  enim  illa  talium  proceilarum  mo- 
Uis  fopire  poteji. 

At  inquiunt  adverfarli,  adeo  verum  eft  irritatum  efTe  judicium  orientalium 
ab  Innocenrio,  ut  legatis  ab  eo  in  orienrem  miflis  in  mandatis  dedetit,  non  oportere 
Toannem  in  judicium  venire ,  nifi  prius  et  ecclefia  et  communio  reftitueretur ,  unde 
pofthuiusmortemoccidentalesomnes  cum  orientalibus  communicare  decreftaverunt, 
antequam  ejus  nomen  in  dypticis  poneretur. 

Refpondeo,  haec  norv  probare  judicium  in  Chryfoftomum  latum  in  irritum  efl^e 
mifl^um  ab  Innocentio  aut  occidenialibus,  fed  tantum  illud  natura  fua  irritum  fuifle, 
namiuxta  regulas  juris,  quilibet  debec  prius  judicari  quam  fpoliari.  Prius  vero 
fuerat  fpoHatus  Chryfoftomus  quam  judicatus.  Cum  judicium  fynodi  ad  Quercum 
in  ipfum  latum  ex  jure  irritum  foret,  quippe  in  quo  judices  federant,  non  modo 
ii,  qui  legitimi  ac  naturales  ejus  judices  non  erant,  fed  et  inimici,  qui  eum  abfcntem 
ac  adverfus  illorum  judiciura  reclamantem  damnaverant.  Igitur  reftitui  eum  opor- 
tebat,  antequam  iudicaretur,  id  tantum  in  mandatis  babebant  legati  non  folum  In- 
nocentii,  fed  et  imperatoris  Honorii,  Chroraatii,  Aquileienfis  et  Venerii  Mediola- 
nenfis  ac  reliquorum  Italiae  eplfcoporum.  Et  certe  in  commonitorio  non  decerni- 
tur  abfolurc  reftituendus  Chryfoftomus  aut  reftituendus  ex  occidentalium  aut  Inno- 
centli  fententia  et  autoritate,  fed  folum  Joannem  non  debere  judicio  fe  fiftere  nifi 
prius  reftituatur,  ne  fcilicet  fi  communione  ecclefiae  privatus  ad  caufam  dicendani 
venUreE ,  videretur  judicium  in  fe  prius  latuai  (juoad  furmam  adprobare :  cadem  dc 


BISSERTATIONES   HISTORICAE.  Dismr.  II,  ,37 

eaufa  noluerunt  occldtnrales  cum  orienralibus  communicare,  donec  honor  et  famt 

quYrte.?dmiriudVr  '^^^'^"^^^^"^J   ^^^  -i^^-  --  '^ium  prodamna"  1 1^™ 
T-^rT  r  a    J"'^''^^^^  "°"  «^^^  damnatus.     Mitto  nunc  Gelafii  autoritatem    au 
d  c.t  Chryfoftomum  absque  ulla  fynodo  folius  apoftohcae  fedis  judici^  aWo  1?" 
haec  qu.ppe  dtcebat  Gelafius  eo  tempore,  quo  Romani  ponrifices    us  aZr/end  ^um 
«ppellaaonum  fib,  arrogabant,   folebanrque  ad  illud  c.nfirmandum  addu  er    ter 

fnf^nn',  ■^r"''  ^""'?.'^'  '"  ^'■f"'^^  ""identalesconfugerant.utAthanafii.Chr^: 
fofbna  er  F.ay,r.n,.  Adde  quod  verum  efl  Chryfoflomum  fine  fynodo  rel  itumm 
effe  no„  ex  fohus  fed:s  Romanae  auroritate;   verum  ob  man.feflam  znjuft       n    « 

tu  r  unde  ut  obfervav.mus  nomenChryfoffomi  ab  orientahbus  in  dyptici^  appofuum 
eft  antequam  ab  occ.dentahbus  id  pereretur.  NihiIh.cdicodeexco.nmun;cano«  T 
eaduetEudox.ae  ablnnocentio,  haec  enim  narratio  omnium  judicio  ^0™^^^ 
Lnum  praererea  nob.s  cpponi  poffet  ex  epiftola  ab  imp  ratore  nZr  o  ai  'r 
c  nfrri"  fT""  Ch^foftomi   fcripta,   ubi  videtur  dice^re   n.h.I  hcu  H^  a.ere*"„" 
caufa  Chryioftom.  fine  Romani  epifcopi  autoritate:  Erat ,  inquit,  /«^^.«1^ 
caufa,  quaeco  atotraBatoque  confdio  deberet  ahjolv, :  mUfacl  facerdoTJsUlaeter 
nae  atcjueltaUae  e.  utraque  parte  legati  e.lpJsiabantuJL  oLi^Tauaor  iateZ 
terma  tnformaturaregulam  dijciplinae.     Integr^.m  ner.pe  ejfe  deb^Ja    ZTatd' 
quam  novarzdum  defirutiodeliberata  procederet,  cum  interH  mirZoJ^^^^^  Zf 
apmnmfejhnattortrs  esarfit    ut  non  exfpeSfatis  littcris facerdotum,  l^Znm^'; 
tuaparttum  legattone  confult^  r«  e.ilium  truderentur  antifiites  animldverr  TpHus 
add,a2,ciuamJententiamjudiciiepifcopalisexperti.     Ergo,   inquiunt     Chrvfofiom 
caufa  non  poterat  judicari  in  fy.odo  provnKiae  fine  aVorirate  Romani  pon   fid 
quia  epjfcopahs  erat,  aut  certe  non  debebat  fententiainipfumlata  exfeZ  i^ni  t^an 
dari  poft  appellanonem  ad  fedem  Romanam.  icyuutjom  man- 

Refpondeo,  hanc  imperatoris  Honorii  eniflolam  fcr\r^t<,r»  -m.       A  •   j-  • 
fynodo  .i  Quercumlatum,   miifosque  ab  utr  que  parVeTi:^   P°^  J"^ 
qu.dem  Theophili,  ut  commun.o  C^h\vfoflomoi:e'gareur  ";;?;;";  'ArT 
ltomi.-tum  ad  ruendam   communio.em,  tum  ad  imnlorand"-   -    '  '        ^^ 
pontificis  adve.fus  vim  fibi  a  Theophilo  illatam     no^^t?  "'^  ^°"''"^ 

epifcopo  ut  ipfe  caufam  judicaret.   Cen     dTequemia TeX"  "SX/  ^'^""'^ 
matura  illa  damrratio  fuerit ,  res  probabu.     Naml^  iT.l^Zc.f^S^^^^^ 

nec  quemquam  putarunt  ante  judicium  conjorti^  repellendum      Itaoue  nlZru- 
Tult  .mperaror  ex  folius  Romani  pontifici/autoritafe  er    ud,^io  dt'rbandum' fui^: 
Chryfoftomum  :    fed  dict  eum  a  communione  non  fuilTe  Dellendum  ZlrTv^   T 
.nte  onentalium  occidentaliumque  epifcoporum  judicil^     Id  "^erex  "  ft^lT 
cent..,  m  qua  non  petit,  ut  Chryfoftomus  in  communione  Inear    doTec  a  ?e  in" 

^~ZZ''t:r:  '''  '°""  '-r  ^\''"^"'"  ^"-"  -  -ienuhum^o^cidet  - 
immqu.  w„cU;o.     Honormra  porro  ad  verba  Innocentii  alluderc  nemo  non  rider. 


^  $.  III. 


jjt  DE  ANTiQUA  ECCLESI/E  DISCIPLINA 

§.     III. 

Keferuntur  ct  examinantur  exetnpla  ap^eliationum>  quae  vulga  proferuntur  in  judt- 

ciis  quinto  ei  fexta  faectdc  latif. 

Hiic  usque  non  folum  nullum  adpellationis  ad  Romflnum  epifcopum  exemplum 
reperirc  potuimuSj  fedetiam  nulJus  nobis  occurrit  pontifex  Romanus,  qui  in 
aliqua  caufa  jus  iftud  fibi  arrogarit;  at  quinto  et  fexto  ccciefiae  faeculo  exempla  oc- 
currunt  appellationum,  et  pontifices  inveniuntur^  qui  e»s  fibj  arrogarunt.  Verum 
cernere  cft  epifcopos  unlverfarum  orbis  partiivm  adverfus  iftud.  jus  reciamantes,  et 
pridinam  judiciorum  formam  obfervantes.  Romani  pcntifices,  hi  funt  Zoziimus, 
Coelcftinus,  Bonifacius^  ct  Leo^  quibus  ?es  primo  fuit  cum  Africanis ;  deinde  cum 
G.Uiis  ac  poft  moduin  cum  oriencaiibus,.  Iftorum  omnium  concertationes  fuo  or- 
diue  refercmu»^ 

De  caufa  Coeleflii\. 

Prima  appellatio  ab  Africanorum  judicio  interpofTta  fiiit  a  Ceeleftio  Pelagiano,  qui 
in  fynodo  Carthaginenfi  anno  i^i2,  damnatiis  ab  Africanoriim  fententia  ad  Ro- 
mani  epifcopi  examen  appellandum  efje  credidit-,  inquit  Marius  mercator  in  com- 
monitorio  cap.  i.  Hanc  Coelcftii  appellationem  pervi  penderunj  Africani  epifcopi 
Coeleftiumque  poft  appellationcm  ante  judicium  a  Romano  epifcopo  confirmatum 
pro  hacretico  habuere.  Nam  in  lynodo  anni^i^.  judicium  anni^is,  recenfuere 
et  confirmavere.  Unde  inquiunt,  faEium  eji-,  ut  recenfendum  peteremus  ^  quid  fer- 
me  ante  quinquennium  fupsr  Coelejiii  namine-  hic  apiid  ecciefiam  Carthaginenjem  fue- 
rat  apitatum^  quo  recitato  ficut  ex  fuhditis  aduertcre  potcrit  fanBitas  tua;  quia  ipfo 
tempore  epifcopali  judicio  recifum  lioc  ta.ntim  ulcus  ab  ecclefia  videretur,  nihilomi- 
nus  tamen  id  communi  deliberaiione  cenfuimus  hujusmodi perfuafonis  autores,  quam- 
vis  et  adpresbijterium  idem  Coelefiius  pofiea.  pervenijfe  dicatur,  fiift  haec  apertijfime 
anathematizaverint  ipfos.anathematixari  oportere,  ut  ft  ipjorum  non  potuerit  fattem 
eorum,  qui  decepti  funt  a  vobis  vel  decipi  pojfunt,  cognita  Jententia,  quae  in  eos  lata 
eR ,  Janitas  procuraretur.  Itaque  Coeleftium  ad  Iniiocentium  adpellafle  certum  eft, 
Sediucertum,  utrum  iHnocentius  Coeleftii  appcllationem  gratam  habuerit  •  certo  cer- 
tius  Africanos  appeliatiouem  ejus  ftocci  feciflfe,  necexfpeftato  ejus,,  ad  quem  appel- 
latum,,  judicio,  roeleftium  iterum  damnafte,,  et  Iiinoceutium  ipfum  illorum  damna- 
tionem  •pprobafTe,  quod  argumcnto  eft  eum  appellationem  quoque  Coeleftii  nen 
admifiire,  alioquin  enim  pofferius  Afrita»iorum  judicium  indie;ne  fuliftet ,  non  au- 
tem  comprobajiTct ;  fed  aut  ipfe  fententiams  dc  Coekftio  tuliftet,  aut  judices  in  pro- 
vincia  dediffet..         ,,,,(.(•  -. 

Mortuo  Innocenrio  fuccefUt  Zozimus,  ad  querrf  feftinanter  perrexit  Coelc- 
flius  novi  pontificis,  ut  ficri  folet,  gratiaiu  aucupari  fludcns ;;;  novura  ab  co  petiit  exa- 

men, 


DISSERTATIONES  HISTORIC^.   Dissbrt.  11.  t^j 

men,  datifque  pontifici  verbis  innocentem  fe  effe  etea,  quae  adverfum  fe  gefta  erant» 
iniqua  effe  perfuadet;  qum  multis  ab  co  libi  non  parum  faventcs  litteras  obtinet, 
quibus  ad  fecundum  men:em  Romam  citantur  Africani,  iit  ipfum  adcufent.  Ilii  ad 
tempus  conllitutum  mijuine  veniunt  Nec  mirum  cum  ipiis  perfuafum  efTet  judi- 
cia  in  provincia  finiri  oportere;  aiias  ergo  ad  Africanos  dedit  litteras  Zozimus,  qui- 
busexpoftulat,  quod  nemo  adfuider.  Ecce,  inquit,  Pelagjus  Coele/iiu/que  apoftoli- 
caefedi  in  litteris  luis  et  ^oiifejjionibus  juis,  uhiHerus,  ubi  Lazarus ,  etc.  mifit  prae- 
terea  Coeleftiusfubdiaconum,  a  qun  taulinus  diaconus  ad  fedem  apoftolicamet  Zo- 
zimi  judicium  citatus  eft.  Vadiinonio  conftituto  hlc  diaconus  adefle  reHuit.  Tum 
convenientes  in  unum  Africam  epifcopi  circa  Autumnum  anni^iy.  Coeleftii  et  Fela- 
gii  errores  damnaverunt,  grandemque  ad  Zozimum  epilfolam  fcripfere,  in  qut 
querebantur  nimium  ab  ipfo  fidem  Coekftioadhibiram  effe,  et  quae  in  hac  caufa  a£ia 
fuerant,  ipfum  edocebant ,  miftis  etiam  geltis,  quae  fuerantafta  de  illo  vel  cum  illo 
Coeleftio.  Haec  Marcellini  opera  miffa  funt,  per  quem  fimul  et  Paulini  commoni- 
torium  Romam  delatum  eft, 

Tum  Zozimus  lettis  hifce  litreris  et  confidcratis  Africanorum  decretis  epi- 
ftolam  3.  ad  eos  mifit,  in  qua  faftus  paulu  aequior,  poftquam  apoftolicae  fedis  au- 
toritatem  commendavit,  negat  fe  in  omnibus  Coeleftio  fidemaccommodafte,ut  vifum 
fuerat  Africanis.  Tcftaturque  fe  nihil  definivifTe  aur  fine  maturo  examine  definitu- 
rum.  Idcirco-,  inquit,  noverit  vejira  fraternitas  nikil  nos  poj}  iUas ,  quas  fuperiut 
vel  litteras  veftras  accipimus  immutafje,  jed  in  eodem  cunEia  reliquijfe  jlatu,  in  auo 
dudum  fuerant  cum  hoc  noftris  litterts  vejirae  indicavimus  janSiitati,  ut  illa,  quae  s 
vobis  mijja  erat  ad  vos ,  obteftatio  remaneret. 

Interim  Africani  metuentes,  ne  Zozimus  aliquid  in  gratlam  Coeleftii  flatue» 
ret,  legatosad  Honoriumimperatorem  Ravennae  tunc  degentem  miferunt,  quibus 
quidem  ab  eo  obtinuerunt  conftitutionem ,  in  Pelagium  et  Coeleftium  eorumque  erro- 
res.  Ac  demum  vocatus  a  Zozimo  ad  audientiam  Coeleflius,  inquit  Marius  merca- 
tor  in  commonitorio,  ut  quae  promiferat  feftinaret  implere,  id  eft  ,  ut  damnatis 
praediElis  capitulis  Jententia  Africanortm  epifcoporum,  qua fuerat  communione priva- 
tus  abfolveretur ,  non  folum  non  adfuiti  fed  etiam  ex  memorata  tirbe  profugit,  at- 
tjtie  ob  hoc  a  beatae  memoriae  epifcopo  Zozimo  fcriptis  amplifftmis  eft  praedamnatus. 
In  toto  ifto  negotio  adparet  vitilitigatorem  Coeleftium  ad  Innocentium  adpellafte, 
adparet  Zozimum  conatum  efti:  ad  fe  trahere  Africanos  ad  reddendam  rationem  iu- 
dicii  fui,  adparet  etiam  Africanos  multum  laborafl"e,  ut  Zozimusdeceptum  fc  efle 
agnofceret  a  Coeleftio ,  at  non  adparet  eos  agnovifl"e  in  pontifice  Romano  potefta- 
tcm  refcindendi  judicii  a  fe  in  Coeleftium  lati,  imo  contrarium  ex  di£lis  eolligi  fa- 
ctllime  poteft. 


S  t  Be 


I40  DE  ANTIQUA  ECCLESIAE  DISCITLINA 

De  caufa  Apiarii  et  diffenfionc  epifcopoir.m  ylfricanoruiii  a:m  Zxzi,iio,  BonifaciOf 
et  Coelejiino  circa  epifcoporum  adpellaciones  ad  Roinauam  fedem.   - 

Major  fuit  deinceps  Zozimi  contentio  cum  Ahicanis  deadpellationihus  epifcopo- 
rum  po{t  motam  de  Apiario  controverfiam,  liinc  enini  cernere  ell  Z(.i;imurQ 
et  ejus  fuccelTores  nihil  noii  moUentes,  ut  adpellationes  epiltoporvim  iibi  vindica- 
rent,   inde  Africanos  pro  vcteri  cohiuetudine  fynodorumque  iuarum  fuprema  auio- 
ritate  tamquam  pro  aris  et  focis  digladiantcs.      Sed  res  alioquin   intricsia  breviter 
flc  dilucide  exponenda  eft.     Urbanus  Siccenfis  epifcopus  olim   Auguftini  d;fcipulus 
Apiarium  presbyterum ,  cujus  ordinaiionem  iiritam  effe  ccnlcbat,    excommuuica- 
vit,  ct  dejecir.     Is  ad  Komanum  epifcopuin  Zozinium  confugit  et  ab  eo  benigne 
exceptus  ac  in  communionem  acceptus  efK     Inde  magnum   non  folum  in  ecciefia 
Siccenfi,  fed  et  in  univerfa  Africana  fcandalum  exortum  eft,  cum  Zozimus  vidcre- 
lur  canoncs  violafie  clericum  damn«um  fufcipiendo.     Verum  iileponiifex  tieikga- 
tos  in  Africam  mifit,  Fauflinum   epifcopuin  Potentinae  plebis,    et  Philippum,    ac 
Afellum  presbytcros,  qui  rcftitutionem  Apiarii  procurarent.     Poflquam  in  Ahicam 
pervcnere,  praefentes  adfuerunt  conciho  Africae  univerfali  ducentorum  et  fcptem- 
decim  epifcoporum,  quod  habitum  eft  poft  Cof.  Honorii  IJ.  et  Theodolii  VII.  an- 
^0419.  adiulerunt  illia  Zozimo  lirteras  et  mandaia:  ac  primum  reftituiionem  Apia- 
rii  urgere  coeperunt,  quid  circa  illatn  geftum  fit  in  hac  fynodo,  doeet  epinolafyno- 
dica  ad  Honifacium  fuccefforem  Zozimi,   nam  hic  antequam  res  ifla  perficeretur,  e 
vivis  abierat:     Q^uoniam,  inqumnt  tpiCcopi,  placuit  domino,   iit  de  his,  qvaenobif, 
eum  es;ere  fanfii  fratres  nofiri  epifcopus  Faujlixius  et  compreshijteri  Pliilippus  et 
Afclius,  non  heatae  memoriae  epijcopo  Zozimo  ,  a  nuo  ad  nas  viandata  ct  litteras  de- 
tulcrunt,  fedtuae  venerationi,  qui  in  ejtis  locum  es  divinitus  conjiitutus  humilitasno- 
fira  rejcriberet,  ea  breviter  infinuare  debcmus,  quae  utrorumque  concordia  termina- 
ta  funt ,     non  ea,  quae  prolixis  gejiorum  voluminihus  continentur,     in  quihus  jalva 
quidem  charitate,  non  tamenjins  parvo  altercationis  labore  demoratj  fumus  ea  ge- 
jiis  dclibantes,  quae  nunc  ad  caiijam  pcrtinent.     Q^uamquam  et  ille  ,ji  adhuc  ejfet  in 
corpure,  hocacciperet  gratius,  quod  viderct  pacatius  terminatum.      iJumine  frater, 
Apiarius  preshijter ,  de  cujus  ordinatione  et  excommunicativne  fuerat  exortum  mm  fo^ 
lum  Siccenfis,  verum  etiam  totius  Africanae  ecclejiae  non  leve  Jcandalum,  deomnibus 
erratis  fuis  veniam  petens  communioni  efi  refiitutus.  Prior  autem  epifcopus  nojier  Sic- 
tenfis  Vrhanus,  quod  in  eo  corrigendumvifuni  eji,  fnc  ulia  duhitatione  correxit,  quia 
vero  paci  et  qnieti  ecclcjiae  non  tantum  ad  praejcns,  fed  ctiam  impofierum  profpi. 
liendum  fuit ,  quoniam  talia  muita  praeccff^^rant ,  ut  vel fimilia  vel  etiam  graviora 
praccaveri  oporterct,  placuit  nobis  ,ut  de  Siccenfi  ecKlefia  retcnto  fcilicct  honore  gra- 
dus  fui  presbijter  remavcrctur  Apiarius  et  accepto  epiJioHo  uhicumque  aiibi  vellet  et 
pofjct  pretbiiterii  munere  funs,eretur.      Quod  eidcm   ipfi  per  litteras  pojiulanti  fine 
difficultate  conceffimus.     Non  habcmus  nfta  concilii  in  caufa  Apiarii ,   fcd  ex  hac  rc- 
iaiioneintelligimus,  primo  Zozimi  legatos  petiifTe,   ut  reftitueretur  Apiarius.     Se- 

cundo, 


DISSERTATIONES    HISTvORICAE.    Dissert,  IL         141 

cundo,  Africanos  obftitiffc,  acut  verifimile  eft  conqueflos  efTe  de  Zozimo,  Tertio, 
Apiarium  videntemfe  non  polfe  reflitui,  niil  errara  fua  fateretur,  veniam  eorum  ab 
epifcopis  Africanis  petiiffe.  Quarto,  eum  nec  fi  quidcm  reftirutum  Siccenfi  eccle- 
fiae,  fed  honorcm  presbytcrii  ei  fervatum  permilTumque,  ut  ubicumque  alibi  vellet, 
communicarer.     Haec  de  Apiario  in  ea  fynodo  gefta. 

Verum  hujus  occafione  inter  Zozimum  et  Africanos  a£lum  eft  de  adpellatio- 
nibus  epifcoporum  et  forma  judicandi  clericos.     Nam  priufquam  Apiarii  caiifa  iflo 
termino  clauderetiir,  inquiunt,  iidem  inter  alia  qiiae  dinturnis  difceptationibus  ver- 
fabamuTy  qnia  ratio  ipfa  pofcebat,  ut  aptid  acia  ecclefaJUca,  et  fratribus  noJfrisFaU' 
jiino  coepifcopo  et  Philippo  et  Afello    compresbijteris  quaereremus,     ut  promerent 
qujdquid  eis  nobifcum  agcndum  fuiffet  impojitum,  nonnulla  quidcm  fne  uilo  fcripto 
profecuti  funt  verbis;  fcd  cum  id  potius  flagitaremus,  quod  intitteris  ferrent ,  com' 
monitorium  pojlularunt,  quod  recitatumnobis  etiam  geJJis ,  quae  fcciim  etiam  ad  vos 
defcrunt,  eji  adligatum.   Habemus  etiamnum  haec  gefta,  a  quihus  incipit  codex  ca- 
nonum  Africanae  ecclefiae:      in  iis  Aurelius  in  prima  fefTione  concilii  8.     Calendas 
Junias,   primum  profitetur  fervanda  effe  decreta  Nicaeniconcilii,  eaque  proferriju- 
bet:  id  ipfum  cum  placuiffet  omnihus,  Daniel  notarius  recitare  coepit ,    verum  fta- 
lim  Fauftinus  interloquutus  eftdicens,  aliqua  effe  in  mandatis  a  fede  apoftolica  cum 
cpifcopis  Afris  tratlanda  de  Nicaenis  canonibus,     fimulqiie  commonitorium  fibi  • 
Zozimo  datum  protulit,   quod  jubente  Aurelio  Daniel  notarius   recitavir.      Sic  au- 
tem  conceptum  erat :     fratri  Faufiino  et  filiis  P/iilippo  et  Ajello  presbyteris  Zozi- 
mus  epifcopus,  vobis  commijja  negotia  non  latent  vos  ita  ac  Ji  nojira,     imo  quia  no- 
flra  ibi  in  vohis  praefentia  efi  cuncia  peragite ,  waxime  cum  et  hoc  nojirum  pojfitis 
hahere  mandatum ,  et  verba  canonum,  quaein  pteniorem  firmitatem  liuic  commoniio- 
rio  inferuimas.     Ita  enim  iixerunt  fratres  in  Nicaeno  concitio,  cum  de  epifcoporum 
adpellatione  decernerent.     Sequitur  7.  canon  Sardicenfis  nomine  Nicaeiiis-adduftus. 
Quo  recitato  Alypius  interfatus  ait,  jamflatuiffe  Africanos  fe  fervaturos  decretacon- 
«ilii  Nicaeni.     Verum  fe  nihil  fimile  in   eo  inveniffe,     ideoque  petit  ab  Aurelio,  ut 
mittat  legatos  ad  Conftanrinopolitanum,  Alexandrinum ,  et  Antiochenum  antiftites, 
qui  concilii  Nicaeni  exemplaria  mittant,  ut  omnis  ambiguitas  tollatur,  Monetetlam 
petendum  a  Bonifacio,  utidem  faceref.      Confilium  hoc  prohat  Fauflinus,   hortatur- 
queeos,  ut  ifta  ad  Bonifacium  perfcrihanf.     Deinde  recitatum  eft  alterum  caputcon- 
troverfum  hujus  commonirorii  de  apellationibns  clericorum  inferiorum,  qnod  Cc  ha- 
bet,  de  adpetlationibus  autem  ctericorum  id  eji  minoris  loci,    eji  ipjjus  fynodi  certa 
refponfio  ,  dequa  re  qttid  afluri  fitis  ,credimus  inferendum.     Sequitur  canon  confii- 
iii  Sardicenfis,  inqiio  fancitur,  ut  clericus  afuo  epifcopo  damnatus  poteflarem  habeat 
finitimos  epifcopos  interpellandi,  ut  ab  iis  ejus  caufa  inter  eum  et  epifcopum  judi- 
cetur,    hoc  recitato  Auguftinus  profeffus  eii  Africanos  id  fervataros  falva  diligen- 
tiori  vnQuifirione  concilii  Nicaeni.      Poft  haec  Africani  juhent   decreta  concilii  Ni- 
caeni,  ut  erant  adlata  a  Caeciliano,  a£lis  inferi,      necnon  ea  ftaiuta,  quae  in  Africt 
prius  CQndita  fueraat.    Etiem,  inquit,  Aurelius  quae  dudum  vejirae  fanBitsti  in- 

S  j  tima- 


m 


^.4>  DE  ANTIQUA  ECCLESI-S  DTSCIPLINA 

limavimuSi  nunc  patimini  exemplaria/IaTiitornm  Ni.  eni  concilii,  fed  et  qnae  Wc 
falnhritcr  a  no/iris  decejjoribus  fccundiim  ejuldem  c  <ucilii  furmam  vel  quac  nunc  a 
nobis  ordinatajunt,  recitari  et  gejiis  injeri.  Interim  tamcn  polhtcntur  fc  hrmatu- 
ros  efTe  capitula  adlata  a  Fauftiuo,  (I  repcrirentur  in  veriffimis  exemplaribus  conci- 
lii  Nicaeni,  tiut  ihidem,  inquiunt,  reperta  anobis  firmabuntur,  aut  Ji  n-M  mve' 
niantur,  colleiia  Jynodo ,  de  hoc  injequenti  trailabimus. 

Porro  antcquam  ultra  progrediamur,  folvendus  eft  nodus,  qui  multis  difE- 
cilis  videtur,  cur  Afrieani  canonem  Sardicenfem  de  ckricorum  judicui.  ad  riiiitimos 
epifcopos  deferendis,  videantur  nonniil  ad  tempus  admitterL';  cum  tainen  ipli  tum 
in  priori  lynodo  anni  41^.  tum  in  ifta  ipfaeamdemdifciplinam  canonibus  fuis  defi- 
niant.  At  fi  quis  rem  attente  ponderet,  ftatim  inteliiget  Africanos  ea  de  caula  Sar« 
diceiifem  canonem  declericorum  judiciis  rejecifre,  quod  videreturpermittere  clericis, 
ut  quofvis  finitimos  epifcopos  accerferent,  cum  €  contra  diierce  in  caiionibus  Afri- 
canorum  fit  ftatutum,  ut  epifcopi  illi  confenfuepifcopi,  qui  fententiam  tulit,  eligan- 
tur,  urque  ab  iftis  nulla  fit  provocatio  ad  altos  finitimos,  fed  tantum  ad  primatem 
flut  ad  fynodum  univerfalem  Af^icae.  Uno  verbo,  crediderunt  Africani  Zozimum, 
ut  verifimile  erat,  hunc  canonem  adducere,  ut  ex  eo  probaret,  Apiarium  et  alics 
presbyteros,  praelertim  mari  vicinos,  poffead  tranfmarinos  epilcopos  caufam  fuani 
deferre.     Sed  ad  narrationem  geftorum  concilii  redeamus. 

Poftquam  res  ifta  cum  legatis  Romani  pontificiseftcompofita,  ut  adtempus 
fcrvarentur  duo  canones  ab  iftis  probati,  interim  tamen  ut  tum  Nicaeni  concilii  de- 
creta,  ut  habebantur  in  exemplaribus  vulgatis  in  Afiica,  tum  etiam  priorum  conci- 
liorum  fub  Aurelio  dccreta ,  necnon  ea  ipfa,  quae  in  hac  lynodo  fancita  erant,  re- 
citarcntur.  Cum,  inquam,  dc  his  conveniftet,  recitata  eft  formula  Nicaena.  Se- 
cundo,  canonibus  Nicaenis  adjuntli  funt  triginta  tres  canones  in  hac  fynodo  condi- 
ti.  Poft  haec  recitati  funt  canones  conciliorum  in  Africa  geftorura,  ab  anno  39}. 
ad  annum  413.  Denique  ftatutum,  ut  ne  diurius  univerfi  cpifcopi,  qui  ad  conci- 
lium  congregati  erant,  tenerentur  ab  univerfo  concilio,  ut  judices  terni  eligcrentur 
de  fingulis  provinciis,  quod  ftatim  ftatutum  eft,  et  ita  conclufum  eft  concilium 
univerfale. 

Ai  legati  a  concilio  deputati  in  unum  convenientes  3.  Kalend.  Junias  ejufdem 
anni,  rurfum  nonnuUos  canones  ediderunt,  ac  demum  Aurehus  epifcopus  fyno- 
dum  fic  conclufit.  ^uxta  fiatuta  totius  fijnodi  congregatae,  et  meae  mediocritatii 
fententiam  placet  facere  rerum  omnium  conclufionem  univerfi  tituli  dejtgnati,  et  di- 
gefti  hujus  diei  traClatum  ecclejiae  gefta  fufcipiant:  quae  vero  adhuc  exprejfa  non 
funt ,  die  fequenti  per  fratres  nofiros  Fauftinum  epifcopum ,  Philippum  et  AJellum 
presbi/teros  venerabili  fratri  et  coepifcopo  nofiro  Bonifacio  rejcribemus,  et  fubjcrip- 
Jerunt.  Sequuntur  legatorum  ex  omnibus  provinciis  deputatorum  nomina,  ex  qui- 
bus  patet,  codicem  hunc  ecclefiae  Africanae  fynodaieopus  effe»  et  quidem  f/nodi  (•; 
tius  Africae, 

Cittt 


DISSERTATIONES   HISTORICvE.     Dissert.  17.        143 

Extat  deinde  epiftola  concilii  ad  Bonifacium ,  in  qua  poftquam  ea  de  Apiari» 
fcripferunt,  quae  fupra  retulimus,  narrant,  quid  circa  commonitorium   Zozimi  fir 
geftum  et  fancitum  a  fynodo,  inquo,  inquiunt,  commoHitorio  eis' qmtuor  quaedam 
nobijcum  gerenda  mandata  funt.     Unum  dc  adpelLationibus  epifcoporum  ad  Romahae- 
ecclejlae  Jacerdotem.     Alterumy  ne  ad  comitatum  epifcopi  importtmenavigent,   Ter- 
tium,  de  traEiandis  presbyterorum  et  diaconorum  caujis  apud  finitimos  epijcopos  ,  Ji 
a  fuis  excommuJiicati  perperam  fuerint.      Quartum,  de  Vrbano- epifcopoexcommuni- 
tando,  vel  Romam  vocando ,  nifi  ea,  quae  videbantur  corrigenda,  corrigeret.     Quo- 
rum  omnium  de  primo  et  tertio  ut  Romam  liceat  provocare,  et  ut  clericorum  caufae 
apud  fuarnm  provinciarum  epijcopos  finiantur,    fam  priore  anno  etiam  litterisno- 
firis  ad  eundem  venerabilis  memoriae  Zo^imum  epifcopum  datisx  infnuare  curavimus, 
ut  ea  jervare  fine  ulla  ejus  infuria  paulijper  fineremus ,  ufque  ad  inquifitionem  Jlatu- 
torum  concilii  Nicaeni.     Et  nunc  de  tiia  pojcimus  fanEiitate  >   ut  quemadmodum  ea 
aptid  Nicaeam  a  patribus  confiituta  funt,  fic  ea  nobis  facias  cuftodiri,  et  ibi  apud 
vos  ifla,  quae  in  commonitorio  atrulerunt ,  facias  exerceri.     Deinde  reiatis  Sardicen- 
Cs  concilii  canonibus  duobus  de  epifcoporum  et  clericorum  judiciis,.  haec  adduntr 
Haec  tttique  vfque  ad  adventum  verijftmortm  exemplarium  Nicaeni  concilii  inferta 
gefiisftint,  quae  fi  ibi,  quemadmodum  ipfo  quod  apud  nos  fratres  ex  apuflolica  fede- 
direBi  commonitorio  adlegaverunt ,    continerentur ,    eoque  ordine,   veL  apud  vos  im 
Italia  cuftodirentur ,    nttllo  medo  nos  talia  qualia  commemorare  jam:  nolumus,    vet 
tolerare  cogeremun  fedcredimus,  adjuvante  mijericordia  domini  Dei  tiojiri,  quod 
tua  fanfiitaie  Romanae  ecclefxae  praefdente  y  non  fumtis  jam  iftum  typhim  vafijuri: 
et  lervabuntur  erganos^  quae  nobis  etiam  non  dijferentibus  cujiodiri  debeant.      Cum 
fraterna  charitate  quae  fecundtm  fapientiam  atque  juftitiam,  quam  tibi  donavit  altij- 
fimus,  etiam  ipfe  perfpicis  effe  Jcrvanda,  fi  forte  aliter  Je  hahent  canones  concilii 
Nicaeni.     Aiunt  demde  fe  id  non  invenifle  in  exemplaribusfuis,  etin  Graeciammi- 
Cffe,     ut  ianones  Nicaeni  fibi  adferrentur,  monentque  pontificem,  ut  idem  faciar,. 
profitentes  fe  interim  fervaturos  ea,  quae  de  adpellationibus  epifcoDorum  et  clerice^ 
ruiti  judiciis  apud  finitimos  epifcopos  in  commonitorio  habebantur. 

Verum  haud  diu  exfpeftarunt  illi ;  nam  fub  fi^nem'  ejufdem  anni  formulami 
fidei  et  canones  Nicaenos  viginti  ab  Alexandrino  Cyrillo  et  Conftantinopolitano  an- 
tiflite  Attico  ad  fe  miffos  recegerunt.  et  flatim  ad  Bonifacium;  direxerunt  6.  Kalen.- 
das  Decembris. 

Nihil  deinde  fub  ifto  pontifTce  hacin  caufa  gefEum  memoriae  proditur,  At 
fub  Coeleflino  res  ifta  recruduit.  Namque  Apiarius-  rurfum  adcufatus,  Romam: 
iterum  confugit,  er  cum  Fauftino  legato  Coeleltinr  rcdiit  in  Africam,  putans  fe; 
ejus  autorirare  refiituendum  effe..  At  Africani  antifiites  jam  certi  nihil  efTe  in  conci- 
lioNicaeno,  quod  pontifici  Romano"  favere  pofTer,.  jugum  aperte  excufierunt,  et 
Apiario  damnato  peremptorio  decreto  itatuerunr,  non  efTe  tolerandas  epifcovJoruni' 
adpellationes  ad  Romanum  pontificem,  nec  clericorimi  improba  refugia  probandai 
effe.     Epiilola  fcripta  efl  nomine  Auxclii  Palatini  j.  ctaliorum,  q^uL  uuiyerfali.  concir^ 

lie> 


T44  DE    ANTIQVA   ECCLESIAE    DISCIPLINA 

lio  Carthaginis  ndfuifre  diciinmr.     His  aurem  vcrbis  concepta  efl-.     Optaremtis,  f\ 
quemadmndum  fauBitas  tua  de  ahcntu  yipiarii  laetatos  vos  fuijje ,    nujjis  per   com- 
presbijterum  nnjhim  Leonem  littcris  intimavit,   ita  nos  quoque  de  ejus  purgatione 
haec  jcripta  cim  laetitia  mittercmus.     E/fet  profech  et  njira  et  veftra  modo  alacri- 
tas  ccrtior,  nec  proptcrea  videretur,  qnae  adhuc  de  audiendo  quam  de  audito  prae' 
cefjerat.     Adveniente  certe  ad  nos  fanfio  fratre  et  coejifc^po  nojlro  Faiijiino  ,  conci- 
lium  congregavimus,  et  credidimus  ideo  cum  illo  mijjum,  quoniam  fcut pcr  ejus  ope- 
ram  presbijterio  antea  redditus  fuerat,  ita  nunc  pofjet  de  tantis  criminibus  Jibi  a 
Tabracenis  objcBis  eo  laboratite  purgari ,  cujus  tanta  ac  tam  irumania  Jiagitia  de-        jji 
cwjum  nojlri  concilii  examen ,  ut  memorati  patmcinium  potius  quam  judicium  ac  de-       9 
fenjoris  magis  operam  quam  difceptatoris  jtiliitiam  fuperarent.     Nam  primum  quan-       -^ 
tiim  ubjiiterit  omni  congregationi  diverjas  injuriay  ingercndo  quafi  ecclefiae  Romanae 
ajferens  privilegia,  et  volens  eum  a  nobis  in  communionem  Jufcipi ,  quem  tuafantii- 
tas  credens  adpellajfe ,  qiiod  probare  non  potuit,  communioni  reddidcrat;  quod  mi- 
nimelicuit,  quod  gefiorum  etiam  meiius  leEiione  cognofces.      Triduano  tamen  labo- 
rioflfmo  agitato  judicio,     cim  divcrfa  eidcm  objeBa  affliEiijfimi  quaereremur,     vel 
moras  coepijcopi  nojlri  Faujiini,  vel  tergiverfationes  ipfus  Apiarii,  quibus  nefan- 
das  turpitudines  occulere  conabatur.     Deus  judex  jujius ,  fortis  et  longanimij,   ma- 
gno  compendio  refccavit ,    tetriore  quippe  ac  putidiore  objiinatione  comprefja,  iqu^ 
tantum  libidinum  coenum  impudentia  negationis  volebat  obruere.     Deo   nojiro  ejut 
conjcientia  coarElante,  et  occultJ,  quae  in  illiiis  corde  tanquam  in  volutabro  crimi- 
num  jam  damnabat ,  etiam  hominibus  publicante  repente  in  confejjiuncm  cunBortm 
objeLiorum  fiagitiorim  dolofus  negator  erupit :    incredibilibus  opprobriis  tiltroneus 
fe  ipfe  convicit,  atque  ipfam  quoque  nojiram  fpem,  qua  eum  credebamus  et  optaba- 
mus  de  tam  pudendis  poffe  purgari ,  convcrtit  in  gemitus.     Niji  quoniam  ijiam  moe- 
fiitiamiino  tantim  folatio  witigavit ,  quod  et  nos  labore  diuturnioris  quaejiionis  ab- 
folvit ,  et  fuis  vulneribus  qualemcunque  medelam ,    etfi  invita,    ae  fuae  conjcientiae 
reluciante  confejftone  providit ,  domine  frater,  praefato  itaque  dcbitae  falutationis 
officio,  impendio  deprecamur,  tit  dcinceps  ad  vejlras  aiires  hinc  venientes  non  facilius 
admittatis,  nec  a  nobis  excommunicatos  in  commiinionem  velitis  excipere;    qnia  hoe 
etiam  Nicaeno  concilio  definitiim  facile  advertit  vmerabilitas  ttia.     Nam  etji  de  tn- 
ferioribus  clericis  vel  iaicis  videtur  ibi  praecaveri,  quanto  magis  hoc  de  epifcopis  vo- 
luit  objervari,  ne  in  Jua  provincia  a  commnnione Jufpcnfi ,  a  tua  fanEiitate  velprae- 
propcre  veL  indebite  videantur  communioni  rejiitui.     Presbyterorum  quoque  et  fe- 
quentiim  clericorum  improba  refugia  ficut  te  digntim  rcpellat  JanEiitas  tiia,  quia 
et  nulla  patrtim  dejinitione  hoc  ecclefae  derogattm  eji  Africanae,  et  decreta  Nicae- 
na,  five  inferioris,  fwe  fuperioris  gradus  clericos,  five  ipfos  epifcopos ,  metropolita- 
nis  apertijjime  commifenint ,  prtidentijfime  enim  jujiiffimeque  viderimt  qtiaectinque  ne- 
eotia  injuis  locis,  ubi  orta  Junt  jinienda ,  nec  unicuique  providentiae  gratiam  fan- 
Eii  Ipiritus  dcfiituratn,  qua  aequitas  a  Chrijii  facerdotibus ,  et  prudenter  vidcatur, 
et  conjlantifftme  teneatur:  maxime  quia  unicuique  concejjum  eji,    ft  judicio  offenjut 

fuerit 


DISSERTATIONES   HISTORICAE.  Dissert.  II.         «45 

fuerit  cognitorum  ad  micilia  fuae  provinciae,  vel  eti&m  nniverfale  provocare.  Nifi 
forte  quisquam  efi,  qui  credat  nnicuique  pojfe  Deum  no/irum  examinis  injpirarejujli- 
tiam,  et  innumercbilibus  congregatis  in  concilium  Jacerdotibus  denegare.  Aut  quo' 
modo  ipfum  tranfmarinum  judicium  ratum  erit ,  ad  quod  tejlium  necejfariae  perfo- 
nae,  vel  propter  Je.xus,  vel  propter  fcne^iutis  infirmitatem,  vel  multis  aliis  impedi- 
nentis  additci  non  poterunt.  Nam  ut  aliqui  tamquam  a  fanBitatis  tuae  latere  mit- 
tautnr,  nulla  invenimus  patrum  fynodo  conjiitutnm,  quia  illud.quodpridem  per  eim- 
dem  epifcopum  Faujlinum ,  tamquam  ex  parte  Nicaeni  concilii  exinde  tranfmififlis  in 
CQnciliis  verioribus,  quae  accipiuntur  Nicaeni  a  fanSJo  Ci/rillo  coepifcopo  nojiro  Ale- 
xandrinae  ecclefiae,  et  a  venerabili  Attico  Conjiantinopolitano  antijiite  ex  authentico 
mijjis.  Qjiae  etiam  ante  lioc  per  Innocentium  presbyterum ,  et  Marcellum  fubdiaco' 
num,  per  quos  ad  nos  ab  eis  dire^a  funt  venerabilis  memoriae  Bonifacioepifcopo  de- 
cejfori  vejlro  a  nobis  tranfmiffa  Junt ,  in  quibus  tale  aliquid  non  potuimus  reperire. 
Exfequutores  etiam  clericos  vejiros  quibujque  petentibus  nolite  mittere,  nolits  concede- 
re,  ne  fumofum  typhum,  hoc  eji,  fajium  ambitionem  et  Juperbiam  faeculi ,  in  eccle- 
fiam  Chrifii,  quae  lucem  fmplicitatis  et  liumilitatis  diem,  Deum  videre  cupientibus, 
praefert ,  videamur  inducere;  nam  de  fratre  nofiro  Faufiino  amotojampro  fuis  ne- 
fandis  nequitiis  de  Chrifii  ecclejla  dolendo  Apiario  /ecuri  fumus  ,  quod  eum  probita- 
te  ac  moderatione  tuae  fanSiitatis ,  falva  fraterna  charitate  Africa  ulterius  minime 
patiatur ,  et  alia  manu  Deus  nojier  fanBitatem  vejiram  aevo  longiore  pro  nobis  oran- 
tem  cufiodiat,  domine  fratir.  Prolixam  hanc  epiftolam  hic  defcribendam  duxi, 
quia  in  ea  nihil  eft,  quod  non  faciat  in  propofitum. 

Primum,  ex  ea  conftat  Apiarium  cohfugine  ad  Coeleflinum,  et  ab  eo  com- 
munioni  reftiiutum  cum  Fauftino  in  Africam  rediifle. 

Secundum,  Fauftinum  in  concilio  Africanorum  defenfionem  Aplarii  fufce- 
piffe,  et  allegafle  privilegia  ecclefiae  Romanae,  ut  quia  reftitutus  fuerat  communio- 
ni  a  Coeleftino,  etiam  in  Africa  reftitueretur. 

Tertium ,  Africanos  haec  privilegia  non  admififte ,  fcd  e  contra  pro  injuriis 
duxifle,     et  Apiarium  invito  licet  Fauftino  convitlum  damnaffe. 

Quartum,  eos  in  hoc  concilio  aperte  mentem  fuam  declarafle  pontifici,  cir- 
ca  capitula  adlata  Nicaenl  nomine  concilii,  quorum  unum  erat  dc  adpellationibus 
cpifcoporum,  alterum  dc  confugiis  clericorum,  ct  denuntiafle  pontifici  ne  utrum- 
que  deinceps  ficri  pateretur, 

Quintum,  id  ab  iis  probatum,  primo  ex  concilio  Nicaeno,  deinde  ex  ju- 
ftitla  ct  aequitate,  quia  debet  illic  audiri  caufa  ubi  teftes  et  accufatores  effe  pofl^unr. 
Tertio,  quia  credibile  eft  eplfcoporum  multorum  judicium,  in  quo  adfunt  necef- 
feriac  pcrfonae,  melius  efle  ac  aequius  ,  quam  judicium  unius  epifcopl,  qui  longe 
dcgat  ab  lis  locis  ubl  funt  teftes  et  accufatores. 

Scxtum,  non  modo  Africanl  pati  fe  non  pofle  adfirmant  adpellatlonescpifco- 
porum,  fed  ne  quideiii  aiunt  fe  pafl^uros  efl!°e,  ut  legati  mittantur  a  pontifice,   quo. 

T  niam 


i^tf  DE  ANTIQUA     ECCLESIiE     DISCIPLINA 

niam  illud  priyilcgium  nullo  canone  ipfi  indultum  cft,  cum  conftet  citatos  a  Zozl- 
mocanones,  non  efte  Nicaeni  concilii,    ut  ferebantur. 

Septimum ,  rogant  pontificem  ne  fumofum  laeculi  lyphum  in  ccclefiam  in- 
ducat,  ne  executores  clericos  mittat,  ne  FaulHnum  kgatum  in  Africa  relinquat, 
denuntiantes  fe  ifta  minime  toleraturos.  Hac  relponfione  accepta,  Coeleftinus  vi- 
dcns  Afros  cpifcopos  jus  fuum  tam  conftantcr  tueri ,  a  propofito  deterritus  eft. 
Nec  enim  amplius  eft  conatus  Apiarium  rcftuuerc,  nec  legaros  iii  Africam  mifit, 
nec  adpellationes  epifcoporum  Jufccpit,  nec  clericos  Afros  ad  fe  confugientes,  re- 
ftitui  curavir,  nec  tamen  proprcrea  ab  illorum  communione  difccffit ,  fed  fe  ab  iis 
viftum  efte  haud  aegre  paftus  eft.  Somniant  enim,  qui  dicunt  aliquod  propterea 
fchifma  inter  Africanara  ctRomanam  ccclefiam  exortum  fuiffe. 

Ex  his,  quae  huc  ufque  diximus  lucutenter  conftat,  de  adpellationibus  epif' 
coporum  quaeftionem  fuiffe  inter  Afros,  necnon  inter  Zozimum ,  Bonifacium  et 
Coeleftinumj  nam  quamvis  huic  quaeftioni  occafionem  dederit  Apiarii  presbytcri 
tantum  confugium,  feu  adpellatio ,  attamen  proprie  difputatum  tantum  eft  de  ad- 
pellationibusepifcoporum  :  nam  feptimuscanonSardicenfis  de  epifcopistantumloqui- 
tur.  Quapropter  C  de  clericoriUTi  adpellationibus  fis  tantum  fuiftet,  incaft^um  Afri- 
cani  tanto  labore  canonem  iftum  conquifiviflent.  Deinde  Zozimus  non  vindicabat 
ilbi  adpellationes  presbyterorum,  nec  ad  id  probandum  canonem  Sardicenfem  fepti- 
liium  adlegabat,  ?ed  tantum  contendebat  potuifle  Apiarium  ad  fe  confugcrc,  et  cau- 
fam  fuam  apud  fe  agere,  quia  canone  akcro  Sardiecnfii  permiffum  erat  clcricis  vexa- 
tis  ab  epiicopo  ad  finitimos  caufam  agerc.  Imo  hoc  unum  conrinct  capitulum  ie- 
cundum  de  clericis.  Agebatur  ergo  de  adpellationibus  epifcoporura  ad  Romanum 
cpifcopum,  et  de  clcricorum  inferiorum  confugiis  ad  finitimos.  Ac  proinde  ruit 
prima  nonnullorum  refponfio  de  adpellationibus  clericorum  hic  tantum  agi,  cum 
certum  fit  proprie  non  agi  de  illorum ,  fcd  de  epifcoporum  adpellationibus, 

Secunda  rcfponfio  eft  eorum,  qui  dicunt  ab  Africanis  non  effe  rejefias  adpel- 
lationes  epifcoporum  adRomanum  pontificem,fed  modum  adpellandi.  Haec  etiam 
ex  diftis  facile  disjicitur;  conftat  enim  eos  omnem  omnino  adpeliationem  indigne 
tulifl^e,  nec  folum  paii  noluifte,  ut  Romae  judiciumferret;  fed  eriam  ut  legatos  in 
Africam  mitteret  ad  judicandum.  Unoverbanon  aliud  juspeiebat  pontifcx  Roma- 
hus,  quara  id,  quod  fibi  canone  feptimo  Sardicenfi  indultum  eft;  fed  illud  eft  valde 
exi^uum.  Ergo  Africani  epifcopi  de  ifto  jure  contendentes  cum  Romano  pontifi- 
ce,  omne  omnino  jus  retraBandarum  caufarum,  quae  ad  epifcopos  fpeftant,  ponti- 
fici  denegarunt,-  qui  cnim  id,  quod  minus  eft  non  conceflTerunt ,  mulio  magis  illud 
q^uod  majus  eft  denegafTent? 

Advcrfus  haeca  multis  opponitur  epiftola  fanfli  Auguftini  ad  CoeJcftinum 
Romanum  pontificcm,  quae  olim  261.  nunc  209.  in  ca  faijSius  Auguftinus  ad  Coe- 
lcftinum  nuper  eveftum  fcribit  de  quodam  Antonio,  quem  in  oppidoterritoriiHip- 
poncnfis,  cui  nomen  Fuftala,  curarat  ordinandum;  fcd  cum  is  poftca  rapinarum 
dijfliiniitionis  ac  injuftae  oppreflionis  conviflus  foret ,  non  eft  lamen  omni  honore 

«pifco- 


D.ISSERTATIONES    HISTORIC^.   Dissert.  II.  147 


i 


eplfcopatus  fpoliatus,  fed  tantum  adminiflratlone  ecclefiae  fuae,  cujus  curam  ficut 
prius  gefiit  Hipponenfis  epifcopus  Auguftinus.  Afl  Antonius  judicium  iftiid  aegre 
ferens,  ad  Bonifacium  confugit,  et  ab  eo  litteras  obtinuir.  quibus  ilJe  jubebat  eura 
in  integrum  reftitui,  fi  ordinem  reriim  fideliter  expofttiffet.  Mortuo  Bonifacio. 
Coeleftinus  praedecefforis  fui  judicium  probans,  exequutoribus  clericis,  quos  tum  ha- 
bebat,  mandaturus  erat  procuidubio,  ut  per  vim,  fi  aliter  fieri  non  poflit,  Bonifa- 
cii  fententiam  exfequutioni  mandarent ;  quod  praecavens  Auguflinus  ad  Coeleflinum 
hanc  epiftolam  fcribit,  in  qua  tum  Antonii  caufam  exponit,  tum  Coeleflinum  de- 
hortatur  a  propofito. 

Refpondeo  primo,  hanc  epiflolam  ab  eruditis  non  paucis  Augufllno  abjudi- 
cari;  habetur  enim  tantum  in  unico  codice  ducentorum  circiter  annorum,  et  qui- 
dem  Vaticano  ac  proinde  non  parum  fufpeflo.  In  caeteris  autem  omnibus  omitci- 
tur,  ut  obfervarunt  ii,  qui  nuper  epilblas  Auguftini  mira  diligentia  in  lucem  edi- 
derunt,  et  ad  innumerorum  pene  manufcriptorum  fidem  recenfuerunt. 

Deinde  qui  in  S.  Auguftini  ftilo  verfatiflimi  funr,  non  parum  putant  hic  efTc 
difcriminis  ab  Augufliniano.  Certe  haec  epiflola  videtur  elegantior,  et  rheroricis 
figuris  ornatior  quam  folent  efTe  Auguitinianae,  praeterquam  quod  illa  nec  tot  nec 
tam  crebris  fcatet  verborum  allufionibus. 

Refpondeo  fccundo,  nihil  ex  hac  FufFalenfis  epifcopi  caufa,  adverfus  ea,  quae 
diximus,  de  Africanorum  mente  colligi.  Quamvis  enira  AntoniusFufTalenfis  epifco- 
pus  per  fubreptionem  a  Bonifacio  litteras  obtinuifTet,  ut  reflitueretur,  fi  ordinera 
rerum  fideliter  indicalfet.  Africani  tamen  epifcopi  pontificis  decreto  non  obtempe- 
rarunt,  atque  inter  alios  Auguftinus  ipfe,  a  quo  fueratFufialenfis  mulllatus,  parere 
renuit,  et  hanc  epiftolam  ftatim  poft  mortem  Bonifacii  ad  Coeleftinum  mifit,  in 
qua  obteftatur  eum  per  Chrifti  fanguinem,per  apoftoli  Petri  memoriam,  qui  chri- 
Itianorum  praepofitos  populorum  monuit,  ne  violenter  dominentur  in  fratres,  ut 
fedis  apoftohcae  fententiam  per  vim  exequutioni  mandari  non  finat;  unde  conftar, 
Auguftinum  non  exiftimaffeRomano  pontifici  jus  efl!e  reftituendi  epifcopi  in  provin- 
cia  fua  deje£li,  alioquin  ipfe  paruiffet  ejus  decreto,  nec  timuifTct, ne  per  vim  ad  id 
cogeretur. 

Licet  autem  Coeleftinus  jus  iftuJ  fibl  tribueret ,  a  propofito  tamen,  ut  cre- 
dibile  eft,  deftitit,  nec  Antonium  Fuflalenfem  reftituere  invitis  Africanis  tentavit. 
Conftatcerte  ex  epiftolais^  Auguftini,  AntoniumFufialenfem  non  fuifl!e  reftitutum  ; 
fed  Auguftinum  hujus  ecclefiac  curam  gefliire.  Caeterum  nec  Fulfalenfis  iilius  epi- 
fcopi,  nec  aliorum  tunc  temporis  confugia  in  exemplum  adpellationum  trahi  pof- 
funt:  haec  enim  per  id  temporis  gefta  funt,  ut  recte  in  notis  ad  hanc  epiftolam  ob- 
fervatur,  quo  nonnulli  Afncani  ad  exemplum  Apiarii  Romara  adpellare  coeperant 
fub  pontificatu  Bonifacii,  et  initioCoeleftini,  quo  tempore  nondum  Nicaeni  cano- 
nes  in  Africam  a  legatis  in  orientem  miflis  delati  fuerant,  flatuerantque  illi  tum  in 
epift.  ad  Bonifacium  tom.  2.  conc.  col.  1141.  tum  in  canone  4.  conciliiCarthaginen- 
fis  6  fe  Sardicenfes  canones,     qui  nominc  Nicaenorum  obtrudebantur,     tantifper 

T    2  ferva- 


X48  DE    ANTIQUA    ECCLESI.^    DISCIPLINA 

fervaturos,  donec  comperlfTent,  utrum  revera  eflTent  concilii  Nicaeni,  necne;  unde 
non  mirum,  fi  fanflus  Auguftinus  in  hac  epiftola  AntoniiFuffafenfis  confugium  non 
omnino  improbare  videatur:  cum  ipfe  in  concil.Carthaginenil  6.ibidem  col.  1562. 
nomine  Numidarum,  quorum  legatus  erat,  profe/rus  efFet  fe  memoratos  canones 
fervaturum ,  falva  inquifitione  concilii  Nicaeni.  Verum  poftquam  Nicaeni  canoncs 
in  Africam  allati,  compertumque  nihil  in  eis  cjusmodi  reperiri,  omnes  omnino 
adpellationes  irritas  habuerunt  Africani,  nec  deinceps  illas  fieri  paffi  funt. 

Nec  opponas  fanftum  Auguftinum  in  hac  epiftola  agnofcere  antiqui-ffima 
effe  adpellationum  ad  Romanum  pontificem  exempla,  cum  ait:  Exiftimt  exemplu, 
ipfa  fcde  apoftolica  judicante  *,  vel  alioriim  judicia  firmante,  qnosdam  pro  ciilpis 
quibusdam  nec  epifcapali  fpoliatos  honore ,  ncc  reliBos  omnimodis  impunitos,  quae  ut 
a  nojlris  temporibits  remotijfima  nun  requiram,  recentia  memorabo.  Clamet  Prifcus 
■provinciae  Caefareenfis,  et  clamet  alius  ejusdem  provinciae  ViEiur ;  et  clamet  ter- 
tius  ejusdem  provinciae  Laurentius ,  etc.  Unde  colligi  poteft,  non  modo  tres  iftos 
poft  adpellationem  fuifie  dejeclos;  fed  et  plura  alia  antiqua  hujus  rei  exempla  re- 
perirj,  quae  non  improbaret  Auguflinus.  Verum  fi  haec  verba  ita  intelligenda  fo- 
rent,  epiftolam  hanc  fpuriam  effe,  vel  faltem  haec  adjecla  e(Fe,  haud  dubium  forer; 
fatis  enim  conftat  Zozimi  ct  Bonifacii  petitionem  omnino  novam  vifam  effe,  et  an- 
lehac  inauditam  tum  ipfi  Auguftino,  tum  caeteris  Africanis  epifcopis.  Sed  erga 
illam  non  ita  fuiffent  affefli,  fi  antiqua  et  a  fuis  temporibus  remotifiima  adpellatio- 
num  exempla  novifient. 

At  fi  quis  Auguftini  verba  mentemque  penitius  fcrutetur,  intelliget  haec  ab 
Aut^uftino  oratorio  more,  et  ad  captandam  Coelefiini  gratiam  effe  di£la.  Unde  an- 
tiqua  ilia  exempla  minime  commemorat:  fed  tantum  recentia,  quae  nihil  nobis  ob- 
funt,  cum,  utdiximus,  contigerint  eo  tempore,  quod  interfluxit  ab  adpellatione- 
Apiarii  ad  reditum  Africanorum  legatorum  ex  oriente.  Deinde  vero  non  dicit  Au- 
guftinus  olim  adpellatum  effe  ad  fedem  apoftolicam ,  fed  tantum  innumera  effe  ex- 
empla  ,  quibus  probetur  fedem  apoftolicam  noxios  epifcopos  aliquando  puniijfe,  nm 
tamen  omni  honore  epifcopali  fpoliajfe ,  fe/,  inquit,  ipfa  judicante,  vel  aliortm 
judicata  firmante:  judicante  quidem  cpifcopos  fuae  metropoli  fubjeftos,  aliorum 
judicata  firmante  per  confenfum  et  adprobationem ,  et  damnatos  ad  fc  confugieotes 
rejiciente.  Nam,  ut  obfervavimus,  conqueritur  hac  epiftola  Auguftinus,  quod 
Romanus  epifcopus  Antonium  Fufralenfem  benigne  audivinfet:  quare  haec  exempla 
rantum  abeft  ut  nobis  noceant,  quin  imo  probant  Africanos  epifcopos  non  modo 
presb)  terorum  inferiorumque  clericorum,  fed  et  epifcoporum  adpellationes  indigne 
lulifre.  Denique  non  dicit  Auguftinus  Priscum,  Viflrorenj  et  Laurentiura  Romam 
adpellafTe,  fed  tantum  punitos  et  mulclatos  fuiflTe,  licet  epifcopatu  non  fpoliarentur. 

Hoc 

•  Hoc  int^llige  de  epifcopis ,  metropoli,  feu  dioecefi  Romani  pontificis  fubjeftis ,  nixus  auto- 
ritate  difcipTuiae  ecclefiafticae,  quae, primis  vigel>at  rccLefiae  factuUs ;  iiec  contrariujn  pro- 
bue  potcfl  Ciiriftianus  Lupiis,    cui  taincii  lioc  ^irobaiidum  mcumbit. 


DISSERTATIONES   HISTORICiE.    Dissert.  11;        €4,9 

Hoc  quippe  in  loco  refellit  hanc  Antonii  propofitionem:  Ant,  inqurebat,  in  mes 
catliedra  federe  dehai,  aiit  epifcopus  ejje  mn  debui.  Ut  id  refellat  Auguftinus; 
exijhtnt,  inquitj  exempla  fede  apoftolica  jiidicante ,  aut  aliorum  judicia  firmant^Ur 
qmsdam  pro  culpis  quibusdam  nec  epijcopatu  fpoliatosy  nec  reliElos  omnimodis  impu^ 
nitusi  quae  ut  a  no/iris  temporibus  remvtijfima  non  requiram,  recentia  memoraba, 
Clamet  Prifcus  provinciae  Caefareenfis  epijcopus ,  aut  ad  primatum  locus  ficut  caete- 
ris  mihlpatere  debuit ,  aut  epifcopatus  remanere  non  debuit:  clamet  alius  ejusdem 
provinciae  ViEior  epijcopus ,  cui  reliElo  in  eadem  poena,  in  qua  et  Prifcus  fuit,  nus- 
cuam  niji-  in  dioecefi  ejus  ab  alio  communicatur  epifcopo  ;  clamet  aut  uhiqiie  commum- 
care  debiti,  aut  etiam  in  meis  locis  communicare  non  debui.  Clamet  tertiiis  ejusdem 
provinciae  Laurentius  epifcopus ,  et  prorjus  hujus  vocibus  clamet,  aut  in  cathedra, 
eui  ordinatus  fum  federe  dehui,  aiit  epijcopus  ejfe  non  debui.  Nae  caecusfit,  qui 
non  videat,  haec  exempla  non  efle  epifcoporum  adpellantium  ad  Romanam  fedetn, 
aut  Roraae  judicatorum,  fed  epifcoporum  ab  ipfis  Afns  ex  parte  tantum- mulilato- 
rum,  nec  omnino  gradu  dejc£lorum. 

Sed  de  his  fatis;  nunc.  pauca  dicamus  adverfus  Chriftiani  Lupi  circa  haec 
commentationes.  Longam  is  differtationem  inftituit  de  Africanae  ecclejiae  Romanis 
adpellaiionibus  (dicere  debuerat  de  adpellationibus  epifcoporum  Africanae  ecclefia* 
«d  Romanum  pontificem)  haec  guamvis  grandis  et  verbofa,  vix  tamen  quidquanu 
habet  ad  propofitum:  priora  undecim  ejus- capita  alio  pertinent  omnino,  caput  i5, 
in  quo  enumcrat  errores,  ut  ipfe  putat  circa  adpellationes  Afrorum  ad  fedem  apo» 
ftolicam,  nulluni  mereretur  examen :  igitur  a  decimo-feptimo  ordiemur. 

Primum  exemplum  adpellationum  ab  Afris  epifcopis  ad  Romanum  pontifi- 
cem  refertur  ab  eo,  Privati  Lambefitani,  quem  contendit  a  Nuraidiae  fynodo  adpri- 
matem  Carthaginenfem,  ac  deinde  ad  Fabianum  Romanum  provocaflTe.-  De  ifto' 
Privato  bis  mentio  fit  apud  Cyprianum,  femel  epiftola  29,  in  qua  clerici  Romanae- 
ecclefiae,  haec  de  illo  ajunt.  Qiiod  autem  pertinet  ad  Privatum  Lambejttanum  pro 
tuo  more  ftcifii ,  qiii  rem  nobis  JoUicitam  mmtiare  voLuifii;  omnes  enim  nos  decet,. 
pro  corpcre  totius  ecclefiae,  cnjus  per  varias  quasque  provincias  membra  digefiafutit, 
excujare,  fed  nos  etiam  ante  litteras  tuas  fraus  callidi  hominis  Latere  non  potuit. 
Nam  cim  antehac  quidam  ex  ipfius  cohorte  venijfet  vexillarius  Privati  futurur 
et  frauduLenter  litteras  a- nobis  elicere  curaret,  nec  quis  ejfet,  latuit,  nec 
litteras,  quas  vclebat,  accepit.  Et  iterum  epifl-.  54.  ipfe  Cyprianus  fic  de 
Privato  loquitur,  ut  per  Felicianum  fignificavi  tibi  frater  venifle  Carthaginem 
Privatum  veterem  haereticum  in  LambefitanaColonia  ante  multos  fere  annos  ob  mul- 
ta  et  graviora  deiiEia  nonaginta  epifcoporum  fententia  condemnatum.  Antecejforunr 
etiam  nofirorum,  quod  et  vefiram  confcientiam  non  latet ,  Fahiani  et  Donati  liiteris 
feveriffime  notatum,  qui  cum  caufam  Juam,  inconcilia  quod  habuimus  idibus  quae 
proxime  fuerunt ,  agere  velLe  fe  diceret ,  nec  admijfus  ejfet,  Fortunattm  ifium  fpji 
pfeudoepifcopum  dignum  collegio  Juo  fecit. 

Nemini,  utputo,  ante  Lupum  in  iT^entem.  venerat  ex  his  aliquid  in  adpel' 
laUQnunxadRonvtnmn  gontificem  gratiara  inferre:  primus  ille  fulpicatus  eft  Priva.- 

T  2t  sum 


15»  DE  ANTIQUA  ECCLESIiE  DISCIPLINA   , 

tum  adpellafTe  adDonatum;  ac  deinde  a  Donaro  adFabianumRomanum.  Sed  iftud 
merum  eft  commentum,  nec  enim  dicitCjprianus,  ipfum  ad  iftos  adpeliafTe;  fed  ab 
iftis  per  litteras  fuift"e  notatum  eumque  poftea  confugi(re  ad  clerum  Romanae  eccle- 
fiae,  ac  deinde  ad  fynodum  Africanorum  utrobique  fuifTe  reje£lum,  et  ne  quidem 
auditum.     Quomodo  haec  in  exemplum  adpellationum  trahi  poflint,  ego  prorfus 

ignoro, 

Adducit  fecundo  loco  idem  Chriftianus  Lupus  Novati  exemplum,  qul  eje£Iuj 
Africa  Romam  confugit  et  illic  pfeudoepifcopi  Novatiani  ordinationem  perfecit, 
Haec  multis  exponit  Lupus,  at  quid  ad  propofitum  pertineant,  affequi  nequeo. 
Conatur  deinceps  idemfcriptor  refpondere  ad  iftaCypriani  vcrba,  ciim  fiatutim  fit 
omnibiis  nobis  et  aequnm  pariter  ac  jufium  illic  caufam  agcre,  ubi  accufator  et  tefies, 
etc.  Sed  quam  mifere,  quam  pueriliter  haec  eludic'  C^prianus,  inquit,  purgat 
atiquod  fingulare  Juae  gentis  ediUum.  Imo  Cyprianus  ut  FeHcidimi  adpellationem 
irntam  elfeprobet,  legem  generakm,  ncc  Africanis  rantum,  fed  omnibus  epifco- 
pis  fervandam  proponit;  caufas  in  provincia  debere  terminari.  At  inquit  Lupus, 
non  ajjerit  id  ejfe  necejfarium,  fed  aequm  ac  jufium.  At  inquam  ego  annon  iftud' 
nugari  eft?  quafi  vero  non  fit  neceffarium  fervare  id  quod  juftum  et  aequum  ac  ab 
omnibus  ftatutum.  Mitto  aliaLupi  hanc  in  rem  didta,  quae  feriis  omnibus  rifum 
commovebunt.  Nemoenim,  ut  puto,  haec  vs^ha.  amnibus  mbis ,  et  ifta,  oportet 
utique  eos,  quibus  praefumus ,  de  folis  Africanis  intelligi  debere  arbitrabitur,  ii  mo- 
do  Cypriani  verba  legerit,  de  omnibus  enim  ille  pafioribus  loquitur,  cum,  inquir, 
fin<TUiis  pafioribus  pnrtio  gregis  fit  afcripta,  quam  regat  et  gubemet  unusquisque 
rationem  acius  Jui  domino  redditurus.  Non  attingam  ea,  quae  Chriftianus  Lupus 
addil  cap,  18,  funt  enim  jam  abunde  refutata  et  parafogismis  ubique  fcatent. 

Tertium  cxemplum  ab  eodem  adduftum  cap.  19.  eft  CaeciUani  Carthagi- 
nenfis,  in  cujus  caufa  mirc  nugatur,  nobis  fingulas  ejus  nugas  pcrfcqui  non  libet, 
nonnullas  tantum  exfufflabimus. 

Primo,  fupponit  Caeciliani  ordlnationeni  confirmatam  a  Romano  cpifcopo, 
et  e  contra  Donatj  ordinationem  in  irritum  mifTam  ;  fed  hoc  falfum  eft.  Nullum 
enim  fuper  ea  re  decretum  a  Romano  pontificc  eft  emiffum  ante  fynodum  Romae 

habitam. 

Secundo,  fupponit  Conftantinum  aDonatiftis  rogatum,ut  judices  daret  rem 
iudicandam  reliquiffe  Melchiadi,  ob  jus, quod  ille  habebat  retra£landorum  judicio- 
rum;  atqui,  ut  probavimus  fupra,  Melchiades  non  fecus  ac  caeteri  datus  efl  aCon- 
ftantino  judex;  nec  hanc  fibi  poteftatem  vindicavit,  ut  teftis  eft  Auguftinus  et  nos 
antca  fufe  probavimus. 

Tertio,  opponit  nobis  fententiam  Romani  judicii,  quam  dicit  foHus  Mel- 
chiadis  uomine  latara  fuiffe.     Unde  concludit  jus  illi  foli  fuiffe  retraftandi  judicii. 

Refpondeo  eiOptato,  omnes  epifcopos  in  judicio  Romano  fententiam  tulifTe 
ci  omnium  fententiis  abfolutum  fuiffe  CaeciJianuxn ,  judiciam  autcm  claufum  fuifTc 

Mekhia. 


DISSERTATIONES  HISTORIC^.  Dissert.  11.  151 

Melchiadis  fententia ,  qui  poft  alios  eam  diiit :  Caecilianus,  inquit,  omnium  fiipra 
memoratorim  fententiis  iyinocens  prommciatus  e/i ,  etiam  Melchiadis  fententia,  qiia 
judicium  elaufim  efi.  Non  ergo  folus  judicavit,  fed  cum  caeteris  fententiam  aixit 
ultimo  loco,  ut  praefides  folent.  Porro  ejus  fententia  non  aliter  concepta  eft,  quani 
caeterac.  Cum  conftiterit,  inquit,  Caecilianum  ab  iis,  qui  cum  Donato  venerant, 
juxta  profefjionem  fuam ,  non  accufari;  nec  a  Donato  conviElum  effe  in  aliqua  parte 
confiiterit  fuae  communioni  ecclefiafticae  integro  fiatu  retinendum  merito  effe  cenfeo. 
Privatam  hic  fententiam  aperir  Miltiades,  quae  junfta  cum  caeteris  authoritatem  ha- 
bebat,  fola  fine  caeteris  non  habuifTet,  tum  enim  mos  erat  in  conciliis  fingulorum 
fententias  cxfcribi  non  generalem  emittere  et  epifcoporum  concordantes  in  fe  invi- 
cem  fententiae  locum  habebant  generBlis  judicir.  Unde  fubdit  Optatus,  fufficit  er- 
go  et  Donatnm,  tot  fententiis  ejje  percujfum,  et  Caecilianum  tanto  judicio  purgatum. 
Judicium  fcilicet  in  iftorum  omnium  fententiis  non  in  folius  Miltiadis  fententia 
continebatur,  in  )udicio  quippe  fententiac  funt  plurium  et  tamen  unum  judicium, 
cum  omncs  fententiac  conveniunt; 

Quarto,  opponit  idem  Lupus  diftum  Auguftini  concione  fecunda  fuper 
pfalmum  36,  ubi  comparans  caufam  Primiani  contraMaximianiftas  caufae  Caeciliani 
contra  Donatiftas,  haec  ait:  Si  innocentem  te  (Primianum)  reddidit  fedes  Bagdi- 
tana,  quanto  potius  illum  (Caecilianum)  ye^ffj-  apofiolica? 

Refpondeo,  Auguftinum  hic  antithefes  fe£tari\  er  idcirco  fedem  apoftolicani 
opponereBagaitanae.  At  quid  inde  ad  propofitumLupi  effici  poflTr,  ego  prorfus  nefcio. 
Inde  eter^im  non  magis  concludi  poteft  Caecilianum  a  Miltiade  folo  fuifTe  abfolutum 
quam  Primianum  aBagaitano  epifcopo;  fed  ifte  non  Bagaitani  tantum,  fed  plurium 
epifcoporum  Donatiftarum  fententiis  eft  abfolutus  '^  ergo  ille  quoque  non  folius  Milti- 
adis,  fed  et  aliorum  fententiis  eft  abfolutus.  Deinde  quid  ex  iftis  verbis  aliud  inferre 
poteft  Lupus  nifi  Coecilianum  abfolutum  fuiffe  Romae  aMiltiade..  At  nemo  id 
negat,  verum  de  his  controvertitur,  utrum  ilicfolus  judicaverit  ct  folius  ejus  au- 
loritate  judicium  fit  latum.  Deinde  num  caufam  iftam  judicaverit  ob  poteftarsm 
«iiquam  fibi  pcculiarem  retraftandi  judicii ;  an  vcro  ob  delegationcm  impcratonam ; 
neutrum  autem  probanr  adducla  fantti  Augufhni  verba. 

Foft  haec  capite  vigefimo  cpiftolam  Auguftini  162  in  medium  producit  Lu- 
pus»  ubi  ait  AuguflinusSecundum  Tigifitanum  perperam  feciffe  judicando  Coeci- 
iianum  non  adhibito-  transmarinorum  epifcoporum  judicio,  non  repetemus  ea,  quae 
•idc  fcopo  Auguftini  hac  in  epiftola  ("emel  atque  iterum  diximus.  Hoc  unum  in 
praefentiarum  monemus,  nihil  in  ea  reperiri  eorum,  quae  inde  deducitLupus.  Sic 
exerapli  gratia  nusquam  docer  Auguftinus  Coecilianum  utpote  primatem  exemptum 
*  judicio  totius  Africae;  fed  tantum  ait,  conveniens  fuiffe,  ut  difTidentibus  Africanis 
Caecilianus  aSecundo  non  damnaretur  abfens,  cura  praefcrtim  communionem  ha- 
beret  cum  ecclefiis  transmarinis,  fed  acquius  fuiffe,  ur  epifcopis  transroarinis  judi- 
cium  mitteretur  j  non  ob  majorem  illorum  autoritatem,  fcd  quia  neutri  parti  ftu- 

debant,. 


•t5«        uie    antiqva   ECCLESI^  disciplina 

Jebant.  Sed  cur,  inquit  Lupus,  Augufiinus  ohfervat  Caecilianum  magnae  fedit 
antitifiem  fuiffe,  qua.e  autoritatevi  haberet.  Refpondeo,  AugufHni  efie  fcopum,  ut 
jam  obfervavi,  oftendere  Secundum  Tigifitanum  imprudenter  omnino  Caeciiianum 
damnaffe,  quiaejus  damnatio  plus  allatura  erat  mali,  quam  boni ;  cum  iile  effet  ejus 
(edis  epifcopus ,  quae  autoritatem  haberet,  quaeque  transmarinis  e/rct  vicina  cccie- 
iiis:  et  ideo  poflfet  faciiius  fefe  tueri  iilarum  ac  praefertim  Romanae  auxiiio  et  com- 
tnunione.  Nam  fi  mediocris  cujusdam  et  ignobilis  fuilFet  civitatis  epifcopus ,  ni- 
iiil  periculi  erat,  ne  communicatorias  litteras  haberet  a  transmarinis,  quae  folebant 
«d  primates  et  praecipuos  cpifcopos  praefertim  dirigi,  at  q\im  Cartliago .,  verba 
funt  Auguftini,  cujus  Caecilianus  erat  epilcopus,  erat  vicina  transmarinis  regioni' 
bns,  et  fama  celeberrima  nohilis ,  non  mcdiocris  utique  autoritatis  hahebat  epifco- 
pum,  qui  poffet  non  curare  confpirautem  multitudinem  inimicorum ,  cum  fe  videret 
tt  Romanae  ecclefae,  in  qua  femper  apoftolicae  cathedrae  viguit  principatus  et  caete^ 
ris  terris  per  communicatorias  litteras  ejfe  conjunfium.  Autoritas  igitur  ecciefiae 
Carthaginenfis  ex  mente  Auguftini,  non  in  ea  fita  eft,  quod  ejus  epifcopus  non  pof- 
fit  judicari  ab  epifcopis  Africae;  fed  quod  inique  ct  ab  inimicis  judicatus  abfens 
poterat  fe  defendere  communione  transmarinarum  omnium  ecclefiarum ,  quod  fa- 
ccre  non  poftet  exiguae  aut  iongc  femotae  civitatis  cpifcopus.  Ex  his  condudit 
Auguftinus  Secundum,  fi  pacis  ftudiofus  fuifl^et  debuilFe  vel  Caecilianum  Deo  di- 
tnittere  •,  veltransmarinis  judicium  ejus  committerepro  bonopacis'non  ex  ftrifto  ju- 
xe.  Haec  eft  mens  Auguftini,  ut  quivis  fatebitur,  qui  epiftolam  iftam  legerit.  Quo 
femel  obfervato  cunftaLupi  commenta  ftatim  cxplodentur.  Unum  tamen  inta£lum 
praeterire  nonpolfum  prae  caeteris  infigne,  quod  unusquisque,  fat  fcio,ftupebit.  Per 
ecclefias  fciiicet  transmarinas  adferit  Lupus  ab  Auguftino,  caeterisque  Africanis  ma- 
iiifeftc  foiamRomanam  inteiligi,  quod  omnino  abfurdum  cft.  Eadera  quippe  in  epi- 
ftola  fanftus  Auguitinus.fic  loquitur.  Millia  quippe  collegarum  transmarina  refta- 
hant,  uhi  apparebat  eos  judicari  poffe,  qui  Afros  velNumidas  coUegas  videbantur 
/lahere  JufpeBos.tK  quibus  manifcfte  patet  transmarinarum  ecclefiarum  et  regionum 
nomine  non  foiam  Romanam  ecclefiam  aut  civitatem -,  fed  omnes  omnino,  qui  trans 
mare  funt  Africac  refpeclu  ac  praecipue  Itaios,  Gallos  et  Hifpanos  fignificari.  At 
inquit  Lupus,  Auguliinus  per  tranmarinas  ecclefias  apud  quas  et  Caecilianus  et 
Bonatiftae  debuerunt  jfuam  caufam  primitus  agere,  intelligit  illam,  apud  quam  poft- 
modum  caufa  ifta  aBa  fuit,  quae  manifefte  fuit  Romana. 

Rcipondeo  hallucinari  cum  duplici  ratione.  Primo ,  quia  non  folum  Au- 
guftinus  de  his  tantum  ecclefiis  hic  non  loquitur,  apud  quas  poftea  afta  eft  caufa 
Caeciliani.  Sed  gcneratim  de  iis  omnibus,  apud  quos  agi  poterat,  millia  quippe, 
inquit  collegarum,  tranfmarina  reftahant ,  tfc.  atqui  non  apud  mille  fed  apudpau- 
cos  afta  cft  caufa  Caeciliani.  Secundo,  in  eo  turpiter  Lupum  errarc,  quod  exifti. 
met  caufam  Caeciiiani  aftam  fuiflc  tantum  apud  Romanamecclefiam ;  afta  enimfuit 
apud  judices  tranfmarino.s  dacos  a  Conflantino,  quorum  tres  erant  e  Galiia. 

Adfert 


BISSERTATIONES   HIST0RIC«,    Disse»t.  II.        t^j 

Adfert  deinde  Lupus  quofdam  canones  ecclefiae  Africanae,  ubi  tranfmari- 
rtae  ecclefiae  nomine  videtur  intelligi  Romana.  Verum  ibiprimo  tranfmarim  cccle- 
Jia,  in  fingulari  ponitur,  non  in  plurali  ecclefiae  trmfmarinae.  Deinde  haud  du- 
biumj  quin  iftis  incanonibus  tranjmarina  eccleda  eonfulatur  ad  tranjmarina  nonpro- 
Vocetur,  per  tranfmarinas  ecclefias  intelligantiu-  ccclefiae  omnes  trans  niare  fitae, 
quarum  fententiae  praccipue  in  negotiis  gravioribus  confulebamur  ab  Afris :  et  fi- 
militer  per  tranfmarina  judicia  omnia  omnino  judicia  extra  Africam.  Hoc  eviden« 
ter  patet  eo  ipfo  canone,  q>iem  Lupus  ad  iftorum  explicationem  adducit.  Litterae 
mittantur  ad  fratres  et  coepifcopor  tioftros  et  maxime  ad  fedem  apo/iolicam.  Licet 
ergo  Romana  ecclefia  fit  prima  inter  trarifmarinas ,  non  fola  tamcn  eft  tranfmarina, 
ei  id  dicere  infanire  eft. 

Sed  nonnuUis  fortafTc  videbitur  argutius  id,  quod  idem  Lupus  in  fine  hujm 
capitis  reponitad  haec  Auguftini  verba;  Ecce  putemns  illos  epifcopos,  quiRomaejw 
dtcaruntnon  fuijfe  bonos  judices .  reflabat  adhuc  plenarium  ecclefiae  condlium,  ubi 
etiam  cum  ipfis  judicibus  caufa  pojfet  agitari,  unde  conciudit  anonymus  ,  Augufti- 
Hum  non  cxiftimafTe  Miltiadis  folius  fenrentiam  fupremam  fuiflc.  Quid  ad  haecLu* 
pus?  Refpondeo,  inquit,  anonymum  ab  ipfis  Auguftini  verbis  penitus  everti. 
Erenim  ajunt,  cum  ipfis  judicibus.  Proinde,  inquit,  ifiiufmodi  provocatio  pyntiji- 
cetn  non  demutat  in  reum,  aut  accufatorem ,  Jed  permittit  judicem  et  non  talem  qua* 
lem ,  jed  fupremum  ac  plenum  futuri  concilii  praefidem. 

Refpondeo,  hic  multa  falfo  adduci ,  primo  falfum  eft  haec  verba  cura  ipfif 
judicibus,  idem  effe  ac  judicibus  in  judicio  fecundo  fedentibus   quippe  agere  curt 
judicibus,  hic  cft  adverfus  ipfos  judices.     Unde  addit  Auguftinus,  ut  fi  male  juili- 
cafTe  convifti  cfTent,  eorum  fententiae  folverentur.  Secundo  dato  quod  judices  prio- 
rcs  federe  debuiffent  in  fecundo  judicio,  quis  inde  probare  poflit.  eos  fummos  efTa 
judices,  quin  potius  quis  inde  non  probet  illorum  judicium  in  majori  fynodo  pofTr 
examinari?  Tertio  ne  per  umbram  quidem  fignificat  Auguftinus,    Miltiadem  cfT 
debuifle  in  pofteriori  judicio  fupremum  ac  plenum  concilii  judicem.     Quarto  etian 
C  in  co  praefes  futurus  fuiffet,  an  fequitur  cum  folum  effe  judicem,   folam   fupr' 
mam  autoritatem  habere,  caeteros  ab  eo  veluti  affefrores  et  confiliarios  adhiber 
omnem  vero  in  eo  autoritatem  effe.     Quinto  falfam  eft  SylveftrumfuifTe  invitatur; 
ut  praefideret  concilio  Arelatenfj ,  nec  cnim  ci  perlegatos  praefuit,  fcdMarinus,  qi 
initio  epiftolae  concilii  caeferis  omnibus  praeponitur. 

Immeriro  crgo  Chrift.ianus  Lupus  in  anonymum,  quem  facultatis  Parifienf 
dodorem  cfTe  non  nefciebat,  quemque  vcl  hoc  folo  nomjne  revereri  debuiffet,  t« 
tamque  atrocia  maledifta  congerit ;  nec  ferre  quis  animo  aequo  poteft  de  illo  hic 
Chriftiano  Lupo  dici,  quae  de  traditore  Juda  Chriftus  olim  dixit  :    bonum  erat  ei.j 
natui  non  fuijfet  homo  ille.     Quafi  vero  idem  fit  crimen  falfo  allegataRomani  pon 
tificis  jura  refellere,     ac  Chriftum  ipfum  dominum   noftrum  per  fummum  nefs 
tradidifTe.     Ao  non  oportet  eos,  qui  talia  dicunt  &  fentiunt  imoiani  vertigine  I, 
borarc? 

U  Capi- 


154         DE  ANTIQVA   ECCLESIAE  DISCIPLIN.A 

Capitibus  fequentibus  demonftrare  conatur  Lupus  cx  epiftola  AugufHni  de 
Antonio  FufTalenfi  adpellationum  ad  Romanum  pontificcm  ufum  in  caufis  epilcopo» 
rum  femper  in  Africa  viguifle.  Nos  eam  nihil  ad  illius  propofitum  faccre  jam  fu- 
pra  deraonflravimus,  nec  quicquam  Ule  dicit,  quod  non  fuerit  a  nobis  disje£lum. 
Sic  rerbi  gratia  fupponit  primo,  hanc  epifblam  effe  gcnuinam  et  Itilum  AugufUni 
omiiino  fapere.  At  nos  docuimus  fupra  id  eHe  in  controverfia  pofitum,  etnonnul- 
lam  ftili  diflimiiitudinem  in  ca  reperiri.  lllud  praecipue  in  illa  a  genio  Auguflini 
alienum  notatur,  qtiod  in  fine  epiftolae  abje^le  omnino  et  i(?nave  Joquitur.  Ale  fa- 
ne,  inquit,  quod  confitendum  eji  beatitudini  vejirae  in  iflo  utrorumqiie pericido  tan-. 
tus  timor  et  moeror  escruciant ,  ut  ab  officio  cogitem  gcrendi  epifcopatus  ahfcedere 
et  me  lannntis  errori  meo  convenientibus  dedere.  Haeccerte  dedamantis  potiusvcr- 
ba  funt  quam  Auguflini  ferio  agentis. 

Quid  ad  haec  tefpondet  Lupus?  Auguftinum  delicatae  fuiffc  confciemiae  ac 
▼alde  timoratae,  quae  ipfum  mordebat,  co  quod  videretur  indignum  ordinafTe.  At- 
qui  ut  ex  hac  epiftola  liquet,  nihil  ille  peccarar  Antonium  proponens  ordinandum, 
quem  indignum  effe  minimefciebat,  imo  quem  oprimis  monbus  praeditum  efTe 
noTcrat,  cum  prael(2rtim  nullum  alium  digniorem  tunc  haberet.  Sed  quicquid  fit 
de  hujus  epiftolae  veritate,  quam  ego  nolim  inter  fpurias,  fed  inter  dubias  numc- 
rare;  multa  alia  manifefte  fupponit  falfa  Lupus,  ut  ex'  cn  quid  concludat. 

Secundo  cnim  loco  fupponit  Auguftinum  diftinQionem  feciffe  inrer  clerico- 

nim  et  epifcoporum  caufas,  et  idcirco  tunc  cum  Poflidio  ct  Alipio  ab  Aurelii  parti- 
bes  receflifTe,  quod  falfum  effe  infra  docebimus. 

Tertio ,  fupponit  autorem  hujus  epiftolae  afferere  antiqua  extare  exempla 
adpellationum  ad  fedem  apoftolicam :  atqui  non  id  dicit^  fed  tantum  antiqua  effe 
cjcempla  epifcoporum  non  omnino  dejellorum,     ct  tamen  aliqua  poena  mul£ia- 

orum. 

Quarto,  fupponit  fedem  apofiolicam  iudicafTe  epifcopos  extra  fuam  dioece- 

m,  quod  probari  minime  poieft  ex  haic  epiftola. 

Quinto,  fupponirillud  pa£lum,  quo  fe  per  tempus  obftrinxerant  Africaniad 

^fervationem  Sardicenfium  canonum,  doneccomperKfenr,  utrumefrent  Nicaeni  con- 

lii,  fupponit,  inquam,  illud  ad  folos  clericos  non  ad  epircopos  pertinuiffe,  quod 

Jfum  cft,  cum  hos  potius  quam  ilKis  refpiciat,     quippe  qui  foli  comprehendan- 

ir  Sardiccnfis  canonis  ftatuiis,     quae   fibi  ad  terapus»  obfervanda  propofuerant 

iricani.  . 

Sexto,  fupponit  hanc  epiflolam  non  effe  fcriptam  anno  423.  fub  mitia  Coe- 

ftini:  verum  ejus  ad  id  probandum  conjcftura  omnino  futilis.  Tria,  inquit, 
ittercejferunt  inter  eleSfionem  CoeUJiini  et  hanc  AuguJUni  epijiolam;  retatio  prima- 
is  ad  Coelejiinum  t    mors  primatis  Fuifilenjifi  populi  ad  Angufiir.um  querimoniae, 

xdemum  epifiola  Augufiini,  quae  omnia  videntur  non  potHijfe  contingere  intra 
tndem  annum.  Refpondeo,  nihil  obftare,  quominus  haec  omnia  eodem  anno  fint 
,-erafta.    I>cinde  conftat  equidem  cx  Auguflino  cum  ftucm  primatem,  quiAntoniuni 

ordina- 


DISSERTATIONES  HISTORIC^.  Dissbrt.  U.         «5f 

ordlnarat,  fuine  mortuum  ,  tntequam  hanc  epiftolam  fcriberet  Auguftinus.  At  inb 
Coeleftlni  pontificatu  mortuum  poft  faftam  ad  eum  relationem  dc  damnatione  ejuf- 
dem  Antonii  ex  Auguftini  cpiftola  colligi  non  poteft.  Imo  is,  qui  de  damnatione 
Antonii  fcripfit  ad  Coeleftinum,  videtur  fuilfe  lilius  fucceflor.  PrioreratSylvanu» 
Zumraenfis,  pofterior  Valentinianus  Baianenfis,  porro  epiftolam  efiTe  fcriptam  ful> 
initia  Coeleftini  conftat.  Primo,  ex  hac  gratulatione  Auguftini,  qua  epiftola  inci- 
pit :  vrimum  gratitlationem  reddo  meritis  tuis ,  quod  te  in  illa  fede  dominus  Deut 
nojlerfme  ulla,  ficut  audivimus .  plebis  fuae  diJci(fione  conftituit.  Quae  omnia  dc; 
fipnant  Coeleftinum  recens  eve£lum;  haud  enim  vcrifimile  eft  Auguftinum  ita  Coe- 
lcftinum  adiocuturumfuifte,  fidiupoftejus  ordinationemadeum  fcripfinet,  quam- 
vis  priraa  foret  hujus  ad  illura  epiftola.  Nam  gratulationes  ejusraodi  non  folent 
fieri  nifi  paulo  poft  ordinationem.  Nam  poft  aliquod  tempus  gratulari  opor- 
tct  epifcopis,  non  folum  de  ordinatione,  fed  etiam  raagis  de  adminiftratione 
ecclefiarum  luarum.  Secundo,  conftat  eam  effe  fcriptam,  antcquam  Afric» 
dividcretur  ab  Italia,     per    turbas,  quac   poft  Honorii  mortcm  jnno  ferc  4x6. 

contigerunt.  n         n  n. 

Tertio ,  adparet  eam  efle  fcriptam  ab  Auguftino  ftatim  poft  mortem  Boni« 
facii,  antequam  Coeleftinus  quicquam  adverfus  Afros  cgiflct.  Monet  enim  cum,  ne 
finat  quicquam  violenter  fieri. 

Supponit  tertio  Lupus  haec  verba:  extant  ejus  rei  exempla  Jede  apofiolicA 
judicante  vel  aliorum  judicata  firmante,  quae  ut  a  temporihusnofiris  remoti^ima  non 
requiram,  etc.  pertinere  ad  adpeliationes  omnium  omnino  ecclcfiarum,  ac  praefer- 
tiin  Africanae.  Verum  multis  modis  labitur.  Primo  enim  de  adpeliationibus  in- 
lelligi  non  debent,  fcd  de  judiciis,  in  quibus  ex  parte  tantum  mulclantur  epifcopl 
Secundo,  haec, /eie  apoflolica  judicante.  aliter  non  pofl"unt  intelligi,  quam  de 
epifcopis  eius  metropoli  fubjectis,  aut  qui  feipfos  Romanae  fedi  judicandospraebue- 
rant  confcntientibus  accufatoribus  et  judicibus.  Tertio.  ifta  vero  a/forHwi  jWr- 
catafirmante,  optirae  intclligi  pofl"unt  de  confenfu  et  adprobaiione  judicioruni  ab 
tliis  epifcopis  lajorum ,  non  de  illorum  retra£latione.  Q^^rto,  addiderat  aliquis 
Auguftinum  refpiccre  ad  ecclefias  fuburbicarias ,  ac  fortalfe  etiam  ad  lllyricianaj, 
«d  quas  patriarchatus  Romani  limites  extendebantur,  exclamat  ad  haec  Lupus  prae- 
varicatorum  hunc  efle  et  Eufebianae  fa£lionis  Michaelis  Cerularii  ac  Photii  errorem 
trtnfcendere.  Verum  ut  oftendimus,  nullus  hic  error  eft ;  fed  antiquae  difcipiinae 
genuina  eipofitio.  Denique  in  ultimo  capite,  in  quo  notas  ad  hanc  Auguftini  epi- 
ftolam  noviflimas  a  doctis  editoribus  Auguftini  operum  compofitas  vellicare  fruftr» 
conatur,  contendit  Antonium  Fuflalenfem  non  omni  adroiniftratione  fuae  ccclefiae 
efle  fpoliatum;  fed  tantum  partis  alicujus.  At  contrarium  conftat  ex  hac  epiftola, 
nam  num.  4.ait  Auguftinus  ipfum  inregionis  illius,  cui  praeerat,  hominesvimet  ra- 
pinas  exercuiire.  Deinde  num.  5,  ait,  honorem,  itaque,  integrumfervavimusjuve- 
ni  carrigendo,  fed  corripiendo  minuimus  potcfiatem,  ne  fcilicet  eis  praeejfet  ulte~ 
Ttus,  cum  quibus  fic  egerat ,  ut  dohre  jufto  eum  fxbi  praeejfe  omninoferre  non  pof- 
fent.  Ergo  honor  tantura  epifcopatus  ei  fervatus  eft  ci  oinnij  adrainiftratio  ablata, 
*  "  U  a  Unde 


156  DE  ANTIQVA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

Unde  ipfe  queritur  numero  7.  aut  in  tnea  tathedra  federe  debui,  atit  epifcopus  ejje 
non  debni.     Quid    eft   fedcre   in   cathedra   nifi   adniiniftrationem   ecclefiae    fuae 

habere  ? 

Addit  Auguftinusifta,  quae  nobis  objicit  Lupus  quaji  nunc  Jedeat  nifi  injua, 
propter  hoc  enim  loca  illa  eidem  dimijfa  atque  permijja  Jiint .  in  quibus  et  prius 
epifcopus  erat,  re  in  alienam  cathedram  contra  /latuta  patrum  tramlatus  illicite  vi- 
deatur.  Quorura  verborum  genuinus  cft  iftc  fenfus ,  permi(fum  eft  ci  honorem  et 
locum  epifcopi  lerTare  in  ecclefia  fua,  quamvis  ejus  adminiftratione  fif  privatui; 
ne  fi  omnino  foret  ecclefia  fua  ejcftus  aliufquein  ejus  locum  fubftitutus,  feivato  ni- 
hilominus  epifcopatus  honore,  ad  ecclefiam  illam,  ad  quam  accederet,  trauslatus  cfle 
videretur.     Ex  his  intelligitur,  quam  malc  haec  verba  intelligat  Lupus. 

Ncc  mehus  probat  admini'ftrationem  Fuflalenfis  ectlefiac  ad  Auguftinum 
Bon  rcdiiftc  tx  his  hujus  cpiftolae  verbis :  Fuffala  dicitur  territorio  Hypponen/i  vi- 
timtm  cajiellum.  Antea  ibi  nunquam  epifcopus  fuit  i  fedfmul  cum  contiguafibi  re- 
frione  ad  paroeciam  Hipponenfis  ecclefxae  pertinebat.  Dtjerte,  inqult  Liipus,  ad- 
firmat  pertinuijje  non  pertinere.  Refpondeo  hacc  dicere  Auguftinum,  quia  fcili- 
cet  at^cbatur,  an  Antonius  ejus  adminiftrarione  refteprivatus  foret;  adde  quod  haec 
adminiftratio  ad  cum  pertinebat  *  lantumad  tempus,  donec  viveretAntonius.  Ad 
id,  quod  objecimus  cxepiftola  Auguftini  ad  Quodvultdeum  nunc  224.  intelligi  pres- 
byterum  Fuflalenfem ,  quera  commendat  Quodvultdeo  ad  c]us  curam  pertinuifre. 
Refpondet  Chriftianus  Lupus  cx  fela  charitate  chriftiana  pcrtiiuiiire.  Idque  fuadec 
«X  his  verbis  in  fine  epiftolae.  Non  enim  pojfumus  necejjitates  hominum  deJererCy 
qui  nofiri  non  coloni-,  fed  quod  majiis  efi,  fratres  fnnt  in  charitate  Chrifii  ad  cu- 
ram  pertinent  nojiram.  Hoc  eft  tam  tuam  quam  mcam,  non  enim  de  fe  tontumlo- 
quitur  Auguftinus;  fed  dc  Quodvuhdco  el  aUis  cpifcopis,  qui  presbyteros  fratres 
fuos  adjuvare  tenentur.  At  inde  colligi  minime  poteft  presbyterum  illum  Fuffa- 
knfem  non  pertinuilfe  ad  Auguftini  curam  fpeciali  quadam  ratione.  Imo  cum  eum 
commendet,  eiquc  deferendas  epiftolas  tradat,  fignum  eft  illum  dioeccfeos  Hippo- 
nenfis  fuifle.  Ut  ut  fit,  ad  propofitum  ilia  vel  nihil,  vel  parum  faciunt,  Often- 
dendum  enim  fuift"et  Chriftiauo  Lupo  primo,  Antonii  provocationemab  Afris  pro- 
batam  fuilfe.  Secundo,  judicium  Romanae  fedis  exfecuiicni  mandatum,  fed  neu- 
trum  probar,  nec  unquamprobare  potent. 

His  in  anteceffum  praemifiis  accedit  Chriftianus  Lupus  ad  celchrem  Apiarii 
«aufsm,  de  hac  fufe  diflTerif  feptem  aut  oi\o  capitibus,  et  tamen  in  iis  etiam  adcu- 
rate  perleftis  nihiliiiveni,  quod  mihi  DecefFario  refutandum  efTet :  fatctur  enim  id 
quod  contendimus  AureUum  et  Africonos  praefules  in  cpiftoia  ad  Coeleftinum  fta- 
•uifte,   ne  provocatio  fieret  in  caufis  tum  clericorum  tum  epifcoporum  ad  Roma- 

num 

•  Non  qnod  proprie  ruffalenCs  traftas  effet  dioetefeos  ilUos,  fed  ^oia  ad  teirpns  ei  commiira  (m. 
Mt  tjut  cura. 


DISSERTATIONES   HISTORIC^E.   DissBRr.  11.  ij/ 

num  poncificem,     fed  contendit  eos  male  Nicaeni  coacilii  ciinones  inteUexifFe,  et  e 
vcro  turpitcr  aberrafTe. 

Duas  taraen  refponfionesinfinuat,  quarum  alteraeft  contraZorimura  etAfrt- 
eanos  primum  contentionem  fuifle  non  de  ipfis  adpellationibus  epifcoporum»  fed 
tantum  de  forma  adpellationum  iftarum.  Altera  eft  Aurelium  quidem  in  ea  fuif- 
fe  fententia  cum  aliis  quamplurimis,  fed  Auguftinom  et  nonnolloi  alios  antiftites 
Africanos  ab  Aurelii  fentcntia  diflenfift^e. 

Primum  falfum  efle  conftat  ex ipfo  commonitorio  legarorumZozImi  etAfro- 
rum  refponfisj  ut  enim  monuimus  primum  caput  commonitorii  legatis  a  Zorimo 
dati  erat  de  retraGaodis  caufis  epifcoporum ,  fecundum  formam  a  fynodo  Sardicen- 
fi  praefcriptam;  fed  fi  quae  forma  tolcrabilis  ell,  maxime  illa,  quae  in  ifta  fynoda» 
eft  fancita,  quaeque  non  concedit  poteftatem  pontifici  retrac^andi  in  urbe  Roma  j»- 
dicii,    Ted  tantum  judices  dandi,  qui  illud  retrattent,     Si  quae  autem  forma  retra- 
ilandi  judicii  in  caufis  epifcoporum,  Africanis  placere  debuifltt,  maxtmeiifa,  qnac 
uon  ita  videtur  pugnare  cum  folemni  illorum  eftato  caufas  ibi  terminandas  effe,  ubs 
crimen  eft  admifFum,     et  ubi  teftes  et  adcufaiores  reperiuntur.     Cum  ergo  nequi- 
dem  iftam  formam  probaverint ,  quis  dubitet  eos  non  de  forma  adpellationnm  ;  fed 
de  ipfis  adpellationibus  coiitendifle,     Vernm  quid  ratiociniis  opus  eft,  cnra  ipfimet 
Africani  diferte  teftentur  de  ipfis  adpellationibus  epifcoporum  quaeftionem  efle' 
Legatur  epiftola  illorum  ad  Bonifacium,  in  qua  poftquam  caufam  Apiarii  expofue- 
runt,  narrant,  quidimer  fe  et  legatos  a  Zozimo  mi/fos  fit  geftum  :     Nonmdta  iptf" 
dem,  inquiunt,  /ne  ullo  fcripto  profequuti  funtverbis;  fed  cum  id  potius  fiagitare- 
mus,  quodin  litteris  ferrent,  commonitorium protulertint ,  quod  recitatum  nobiietiam 
geftis,  quae  fecum  ad  vos  deferent,  eft  adlegotum :  in  quo  eis  quatiior  qnaedam  mbif- 
tum  gerenda  mandata  Junt:  tinum  de  adpellationihus  epifcoporum  ad  Romanae  eccle- 
fiae  facerdotemi    alterum  ne  ad  comitatum  epifcopi  importune  navigent,     Tertium 
de  tratiandis  presbijterorum  et  diaconorum  caujts  apud  finitmos  epijcupos,  Ji  a  fuis 
txcornmunicati  perperam  fuerint.     Qnartum,    de  Urbano  epifcopo  excovimunicando 
vel  etiam  Romam  vocando,    ni/i  ea,  quae  videbantur  corrigenda,  corrigeret.  QjiO^ 
Tum  omnium  de  primo  et  tertio  ut  Romam  liceat  epifcopis  provocare  et  ut  clericorum 
tau(ae  apud  Juarum  provinciarum  epijcopos  finiantur ,  jam  priore  anno  etiam  litte- 
ris  nojiris  ad  eumdem  venerabilis  memoriae  Zozimum  epifcopam  datis  infinuare  aira:' 
vimus,  ut  ea  jervare  fme  injuria  paulifptr  fineremus  ufque  ad  inquifitionem  fiatntd- 
Tum  concilii  Nicaeni,  et  deinceps  relatis  duobus  Sardicenfis  concilii  caflontbos ,  quo- 
rum  aFter  eft  de  retrnftatione  judiciorum  epifcopafium,    alter  de  retraftatione  cau- 
iarum,  qiiae  ad  inferiores  clericos  fpetlant  apud  finitimos  epifcopos.     NuUomodo, 
inquiunt,  nos  talia  qualia  cnmmemorata.     '^am  noltmus,  tolerare  eogemicr;  fed  cre- 
dimus  adjiivante  miferitord.a  Dei,  quod  iua  fanEiitate  Rumanae  ecclefiae  praefiden- 
te,  non  fumus /iunc  ti/phum  paffjiri.     Ex  bacepiftola  mufta  difcimus,  primo  sftunn 
fuifle  inter  Zozimum  et  Afrieanos  de  ip-s  adpellationibus  non  de  forma  tanium. 
Secundo,     nuRomodo  a£lum  effe  de  adpelfationifaus  dericorum  inferiorum  ad  Ro» 
BiftQum  poQtificem,  fed  de  retraftttione  jadiciorura  in  daricos  latorum  apud  finiti- 

V  }  mos 


t5l  DE  ANTIQUA  ECCLESI^  DISCPLINA 

itTOS  epifcopos.  Terdo,  Africanos  ftatuiffe  fead  tempus  obfervaturos  circa  utrum* 
quc  id,quod  habebatur  in  canonibus  Sardiccnfibus,  quos  pro  Nicaenis  laudabatZo- 
zimus,  donec  adlata  effent  concilii  Nicacni  cxeinplaria  e  Graecia.  Quarto,  haec 
ipils  vifa  eife  nova  et  intolerabiKa.  Quinto,  ftatuiire  eos  fe  minime  toleraturos 
aut  adpellationes  epifcoporum  ad  Romanum  pontificcm  aut  clcricorum  coufugla  ad 
finitimos  epifcopos,  nifi  in  exemplaribus  Nicaeni  concilii  c  Graecia  adlatis  reperi- 
retur  utrumquc  fancitura.  Porro  concilium,  in  quo  iftud  fancituniefi,  nonfuittan- 
tum  Aurclii  cum  paucis  Africanis;  fed  ci  Valentinus  Numidiae  primas  cum  Aa- 
guftino  ct  aliis  numero  217.  epifcopis  interfuit,  fuitque  plenarium  ct  univerfalc 
^otius  Africac.  Imo  in  eo  concilio  Auguftmus  inieifatus  eft  canones  efte  obfer- 
vandos  falva  inquifitione  concilii  Nicaeni,  etunus  fuit  e  legatis,  quihuic  epiftolaead 
Bonifacium  fubkripferunt.  Itaque  dubium  efte  non  debet,  quin  Auguftinus  ct 
•lii  omnes  epifcopi  Africani  poft  reditum  legatorum  ,  cum  compertum  eft  canones 
iftos  non  eflc  Nicacni  concilii,  idem  cum  iis  fenferint,  qui  poftea  exuniverfali  con. 
cilio  Africano  fcripferunt  ad  Coeleftinum,  nec  epifcoporum  adpcllationes  toleran' 
das  efle,  nce prcsbyterorum  aut  inferiorum  clericorum  improba  confugia  e([e  admit- 
tenda.  Deindc  Auguftinus  et  alii  omnes  in  canonibus  hujus  concilii  ftatuerant  de 
epifcopis,  non  fecus  ac  de  clericis  obfervandum  effe,  nequis  provocaret  ad  tranfma- 
rina  judicia.  Porro  dici  non  poteft  id  eos  retraQaffe,  quippe  ftatuerant  haec  de- 
crcttt  firma  efle  futura,  nifi  conltaret  aliam  difciplinam  a  coneilio  Nicaene  fancitam 
fuifte.  Cum  ergo  poftea  compertum  eis  fuit  nihil  in  concilio  Nicaeno  de  adpella- 
tionibus  epifcoporum  aut  confugiis  clericorum  ftatutum  fuifl^e,  liberum  ipfis  ncn 
fuit  canonem  iltum  adverfus  epifcoporum  adpellationes  non  confiimare.  Deniquc 
quis  putet  Auguftinum  Aurelii  amiciflimi,  et  omnium'  epikoporum  Africanorum 
caufam,  quam  antca  cgrcgie  defenderat,  nunc  deferuifle,  cum  jamjam  vitloiiam 
obtinerent.  Unum  objicit  Lupus  nomen  Auguftini  initio  epiftolae  non  comparere, 
ficiit  nec  Valentini  Numidiae  primatis. 

Refpondeo,  inde  non  fequi  eos  non  probaflle  hanc  epiftolam,  fed  ad  fum- 
mum  non  fuifl"e  e  numcro  legatorum  a  concilio  uoiverfali  Africae  deputatorum  ad 
eam  fcribendam:  quod  quidem  de  Auguftino  videtur  eftc  dicendum.  At  de  Va- 
lentino  non  irem,  nam  fecundus,  qui  in  Graeco  codice  et  alibi  dicitur  Palentinus, 
alius  efle  non  poteft  a  Valentinoi  hanc  emendationem  quam  ferre  non  poteft  Chri- 
Itianus  Lupu«,  nuperus  conciliorum  editor  adco  vcram  elFc  arbitratus  cit,  ut  in  in- 
fcriptione  epiftolae  repofuerit  Valentini  nomen,  et  ad  marginem  annotarit  Palenti- 

nus  mendofe. 

Addit  idem  Lupus  Auguftinum  ct  Valentinum  probafl!e  adpellationem  x\n- 
tonii  Fuiralcnfis ,  quod  falfuin   effc  fupra  docuimus. 

Deindc  obfLTvat,  Aurelium  nunquam  in  albo  fan£l:orum  afcrfptum  fuifli;, 
Auguftinumc  contra  Romae  feniper  venerarioni  fu'i(Te,  ct  ab  jpfo  Coeleftino  com-' 
mendatum  ut  virum,  quem  nunquam  finifirae  fufpicionis  rumor  faltem  afpcrfjt.  Jd, 
jnquit  Lupus,  nuafolum  ub  reiium  ejut  di  divinis  auxiliis  doUrinam,  Jcd  etiam  ob 

ejui 


OISSERTATIONBS  HISTORIC/B.    5ts$ERT.  If.         ¥5» 

t)Hf  etrcA  Romanas  adpellationes  judicium  diElum  ejf.  At  quis  non  ftatim  ridcat 
fufpicionum  ejufmodi  vanuatem?  Aarelius  non  fiiit  l'an£lorum  albo  afcriptm. 
Quid  inde?  lUud  ei  commune  eft  cum  aliis  multis  antiliitibus;  ied  demus  ei  no- 
cuifle  fuam  contentionem  cum  Romanis,  pontificibus,  non  propterea  nocuit  Augw* 
ftino,  tum  quia  non  erat  omnium  Afrieanorum  princeps ,  iicur  Aurelius,  tumqui* 
celebrior  erat,  quani  ur  qiii  praetermitti  poflet.  Laudatur  ab  ipfo  Coeleliino  «c 
eaetcris  Romanis  pontificibus  ejus  doftrina  ;  verumilli  nominatim  loqnontur  dedo> 
ftrinaejuscircadivinaauxilia,  non  auiem  de  ejus  mente  circaadpeD&tionesepifcopo- 
rum,  de  quibus  ille  nihil  fuo  nomine  fcripfir.  Inanibus  itaque  conjefturis  conarar 
Lupus  Auguftinum  a  communi  Africanorumcaufa  ac  Jentcntentia  divellere. 

PorthaecufqueadLeonis  tempora  nullum  exrat  adpcllationis  ex  Africa  exem- 
plum,-  fed  hujus  tempore  fertur  Lupicii^us  epilcopus  ad  judicium  Romani  epifcopi 
provocafle:  ut  teftiseft  ipfe  Leoin  epiftola  37.,  quae  nunc  eft  pnma.  Hanc  epifto- 
lam  contendit  Quenellius  effe  fpuriam,  vel  laltem  in  eo,  quod  fpeftat  ad  negotiutn 
Lupicini  interpolatam.  Ut  ut  fii,  ex  ipfo  Leone  conftat,  Africanos  hanc  provo- 
cationem  neglexiflTe:  Cum,  inquitLeo,  ad  nojirzim  judicium  provocaffet,  rmmerita 
eum  ptndente  negotio  a  commnnione  videbamus  eje  fufpeiifum.  Ad}edum  eriam  il- 
lud  eft,  quod  huic  temere  fuper  ordinatus  eflTe  cognofcitur.  Quare  non  eft,  qnod 
glorietur  Lupus  hoc  exemplo,  cum  ex  eo  confirmerur,  Africanos,  etiamLeoois 
tempore,  non  probafle  adpellationcs  epifcoporum  ad  Romanumepifcopum,  et  nul- 
lam  illarum  rationera   habuifle. 

Quxn  etiam  ipfius  Gregorii  tempore  nondum  in  Africa  fatis  roborara  cr«t 
adpellandi  ad  Romanum  pontificem  difciplina.     Quippe  Byfacenus  primas  Clemen- 
tius  adcufatus  apud  epifcopos  Afros,   ab  imperarore  judices  petiir,     Is  Romanum 
pontificem  nominavit,  juffitque,  ut  illeepifcopum  ad  eum  tranfmitterctur.     Verum 
is  cerrupto  pecunia  Theodoreto  cfFecit,  ur  tdminime  fierer.     Gregorius  admonitus 
ab  imperatore,  ut  quicquid  elTet  canonicum  faceret,  cum  videret  contrarietates  ho- 
minum,  funt  ipfe  e')us  verba  lib.  7.  Indiaione  2.  epiftola  65.  hanc  caujam  inire  no. 
luit.     At  epifcopi  provinciae  Byfacenae  caufam  primatis  fui  pdicandam  fibi  fnmp- 
ferunt:  cumque  ille  caufaretur  fe  apoftolicae  fedi  fubjeftum  efl[e,   conareturque  adl 
«um  caufam  rnahere,  epifcopi  Afri  ab  incepto  non  deftiterunt,  et  caufam  ejus  in 
concilio  rratkrunt.     Ipfeque  Gregorius  per  litteras  eos  hortatus  eft     ut  judicium 
de  illo  ferrent  ex  aequttate.     Nec  aiteosr  fi  perperam  judicent,  judicii  fui  rationem 
aptid  fe  reddituros,  fed  apud  omnipotentem  Deum.  Vide  ejus  epiftolam  36.  lib.  10. 
Ex  quibus  conftat  priftinam  difciplinam  judicandorum  epifcoporum  adhuc  in  Afri- 
ca  viguiflTe;  nec  morem  Romani  pontificis  fuifle  caufarum  ad  fe  traheodarum.  Nam 
primo  Clementius  apud  epifcopos  fuae  provincfae  accufatus ,  nonprovocavitadpon^ 
tificem,"  fed  ab  imperatore  judices  petiit,  qui  judicium  epifcopo  Komano  commifir. 
Secundo,     difpiicuit  iftud  Afris  epifcopis,  et  ftatim  atque  illis  Ilcuit  ClementiHm. 
primatem  ad  caufam  dicendam  vocaverunt.     Tertio  cum  ts  adlegafl^et  /e  Romanae 
tcdefiae  effe  fubje£lum>    nihilominus  wraen  ab  iis  judicatus  eft.    Notandaautem 

ibis 


i6o  DE  ANTIQUA  ECCLESIi^    DISCIPLINA 

hic  eft  pcr  tranfennam  rcgia  Gregorii  {ententia,  Si  quae  culpa,  inqnit,  in  epifcif 
pis  invenitur,  nefcio,  quis  epifcopusei  (fedi  apoftollcae)  fiibjecius  nonjit,  cum  vero 
culpa  nort  exigit ,  omnei  Jecundum  humilitatis  rationem  acqiiales  funt. 

Ad  eundem  Gregorium  confugit  quidam  Petrus,  qui  fuerat  epifcopus  in 
Africa,  et  ab  Africanis  epifcopis,  ut  par  cft  credeie,  dejctlus,  hujus  caufam  non 
ffltis  fibi  pcrfpeflam  dcfinirc  Gregorius  non  eft  aufus  ;  ferl  ad  Columbum  epifcopum 
Kumidiae,  aliofque  epifcopos  fcripfit  epift.  50.  lib.  5.  in  qua  hortatur  eos ,  ut  Pctro 
fervarent,  quidquid  juftum  canonicumqucforct.  Q^itatenus ,  inquit,  et  reEiitudinit 
vis:or  a  vohis  in  omnibus  impleatur,  et  caufa  ipfius  fecundim  Dei  timorem,  et  eccle- 
Rae  videatur  regulas  judicata.  Hoccc  adpellationis  eiemplum  proferl  Chriftianus 
Lupus  ut  evidentiflimum. 

Ego  quidcm  fatcor,  Gregorium  cxiftimafle  Cbi  poteftatem  efl^e  dccernendae 
retraftationis  fententiae  in  cum  latac:  at  contcndo  nuUo  documcnto  probari  Africa- 
nos  antiftites  Gregorii  fententiam  approbaflfe ,  et  judicium  Petri  retraftafl^e.  Ho« 
Lupo  probandum  fuii ;  nec  enimdubitarur ,  quin  Romani  pontifices  jus  adpellatio- 
num  etiam  e.x  Africa  admittcndarum  fibi  vindicarint.  Sed  quaeftio  eft,  utrum  Afri 
epifcopi  Romano  pontifici  hac  in  re  morem  geflrerinf. 

Porro  tertium  cxcmplum  adduftum  a  Lupoprobat,  eos  adpellationes  ad  Ro* 
manum  epifcopum  acgre  tulifle.  Paulus  epifcopus  accufatus  a  fynodo  Numidiae, 
et  ab  ct  cxcommunicatus  cum  vellet  Romam  ad  pontificem  confugere,  a  Gennadio 
Patricio  et  Afris  epifcopis  eft  prohibitus.  Efi^ugit  tamen,  et  poft  biennium  Ro- 
inam  pervenit,  Statim  adverfus  eum  htteras  ad  Gregorium  mifit  Gennadiu»,  cum- 
cue  Gregorius  in  Paulum  elfet  propenfus,  cancellarium  fuum  Romam  mifit  cum 
tribus  teftibus:  at  ei  inmandatis  dcdit,  ne  Romae  adverfus  Paulum  accufationem  in- 
tenderet,  Tum  Grcgorius  nolcns  ferre  judicium,  Paulum  cpifaopum  cum  aHis 
duobus  epifcopis,  qui  Romam  venerant ,  in  urbem  regiam  ad  imperatorem  abire 
permifit.  Poft  illorum  dii(:eflum,  Romam  pervenerunt  Columbi  Africani  epifcopi 
litterae,  quibus  fignificavit  Gregorioea,  quaeafla  erant  inPaulum,  eumque  monuit 
adeo  difphcere  Africanis  poteftatem  illam,  quam  iiie  fibi  adrogabat  adpellationum 
«dmittendarum ,  ut  fccum  inimicitias  fufcepcrint,  propterea  quod  frequentius  ab 
eo  Htteras  acciperet,  hujus  rei  teftis  eft  Gregorius.  Quod  enim,  inquir,  multo- 
Tum  inimicitias  ob  hoc,  quod  nofiris  vos  frequentius  epijlolis  vifttamuf,  patt  dicitis, 
Cje.  Inde  conftat,  quantum  invifa  fucrit  Africanis  epifcopis,  etiam  aevo  Gregorii 
poteftas  illa  admittendarum  adpellationum  in  caufis  epilcoporum,  quam  fibi  adro- 
gabant  Romani  pontificcs. 

Adfert  deindc  Chriftianus  Lupus  nonnulla  cxempla  clericorum,  qui  a  fui» 
epifcopis  vexati  confugerunt  ad  Gregorium.  Verum  haec  nihil  ift"m  juvant,  Pri- 
mum  enim,  non  prohat  epifcopos  Africanoi  iftud  adprobafre.  Deinde  nunquam 
Gregorius  clericorum  ad  fc  confugicntium  caufam  )udicavir;  fed  cos  ad  judicium 
fynodi  provincialis  rcmifit,  nec  alia  ratione  cos  iuvit,  quam  epiftolis  commenda- 
titii»,     quibus  primatein  et  cpifcopos  provuiciae  hortatur,  ut«  quodacquumcft,  judi- 

ccnc» 


DISSERTATIONES   HISTORICAE.  Dxsssrt,  If.         lio 

«enf.  Falfum  autem  eft  id,quod  fupponitLupus,  Gregorium  iftorum  cognitionem 
ad  fe  delatam  delegafTe  judicibus  in  provincia;  nec  enim  Gregorius  judices  iftos  eli' 
git,  aut  eis  poteilatim  -:ut  judicandarum  caufarum,  quae  pertinebant  ad  clericos  , 
qui  ad  fe  confugerant-;  f^d  ciericos  remittit  ad  fuos  judices  proprios  et  naturales , 
m  illic  judicentur.  Legantur  epiftolae  a  Lupo  citatae  lib.  i.  epift.  22.,  lib.  2.  ep. 
33,  ,  lib  10.  epift  32.  et  33.,  in  quibus  occurrunt  haec  confugientium  clericorum 
ciempla,  et  nihil  invcnietur  in  eis,  quod  aliud  probet,  quam  id,  quod  a  nobis 
eft  explicatum.  Sed  haec  de  ecclefiac  Africanae  adpellationibus  ad  Romanum  pon- 
Hificen]  diSta  fuiEciant,*  nunc  deGallicanae  ecclefiae  difciplina  diflferamu*. 


De  caufis  Gallkanorutn  efifcoporum  ,  a  Zozimi  ponti-   ■ 
ficatu  ufque  ad  Leonif,    et  HUarii 
Arelatenfit  contentionem. 

Zozimus  pontifex  dignltatis  fuae  amplificandae  per  quam  ftudiofus  primam  caa- 
fae  Proculi  Maftilienfis  cognitionem  ad  fe  traherc,  eumque  de  epifcopatu  de^ 
jicere  conatus  ,  inftante  Patrocl©  Ardatenfi.  Ai  fa£ium  iftud  in  exemplum  adpella- 
tionum  trahi  minime  poteft,  cum  primam  coufae  hujus  cognitionem  ad  fe  trax«- 
ritpontifcx,  ctiam  «ontra  Sardicenfis  concilii  fantlioncs,   quas  aperte    riolavit. 

Deinde  nec  Proculus,  nec  epifcopi  Gailicani,  pontificis  fententiae  parue- 
runt;  fed  ilie  fedem  fuam  retinuit,  et  hi  caufam  ejus  probaverunt,  ut  erudite  ad- 
modum  probat  Quenellius  diflertationc  quinta  apologetica  pro  S.  Hilario  cap.   16. 

Primum   enim  Proculum  ad  Romani  pontificis  tribunal  ,  quo  vocabatur 
non  acceflifTe,  conftat  ex  epiftola  Zozimi  ad  epifcopos  provinciae  Viennenfis  etNar- 
bonenfis  tom.  2.  conc.  col.  1570.,  in  qua  de  Proculo  fic  conqueritur  poft  examina- 
tam  et  difcuftam  ejus  caufam  ,  licet  iple  diu,  inquit,  expeSiatus  fa(iidiofe  ferens  fu 
oi  .'nJucias  attributas  omvenire  di^imulet. 

Secundo,  epiicopi  Gallicani,  depofitionem  Proculi  ratam  non  habuere  ,  ut 
colilgitur  e.x  ejufdem  Zozimi  ep.  ad  Mallilienfcs  ibid,  col.    1573.   N^n  miror    in- 

quit,   Proculuminconfiietafranteadliucdiirare ut  toties  commonitus' pro- 

hibitufqite,  non  cefTet  :  Et  poftea  addens,/^/,  inquit,  Jungit  inqiiietae  mentis  he- 
mines,  et  qui  foli  pojfunt  favere  damnato.  Hos  autem,  quos  Zozimus  inouietac 
mentis  horaines  adpellat  epifcopos  fuifte,  ex  eo  colligit  QuenelUus,  quod  his  cefl^it 
Fatroclus,  nec  Proculum  exturbare  potuit,  ut  conftat  ex  ejuldem  Zozimi  epift.  1 1. 

Denique  Proculum  in  epifcopatu  permanfifl^e,  conftat  ex  epiftok  Coeieftini 
•d  epifcopos  provinciae  Viennenfis  et  Narbonenfis  ig  ,  in  qua  accufatur  confen- 
fiflTe  ad  necem  fratris  fui.  Mafflienfis  vero  ecclefiafacerdotem,  inquit,  qui  dici- 
tur,  quod  di^u  nefas -efl ,  in  necem  fratris  fui  taliter  gratulatus ,  ut  huic .  qui  ejut 
fanguine  cruentatus  advenerat ,  portionem  cum  eo  habiturui  occurreret.     Hunc  ip. 

^  fum 


k&z  DE  ANTIQVA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

fum  Procurum  MafTilienfem  lianc  calumniam  padum  effe  apiid  Coeleftinum  verifi- 
mile  eft  occafione  necis  Patrocli ,  quia  tribuno  quodam  barbaro  circa  haec  tempora 
occirns  eft,  adiullionem  occultam;  utProfper  fcribit,  Fclicis  magiftri  militum.  Haec 
QuentHius,  quibus  nos  addimus  non  folum  a  Gallis  Zoz,imi  judicium  inProculum 
ratum  habitum  non  elfe  >  fed  ab  Auguftino  et  aliis  Afris,  qui  anno  Chrifti  427.  mi- 
ferunt  ad  eum  libellum  retraftionii  Leporii  monachi,  tamquam  ad  epifcopum  fra- 
trem  et  communione  fibi  junftum.  Quin  etiam  Hieronymus  cp.  ad  Rufticum  ver- 
fus  finem  Proculum  ubique  celebrem  fuifte  atteftatur,  quippe  Ruftico  monacho  iu- 
niori  Hieronynium  jam  feniorem  confulenti  de  vitaefuae  inftituendae  rarionc.  Re- 
fpondet  HiQvonymws ;  habei  ijiic  fan&um  daEiijJimumque  pontifi.cem  ■,  qui  viva  et  prae- 
fenti  voce  noftrai  fchedulas  fnperet  quotidianisqne  admonitionibus  iter  tuum  dirigat, 
ex  his  intelligere  eft,  quam  parvi  faQa  fuerit  ubique  Zozimi  in  Proculum  fenten- 

tia. 

Unum  ad  haec  Lupus  reponit  Proculum  graviter  equidem  peccafte  non  pa- 
rendo  Zozimi  mandato;  fcd  eumdem  deinceps  apud  Bonifacium  qucflum  ejje  de  Zo' 
zimi  judicio ,  expofuijje  caufas  fuae  non  comparationis  et  impetrajfe  non  dttntaxot 
fui  gradus  reparationem,  fed  infuper  dignitatis  metropoliticae. 

Refpondeo ,  haec  orania  efle  commentitia  et  gratis  confifta.  Bonifacius 
enim  Zozimi  quidem  decreta  in  gratiam  Arelatenfis  epifcopis  refcidit  et  fedis  hujus 
auftoritatem  a  Zozimo  adprobatam  imminuir.  At  nihil  fpeciarim  de  Proculo  Mafti- 
lienfi  fanxit ,  imo  conftat  cx  epiftola  Cocleftini  adduQa  hunc  femper  invifura  fuiftc 
Romanis. 

Protulerat  deinde  QuenelHus  Lazari  Aquenfium  epifcopi  exemplum ,  qui 
damnatus  in  fynodis  Galliae  non  provocavit  ad  pontificem.  RefpondetChriftianus 
Lupus  primum  huic  jungendum  Herotem  Arelatenfem,  qui  fimul  cum  Lazaro  e 
Gallia  eje^Ius  cft.  Verum  difpar  utriufque  eft  caufa  ,  nam  Heros  nullius  crimi- 
nis  eft  accufatus  ;  fed  vir  fanftus  fuir  Martini  difcipulus,  qui  a  populo  Arelatenfi 
infons  ejeftus  eft.  ArLazarus,  fi  fides  habeatur  Zozimo  ep.  4.,  quum  etiamnum 
clerrcus  Britium  epifcopum  Turonenfem  falfo  accufa/rer,  in  fynodis  Gallicanis  ac 
praecipuein  Turonenfi  damnatus  eft  ab  ipfo  Proculo,  qui  tamen  Proculus  poft  ali- 
quot  annos  eumdem  Lazarum  Aquenfium  ordinarit  epifcopum,  eo  tempore,  quo 
Conftantinus  quidam  Tyrannus  Gallias  occuparat.  Poft  ejus  necem  coaftus  eft  La- 
zarus  aufugere,  et  cum  Herote  in  Palaeftinam  fecelTit  .-  ex  quibus  evidenrer  con- 
ftat  Lazarum,  nec  primo  damnatum  in  fynodo  Turonenfi,  nec  poftea  cjeQum,  Ro- 
mam  provocafle.  Quod  autem  ait  Chriftianus  Lu-pus  Herotem  et  Lazarum  adpel- 
lafle  ad  ponrificem,  et  ab  eo  damnatos  fuiflle,  falfum  eft  :  namque  dc  iis  hoc  Coc- 
leftinus  tantum  ait.  Vhi  de  epifcopatu  abdicando  agitur ,  maria ,  terrajque  lufirant , 
nec  ulla  fuffregia  praetermittunt.  Quae  verba  oftendunt  eos  ad  Romanum  pontifi- 
cem  non  provocafle,  nec  eum  adiiffe,  ut  reftitucrentur,  fed  omnium  ubique  epi- 
fcoporum  fuffragia  follicuane. 

D* 


DISSERTATIONES  HISTORIC^.  Dijssrt.  11.  jfij 

De  Urfi  et  Tuentii  caufa  illud  tanium  monemus  neutrum  adpellaffe  ad  Ro- 
nianum  pontificem,-  fed  Urfum  damnatum  a  Proculo  ab  eodem  poftea  fuifie  ordi- 
natum.  Tuentium  vero  ab  aliis,  tum  ob  malos  mores,  tum  ob  Prifcilianam  hae- 
refim  damnatum  Romam  perrexiffe,  ibique  ab  errore  refipuiffe  ,  et  poft  haec  ordi- 
natum  fuifTe  ab  eodem  Proculo.  Hos  igitur  velut  illegitime  ordinatos  pro  eplfco- 
pis  habendos  non  effe  fcribit  Zozimus ,  non  vero  eorum  «aufam  tamquam  ad  fe  de- 
volutam  ,  per  adpellationem  fibi  vindicat. 

A  Bonifacio  Zezimi  lucceftore  Valcntinl  epifcopi  caufam  ad  provinciae  ly« 
nodum  remiflam  fuiffe  notarat  Quenellius ;  hoc  exemplum  ad  fe  traherc  conatur 
Lupus,  et  in  hac  caufa  duo  praecipue  obfcrvat.  Primum  eft  caufam  Maximi  dela* 
tam  fuiffe  ad  pontificem,  alterum  ad  remiflionem  ejus  ad  judicium  provinciac  effe 
velut  quamdam  delegationcm. 

Refpondeo,  Valentinos  clerlcos,  ob  eas,  quae  tum  erant  inter  epifcopot 
Narbonenfis  provinciae  de  primatu  contentiones  refta  Romanos  pontifices  adiiffe, 
et  fuum  epifcopum  apud  illos  accufaffe.  Verum  ab  iftis  caufam  femper  effe  remif- 
fam  ad  fynodura  provinciae  cujus  erat  ca  de  re  judicare.  Porro  iftud  non  eft  dele- 
gatio  ,  quum  in  delegatione  certi  judices  adfignentur,  non  fimpliciter  partcs  re- 
mittantur  ad  fuos  judices  proprios.  Adde,  quod  Bonifacius  ita  decrctum  fuum 
concipit,  ut  fignificet  judicium  Valentini  epifcopi  ex  communi  jure  ,  non  ex  dele- 
gatione  percincre  ad  fynodum  provinciae.  Decrevimns,  inquit,  vefirum  debere  in- 
tra  provinciam  effe  judicium\  quod  concinit  cumeis,  quae  di.xcrat  antea  in  fimili 
caufa  Siricius.  Advertimus  nobis  judicandi  formamnon  competere,  vefirum  efi,  qui 
hoc  recepifiis  judicium  fententiamferre  de  omnibus. 

Notarat  Quenellius,  videri  Coeleftium  caufam  Danielis  cujufdam  a  fc  evo- 
cafFc  ,  fed  hoc  in  exemplum  irahi  non  poffe,  quia  is  erat  homo  ,  qui  ab  orientalt- 
bus,  apud  quos  multa  flagitia  perpetrarat ,  accufatus  fucrat  apud  fummum  pon- 
tificem. 

Refpondet  Chriftianus,  hunc  tamen  Gallicanum  antiftiterh  fuifTe,  ac  proin- 
de  exemplum  hoc  efl^e  epifcopi  Galhcaniad  judicium  Romani  pontificis  vocati.  Re- 
fpondeo,  hunc  fuiffc  vocatum  a  pontifice  ad  judicium  anteqium  ordinaretur  anti- 
tiftes  Gallicanus.  Nam  in  pontificii  i/gH/fa/m ,  inquit  Coeleftinus  ,  hoc  tempore, 
quo  miffis  a  nobis  litteris  vocabatur-,  obrepfit ,  quapropter  epifcopos  Gallos  monet, 
ut  eum,  utpotc  illicite  et  antequam  purgaretur  a  criminibus  fibi  objecl:is  ordinatuia 
a  communione  fua  fegregent.  A  fanElitatis  vejlrae  coetu,  inquit,  Je  noverit  fe- 
gregdtum  :  qui  fe  npfiro  judiciq  debet  objicere,  fi  confcientiae  fuae  novit  confidin- 
tiam  je  habere.  ItaqueCoeleftlnus  non  vocavit  Gallicanum  aiuiftitem  ad  judicium, 
fed  presbyterura  orientalem  fugientem  et  a  fuisapud  ipfum  accufatum  ;  quem  ille- 
litimia  ordinatid  fafta  poft  vocationem  cximere  non  poterat  ab  agenda  caufa  apud 
eum,  cui  ab  orientaHbus  judicium  erat  delatum.  Et  ccrte  idem  Coeleftinus  Maffi- 
lienfis  epifcopi  caufam  non  ita  a^^le  irahit,  fcd  cadcra  in  cpiflola  eam  epifcopls  pro- 
vinciac  judicandam  committit. 

X  z  Sub 


,«4  DE  ANTIQUA  ECCLESr^  DISCIPLINA 

Sub  5'ixro  lil.  anno  459.  Armentiirius  Ebreduneofis  civi":acis  contni  caho- 
«es  fpilcopus  ordinatus  a  fynodo  Regenil  in  ordinera  cft  redafhis  ,  ipfo  nec  per 
adpellationis  libellum  reclamante,  nec  canones  Sardicenies  in  pacrociniurii  vocanrti 
id  obfervarac  Queneliius  ,  cui  filentio  fuo  confentit  Lupus. 

Pcrvenimus  nunc  ad  Leonis  tempora,  quem  nemo  nsfcit  mirum  in  modum 
labora/Te,  ut  kSis  Romanae  autoritatem  et  privilegia  in  majas  nugeret ,  et  alionim 
epifcoporum  potefiatem  irammueret.  Verum  non  femperille,  quidquid  petcbac. 
«btinuir  ,  id  proban,t  exempla  ,  de  q^Liibus  dcinceps  difiuri  fumus. 

De  caufa  Cetiddnii  et  Hilarii  ylrelo.tenfu.. 

De  Celidonii  et  Hilarii  caufa  nihil  addi  poteff  iis,  quae  de  ilta  ab  enidiro  viro 
Quenellio  difla  funt  in  differtatione  apologetica  pro  S.  Hilario  ad  finem 
operum  Leonis,  nos  ea  tantum  in  pauca  conferemus,  et  Lupi  adverfus  iflum  ob- 
jeaioncs  refellemus.  ,  r      r 

Hilarius  Arelatenfis  epifcopus,  qui  Viennenlis  provinciae  ecclefias  luae  mc- 
tropoli  fubditas  efle  contenJebat  in  fuis  paftoralibus  e.vcurfibus  Celidoniu.n  huju-s 
provinciae  epifcopum  ,  ut  oftendit  Quenellius,  accufarum  olim  imernuptarn  luo 
adhibuifTe  confortio,  et  faeculari  praefeflura  perfunftum,  anrequam  facris  initisrc- 
tur,  aliquos  extremo  damnalTe  fupplicioi  indicta  fynodo  epifcoporum ,  auditis  te- 
ihbus  de  epifcopatu  dejecit.  Celidonius  in  fynodo  damnatus  urbem  Romam  ad  Leo- 
nero  contendit  ,  ibiquc  conqueftus  cfl  ,  fe  injuflo  rigorc  damnatum.  Hoc  ubi" 
eomperil  HiUrius,  Celidonium  Romam  fubfequitur  ,  et  apofiolorum  mart ijrumque 
occurfu  peraBo,  inquit  Honoratus,  beato  papae  Leonife  illico  praejentat ,  cum  re- 
verentia  impendens  ohjequium  ■,  et  cum  hnmilitate  depofcens ,  ut  ecclefiarum  fiatum 
morefoUto  ordinaret,  afiruens  alicjuos  apud  Gallias  publicam  merito  excepije  j'en 
tentiam ,  et  in  urbe  facris  altaribus  intereffe.  Rogat  atque  conjiringit ,  ut  Ji  fug- 
gejiionem  fuam  libekter  excepit  fecreto  jubeat  emendari  :  Je  et  a,d  (^cia  tion  ad 
taujam  veniffe;  proteflandi  ordine,  non  accufandi,  quae  Junt  aBa  fuggerere.  Por- 
To  autem,  fi  aliud  velit  nonfuturum  effe  molejium.  Non  flatim  tamen  urbe  Roma 
difceflit,  fed  in  fynodo  nunquam  voluit  communioni  Celidonii  conjungi,  et  ante- 
quam  caufa  ejus  retraftaretur,  Roma  difceflit,  ne  iflius  fynodi  judicium  videretur 
agnofcerc.  Polt  ejus  difcefTum  Leo  Celidonium  abfolvit  et  reffituit.  Poft  haec  ad 
Viennenfes  et  Gallos  epifcopos  fcripfit,  et  per  litteras  Hilariurn  orrihi  metropoli«' 
tico  iure  privavit.  Abfolutus  efi,  inquit  Leo  cap.  i..  Celidonius  epifcopus ,  quo-^ 
niam  fe  injujie  Jacerdotio  fuijfe  dejeEium  manifejfa  tefiium  refponfione^,ipfo  etiam 
praejente  monfiraverat i  manfjfet  namque  in  illum  prolata  fententia  Ji''olJ/efforutlf 
veritas  extitiffet.  Haec  dc  Celidonlo,  ct  de  Hilario  fic  deinde  ftatuit.'  Hilariut 
jiUrnnQnaudeat  comentuf  indicere  fynodales ;  et  faffrdotum  domini  judicia  fe  inf 

*'"^"-  ferend9 


DISSERTATIONES  HISTORrC^.  Diissvr.  IX  sSf> 

renio  turbare  :'  qui  non  tantuvi  noverit  fe  ab  alieno  jnre  depulfum  r  fed  stiamt 
T^icnnenfiS  provinciae ,  quam  male  ufurpaverat  potejiate  privatum  :  et  infra  ,  €um' 
fuae  tantum  civitatis  facerdotium  ilti  pro  fedis  apoflolicae  pietate  praeceptio  nofira: 
fervaverit,  non  ergo  interfit  ulli  ordinationi ,  non  ordinet,  qui  meriti  jui  con- 
fcius,  qtium  quaereretur  ad  caufam  turpifuga  je  crediderit  fuhjirahcndum ,  txor^< 
Mpojiolicae  communionis ,  cujus  particeps  ejfe  non  meruit.  Ex  iis  confkt  metropo^ 
litico  jure  privatum  fwifle  Hilarium  a  Leone,  non  autem  depofitum  ,  ut  nonnuU 
lus  fomniavit.  Porro  S.  Leo  cernens,  hac  inceptum  fuum  novum  efTe  ,  et  fen» 
tentiam  fuam  in  Gallia  nuliam  vim  habituram,  refcriptum  a  Valentiniano  obtinuitr. 
quo  mandarur  j^tio,  ut  judicium  illud  exfequutioni  demandet..  Perflitit  tamcn 
Milarius  in  fententia  fua,  et  quamquam  fiuduerit  pontificem  delinire,.  nunquam  ta- 
men  lcntentiam  in  Celidonium  revocavit,  aut  Leonis  judicio  acquievit.  Haec  efl 
integra  hujus  caufae  hiftoria,  tum  ex  Leone,  tum  ex  Honorato.  Ex  qua  conflat  5 
Primo,  de  adpellationibus  concertationem  fuiffe  inter  Leonem  et  Hilarium.  Sesundo 
Gallkanos  antiftites  exiftimflfre  Leonem  jus  non  habere  retraftandorum  judiciorum 
in  provincia  latorum.  Tertio,  Leonem  opus  habuiffe  lege  imperataria  ,  ut  pofTet 
ejus  judieium  in  Gallia  exfequutionl  mandarii 

Scio  equidem,  S.  Leonem  in  eadem  epiftola  contendere,  novum  non  cfTe 
Hlud  jus  his  verbis  :  Nobifeum,  inqnxx y  vsftrafraternitas,  recogmfcat  apofiulicam' 
fedem  pro  fui  reverentia  a  veftrae provinciae  facerdotibus  effe  confultamy  et  per  di- 
ver/arum,  quemadmodum  vetus  conjuetudo  pojcebat  adpellationem-,  eaufarum ,  aut 
retra^ata,  aut  confirmata  ejfe  jndicia.  Verum  hic  duo  confundit  Leo,  quae  di- 
ilinguenda  funt.  Relationes  quippc  et  confultationes  non.  diftinguit  ab  adpellatio- 
nibus  ,•  at  verum  efl  equidera  confultos  fuiffe  faepe  Romanos  pontifices  iifque 
relatum  de  rcbus  gravioribus,  praefertimque  in  caufis  fidei,  vel  dubiae  difciplinae, 
Unde  fun£tus  Hieronymus  in  epiftola  ad  Ageruntiam  teftatur  fe  apud  J.  amao 
ftim  Romae  operam  dediflc,  ut  variis  orientis,  atque  occideiuis  confultatjonibu* 
refpondcret.  Idem  quoque  conflat  ex  refponfls  Siricii,  Innocentii  et  alioruniLeo- 
his  praedecefTorum.  Has  confultationes  feu  relationes  ,  Innoccntius  primus  «it  , 
unam  cflc  eamque  maximam  e  curis  ,  quibus  pontifices  Romani  occupantur,  In 
taeterai,  inquit  in  refponfione  ad  cpifcoposconcihiMilevitani  tom.  2.  conc.  1287,. 
Romanae  ecclefae  curas  et  apoflolicae  Jedis  occupationes ,  quihus  diverjorum  conjul* 
ttjideli  ac  medica  difceptatione  traElamuu 

Sed  iftud  privilegium  non  fuit  pecuHare  epifcopi  Romani,  licet  in  co  fua- 
rit  eximiam  ob  primatum  cjus  majoremqne  fedis  Romanae  autoritatem.  Namquc" 
▼idemus  Gyprianum,  Athanafium ,  Bafilium,  Gregorium  Nazianzenum,  Augu- 
fiiaum  et  alios  antiflites  infigncsab  omnibus  orbis  partibus  confultos  fuifTe. 

Nec  vero  Romani  pontifices ,  ita  confuhi  praefumebant  aliquid  novum  dc< 
cternere,  fed  id  unum  re(ponfis  fuis  pracftare  conabantur,  ut  canonuni  et.antiquae 
traditionis^  difciplinam  obfervaadam  proponcrcnt.  Id  teftatur  Innocent.  cpift.  ad: 
Viftriwum  tom,  conc.  3.  <oJ.  i2jo.>  non  quo  nova  praccepta  aligua  imperemur.^, 

X-  t  f.4- 


^6«  DE  ANTIQ.  ECCLESI/E  DISCIPL. 

fed  ea,  quae  per  defidiam  aliquorum  neglefta  funt  ab  omnibus  obfervari  cupU- 
mus,  quac  tamen  apoltolica  et  patrum  conftitutione  funt  conflituta.  Hinc  fantlus 
Lco  fua  et  majorum  fuorum  refponfa  de  canonum  promulgata  efl"e  difciplinis  pcr- 
hibet,  et  fuam  follicitudinem  eo  tantum  extendic,  ut  nc  quid  liceat  novitati. 

Eft  etiam  aliud  genus  relationum,  quibus  folebant  antiftites  fibi  invicem  ac 
praefertim  epifcopis  magnarum  fedium  fignificare,  tum  ea  quaecumque  gravioris 
momenti  contingebant,  tum  ctiam  cpifcoporuni  alicujus  nominis  ad  quos  fcribe» 
batur,  depofitioncs,  ut  fcirent,  quibus  eHet  imperticnda  communio,  et  quibus  de- 
neo-anda.  Relationum  hu'|ufmodi  ad  omnes  epifcopos  praefertim  ad  epifcopos  ma- 
enarum  fedium  innumera  extant  exempla,  nec  omnino  immerito  fanQus  Leo  ride- 
retur  cjufmodi  rclationcs  iibi  vindicarc.  Aequum  cnim  cft  ,  «  in  morc  femper 
pofitum  fuit,  ut  priraus  epifcopus  de  gravioribus  judiciis  certior  fieret. 

Quantum  vero  ad  adpellationcs  in  caufis  «pifcoporum  retraflata  ,  aut  con. 
firmata  fuiffe  a  fede  apofblica  judicia  in  eos  in  provinciis  lata,  non  foium  non  tI- 
demus,  fed  contrarium  in  morc  pofitum  fuifTet  ante  S.  Leonis  tempora  ex  di£lii 
fatis  liquet.  Undc  in  hac  epiftola  humani  nonnihii  [paffus  S.  Leo,  plus  jufto  com- 
motus  in  Hilarium,  quem  tamquam  mente  tumidum,  verbis  arrogantioribus  elAtim^ 
*c  pro  more  fuo  mentientem  traducit. 

Objicit  Chriftianus  Lupus  iftam  Valcntiniani  lcgem ,  in  qua  imperator  miri- 
fice  extoUit  autoritatem  pontificis  Romani.  His  talibus ,  inquit ,  et  contra  imperii 
majeflatem  et  contra  reverentiam  apojiolicae  fedis  admiffis  .  .  .  ,  et  erat  quidem 
jpfa  fententia  per  Gallias  etiam  fme  jmpenali  fanHione  valitura.  Qiiid  enim  tanti 
pontificis  autoritati  inecclefiis  nun  liceat?  Ubi,  inquitLupus,  adferunt  imperato- 
rcs  fe  confirmare  tantum  antiquam  confuetudinem ,  nec  donare  iftud  privilegium 
Roraanac  eccicfiae,  fed  debitum  roborare, 

R«fpondeo,  legcm  imperatoris  ad  Leonis  preces  concefFam  fuiffe  inauditis 
GalUcanis  epifcopis,  cique  fidem  adhibitam  fuiffc  ab  imperatoribus ,  dicenti  fc  epi« 
fcoporum  Gallicanorum  judicandorum  jus  ex  antiquo  habere.  Quare  hoc  ediQum 
Valentiniani  pluris  ficri  non  debet,  quam  ipfa  autoritas  Leonis,  ^ui  in  fua  cauf{i 
judex  efle  non  potefl. 

Objicit  idem  Lupus  epiftolae  Aviti  Viennenfis  verba,  adFauuura  etSymmt« 
chum  fenatores  Romanos,  quae  fic  incipit.  Primum  fuerat  talis fiatus  rerum  de- 
Rderandus ,  ut  ipfi  per  nos  urbem  «rbi  venerahilem  pro  rependendis  divinis  hums' 
nisque  expeteremus  officiis. 

Refpondeo  illum,  qui  hujufmodi  argumentis  utitur  fatis  prodere  fe  cau- 
fam  pefTimam  defendcre  ,  etenim  non  loquitur  hic  Avitus  de  judiciis ,  aut  adpella- 
tionibus  epifcoporum  ,  fed  ait  fibi  fuif^ue  collegis  Romam  eumdem  efTe,  ut  Sym- 
macho  opem  ferrent. 

Obiicit  tertio  capitula  Ludovici  Pii,  in  quo  adpcllatio  conceditur  ad  Romt- 
num  pontificcm  in  gravionbus  caufis  ec  epifcoporum  fecundum  aiuiquam  traditio- 
nem  atque  canonum  autoritatem. 

Rcfpoa- 


DISSERTATIONES  HlSTORlCi^,  Dissntr,  Xt  s6r 

Refpondeo  traditionem  adpellandi  inolevifTe  a  Leonis  pontificis  temporibusi^ 
•anones  autem  illos,  de  quibus  hic  mentio  fit,  elfe  Sardicenfes. 

Objicit  quarto  ipfum  HiJarium  poenitentiam  egiffe,  at  illud  nequaquam 
probat.  Nam  Honoratus  equidcm  teilis  eft,  cum  mifi/fe  Romam  legatos.  Piimo 
Ravennium,  ac  deinde  Ne£larium  et  Conftantium,  ut  fua  humilitate  placarer  pon- 
tificis  animum.  At  non  propterea  a  fententia  fua  receffit,  imo  ex  epiliola  Auxilia- 
ris  praefefli  ad  Hilarium ,  quam  refert  Honoratus  contrarium  conftat,  fic  fcribit 
ille  :  Loquutus  fum  cum  S.  papa  Leone  ,  hoc  loco  credo  aliquantum  anivto  perhorref'- 
eis,  fed  cum  tui  propojiti  tenax /is ,  et  femper  aequalis ,  inde  is  ei  poftea  confulir, 
ut  mollius  loquatur,  cum  aures  Romanorum  quadam  temeritttdine  plus  aequo  tra- 
hantur.  Has  Auxiliaris  laudes  extenuat  quantum  potefi  Ghriftianus  Lupus,  fed 
hac  de  re  nihil  dico.  Sufficit,  ur  ex  his  conftet  Hilarium  femper  aequalem.  Aty 
inquit  Lupus,  ni  palinodiam  cecinijfet  Hilarius  nunquam  eum  ecclejia  Romana  m« 
JcripfiJJetfuis  fatiHorum  tabulir^ 

Refpondeo  hic  aequitatem  eccIeSae  Romanae  perfpici»  quae  noluir  (anftif- 
limum  antiftitem  ea,  quara  merebatur  laude  fraudari,  licet  privatas  habuifle  »  cun» 
praefule  Romaao  lites. 

Poft  haec  capite  quinto  varias  quaeftioncs  tra£lat  Chtiftianus  Lupus ,  qua» 
'TUm  nonnullae  a  nobis  funt  excutiendae, 

Primo  aitHilarium,  nec  primatum  pontificis  denegalTe,  nec  provincialis 
lynodi  autoritatem  iiiconcuffam  efle  arbitratum,  nec  ce,vTO}Ci(px?dt»v  indu.tilfe,  fed 
lantum  conqueftum ,  qued  ecclefiarum  ftatum  pontifei  periiurbaret,  quodque  (I. 
neret  epifcopos  in  urbe  Roma  altaribus  intereffe,  qui  publicam  in  Galha  merito 
fententiatn  tuleranr,  Unde  concludit  Chriftjanus  Lupus  Hiiarium  non  abftuliffe 
'adpellationes  pontifici,  fed  tantum  duo  circa  adpellationis  modum  praetendifTco 
Primo  ne  adpellationi  fufpenfivus  effeSus  tribueretur. 

Secundo,  ne  retraQionum  Judicium  Romaa  fieret  in  tribunali  apoftolico,, 

Refpondeo  ,  primo  his  duobus  fublatis  auferri  adpellationem  ,  et  reviffo- 
nem  tantum  concedi.  Secundo,  plus  poftulaffe  Hilarium  ,  nempe  ut  inconeuflum 
effet  fynodi  in  Celidonium  judicium  ,  nec  a  Leone  uUo  modo  refricaretur.  Unde 
quum  Romam  ille  venit,  non  petiit  ,  ut  pontifex  judices  in  Galli»daret,  utquc 
cxaminaret ,  num  caufa  cflet  retraGanda,  fed  palam  edixit  :  fe  ad  officitt  non  ad 
caufam  veni(fe  protejiandi  ordine  ,  non  accujandi.  Non  petiir,  ut  epiicopi  illi  de. 
pofiti  in  Galliis  iterum  judicarentur  ?  Sed  conqueftus  eft  abfolute  eos ,.  qui  judicati 
erant,  ac  damnati  in  communionem  a  Leone  contra  canones  fufcipi.  Itaque  om- 
nera  omnino  retra£tionem ,  aut  revifionem  judicii  a  pontifice  fieri  poffe,  non  eft: 
arbitratus,  fed  ultimum  exiftimaTit  effe  fynodi  provinciae  judicium.  Unde  nun- ' 
quam  poft  haec  cum  Celidonio  voluit  communicare.  Adde  ,.  quod  S.  Leo  queri-r 
tur  Hilarium  adpellationes  ipfas  et  retraQationes  non  admififfe,  et  ita  Viennenfi» 
provinciae  epifcopos  fuae  poteftati  fubdcre  voluiffe,  \xt  {^  beato  apojiolo  Petro  non 
patiatur  ejfejubje&um^ 

Ait 


^ii  DE  ANTIQUA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

Ait  fccundo  Chriftianus  Lupus  Fi£lorcra  fuiffe  Lconem  ejufque  fententiam 
cxequutioni  fuiflc  mandatam  ct  Celidonium  in  epiicopatu  permanUfre.  Fatetur  i«- 
men  id  a  (s  ad  oculum  ollendi  non  poffe.  Verum  eiiam  ,  fi  id  darem  nihil  inde  in 
praejudicium  Gallicaaae  ecclcfiae  inferretur.  Nam  id  pcr  vim  faSum  fuiJet  ex 
imperatoris  mandato,  rcfiftente  quantum  fieri  potuit  Hilario  ct  verbis  caufam  fuam 
•defendente.  iUud  certe  conftat  Arelatcnfem  civuatcm  p«ft  morrem  Hilarii  metro- 
politico  )urc  non  fuifie  privatam,  ut  oftendit  Qucnellius  cap.  g.  «  9,  partis  priraa* 
diirertaiionis  fuae  de  fantlo  Hilario. 

Adfirmat  deinde  Lupus  Hilarium  fuifife  Romara  rcTocatura  a  pontifice  td  ju» 
dicium.  Sed  id  ab  eo  fupponitur,  ct  probari  nuUo  potcft  argumento.  Ultima  Lu- 
pi  obfervaiioeft  de  autore  vitae  Hilarii,  .tribuitur  illa  Honorato  Maflllienfi  in  ca- 
talogo  Gennadii;  et  quamvis  in  nonnuUis  Gennadii  MflT.  illc  fcriptor  praeicrmitta- 
tur  «namen  vix  quicquatH  dubii  efte  potcft,  quin  ifta  fint  Gennadii.  In  vetufto 
MflT.  tribuitur  Revcrentio  Hiiarii  fuccefTori.  At  nuUus  cft  cjus  nominis  Hilarii 
fucceflbr,  Ravennium  autem,  qui  Revcfcntii  nomine  fignificari  poflet,  huju»  fcrip- 
torem  non  cffc,  pcrfpicuum,  quare  nulli  mclius,  quam  Honorato  Maflilicnfi  tri- 
bui  poteft  hoc  opus.  Vcrum  cujufcumquc  tandem  iit  fcriptoris ,  eft  do£li  pii  ec 
antiqui ,  qui  res  Hilarii  optirae  noverat. 

Cacterum  in  hac  Celidonii  caufa  fanSus  Leo  in  canones  etiam  Sardicenfe» 
multis  modis  peccavit,  ut  obfervavir  Quenellius.  Primo  enim  caufam  ifttm  Romae 
itidicavit  contra  fynodi  Sardicenfis  ftatutum,  quae  iubet,  ut  in  proviiicia  caufac  re- 
traflcntur.  Secundo,  abfque  priorum  judicum  communione  illam  retra£lavit,  quod 
*riam  «fl  contra  ejufdcm  Sardicenfis  concilii  mcntem,  ut  oftendimus.  Tertio, 
Celidonium  damnatum  ,  communionis  fute  participem  fecit ,  ct  facris  altaribus  iri- 
tercfre  pafi!us  eft  aute  caufam  ejus  retraaatam  ,  quod  Nicaeni  concilii  canone  5., 
Elibcritani  c.  55.,  Arelat.  i.  can.  16.,  Taurinenfis  can.  7.,  Araufic.  i.  c.  11., 
Arelatcnfis  2'.  can.  g.  Innocent.  i.  epift,  ad  Viflr.  diftrifle  prohibetur  ;  nec 
Sardicenfis  concUii  canonibus  permittitur.  Quarto ,  edi£lum  obtinult  ab  impera- 
lore  Valentiniano  regulis  ccclcliafticis  omnino  contrarium  ,  quod  privilegiis  et  li- 
bertatibus  ecclefiarum  maxime  derogat. 

Ab  his  omnibus  Leonem  purgare  conatur  Chnftianus  Lupus.  At  non  negat  eum 
fic  cgiffe,  fed  eomcndit  id  juris  Romanum  pontificera  non  modo  ex  Sardicenfibus 
canonibus,  fed  exapoftolica  traditione  habere,  quod  cura  abunde  huc  ufquc  rcf«- 
tatura  fu  a  nobis,  non  eft,  quod  hic  diutius  immoiemur. 


22« 


DISSERTATIONES  HISTORICAE.  Dissert.  II.  169 

De  non  nomiuHif  caufts  llhjrici. 

>TuIla  eft  reglo  extera,  in  quam  tanrum  autoritatis  fibi  tribuerint  Romani  pontiff- 
^  ces  ac  in  lUyricum.  Non  mirum  ergo,  fi  noimulla  cvtenr  adpellationum  ex 
Illyrico  exempla,  imo  mirum  magis  eft  nuUum  ferme  ex  iis  reperiri,  ex  quo  noii 
conftet  epifcopos  Illyrici  adpellariones  iftas  indigne  rulifre. 

Sub  Innocenrii  ponrificaru  Bubalius  erTaurianus  damnati  inlllyrico  ad  pon- 
tificem  hunc  confugerunt.  Sed  quamvis  caufa  iliorum  ab  eo  retraclata  irerum  dam- 
nari  finr;  aegre  ramen  iftud  Innocenrii  fa£lum  Illyriciani  rulere  ,  et  per  litteras  bis 
apud  ipfum  conquefti  runt.  Conftar  ex  ejus  epiftola  6.  Mora,  inquit,  cocpijco- 
porum  Maximiani  et  Eimenii,  vel  potius  importunitas  temporum  fecit ,  iit  vos  ite- 
raretis  de  Bubalio  et  Tauriano  querimoniam ,  er  poftea  :  grave  non  oportmt  vide- 
ri  piijjimis  mentibus  veflris  cujufcimque  retraEiari  judicium,  quia  veritas  exagitata 
'  faepius  magis  fplendefcit  in  luce. 

At  larisfaciendum  lllyricianorum  querimoniis  non  allegat  Innocenrius  fpe- 
cialem  fedis  fuae  praerogativam,  nec  Sardicenfes  canones  in  medium  proferr,  fed 
ranrumdicir,  grave  videri  non  debere  epifcopis,  fi  judicium  fuum  ab  aliis  rerraGe- 
tur,  quia  inde  veriras  magis  elucefcir. 

Caerera  fere  omnia  adpellationum  ex  Illyrico  exempla  defumunrur  ex  epi- 
flolis  ponrificum,  quae  reciranrur  in  a£lis  concilii  Romani  fub  Bonifacio  II.  anfio 
431.,  quae  primum  edita  funt  ab  Holftenio  ex  MfT.  codice  bibliothecae  Barbe- 
rinae,  quae  monumenta  nonnulli  in  dubium  revocant,  fed  dato  ,  quod  vera  finr, 
de  fingulis  exemplis  pauca  juvat  cbfervare. 

Primum  eft,  Perigenis  Corinthi  Helladis  merropolitae  ,  qui  cum  a  Patren- 
fibus,  a  quibus  ordinarus  fuerar  epifcopus,  communi  rotius  populi  confenfu  reje- 
ftus  forer,  Corinthi,  ubi  natus  erat,  habitavir  folo  epifcopi  honore  contentus.  At 
poft  morrem  epifcopi  hujus  urbis  in  ejus  locum  conftitutus  eft.  Hanc  ordinatio- 
nem  confirmavir  Bonifacius  er  Rufo  ThefTalonicenfi  mandavit ,  ur  Perio-enem  ad- 
verfus  lllyricianos  epifcopos,  qui  ordinarionem  ejus  veluti  rranslationem  adverfa- 
banrur,  defenderer;  ar  Illyriciani  nihil  his  moti  ftatuerunt  fynodum  convocare  ad 
examjnandam  Perigenis  caufam.  Id  piaculum  vifum  eft  Bonifacio,  qui  proitJterea 
Graeciae  epifcopos  grandi  epiftolaobjurgavit,  et  ne  id  facerenr,  muitis  minis^deter- 
ruit  :  quin  etiam  imperatoris  Honorii  autoritatem  interpofuir,  iit  a  frarre  Theo- 
dofio  refcriptum  obtineret,  per  quod  lllyricum  poteftati  Romani  pontificis  fubji- 
citur.  Verum  ifta  lex  non  videtur  robur  habuiffe,  nec  enim  codici  Theodofiano 
eft  inferta,  fed  alia  plaue  contraria  data  ab  eodem  Theodofio  anno  413.  ,  qua  Illy- 
rlcnm  fecundurA  prifiinos  ecdefiaflicos  canones  regi  praecipit,  hoc  eft,  a  mciropo- 
litanis  et  in  caufis  dubiis  referri  jubet  ad  fedem  Conftantinopolitanam,  tum  fi  quid, 
inquit,  dubietatis  emerferit ,  id  oporteat  non  ab/que  fcientia  viri  reverendijfimi  fa^ 
cro-fanliae  legis  antiflitis  urbis  Conflantinopolitanae.     Itaque  fi  vera  eft  lex  illa, 

Y  quae 


'170  DE  ANTIQVA  ECCLESI^  DISCIPLINA 

quae  tantum  refertur  in  concilio  Romano  fuh  Bonifacio  II.,  lata  tantum  efta  Theo^ 
dofio,  ut  Hoiiorio  fratri  id  peienti  in  fpeciem  facistieret.  At  nec  promulgata  eft, 
nec  ullam  vim  habuit,  imo  coiitraria  plane  Ie.\  obtinuit.  Sed  ut  redeamus  ad  pro- 
pofitum,  in  hac  Perigenis  caufa  queftio  non  eiat  de  adpellationibus,  i^d  de  ordi- 
nationibus  metropoliianorum  lllyricr,  quas  Ramani  pontifices  ad  fe  fuumquc  vica- 
rium  Th'.-(ralonicenlem  antilHtem  pertinere  contendebant.  Verum  id  maxime  ob- 
fervandum  cft  Feriginem  ,  qui  ad  obtincndam  fedem  Corinthi  autoritatem  Romani 
pontificis  adhibuerat,  paulo  pofl  j"gum  excudiffe  et  fe  a  Theffalonicenfis  epifcopi 
obedientia  fubtra.\ifle,  ut  confbt  c.\  epiflolis  Sixti,  qui  pofl  Coeleftinum  Bonifacit 
fuccefrorem  pontifex  fuit,  quac  oinnia  habentur  in  concilioRomano  anm  431.  tom. 
4.  con.  circa  finem.  Sub  eodem  Bonifjcio  I.  Perrevius  quidam  Thelialiae  epifco- 
pus  ab  hujus  regionis  epifcopis  ecclelia  pulfus  "eft  ordinato  in  ejus  locum  Maximo- 
Hujus  caufam  pontifex  Rufo  Theffalonicenfi  judicandam  committit,  epifcopos  illos, 
qui  iftum  e.\pnlerant,  a  communione  fua  fummovendos  effe  judicat,  ira  jiT,  inquit 
Rufo  ,  remedium  filum  interventionis  tuae  g^ratiam  hahere  cognofcant.  Id  eo- 
confilio  ditlum  a  Bonifacio  fucrat,  ut  illi  Rufi  Thefralonicenlis  tribunal  agnofce- 
rent.  At  ilii  e  contra  Conftanrinopolitanae  ecclefiae  auxilium  imploraverunt,  cr 
fibi  libertates  fuas  confervaret,  adeoque  conftanter  pro  illis  dimicabant ,  ut  Rufus 
Thelfalonicenfis  paratus  fuerir  eis  cedere ,  et  feciffet  utique  ,  nifi  Fonifacius  ele- 
^anti  epif^ola  ipfum  confirmalfet.  Verum  omnes  Theffaiorum  conatus  irritos  ef- 
iecit  imperatoris  Theodofii  refcriptum  ab  Honorio  in  gratiam  Bonifacii  impetra- 
tum,  quo  freti  Romani  pontifices  Bonifacio  pofleriores  adpeliationum  admittenda- 
rum  et  ordinationnm  epifcoporum  lilyrici,  ac  praedpue  merropolitanoium  perfi- 
ciendorum  jus  vicario  fuo  Theffalonicenfi  epifcopo  commiferunt.  Verum  ut  mo- 
nuimus,  nunquam  id  potuit  obtinere  ,  quia  fcilicet  hujus  regionis  epifcopi  habe- 
bant  vicinum  Confiantinopolitanum  magnae  autoritatis  epifcopum,  quique  ftude- 
bat  non  minus  ac  Romanus  dioecefim  fuain  extendere.  Ab  ifto  vexati  ad  illum 
confugiebant.  Hinc  SixtusRomanusfcribit  ad  Proclum  Conftantinopolitanum,  ne 
epifcopos  ad  curam  Theffalonicenfis  vicarii  fui  pertinentes  iine  ejus  confenfu  ad- 
inittat;  aequum  effe  diftitans,  ut  alter  alterius  honori  debita  refervenr,  utque  Pro- 
clum  ad  id  faciendum';impelleret,  monct,  fe  haud  ita  pridem  Idduam  Smyrncn- 
fem  epifcopum  a  Proclo  damnatum  ad  fe  confugientem  non  fufcepiffe  :  Habes ,  in- 
quit,  recentiffimum  nuper  hahitae  aciionis  exemplum  fratris  nollri  IdJuae.,  circa 
quem  tuae  fraternitatis  decrevimus  judicium  cnjiodiri,  cognitiovi  tuae  facere  no' 
lentcs  injuriam.  Ex  his  conflar,  Sixtum  non  fibi  tr.buiffe  jus  adpellatlonum  exrra 
patriarchatus  fui  limites.  Sed  hoc  poflulafTe,  ut  quemadmodun-i  ille  epifcopos  ad 
I'e  ex  alterius  patriarchatu  confugientes  non  recipiebat,  ita  Conftantinopofitanus 
epifcopos  llWrici  et  Graeciae,  quos  ad  fuam  pertinere  arbitrabatur,    minime  fufci- 

peret. 

Nihilominus  tamcn  Conflantinopolitanus  antiftes  a  propofito  non  deftitit, 
«  lllvricum  faltcm  oritntAie  fuae  dioecefi  vindicavit,  et  ipfe  Theftialonicenfis  epb-. 

'  fcopus 


DISSERTATIONES  HISTORICyiE.  i7f 

fcopus  multum  remifit  de  fua  in  fcdem  apoftolicam  obfervamia  ,  ut  con/iat  ex  cpU 
fiola  Hormifdae  3.  22.  et  73.,  nec  non  Martini  I.  Epift  12.  Itaque  haec  conten- 
tio  fub  juftiniano  maxime  recruduit,  nam  ille  legem  Theodofii,  qua  Illyrici  cau- 
fas  difficitiores  ad  ConlLantinopoliranum  epifcopum  referri  jubet  noveilis  fuis  11. 
et  131.  renovavif.  Cumque  Stephanus  Lariffae  epifcopus  ab  Epiphanio  Conftanti- 
nopoUtano  dejetlus  foret,  ad  Romanum  pontificem  provocavii,  utque  provocatio- 
nem  fuam  firmiorem  redderet ,  protuht  eprftolas  pontificum  Romanorum  ,  quibus 
oftendere  conatus  eft  Romanara  ecclefiam  Ipecialiter  fibi  curam  IJlyrici  vindicafre, 
quid  circa  hunc  aBonifacio  geftum  fuerit,certo  fciri  non  poteft,  quum  non  exftent 
caetera  hujus  concilii  aQa.  At  ex  epiftola  4.  Agapeti  colligimus,  eum  non  fuiffe  re- 
ftitutura,  fed  Achiliem  in  ejus  locum  ordinatum  non  obftante  judicio  et  patrocinio 
fedis  apoftolicae.      Unde,  inquit  Agapetus,  et  de  Stephani  perjona  fimul  et  caii^ 

fa  non  credatis  aliaijus  nos  Jiiidio  defenfionis  impelli quod  autem  cle- 

mentia  veftra  fratris  et  coepifcopi  nojiri  Epiphanii  dignata  eji  excujare  perJo~ 
-nam,  quid  in  praedi^i  AchiUis  conjecratione  vefira  potius  juJJio,  quam  illiut 
'  ordinatio  meruijfet ,  credimus,  quod  et  ipfe  coo^noveris  jure  culpatum,  quod  tum 
piijfimo  et  clementijfimo  prindpi  beati  quoque  Petri  privilegia  defenjanti  non  vel 
opportnne  vel  importune  f'/ggejferit ,  quid  in  hac  parte  Jedis  apoflolicae  reveren- 
iiae  deberetur.  * 

Ex  eadem  epiftola  difclmus,  primo  Juftinianum  obtuUfl^eAgapeto,  ut  caufa 
ifta  judicaretur  ab  ejus  legatis.  Secundo  eumdem  ab  Agapeto  impetraffe,  ut  inte- 
rim  Achilli  communtonem  redderer,  quod  ab  ipfo  haud  aeque  faflum  eft.  Tertio 
Juftinianum  poftulafteab  Agapeio,  ut  vices  fuas  nos  amplius  Thefl!aloMicenfi,  fed  Tu- 
ftinianeae  civitati  largiretur,  ut  hoc  pafto  fedis  hujus  epifcopus  majorem  haberet 
autoritarem.  Haeceftratio,  propter  quam  Juftinianus  Agapetum  delinire  ftude- 
bat,  et  judicium  caufae  Srephani,  ac  Achillis  per  legatos  ejus  fieri  confeniiebat : 
quid  autem  exinde  fit  geftum,in  caufa  Stephani  ignoratur. 

Poft  haec  tempora  hinc  et  inde  certatum  a  Romano  et  Conftantinopolitano 
antiftite,  ad^cujus  dioecefim  IUyricurn  adiungeretur ,  donec  imperator  Leo  Jfaurus 
omnem  illum  tra£lum  in  odium  Romani  pontificis  Conftantinopolitano  epifcopo 
adjudicavit. 

Dc  caufa  Eutijchis. 

Qui  S.Leonem  appellationum  ex  occidente  non  folum,  fed  ex  orientejushafcuif- 
fe  contendunt,  folent  Eutychis ,  Theodoriti,  ac  Flaviani  caufas  in  mediuni 
proferre.  Singulae  igitur  nobis  in  iis ,  quae  fpe£lant  ad  propofitum,excutiendae 
funt. 

Eutyches  archimandrita  damnatus  a  Flaviano  in  fynodo  Conftantinopolira- 
na,  q,uafi  cum  ApoUinari  ientiens,  ut  latam  in  fe  damnationis  fententiam  quoquo 

^   ^  modo 


lya  DE  ANTIQVA  ECCLESIyE     DISCIPLINA 

modo  evitaret  ,  appellavit  ad  conciliumRoiTioni ,  Alexandrini,  Hierofolymitani , 
Then'alonicenfis  epifcopi.  Id  conlbt  primo  ex  ipib  Eutyche,  qui  in  latrocinio 
Ephefino,  cujus  atla  referuntur  in  concilio  Chalccduncnii  tom.  Conc.  4.  col.  142. 
dixit,  fe  damnatuln  a  Flaviano  ,  quum  provocarer  ad  concihum  et  epifcopos. 
Nultnm  ,  inquit  ,  vcrbtim  faciente  Flaviano  de  adpellatione  mea  ad  vejiram 
fanflitatem  ....  Jed  Jicut  potejiatem  habens  omnia  de  fide  folin  agei-e  ,  et 
nihil  ve/irae  fanffitatis  de  talis  aequitate  jndicii  rejervare  ,  condcmnavit  me  , 
et  ab  ecclejia  ,  ut  putabat  ,  abjcidit  ,  et  facerdotio  ,  ut  putabat  ,  priva- 
vit  fed    et  poji   appellationcm    in  meprolatam  legi  jubcbat  jententiam  ,     et  ana- 

thema  tizabatme,    et  eos,  qtii  conwniehant  ad  ine non  expcfians  vejirae 

fatiBitatis  judicium,  Jed  et  fubfcribere  diiij*am  adverfum  me  Jentevtiam  compelle- 
bat ,  qtiimmagis  oportiterit  omnihm  pontificibus  fcribere,  quos  adpellaveram.  Dein- 
de  idem  ait  Conftantinus  Monachus  Eurychis  defenfor,  ac  legatus  in  fynodo  Con- 
flantinopolitana  ibidem  col.  244.  Eutijclies,  inquit,  dum  legeretttr  damnatio  ap- 
pellavit  fanEium  coiicilium  fanciijjimi  epifcopi  Romani  et  Alexandrini ,  et  Hierofoty' 
mitani  et  Thejfaloniceiijts,  et  haec  in  gejiis  non  Junt  injerta.  Licer  autem  verum 
eiret  eum  adpeliaife,  falfum  tamen  crat  cum  praefente  concilio  id  fecifTe.  Nam  Pa- 
tritius  Florentius,  qui  imperatoris  jufTu  adfuerat  fynodo,  aliter  rem  fe  habuiffe 
refpondit.  Turba  facia  inquit,  et  dijjottito  conventu  Eutijches  dixit  ad  mefitenter, 
adpello  ad  Romanum  et  Aegtiptium,  et  Hicrofotijmitanum  concilium.  Et  egoarbi- 
tratus  indecens  ejfe  latere  hoc  fanBifftmiim  et  reverendijfimtim  archiepifcoptm  Fla- 
vianttm-,  abfcedens.  dixi  ei.  Hincfactum,  utepifcopi,  qui  huic  concilio  inter- 
fuerant,  conftanter  profefTi  fint ,  fe  Einychem  adpellantem  minime  audivilfe.  Ni- 
hih  inquit  Julianus  Coenfis,  ab  Eutyche  monacho  audivi  in  conjcjju,  et  Seieucus 
Amnfenus,  dttm  ejfet  concitium ,  et  inifiiijltio  perveniret ,  nihil  tate  cognovimus  dic- 
tttm  ab  archimadrita  Etituche,  et  reliqiti  otnnes  epijcopi  conjirmarunt,  et  nos  eadem 
confitemur,  Ipfe  etiam  Flavianus  in  epiftola  ad  Leonem  prima  Eutvchem  mendacii 
arguit,  quod  diceret  fe  tempore  iudicii  libellos  adpellationis  dedifle,  nectamendif- 
fitetur  idem  quin  poft  judicium  Eutyches  dixerit  fe  adpellaire,  noii  atidivi,  inquir, 
'ob  itlo  fed  a  viro  magnijicentifjimo  et  gloriofijfimo  ex  conjute  et  patricio  afcendente 
me  inftiperiora  domtis  pnji  fotutam  /ijnodum. 

Ex  his  primo  loco  conftar,  Eutychem  non  adpellafTe  ad  folum  Romanum 
pontificem,  fed  ad  concilium  tum  Romani  tum  Alexandrini ,  tum  Hierfolymitani, 
Secundo,  cdpellationem  iftam  Eutychis  verbis  tnntuni  emiffam  fuifreinfl-creto,  non 
autem  publice  et  fcriptis  fecundum  formam  iuditiorum.  Jn  praedifta  porroadpel- 
latione  Eurytlies  Antiochenum  patriarcham  domnum  omifit  ,  non  quod  fentenriae 
in  Eutychem  latae  fubfcripfiffet,  ut  falfo  orbitr.itus  eft  Petrus  de  Marca,  nondutn 
cnim  pervenerat  ad  domnum  hu')us  f(?ntentiae  notitia,  quum  haec  Florentio  in  au- 
rem  dixit  Eutyches.  Sed  quia  Eutychis  haeitfim  primus  oppugnaverat  domnus 
datis  ad  imperatorem  adverfus  eum  fynodicis  Jittcris  ,  quas  refert  Facundus  lib.  K. 
cap.  5.     Adde,  quod  vetus  erat  Alexandrinae  ecclefiae,    cujus  patrocinio  gloriaba- 

tur 


DISSERTATIONES  HISTORICi^.     Dissert.  IT.  172 

turEutyches,  cum  Antiochenadinenfio,  eafermedere,  quae  tum  intef  EutychcttT, 
€t  Flavianum  agebatur,  fed  his  miffis  videamus ,  quae  deinceps  fc- niuta  fuerint. 

Eutyches  videns  nullam  adpellationis  fuae  rationem  habttam  "uifTe,  libeUuni 
querimoniae  mifit  ad  Leonem,  in  quo  queflus  efl,  Je  accitfante  Eufebto  immerito 
communione  privatum,  maxime  cum  fe  vocatum  adfuiffe  tefictur ,  nec  fucm  praefen- 
tiam  denegaffe  adeo  ,  ut  in  ipjo  judicio  libellum  adpellationis  fuae  fe  afjerat  ohtulif- 
fe,  nec  tamen  fuiffe  fujceptum ^  qua  ratione  compulfus  fit,ut  coiueftatorios  libellos  in 
Conflantinopolitana  urbe  proponeret, 

Hoc  libellD  querimoniae  accepto  fanftus  Leo  ad  Flavianum  fcripfit  Epifl. 
20.  et  21.  ad  Theodofium  ,  quibus  queritur  Flavianum  nihilad  fe  retulilfe  de  judi- 
cioinEutychemlato,  nec  ullamadpeilationis  ejus  rationem  habitam ,  petitque,  utde 
criminibus  Eutychi  ebjeftis  inftruacur,  ur  poffit  ds  cognitis  judicare.  Hinc  patet 
Leonem  conatum  effe  eaufam  Eutycliis  ad  le  trahere,  at  Flavianum  propterea  fuf- 
pendiffe  effeftum  judicii  in  Eutychem  falfum  omnino  eft.  Quid  igituregerit  videa- 
mus:  refcripfit  ille  Leoni,  Eutychem  Valentini  et  Apollinaris  errorem  renovantem 
ab  ipfo  fuiife  damnatum  et  ipfa  in  iflum  a£la  tranfmifit.  Sed  quo  confilio,  num  ut 
S.  Leo  caufam  ejus  retraQaret?  Audiamus^  ipfum-,  tit,  inquit,  fanciitas  vejira 
hoc  cognofcens,  qnod  circa  illumaSum  eji,  omnibus  epifcopis  fub  beatittidine  veftra 
degentibus  vianifeftare  dignetur  illius  impietatem  ,  ut  nefcientes  aliqui  quid  ille 
fcripfit  quajl  ad  orthodoxttm  vel  per  litteras  vel  per  aliquamconjunBionem  loquan- 
tur.  Itaque  non  refertiftam  caufam  ad  Leonera  Flavianus,  ur  eam  ille  retratlaret  ^ 
autconfirmaret.  Sed  tantum  ut  epifcopis  occidenralibus  fententiam  in  eum-  latam 
fignificaret,  ne  illi  imprudentes  cum  Eur}'che  cornmunicaTent.  Supponit  ergo  fen- 
tentiam  in  eum  latamdecretoriam  fuiffe,  et  ejus  vi  Eutychemabomnibuscommunio-- 
ne  privandum  effe.  Haec  epiftola  Flaviani  fcripta  eff,  quum  ad  Leonem  concilii: 
ConftantinopolitaniaOia  direxit,  et  prima  effe  videtur.  In  altera  epiftola  Fiavia- 
ni  ad  Leonem,  quae  pofterius  eft  fcripta ,  fi  tamen  genuina  fit,  haec  enim  Jatine 
tantum  extat,  er  oftendetur  a  nobis  alibi  non  carere  vo^tw  ,  aut  faltem  i-nsfpolatio- 
nls  fufpicione,  verum  dato,  quod  fit  genuina,  in  ea  queritur  Flavianui..  Eutychem- 


pajTumjuftam  et  canonicam  damnationem,  quum  debuijf^t  fecundis  falvsve  ^jnora  et 
per  poenitenti.im  multafjae  lacrymas  piacare.  Non  Joltim  hoc  non  feciffe,  fcd  ctiam 
per  omnia  turbare  ecclefiam  tentaffe,  propofitiones  injuriarum  pub'.ice  ponens 


fuper  haec  preces  offerens  piiffimo  et  Chrifti  amantijjimo  imperatori  et  eafJem  ar. 
Togantia  et  petulantia  plenas.  Addit  ex  litteris  Leonis  fibi  a  Fanfophio  i^dditisin- 
telie-xiffe  fe  Eutijchem  libellos  direxijje  Leoni ,  plenos  omni  fallacia ,  arqiie  catlidita- 
te ,  dicentem  judicii  tempore  libellos  Je  dedijfe  adpdlationis ,  et  F]?viano  er  concilio ,. 
quod  nunquam  ab  eodem,  inquir,  faihtm  eft,  fed  etiam  et  in  i::cparte  mentitus e(i., 
Umquam  per  fallaciam  mendacii  fubrepere  fe  JatiBis  vefirisctnhus  putans. 

Deinde  pontificem  hortatur,  urcommuncm  hanc  cuuiam  propriam  fibi  fa- 
ciat  non  rem  ad  fe  trahendo,    fed  fuum  addendo  fuftragiom  oiicnralium  voris  ,    ur 
lic  imperaior,  qui  dc  fynodo  congreganda  cogitabat,   el  viusbatur  in  Eutycheijiv 
-  Y  3  Bro' 


«74  T3E  ANTIQUA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

propenfus,  judicium  Flaviani  latum  habere.  Confortate  inquit  ,  et  piiflimi  et 
Chrifto  deditiflimi  7wftri  itiiyeratoris  fidern ,  caufa  cnm  eg<:t  jijhmmodo  vejirujoiatio 
atque  defetifione.qnadebeatit  confenfa  proprio  ad  tranquiditatem  et  pacem  cunflii 
■perducere.  Sic  enim  /laerrfis  ,  q-uae  furrexit  et  turbae,  quae  prcpter  eum  faElae 
funti  facillime  dejiruentur  Deo  coorperante  per  vejiras  fdcratijfimas  litteras,  re- 
■movebitur  autem  et  concilium,  quod fieri  diuulgatur,  quatenus  nequaquam  ubiqjte 
{anBiJfimac  turbentur  ecclefiae.  Poflulat  ergo  tantum  Flavianus  ,  ut  obfervat  Que- 
ncllius,  Lsonis  folatium.  nonjudicium,  defcn/ionem,  non  confirmationem,  fcrip- 
tapropria,  non  fynodalia  decreta.  Imo  nihil  aliud  pofiulat,  nifi  ut  pontifex  ad- 
■dens  fuum  fuffragium  fententiae  in  Euiychem  latae,  et  de  illa  refcribens  ad  impe- 
ratorem  ipfum  confirmet,  et  ab  univerfalis  fynodi  convocatione,  quae  tum'peri- 
«ulofa  et  inutilis  videbatur,  abftineat. 

Acceptis  Flaviani  litteris  fanflus  Leo  idera  primumcumeo  fenfit,  rem  ,  de 
•qua  flgebatur,  fynodali  non  egere  trafl:atu.  Verum  poflea  fynodum  fore  haud  inu- 
tilem  arbitratus ,  ad  imperatorem  de  ea  in  Italia  convocanda  fcripfit:  fed  antequam 
ejus  litterae  reddercntur  Theodofio,  jam  tum  iftefynodumindixerat,  namqueLeo» 
nis  litterae  datae  funt  primo  calendas  Junias,  patet  autem  ex  feifione  concilii  trigin- 
<fa  epifcoporum  5.  idus  Aprilis  habita  indiftani  jam  tum  fuifle  fynodum,    fic  enim 

in  ea  loquitur  Meliphtongus,     Pofiulamus  ejus   Tkeodofii  refsrri  clementiae 

praecipue  quia  univerfalem  fijnodum  praecepit  fierii  et  ibideni  Eufebius  Dorylaei  , 
coJiiuro  vos,  inquit,  per  Jantiam  et  confubjiantialem  Tritiitatem  futuro  coHcilioimi'. 
verfali  feamdum  janEiionem  Chri/Ii  amicorum  principum  hoc  negotium  refervari. 

Ex  his,  quae  huc  ufque  diximus,  conftat  primo,  Leonem  non  fibifumpfifTe 
fupremum  judicium  caufae  Eutychis ,  fed  tantum  furfVagium  fuum  addidifle  judicio 
Fiaviani.  Secundo,  eum  nunquam  exiflimatfe  inutilem  fynodum  ob  auQoritatera 
fuae  fedis.  Sed  quia,  inquit  epifl.  33.  ad  Theodofium,  non  talis  qnaejiio  ortaeji, 
de  qua  aut  pojjit ,  aut  debeat  dubitari.  Tertio  illum  ipfum  poflea  pofl  diclam  ea 
de  re  fententiam,  concilium  tamenpoftulafre.  Quarto,  imperatoremnonexifHmaf- 
fe  caufam  Eutychis  a  folo  Leone  retra0.ari  debere,  quandoquidem  antequam  ejus 
fententtam  refciret,  fynodum  indixit.  Quinto,  Eutychem  non  adpellafTe  ad  folum 
Romanum  pontificem  ,  nec  ei  fbli  adpellationem  fuam  detulifie,  cum  eodem  ipfo 
tempore,  quo  queftus  eft  apud  eum  de  Flaviani  fententia,  ad  Diofcorum  etiam 
fcripfcrit,  et  ab  imperatore  obtinuerit,  ut  fynodus  in  oriente  congregaretur. 

Ex  hisetiam  patet  Lapum  Chriftianumgraviter  errare,  cum,  aii,  Eutychem 
idpellationem,  quam  ad  trer  patriarchas  induxerat,  introduxijfe  coram  folo  papa 
Leone  [  nec  eum  tunc  pofiulajfe  generalem  fynodum,  J~ed  cum  omnibus  fuae  adpella» 
lionis  ]olem?iibui  procejjiffe  ad  Jolum  papam. 

Hic,  inquam,  iion  uno  modo  hallucinatur  Lupus,      Pnmo  enim   faifuni 

eft  Eutychem  introduxiflTc  fuam  adpellationera  coram  Leone;  nec  enim  apud  cum 

caufam  adpellationis  egit,  fed  tantum  libellum  querimoniae  ad  eum  mifit.      Secun- 

'    40,  BiuUo  minys  vcriiin^elt,  eumcum  omnibus  proceilifre  ad  foium  ^apam;  nec 

caim 


BISSERTATIONES  HISTORICAE.  Disseit.  II  175 

enlra  Romam  venit,ut  ibi  judicarctur,  nec  Flavianum  ad  caufam  illic  dicendam  cf- 
tarit,  nec  caufam  fuam  folius  Romani  pontificis  fubmifitjudicio;  fed  tantum  ad 
eum  de  injuriis  ,  quas  a  Flaviano  fibi  illatas  putabat,  fcripfit.  Tertio,  eodem  ipfo 
tempore  ,  quo_fcnbebat  ad  Leonem  ab  imperatore  fynodum  pofblavit,  utquein- 
diceretur,perfecit.  CoUigiturex  di£lis,  et  confirmatur  ex  Liberato  diacono  in  bre- 
viario.  Eutijches  ,  inqmt,  petit  Diofcorurh^Alexandrinmi  ey.':jcopum,  nt  quaerat, 
quae  de  illo  atla  funt ,  .et  caiifam  examinaret  et  perfijerct  apud  principem  univerfa- 
lem  /ynodum  fieri,  ut  probaretur  (hoc  eit  eAaminari.:ur)  judiciiim  Flaviani;  fcripfii 
ergo  Diofcorui  Tlieodofo  imperatori,  quia  aliam  fii^ri  j.juodum generalemoportei  et. 
Itaque  dici  porius  deberec,Eutychem  adpelliuionem  fuamapudAlexandrinum  ,  quarn 
apud  Roraanum  epifcopum  perfequutum  cffe.  Revera  autem  adpellatio  fackeratad 
concilium,  et  de  illa  concilium  judicavit.  Sed  quoniam  contra  leges  ecclefiafl-lcas 
fynodus  Ephefina  judicium  tulerat,  fynodum  Ciialcedonenfem  congre!?ari  oportuitj 
quae  ex  aequitate  judicium  tulit,  et  Flaviani  feutentiam  confirmavit,  ac  i^eonis  epL- 
Itolam  probavit. 

Adverfus  haec  opponit  Davidius  S.  Lconem  JiuJicium  tulilTe  de  Eutyche , 
et  fententiam  in  eum  latam  confirmaffe,  ut  fynodi  Cha!:edonenfis  patres  teltantur, 
ita  fcribentes  ad  Leonem,  Eutijckem  pro  impietate  damnatum  fuae  tyrannidisdecre- 
tis  innoxiumfiattiit ,  et  dignitatem,  quae  a  vefira  fanfiitate  ablata  fuerst,  illi  refti- 
tiiit.  Alloquuntur  hic  illi  Leonem,  a  quoproinde  dicendum  eft,  Eutychem  fuille  de- 
jeftum.  Refpondeo,  dubium  non  elfe,  quin  S.  Leo  fufFragio  fuo  Eutychem  dam- 
naverit,  et  pedibus  ierit  in  fententiam  Flaviani  de  dejeftione  Eutychis,  Hinc  con- 
cilii  Chalcedonenft'  patres  dicunt  ablatam  a  Leone  Eutychi  dignitatem ,  quia  proba- 
vit  judicium  fynodi  Conftantinopolitanae  contra  Eutychem  latum. 

Caetera  tum  Davidii  ,  tum  Chriftiani  Lupi  argumeuta  figilktim  excutere 
non  lib&t ,  cum  illorura  fundamenta  abunde  diruta  finr» 

De  caufa  Flavianu 

Flavianus  ille ,  a  quo  damnamm  Eutychem  dixifHus  tn  /ynodo  Epheflna,  qnne 
latrocinium  dicitur  ob  violentlam  Diofcoriet  fautorum  Eurychis,  injufte  dam- 
narus,  ubi  fententiam  in  feaDiofcoro  pronuntiatam  audivit;  hatc  ait,  quae  e.xtant 
tem.  4.  Conc.  col.  305.  ■Kx^ot,n'iu.xi  tn,  hoc  eft,  recufo  te,  et  Hilarius  Romanae  ee- 
clefiae  diaconus,  dixit,  «.ovT^aSiKiTii^ ,  contradicitur.  Sonr,  quilegunt  prarm</ofe, 
adpello  a  te,  fed  hi  verba  graeca  in  alienum  fenfum  traducunt.  Unnm  tamen  ha- 
bent,  quodjopponanr,  nempe  recufationem  judicii  fieri  debere  ante  judicium,  ad- 
pellationem  autem  poft  judicium.  Quod  quidem  verum  eft,  m  obfervat  Quenellius.- 
cum  legitimus  fudex  merito  in  fufpicionem  venit ,  vel  ah  inccmpetente  jidi  .itn  t.aor-' 
natun  at  nifiil  tale  inEphefino  concilio  reperiast  initio  enim  fynodus  ugitime  con-^ 


175  DE  ANTIQUA  ECCLESI.€  DISCIPLINA.' 

^re^ata,  jtijju  principis  alfenjuqiie  pontificis  reciijari  non  poterat.  Reftat  igirur  , 
m  tunc  prlniUm  potuenin  lecuiari  Diofcoius  ejufque  lynodus,  quando  iHe  fibiom- 
uia  vindicans,  innocentem  Flavianum  nullius  criminis,  aut  erroris  conviclum  dam- 
nare  atfgreirus  elt:  ac  proinde  Flavianus  potuit,  tum  temporis  judicmm  ejus  recu- 
fare.  Verum  hujus  lynodi  epifcopi  nulla  recufationis  iftius,  nulla  interceflionis 
Jegatorum  Leonis  ratione  habita  ,  Flavianum  damnaverunr. 

Isautem,  quum  nihil  reHquum  fibi  videret,  libellum  legatis  Leonis  dedit 
adpellationis,  ut  tellatur  ipfe  Leo.  Hac  de  re  conveniunt  omnes,  fed  quaeritur,  ad 
Quem  judicem  haec  adpellatio  interpofita  fuerir. 

Bellarminus,  Davidius,Chrillianus  Lupus ,  etalii,contendunream  effe  interpofi. 
tam  ad  ipfuni  Leonem.  Verum  hos  fuo  lilentio  fatis  revincit  fanclus  Leo  ;  nam  li- 
cet  ille  fuerit  auroritatis  fuae  commendandae  fludiofus,  licet  non  femel  dicat  adpel- 
lationem  interpofitam,  nunquam  dicit  eam  ad  fe  interpofitam.  Nec  ipfe  eamadmi- 
fit,  aut  ejus  judicandae  poteftatem  fibi  arrogavit  ;.  quin  imo  neceflitatem  fynodi 
generalis  convocnndae  deduxit  ex  adpellatione  Flaviani,  ficex  cpirtola  59.,  ut  quiaet 
nojiri,  inquit,  fideliter  reclamarunt ,  et  etfdem  libellum  appellationis  Flavianus  de- 
ditpeneralemfijnodHmjubcatisintraltaliamcdebrari  ....  convenientibtisutique 
orientalitm  provinciarum  epifcopis;  et  epiftola  40.  Omnes ,  inquir  Leo,  partium 
niiftrarum  ecclcfiae ,  omnes  manfuetudini  vejirae  cum  gemitibm  et  lacrimis  fiipplicant 
facerdotes,  ut  quia  et  nojiri  fideliter  reclamarunt ,  etc.  ut  llipra.  Quid  neceire 
fuiiret  fynodum  petere  ob  adpellationem  Flaviani,  fi  quidem  illa  non  ad  fynodum, 
fed  ad  lleonem  incerpofita  fuiiTer. 

Opponit  primo  Chriftianus  Lupus  haec  Leonis  verba  i^quam  autem  pojl 
adpellationeminterpofitam  neccjfario  id  poftidetur,  canonum  Nicacae  /labitorum  re- 
flantur  decreta.  Inteliigens  his  verbis  Sardicenfes  canones,  quorum  unum  (iib- 
netlit  epiftolae  fuae  ;  fcd,  inquit  Chriftianus  Lupus,  canones  6ardicenfes  ftabiliunt 
adpellationes  ad  Romanum  pontificem. 

Refpondeo,  fententiam  Lupi  his  verbis  jugulari,  necnon  probari  canones 
Sardioenfes  pzrperam  ab  ipfo  intelligi.  Quid  enim  ex  his  concludit  Lco,  Cbi  foli 
poteftatem  dfe  retraQandi  Romae  judicii  ?  Nilminus,  unum  hoc  infert  poft  ad. 
pellationem  Flaviani  convocandam  efte  fynodum. 

At  inquies  ,  in  canonibus  Sardicenfibus  nullius  adpellationls  fit  mentio", 
praeterquam  ad  Romanum  pontificem:    ergo  S.  Leo  (enfit  Flavianum  ad  fe  adpel- 

laffe.  ^.       . 

Refpondeo,  Leonetfi  non  adducere  Sardicenfcs  canones,  vt  probet  appella- 
tionem  Flaviani  legitimam  effe,  fcd  ut  oftendat  poit  appellationem  ejus  neceflariam 
efFe  f\nodum.  Hoc  autem  optime  ex  Sardicenfibus  canonibus  colligitur,  qui  ju- 
bcnt  in  cafu  adpcllationis  fieri  novam  fynodum,  et  iterari  judicium.  Hac  tantum 
de  caufa  Sardicenfes  canones  allegar.  Hinc  in  eo  canonc,  qui  graece  refertur  in 
hujus  epiftola,  quique  videtur  effe  quarrus  Sardicenfis,  non  fit  mentin  Romaniepi- 
fcopi,  fcd  {antum  novi  judicU  redintcgrandi ,  quum  cpifcopus  depofitus  fucrlt  con. 

tefta- 


DISSERTATIONES  HISTORIC^.  Dissert.  11.  177 

teflatus  fe  inique  judicatum  effe.  Quod  argumentoefl,  Lconem  canonem  hunc  eo 
tanrum  coniilio  iuudalTe,  ut  ex  eo  inferret  fynodum  e/re  congregandam  ,  non  ut 
probarecadpellationem  Flav.ani  ad  fe  faftam  fccundum  formam  Sardiccndbuscano- 
nibus  praefcriptnm  ,  effe  judicandam. 

Urget  idem  Lupus.  Ij  epiflolis  41.  42.  6^45.  ejufdem  Leonis  colligitur, 
Leonem  irntum  habuiffe  latrocinii  Ephefini  decretum,  et  Flavianum  femper  pro 
epifcopo  habuifTe;  unde  haec  concludic.  Admittit,  mquit,  Flaviani  adpellationem , 
ipfim  reve/ht  epifcopdtu,  firmat  in  epifcopali  ad  omnes  ecclejias  communione,  ejut 
adpellatiom  dat  effeilumfujpenjivum. 

RefponcJeo,  Leonem  merito  judicium  latrocinii  Ephefini  irritum  habuiffc  , 
quippe  quod  per  vim  latum  fuerac  in  innocentem  Flavianum,-  at  non  propterea 
concludi  poffe  adpellationem  a  Flaviano  ad  Leonem  interpofiram ;    nec  enim  uilum 
fpecialejudicium  tuUr,  fed  quandoquidem  ea,  quae  gefla  fuerant,  per  vim ,  etcon- 
tra  ius    fafque  geita  effe  intelligebat,  popofcit  a  Theodofio  epiftola  40.,     ut  om- 
nia  in  eo  Itatu  effe  juberet,  in  quo  fuerant  ante  omne  jndicium,   donecmajor  exto- 
to  orbe  Jacerdotum  numerus  convocaretur ,  quoniam,  ut  inquit  Epiftola  45.    ea  auae 
in  Ephefo  contra  jujiitiam ,  vel  canonim  difciplinam  per  unius  hominis  impudentiam 
gcjla  erant  nulla  catholicae  fidei  ratio  rata  ejfe  permitteret.     Nec  caufam  Flaviani 
ventilavir,  aut  reveltivit  eum  epifcopatu,  a  quo  eum  non  excidiffe  certum  fuerat  , 
quia  judicium  erat  per  vim  latum  ,  nulla  ratione  recufationis  Flavianiaut  interceffio- 
nis  legarornm  habita.     Hinc  nullum  dubium  effe  poterat,  quin  Flavianus  ab   om- 
nibus  epifcopis  eflet  fufcipiendus  in  communionem,  et  quin  judicium  in  111  um    la- 
tum  non  modo  fufpendendum  effet ,    fed  eriam  pro  nullo  arque  irriro  habendum. 
Hinc  Hilarius  diaconus  in  epiflola  ad  Gallam  Placidiam  ait,    non  modo  papam  , 
fed  et  omne  occidentale  conciiiumreprobavifTe,  cmnia,  quae  in  Epfiefo  contra  cano~ 
nes  ,  et  pcr  odia  faecularia  a  Diofcoro  epifcopo  ge/ia  fuerant,  et  nulla  ratione  inoc- 
cidentis  partibusjujcipi  pojfe,  quae  perpotentiam  praediEii  Diofcori  nonfinelacfione 
fidei,  etpraejudiciofanBiJftmiviri,  innoxiique  commijfa  fint.Non  refcidit  itaque 
Leo  judicium  Ephefini  latrocinii,  fed  reprobavit,  ut  irritura  et  contra  canones  ge- 
ftum. 

Opponit  fecundoChriflianus  Lupus,  cpiftolam  Valentlnianl  imperatoris  ad 
Theodofium,  in  qua  haec  habentur.  Quatenus  beatijfimus  Romanaecivitatisepifco' 
pus,  cui  principatum  facerdotii  fuper  omnes  antiquitas  contulit ,  locum  habeat  ac  fa- 
cultatem  de  fide  et  Jacerdotibus  judicare  ....  Hujus  enim  rei  gratia  fecundum  fo. 
lemnitatem  conciliorum,  et  ConfiantinopoHtanus  epifcopus,  eum  per  libeilos  adpella- 
vit  propter  contcntionem,  quae  orta  eft  de  fide,  huic  itaqtte  poffulanti  et  conjuranti 
falutem  mfiram  communem  annuere  non  negavi,  quatenus  ad  tuam  manjuetudinem 
meam  petitionem  ingererem  ,  ut  praediEius  facerdos  congregatis  ex  omni  orbe  reli~ 
quis  facerdotibus  intra  Italiam,  omni  praejudicio  Jubmoto,  a  principio  omnem  cau~ 
fam,  quavertitur  follicita  ratione  cognnfcens  fententiamftrat ,  quam  fides  et  ratio 
divinitatis  expojcit. 

Z  Refpon- 


%7«  DE  ANTIQUA  ECCLESI-ff  DISCIPLINA 

Refpondeo  primo,  hoc  Valentlniani  fcriptum  a  Leone  videri  diftatum,  nec 
proinde  mirum  elfe,  fi  '  •  gratiara  pontificis  lic  confetluiTi. 

Rcfpondeo  fccundo,  hic  nihil  haberi,  quod  probet  Flavianum  ad  folum  Leo- 
nem  adpellafFe,  imo  ex  his  colligi  Fiavianum  ad  omnium  occiJentalium  judicium 
provocaffe:  quod  difertius  exponit  in  htteris  fuis  ad  Theodofium  Gaila  PlacidiaVa- 
lentiniani  mater:  Nonenim,  inquit,  modicum  detrimeutnm  eji ,  qifodfides pertiirba' 
ta  fit  ad  arbitrium  uniui  /tominii,  qui  in  ftinodn  Eplieiinae  civitatis  odivm  etconten- 
tiones  potius  exercuilje  narratur ,  militum  praejentia  et  metu  impetcns  Confiantino' 
politanae  civitatis  epifopum  Flavianum,  eo  quod  tihetlum  ad  ap^Jloticam  jedem  mi- 
ferit ,  et  ad  omnes  epijcopos  iilarum  partium  per  eos,  qui  direfii  fuerunt  ad  conci- 
lium.  Nae  caecos  oportet  efle  eos,  qui  poft  tam  apertum  teftimonium  contendunt 
libellum  adpellationis  Fiaviani  fuiffe  ad  folum  Leoncm  papam,  non  ad  concilium. 
Porro  ex  hac  epiftola,  quae  graeceextat,  fupplendum  illud  eit,  in  altera  cjufdem  Pla- 
cidiae  ad  Pulcheriam,  cujus  verfi(jnem  tantum  habemus,  hoc  in  loco  meudofam  ,  fic 
fe  habet:  ut  omnibus  antiquis  permanenttbus  ad  apojiolicae  fedis ,  inquaprimus  apo' 
fiolorum  Pctrus ,  qui  etiam  elaves  regui  coele/iis  facerdotii  principatum  tenuit , 
epifcopatus  caufa  mittantur.  Haec  Epiltolae  verba  omnino  corrupta  funt,  etfenfu 
plane  vacua,  Reftituendus  geauinus  textus  ex  alia  Placidiae  epiflola  ad  Theodo- 
fium,  quarum  eadem  efl  fententia,  ut  fecundum  formam  et  definitionem  apojiolicae 
fedis,  quam  et  nos  tanquam  praecellentem  veneramnr  infiatu  facerdotii ,  illaefo  ma- 
nente  per  omnia  Flaviano  ,  ad  concilium  apojioticae  fedis  judicium  tranfmittatur. 
Pstit  ergo  Placidia  judicium  tranfmitti  non  ad  folam  fedem  apoftolicam ,  ledadcon- 
cilium  liujus,  ad  quod  proinde  provocarat  F.'avianus. 

Refpondeo  tertio,  quod  etiamfi  daretur  id ,  quod  falfum  cfl  Flavianum  ad 
Leonem  adpellade;  ex  ditlis  jam  conflar  non  a!io  fine,  aut  concilio  libellumadpel- 
lationis  eum  dedide,  nifi  ut  ejus  opera  obtineret,  ut  in  concilio  univerfali  caufa 
ejus  retraftaretur ;  et  fic  inteliigendus  videtur  Liberatus,  cum  ait  Flavianum  dam- 
narum  fedem  apoflolicam  per  ejus  legatos  appellaffe,  hoceft,  confugifre  ad  eam 
fedcm  ,  ut  ejus  opera  fynodum  obtinerer.  Adde,  quod  aliud  eft  fedes  apoflolica, 
aliud  Romanus  pontifex,  cum  nomine  fedis  apoftolicae,  non  folus  intelligatur  pa- 
pa,  fed  cum  eo  epifcopi  provinciarum  fuburbicariarum,  qui  ad  ejus  concilium 
conveniebanr. 

Opponit  tertto  Chriflianus  Lupus  Domni  Antiocheni  abdicationem,  etMaxi- 
mi  ordinationern  fallam  in  latrocinio  Ephcfino,  quae  idcirco  non  efl  refciffa,  quia 
Romanus  pontifex  Leo  cum  eo  communicarat. 

Ad  iftud  exemplum  refpondeo  ,  Domnum  fuifTe  damnatum  a  latrocinio 
Ephefino,  ut  probat  Quenellius  in  differtatione  de  caufa  Domni ,  et  in  ejufdempau- 
lopro  mortuilocumpofthaecorclinatumfuifTeMaximum.  Quidadifla  fanftus  Leo 
et  fynodus  Chalcedonenfis?  Domnum  reftituerc  non  poterat ,  utpote  jam  mor- 
tuum;  nihil  ergo  impediebat,  quominus  Maximi  ordinationem  ratam  haberet  pro 
bono  pacis.     It«(jue  faifum  eft  Leonem  caeteros  cpifcopos  reveftivifre ,  hunc  non 

itetn 


^DISSERTATIONES  HISTORIC^.  Dissert.  n.        xj^ 

Item;  generatim  enim  petiit,  ut  omnia  in  eo  ftatu  manerent,  in  quo  erant  ante  fy- 
nodum  a  Diofcorocelebratam  ,  nec  unquara  Domnum  ab  ea  lege  excepit,  fed  cum 
ille  mortuus  foret,  etin  cjus  locum  ordinatus  Maximus;  S.  Lco  iftum  non  fecus  ac 
Anatolium  in  communionem  fufcepit.  Faftum  Leonis  confirmavit  fynodus  Chal- 
cedonenfis,  et  Ma.\imi  ordinationem  ratam  habuit.  Ex  quibus  intelligerc  cl\,  non 
folum  pontificem  retraftaffe,  aut  judicafTe  caufam  Maximi,  fcd  eum  privatim  pro 
bono  pacis  Maximum  in  communionem  fufcepifle,  non  fecus  ac  Anatolium  ,  et 
utriufque  ordinationem  ab  univerfa  fynodo  Chalcedonenfi  fuiile  confirmatam ;  fed 
de  caufa  Dorani  plura  dicemus  abbi. 


De  caufa  Thcodoriti. 

Theodoritus  epifcopus  Cyrl,  qui  caufae  Joannls  acerrimus  fautor   fuerat,  et 
Eutychis  ac  Diofcori  fententiae  infenfiffimus   habebatur:  in  fynodoEphefina 
Diofcori  abfens  ,  imo  et  ade/Fe  litteris  imperatoriis  prohibitus,  damnatus;  quopoft 
hanc  fententiam   nifi  ad  occidentales  confugeret,    non  habebat.      Imperator   enim 
Pfeudofynodi  fententiam  tuebatur  Domnus  Anriochenus  a  Dtofcoro  illeflrus  Flaviani 
damnationi  confenferat ,   et  ipfe  poftea  fuerat  ab  eadem  fynodo  damnatusFlaviaiuis 
Conflantinopolitanus  fupremum  diera  obierat:    omnes  ferme  orientales  confentie- 
bant  fententiaeinFIavianumlatae,   Quisigitur  dubitarepofl^it,  quin  tumTheodoritus 
appellaturusfueritadRomanumpontificem,  fipoteflatem  illehabuifl"etadmittendarura 
adpellationum  ex  oriente,  Jet  retrailandarunri  caufarum  ,  quae  ad  epifcopos  Ipeciant. 
Hinc  adpellationum  iflarum  patroni  non  dubitant  alferere ,  adpellationem  inierpofitan» 
aTheodoritoad  Romanumpontificem  aiudicioIatrocinilEphefini.  Atquam  leviter  id 
afferant,    docet   ipfa  Theodoriti  epiflola  ad  Leonem,  in  qua  ne  verbulum  quidem 
occurrit,  quo  probari  queat  eum  adpellaffe,  quin  imo  contrarium  ex  ea  colligitur. 
Primum  igitur  in  ea  fidem  fuam  exponit,  docctfe  inauditum  et  abfentem  damna- 
tum,  pontificis  opem  et  confilium  implorat;    expeO;are  fe  dicit  apoftolicae  fedis 
»},ti?)ov,  hoceft,  calculum  et  confilium,    non  autem  x.^itk^iov,    hoc  efl,    judicium  , 
utfcilicetab  eo  doceatur,  an  judicio  Diofcori  fliaredebear,   quod  ipfum  fic  exponit  : 
Ante  omnia  autem  rogo,   ut  fciani  a.  vobis,  an  injujiiie  kuic  depofitioni  oporteat  ac- 
qiiiefcere,  annon,  vefiram  enim  expefio  fententiam;  et  Ji  judicatis  me  ftare  di-bere 
alferitis,  flaho.     Non  petit  igitur  Theodoritus  a  Leone,    ut  judicium  in  fe  latum 
retraclaret,  et  juridicam  fcntentiam  de  caufa  fua  ferret;    fed  tanrum  ut  confilium 
daret,  num  fententiae  Ephefini  judicii  licet  injuftae  flare  deberet,  an  potiusadcon- 
cilium  occidentalium  provocare.     Et  hac  in  re  opem  atque  auxilium  Romani  ponti- 
ficis  implorat.     Confkt  id  ex  epiflola  ejufdem  eodem  tempore  fcripta  ad  Renatum 

Z  a  Ro. 


iSo  DE  ANTIQUA  ECCLESI^     DISCIPLINA 

Romanum:  Hac  igitur,  inquit,  de  caufa  titam  oro  fanElitatm  ,  ut  perftiadeai 
Janiiijfmo  ac  bcatijj^mo  archiepijcopo,  ut  apoJloUca  utatiir  aiitoritate,  et  praecipiat 
ad  vejiriim  convocare  conciliiim.  Et  in  epiltola  ad  Anatolium,  petit  caufam  fuam 
examinari  non  a  folo  Romano  pontifice,  fed  ab  epifcopis:  Magnitudincm  tuam  , 
inquit,  obtefior  lianc  a  ViSl,re  Augufh  gratiam  petas  ,  ut  iti  occidentem  veniam  , 
ibique  a  Dea  chariffimis  epijcopis  judicen  at  Jivelmiuimum  afidei  regula  defie.^ere 
videar ,  in  medium  viaris  profundum  dejiciar.  Et  epiftola  i^ij.  adeumdem:  Ad 
haecDeodilec^amillorumfHblimitatemobfeJiaminiy  ut  recle  in/litutis  finem  impo- 
nant.  Idemhabet  in  Epiftolis  139.  et  140.  ,ex  quibus  conibt,  Theodoritum  non 
adpellafle  ad  pontificem  Leonem,  fed  lantum  ab  eo  confihum  et  implorafTe,  acpe- 
tiiffe  ab  imperatoribus,  ui  in  conciiio  occideniahnm  judicaretur. 

Quid  deindegeflum  fuerir,  inquiramus ,  contendit  ChriliianusLupus  Theo- 
doritum  a  Leone  fuiffe  reititutum  et  reveftitum  epifcopatu,  idque  probare  conatur, 
tum  ex  epiftola  Leonis  93.,  ubi  haec  aii.  Deus  nii[ier,ciijus  invincibiUs  veritasab 
omni  haerefeos  macula  mundum  te  fecundum  apo/iolicae  Jedis  judicium  demunjiravit: 
tum  ex  fynodi  Chalcedonenlis  aftis,  in  quibus  Theodoritus  dicitur  redditus  epifco- 
patui  a  Leone.  E  contra  Pafchafius  QueneHis  obfervat  et  probat  ex  his  minimecol- 
ligi,  aiiquod  fpeciale  de  reftitutione  Theodoriti  judicium  a  Leone  emiffum,  fed  fo- 
lummodo  Leonem  communionem  cum  eo  non  abrupifTe  ob  decretum  latrocinii 
Ephefini  ,  quod  plane  irruum  erat.  Necenim,  inquit,  aliter  S.  Leo  Theodoritum 
auam  Flavianum  et  alios  refiituit  ,  petens  Jalicet,  ut  cun^a  in  eodem  (iatu  ejjent  , 
in  quo  fuerant  ante  omne  judicium,  donec  major  ex  toto  orbe  facerdotum  numerus 
tongregaretur.  Et  certe  judicium  Leonis  in  gratiam  Theodoriti  latum,  nihil  aliud 
fuiffe ,  quam  Htteras  communionis  ,  conflat  ex  fententia  legatorum  ipfius 
Leonis  aft.  ^.  Concilii  :  Tlieodoritnm  ,  inquiunt  ,  (anBifpmus  ac  beatiffi- 
mus  tmiverfae  ecclejlae  epifcopus  tirhis  Romae  Leo  dudum  in  communionem  fuf- 
tepit ;  ficiit  litterae  ab  eo  ad  nojiram  humilitatem  direflae  tefiantur  ,  etc. 
Hi  certe  non  omififFent  decretum  fynodale  a  Leone  laium  in  gratiam  Theodoriti,  fi 
quod  ejusmodi  fuiffet,  nec  folam  communionem  allegafTent.  Licet  autem  fynodus 
ob  iflam  communionem  Theodoritum  in  fuo  confefFu  invitis  Aegyptiis  federe  paffa 
fuerit,  non  tamen  arbitrata  eft  eum  aIiqi;o  judicio  fuiffe  purgatum.  Sed  caufam 
ejus  refervavit,  et  interim  hunc  tum  ob  communionem  ejus  cura  Leone,  tum  ob 
iuflum  imperatoris  admifit.  Sic  enim  pronuntiant  judices,  prapjudicium  ex  perfona 
reverendifjimi  epifcopi  Theodoriti  nulli  generabitur,  refervata  pofl  haecomni  accuja- 
iione,  et  vobis  et  illi,  et  quae  invicem  exercere  volueritis.  Cum  igitur  ea,  quaegra- 
▼iora  videbantur,  in  concilio  examinata  funt;  de  caufa  Theodoriti  quaefitum  eft 
aft.  8-  in  ea  Theodoritus  veluti  in  medium  prodiit,  dixiique  fe  preces  obtuliffe  im- 
peratori  et  libellos  Romano  poniifici,  quibus  fcilicet  ut  antea  obfervavimus,  pete- 
bat  caufam  fuam  exnmlnari  in  fynodo  et  fidei  fuae  rationem  reddebat:  poflulavit,  ut 
Klegercntur ;  at  fynodi  patres  hoc  unum  ab  eo  petierunt,ut  anathcmatizaretNefto- 

yium 


DISSERTATIONES  HISTORICAE.  DtssrRr.  11.  igi 

rium  cumque  id  feciffet  Theodoritus,  et  dixiflet  fe  fubfcripfifTe  Leoiiis  epifiolae,  juo 
.dices  pronuntiarunt,  omnem  jam  de  illo  dubitationem  effe  fublatam,  cum  anaihema 
dixerit  Neftorio,  a  Leone  fufceptus  fit,  et  fidei  definitioni  confenferit,  fupereffe 
tantum,  ut  fynodi  fcntentia  ecclefiam  fuam  recipiat^  ut  fanQus  Leo  archlepifcopus 
judicavit  i^iKxluinv,  hoc  eft  juftum  et  aequum  efTe  cenfuit.  Tum  omnes  epifcopi  ac- 
claraaruiit  Theodoritum  digrium  effe  fede  fua,  et  finguli  deinceps  fufFragium  tuFe- 
runt  de  ejus  reflitutione,  ac  demum  judices  pvonunuarunt  fecuiidtim  decretum  fanEli 
concilii  Tlieodoritus  fan&ijjimus  epifcopus  ecclefiam  civitatis  Ci/ri  recipiat.  Conftar 
ergo  Theodoritum  non  effe  judiciaH  decreto  reftitutum  ante  judicium  univerfaiis 
fynodi,  quamvis  nec  fanftus  Leo,  nec  Maximus,  nec  Anatolius,  nec  denique  orieu- 
lalium  ullus  commumonis  nexum  cum  eo  abruperit:  atque  ideaillum  ad  concihum 
admiferunt  ante  judicium  de  caufa  latum.  Ex  diftis  liquet,  primo  probari  minime 
poffe  Theodoritum  ad  Leonem  appellafTe.  Secundo  illum  non  fuiffe  reflirutum  a 
Leone  vi  alicujus  decreti  aut  judicii,  fed  tantum,  fufceptum  in  communionem.  Ter- 
tio  hujus  caufam  plene  integre  difcuffam  in  fynodo  Chalcedonenfi,  eumque  in  ilia 
poft  anathema  diflum  Neflorio  ab  dmni  fufpicione  haerefeos  liberatum  et  fedi  fuae 
penitus  redditum.  Quae  quidem  tria  oranes  omnino  Chriftiani  Lupi  de  Theodo* 
rito  coramentationes  evertunt, 

J)t  Eutherii  Thijanenfir  ef  Ffelladii  Tarfenfir  epiffola  ad  Xiptm  ,  necnon  de  Eutij- 
chianai  appellationis  libello  ad  Leonemy  quae  nionumenta  Lupo.  objletricante 
prodeunt  in  lucem. 

Huc  usque  nihil  ferme  objecit  Lupus,  quod  non  fuerit  ab  aHis.  dccantarum ,  at 
fub  finem  libri  fui  duo  monumenta  profert  haftenus  ignota^  quae  caufae  fuae 
non  parum  favere  gloriatur. 

Primum  efl  epiflola  Eutherii  Thyanenfis  et  Helladii  Tarfenfis  ad  Xifium  fcrih 
pta,  quam  latine  ex  manufcripto  codice  cardinalis  Cafanarae  defumpfit,  in  quo  ma- 
nufcripto  ja^lat  fe  Lupus  plusquam  ducentas  orientaHum  litteras  invenifFe,  plurimum 
illuftrantes  aOa  Ephefini  conciHi  et  Chalcedonenfis  hattenus  ignotas,  quas  prope- 
diem  fe  in  lucem  emifrurum  efiTe  fpopondit,  quod  et  poftea  fecit  atque  utinam  noii 
modo  latinam  iffarum  epiftotarum  verfionem ,  fed  et  graecum  haberemus  textum,, 
ex  iis  forte  aliquid  lucis  horum  temporum  hifloriae  accederet.  Sed  ur  de  aliis  nihil 
dicam,  epiflolam  Helladii  hic  ab  ipfo  relatam  valde  dubiam  effe  adfirmo..  Haec 
enim  ampuHata  eft,  naeniis  ac  fabulis  piena,  ejusque  tum  fentemiae  tum  veiba  im- 
poftoris  ignoraiuiam  et  flupidirarem  arguunt.,  Sicautem  incipit;  Multam  providem- 
tiam  per  fingxda  tempora  faciens  dnminus  Chrifiury  alio  tempore  alia  praeparavit 
luminaria  ad  eornm  ducatum,  quz  bonae  funt  voluntatis  confunflionemque  contrario- 
rtim  ....  ficut  etiam  jub  illo  amore  Pharaone  beatum  Mnyfem  contra  ^annes  et 
Minmbre  et  Juper  Simonem  Petrum  bene  orientem  ;  fie  et  contra.  eos,.  qui  mmc  infur'^ 
"   .  ,  Z  3,  resce. 


,{1  DE  ANTIQUA  ECCLESIjf:  DISCIPLINA 

rexerunt  tuam  prottdit  fanEiitatem ,  per  quam  bonae  fpei  fumus  ct  nos  quod  orbit 
terrarum  abAegyptio  liberetur  errore,  Qui  Moijfes  cxijiens  omnem  quidem  Aeg\jptum 
vercuties;  falvabis  vero  omnem  Ifraelitam  populum  orthodosum:  igitur  contra  ve* 
ritatem  multis  millibus  gejlis  et  mundijfma  ortodoxiac  margarita  multas  concipiente 
inimicitias  et  quantas  nuila  unquam  tradit  hifforia  ....  nojirum  quidem  efi,  qui  tri- 
plices  multiplicesque  patimur  tempefiates  et  pene  inpyratas  incidimut,  ad  eum  cla- 
niare,  qui  aDeoproducius  ejl  gubeniator.  eumque  pro  amore  veritatis,quantumpoJft» 
bile  eji,  edocere;  tuae  autcm  gratiae  fapientiaeque  e[l,  non  defpicereneque  transcur- 
rere  Inijusmodi  quaejliynem  tainamque  caufam,fed  et  perfcrutari  cum  dileEiione  boni 
laboris  et  imponere  emendationem  cum  tota  con(iantia.  Quis  ifthaec  legens  non  fatis 
incelligtt,  haec  elfe  recencLoris  cujusdam  Itali  figraenta,  quae  a  Graecorum  fententia 

longiilinie  abfunt. 

Pefnt  idem,  et  olim  fi  quidem  faepius  jam  ex  Alexandria  Jiaereticis  ziza- 
niis  infia-gentibus  fufficit  vejira  apofhlica  fedcs  per  univerfum  tempus  illud  ad  men- 
dacium  convincendum  impietatemquc  convinccndam ,  et  corrigenda,  quae  neceffarium 
fuit,  muniendumque  orhcvi  terrarum  ad  gloriam  Clirifii  tum  jub  illo  terbeato  et 
jnter  JanBos  habendo  Damafo  quam  fub  pluribus  aliis  gloriofis  et  admirabilibus. 
Quaero,  quandonamDamafiiiictaliipontifices  emergentia  cj:  Aegypto  haerefeos  zlzania 
convicerint  et  reprefferint.  Duo  exeinpla  profert  ChriftianusLupus  Petri  Alexandrini 
«  Ma.ximi  Cynici  ui  putat  appellaiiones.  Atqui  neuter  appelJavit,  neuter  reftitu- 
tus  ell  a  Damafo,  fed  ille  a  populo  receptus,  hic  ab  Alexandrino  epifcopo  ordina- 
tus  antiftes  Conftantinopolitanus  receptus  minime  eft.  Adde  quod  in  neutrius  cauft 
de  zizaniis  hacrcfeos  agcbatur,  et  ideo  imperite  in  exemplum  adducitiir.  Videtur 
impoltor  ad  Arii  caufam  fpetlare,  fed  illa  praetcrquam  quod  non  cft  comprcffa  Ro- 
mani  pontifieis  autoritate,  nihil  ad  Damaium  fpeflat,  qui  poft  e.\tlnclum  Arium  fu- 
fcepit  pontificatum.  Hoc  autem  impoftoris  opus  effc  arguum  haec  verba:  tam  fub 
illo  ter  heato  et  intcr  janBcs  hahcndo  epifcopo  Damafo  , .  quam  (ub  phtribus  aliis  glo- 
riofu  et  admirabilibus.  Qui  funt  lili  gloriofi  etadmirabiles  pontifices,  qui  poft  Da- 
roafum  usque  ad  Sixtum ,  hacrelim  ex  Aegypto  nafcentem  compreiferunt.  A  Da- 
mafofldSixtum  fexfunt  tantum  pontifices,  quibus  cum  Aegyptiis  nulla  de  fide  dimi- 
catio  fuit.     Vidctur  impoftor  ad  ea,  quae  pontificatum  Six,ti  fecuta  funt,  attendi/re. 

Verum  epilogus  cjusdcm  epiitolae  non  minus  facetus  eft,  fic  fc  habet,  haec 
pauca  de  plurimis  cum  multa  ahhreviatinne  confcripfmus  fcicntes,  quod  horum  malo' 
rum  nimietas  non  folumjcremiae  lamentationihus  dignafit,  fed  et  tmiverfam  tragoe- 
diam  hiperaverit.  Haec  ec  alia  (.•iusinodi  ab  fpifcoporum  graTitatc  aliena  funt  ct 
recentioris  cujusdam  nugamenta  cfrc  potius  vidcnrur. 

Verum  quidquid  i  t,  ctiaii.fi  iithaec  epiftola  effet  cxtra  omne  dubium,  nihil  ta- 
•men  cx  ca  poHet  Lupus  inferre.  nec  cuim  ilii  provocant  ad  Komanum  pontificcm  a 
iudicio  in  l"e  lato,  fed  fantiim  '•■|us  opem  implorant,  cujus ,  inquit,  rei  gratia  et 
nos  praefumimus  has  fuppiicatfnies  off.  ■  <,  :■/  adjuvetis  orbcm  tcrranim  ct  in  illa 
varte  nuac  errat  et  in  lila,  qua-  t-vu^af  •':  ■'(iiiiet,  ct  in  fine,  rogamus  vero  et 
^       '  ^  fanais 


DISSERTATIONES  HISTORIC^.  Dissert.  II.  183 

fanBii  ttiae  .eligiofitatis  provolvimur  pedibus,  ut  mauum  porrigas  faltiiarevi  et  au- 
feras  mtindi  naicfragiim  ,  omniiimqiie  korum  inquifttionem  jiiheas  fieri  et  his  illicitis 
aoele/iem  fuperduci  correEiionem.  Petunt  ergo  tantum  auxilium  et  opem  Romani 
pontificis ,  non  autem  ejus  de  fua  cauia  judicium. 

Alterum  monumentum  ibidem  a  Lupo  prolatum  efl:  epiftola  Eutychis  ad  Leo- 
nem  fcripta,  poftquam  damnatus  eft,  quae  quidem  Lupo  non  parum  obeft,  et  ca, 
quae  de  Eutychis  negotio  a  nobis  fupra  dicla  funt,  mirum  in  modum  confirmat. 

Ex  ea  enim  coUigitur  Eutychem  ad  Leonem  confugide,  non  quidem  quafi  ap- 
peUsntem  ad  judicium,  ut  reftitueretur,  fed  tantum  poftulantem,  ne  propter  fenten- 
tiam  in  fe  latam  a  communione  epifcnpi  Romani  removeretur.  Ohfccro,  inquit  poft 
expofitam  fidem  fuam,  nnllo  mi/ii  judicio  faBoex  iis,  quae  per  infidias  contra  me  ge- 
fiafiiHt,  quaevifa  vobis  fuerit  Juper  fidem  proferrefententiam  etniillam  deinceps per~ 
mittere  a  faLiiofis  contra  me  fntentiam  proceJere,  et  non  excuti  et  eximi  de  nuviero 
orthodosorum  eum,  qui  in  continentia  et  charitate  feptuaginta  annos  vitam  peregit, 
ita  ut  in  ipfo  esitu  vitae  naufragium  patiatnr.  Rogat  ergo  Leonem  Eutyches,  ut 
fe  pro  orthodoxo  habeat:  nec  ob  judicium  Flaviani  a  communione  fua  removeatur. 
At  ne  verbo  quidem  fignificat  in  hac  epiftola  fe  appellare  aut  appeljafre  Romanum 
pontificem.  Huc  tamen  trahere  conatur  Lupus  haec  verba :  Rngabam,  ut  innotefce- 
rent  ifia  fanflitati  veftrae,  et  quod  vobis  videretur,judicaretis,  omnibus  modis  me 
/equuturum,  quae  probajfctis. 

Verum  his  verbis  appellaiionem  non  contineri  docet  Bafilius  in  fynodo  Con- 
ftantinr.poHtana  aft.  i.  concil.  Chalcedon.  col.  244.  tom.  4.  conc.  Scio,  inquit,  quia 
dixit  religiofus  archimandrita  Eutyches,  fi  praeccperint  mihi  patres  Romanus  et 
Alexandrinus ,  dico  hoc  ipjiim,  hoc  autem  non  quafi  appellans  dixit ,  fed  dicens  non 
fum  aufus  dicere  propter  patres.  Itaque  gratias  habemus  Chriftiano  Lupo,  qui  no- 
bis  fubminiftravitepiftolam  illam  Eutychis  ad  Leonem,  cum  ex  ea  conftet  Eutychem 
libellum  appellationis  non  dediUa  ad  poniificem,  fed  tantum  ab  eo  petiifiTe,  quid  ille 
de  fideincarnationis  fentircr,  pollicitus,  ie  confenfurum  hs,  quae  probafiTet. 

De  caiifa  ^oannis  Talaiae,  nec  non  de  exempUs  judiciorum  ecclefinfiicorum  apud 
Graecos  iisque  ad  diuifionem  orientalis  et  occidentalis  ecclefiae. 

Huc  usque  Chriftianum  Lupum  et  alios  ejusdem  cC^  ipfo  fententiae  aggreffi  fu- 
mus ;  nunc  etiam  cogimur  ab  ipfomet  Marca  diftentire  in  caufa  Joannis  Pa- 
triarchae  Alexandrini,  quem  Petrus  Mongus  jubente  imperatore  Zenone  et  confcn- 
tiente  Acacio  Conftantinopolitano,  epifcopatu  deturbavit.  Ule  ejeftus  Antiochiam  ad 
CalendionemAntiochenum  perrexit,  et  fumptis  ab  eo  interceftionis  litteris  adRoma- 
numpontificem  appellavit,  Romamque  profugit  ad  Simplicium  tum  temporis  hujus 
urbis  epifcopnm,  eo  mortuo  Romanae  ecclsfiae  epifcopatum  anno  483.  fortitus  eft 
Clemens,  qui  legatos  Vitalem  et  Mifenum  ad  Zenonem  mifit,  quibus  in  mBndatis  de- 
dir,  ut  peterent  conciUum  Chalcedonenfe  confirmari,  Petrum  Mongum  exturbarj, 


^J4  ^^E  ANTIQUA  ECCLESI.^  DIStfPLf N A 

«t  Acaclum  Romam  mltti,  adjiciens,  ut  Acacium,  ni  fponte  Romam  properaret,  ad 
dicendam  caufam  citarenr. 

llli  vero  nihil  eorum,  quae  in  mandatis  habebanr,  perfecerunt,  fed  cum  Acacio 
communicarunr,  pailique  funt,ut  Peninomen  in  dypricis  pubh"ce  recirarciur.  Quam- 
obrem  hi  in  fynodo  Romae  tum  habita  accufati  a  communione  fufpenfi  funt.  In 
eadem  fynodo  fententia  cxcommunicationis  in  Acacium  Iat&.  Verum  ifta  nullum 
robur  habuit  in  oriente,  nec  enim  Joannes  ell  reftitutus,  nec  Mongus  aut  Acacius 
fedibus  fuis  e.\turbati  funt. 

E-x  his  colhgit  Petrus  de  Marca,  in  caufis  fidei  ad  Romanum  epifcopum  appel- 
lari  polfe  etiam  ab  orientis  fynodis.  Verum  iftud  exemplum  non  videtur  ad  pro- 
pofirum  pertinere;  primum  enim  nuUum  erat  judicium  in  Joannem  latum  in  ulU 
lynodo,  fed  tantum  per  vim  a  Mongo  exturbatus  fuerat  fuffragante  imperatorc, 
nec  repugnante  Acacio,  quando  igirur  dicit  Liberatus  eum  appellaffe ,  non  proprie 
id  accipiendum  quafi  a  judicio  in  felato  provocant,  fed  quia  vexatusconfugit,  etopem 
iniploravit  a  fede  apoftoUca.  Secundo  hinc  quidemapparetponrificemRomanum  ejus 
leftituendi  et  Acacii  ad  caufam  dicendam  evocandi  jus  fibi  vindicafTe  fecundum  Sardicen- 
f.scanonesetleo-emValentiniani:  at  orientales  iftud  juspontificidetuUfle  exhisminime 
probatur.  Tertro  JoannesTalaianon  omninoinnocens  videtur.  Quippequicontrajus- 
iurandum  proprium  ad  fedem  Alexandnnam  foret  eve£lus.  Nec  Acaciusadeonocens 
erat.cumPetrusMongus,  cumquocommunionem  habebar,  profireretur  fe  fynodi  Chal- 
cedonenfis  decretis  adhaerere.  Quarto  Fehx  in  hac  caufa  fe  gefl^it  tantum  ut  exequu- 
torem  concilii  Chalcedonenfis;  unde  merito-,  inquit  FeUx  ad  Vetranionem,  praedi- 
^iis  Acacius  apojlolicae  fedis  qtiae  niinc  exequiiirix  ntique  Jaepe  diSii  Chalcedonenfis 
toncilii  pro  fide  catholica  tunc  probati  non  defuit. 

Unde  Geiafius  in  epift.  ad  Fauftum  ait,  decefirorem  fuum  vcteris  exequutorem 
fuijTe  non  novellae  fanEiionis ,  qnod,  inquit,  praefuli  non  jolum  apojhlico  facere 
iicet,  fed  cjiicunqiie  pontifici.  Hinc  paret  Fehcem  nihil  in  hac  caufa  gefliflre  proprit 
autorirare,fedtantum  authorirateChalcedonenfis  concilii. 

Quinto  caufam  Joannis  Tabiae  non  folus  judicavit  Fclix,  fed  in  fynodo  occi- 

dentalium. 

Sexto  caufa  Joannis  ad  Romanum  pontmcem  ex  utriusque  partis  confenfu  de- 
volvebatur,  nam  ut  teftis  Gelafius  epift.  13.  Acacius  et  imperator  promiferant  le- 
gatis,  cam  fedi  apoftolicae  effc  refervandam. 

Septimo  pecuHaris  erat  ratio,  propter  quatn  Joannes  Talaiaapontifice  Romano 
iudicandus  erat;  quia  cum  effer  fecundae  fedis  epifcopus,  irdecens  videbatur  eum 
ab  alia  fede  quam  a  prima  ')udicari,  ut  docet  Gelafius  epift.  i  ■^.  Ex  his  abunde  li- 
quet  caufam  i(bm  Joannis  Talaiae  in  exemplum  ^ppcllationum  trahi  minime  polfc, 
ur  a  Petro  de  Marca  fatlum  eft. 

Verum  idem  mulro  gravius  errat,  cum  dicit  in  eodem  capite  Romanos  antl- 
ftites  in  caufis  fidei  primam  ad  fe  earum  cognitioncm  traxifle;  niiror  id  excidiflTe 
Tiro  juftitiae  et  difciplinae  ccclefiafticae  tam  perito.     Quis  enim  nefcir,  omnes  fer- 

me 


DISSERTATIONES    HlSTORIC^.    Disjert.  H.  n^ 

me  haerefes  et  haeieticos  a  propriis  epifcopis  aut  conciliis  provinciae  fuifle  damRa' 
tos  incanfuito  Romano  pontificej  Ita  Ophitarum  haerefis  a  fynodo  epifcoporum 
quondam  in  Byihinia  dumtiata,  Caianorum  in  concLlio  Syriae  profcriptus  error. 
Cerdon  ejusque  difcipuli  ab  orientaHbus  damnati.  PauH  Samofateni  impietas  ab 
orientahbus  confolfa.  Arius  ab  Alexandro  profcriptus.  Euftethii  delirac  opinio* 
nes  a  Gangrenfi  fynodo  reprobatac.  Eunomaeorum  audacia  ift  conctlio  viginti  epif- 
coporum  reprefTa  Apolhnanftarum  error  in  Alexandrino  conciHo  profcripcus. 
Lutychts  haer^fis  a  Flaviano  damnata.  Pelagii  errores  in  conciHisDiofpolitano,  Car- 
thaginenfi  etMilevitano  profcripti.  Prifciltaniftarum  foeditas  a  Gallis  et  Hifpanis 
ejcpulfa.  Semipelsgiani  in  concilio  Arauficsno  damnati.  Felicis  et  Elipandi  dogma 
in  fynodo  Francofordienli  rcjetlum,  etc.  Finis  enim  nullus  eftet,  fi  cunfta  vellein 
enumerare  damnatarum  a  fynodis  provinciarum  haerefeon  exempla,  et  quidem  in- 
confulto  Romano  pontifice.  Non  ditKtcor  tamen,  quin  aiiquando  de  illarum  dam* 
natione  relatum  fuerit  ad  Romanum  cpifcopum.  Verum  iftud  privilegium,  quod 
prae  caeteris  Romano  competebat  epifcopo,  ad  caeteros  etiam  magnarum  fedium 
epifcopos  pertinebat,  ad  quos  judicia  fynodorum  paulo  majorismomenti  refereban- 
tur,  non  quidem,  ut  retraftarentur ,  fed  ut  unanimi  confenfu  confirmarentur  et  hae- 
retici  rejicerentur  ab  omnibus.  Sic  fynodus  Antiochena  ad  Romanum,  Alcxandri- 
fium  et  alios  praefules  retalit  de  damnatione  Pauli  Samofateni:  fic  Aiexandcr  Alc* 
xtndrinus  de  damnatione  Arii  cerciores  fecit  epifcopos  quam  plurimos  orientis,  et 
iflprimis  Conftantinopolitanum  antiftitem  et  alii  quamplurimi  idem  faepe  fecerunt. 

Verum  ubi  res  videbatur  elfe  minoris  momenti,  ut  Euftathii  damnatioautquan- 
<lo  quis  ob  errorem  jam  unanimi  conlenfu  profcriptum  damnabatur,  ut  in  Eutychis 
negotio,  tunc  vel  ejusdem  tantum  provinciae  epifcopi  vel  falrem  viciniores  admone» 
bantur.  Nontamen  nego,  quin  relationes  hujusmodi  faepe  faepius  ad  Romanam  fe- 
dem  faflae  fuerint  duabus  de  caufis.  Prima  ob  ejus  primatum.  Secunda  quia  una 
ecclefia  Romana  ab  orientalibus  admoncbatur  vice  omnium  occidentalium  ac  praeci» 
pue  Italorum  ct  Gallorum,  ut  per  eam,quidin  oricnte?eftum  foret,  ifti  cognofce- 
rcnt.  Verum  praecipua  relationum  iftarum  neceflitas  oritur  ex  unitate  fidei,  quae 
debet  eft^e  inter  omnes  ecclefias  codem  communionis  vmculo  conjunflas. 

Idcirco  cum  aliquis  damnatur  obfidem,  dc  caufa  communi  agitur.  Nam  fimul 
cum  eo  damnantur,  quicumque  cum  illo  fentiunt:  hinc  faftum.utitadamnati  con- 
fygere  polfent  ad  ccclefias  fecum  fentientes  fi  quas  reperirent,  utque  illae  vicifi^im 
ecclefiae  pofftnt  iftos  tueri  et  illos.  a  quibus  laia  eft  fcnrentiu,  a  communionefua  re- 
movere,  quia  communio  efte  non  debet  intcr  eos,  qui  diverfam  fidemhabent.  Hinc 
oritur  inter  ecclefias  fchifma,  ad  quod  tollendum  nullum  erficaciu'--  viderur  effe  re- 
medium  quam  concilii  univerlalis  convocatio,  in  quo  inter  difiidenres  ecciefias  ju- 
dicium  fertur.  Id  cernere  eft  in  caufaAriiet  aUis  fere  omnibus,quae  ecclefiam  ma- 
gnis  motibus  turbarunt.  Sed  ut  rem  in  pauca  conferam ;  conftar  ei  diflis  Roma- 
num  pontificem  non  pofTe  ad  fe  irahere  cognitionem  primam  caufarum  fidet,  ncc 
cam  per  adpeUationcm  ad  ipfum  devoivi,  lamquaraadfupremum  judicem;  fed  tan- 

A  a  tum 


)l&  DE  ANTIQYA  ECCLESiAE  DISCIPLINA 

tum  ei  licere  doftrinam  illam,quam  veram  e(Te  putar,  defendere,  et  diverfa  fentiea- 
tes  a  communione  fua  removere,  ac  demum  concilium  etiam  poftulare  aut  convo- 
care  C  li  opus  fuerit,  aut  fi  neceditas  poftulaverit)  ad  difceptandam  controverfiara 
dc  fide. 

At  inquit  Marca,  cum  Romanus  epifcopus  primam  fedem  obtinear,  ejus  de- 
bet  prima  efFe  fententia,  ut  loquiturFacundus  Hermianenfis,  eoque  jure  ufus  eft 
papa  Coeleftinus  adverlus  Neftoriura. 

Rcfpondeo  primam  ac  praecipuam  efle  debere  Romani  pontificis  fcntentiara.hoc 
eft  judicium  ej,us  majiimi  fierl  et  pluris  aeftimari  quam  caeterorum.  Idque  ut  retle 
obfervat  Fctrus  de  Marca,  quia  primam  (edem  tenet;  at  inde  velle  inferre  ipfum 
primam  ratione  tem[  oris  debere  ferre  iententiam  nonminus  abfurdum  eft,  ac  fi  qui» 
ex  eo,  quod  praefes  fupicmi  fenatus  primum  inter  judices  locum  obtinet,  vellet  con- 
cludere  primam  in  reos  ab  ipfo  ferri  fenteniiam  debere  etiam  ante  judicesinferiores. 
Exemplum  porro  Neftorii  opinionem  Marcae  non  confirmat;  nec  enim 
Coeleftinus  ad  fe  traxit  primam  cognitionem  caufae  Neftorii ,  fed  ipfc  Neftorius  et 
Cyrillus  caufam  hanc  ad  Coeleftinum  detulerunt  :  is  autem  una  cum  fynodo  Romac 
celebrata,  cum-  ex  quaternionibusNeftorii  ad  fe  miffis  intellexifTet  illum  ab  Alexan- 
drinae  etRomanae  ,,  imo  et  et  univerfalis  ecclefiae  fide  diffentire,  fcripfit  tum  ad 
Cyrillum  Alexandrinum,  tum  ad  Joannem  Antiochenum  eum  ni  intra  decem  dies 
ab  ejus  decreti  notitia  numerandos  revocaret  errorem ,  ct  profiteretur  fe  idem  fcnti- 
re  cum  Romana  ,  Alexandrina  et  univerfali  ecclefia  ,  ab  univerfalis  ecclcfiae  com- 
munione  ejiciendum  effe.  CoelefHni  fententiam  fequutus  eft  Cyrillus  cum  fuis  Ale- 
xandrinis,  et  Neftorium  a  communione  f  ua  femovit.  At  Joannes  et  alii  orientales 
ipfum  defenderunt.  Hinc  natum  difiidium,  ad  quod  componendum  fynodus  Ephe- 
fina  convocata  eft,  quae  Neftorium  depofuit.  Nam  ille  hucufque  fedem  retinue- 
lat.  Ex  his  difcimus,  Romanum  pontificem  nonad  fe  traxiffe  primam  cognitionem 
caufae  Neftorii,  fed  hanc  illi  ultro  delatam ,  nec  eam  fupremo  judicio  ab  illo  dcfi- 
nitam,  fed  tantum  Neftorium  ,  quoniam  a  fide  ecdefiae  fuae,  necnon  Alexandri- 
nae,  ac  ut  putabat  univerfalis  ecdefiae  aliena  docebat  dedaraffe  excommunicandum, 
quod  ipfum  praefiiterant  ante  Coeleflinum  Archimandritae  Conffantinopolitani ,  ct 
alii  multi  etiam  Jaici,  qui  ab  ejus  communione  ante  Coeleftini  fententiam  recefTe- 
rant.  Verum  tandem  e  diverticulo  redeamus  in  viam  :  poft  Acacii  damnationem 
per  aliqunt  annos  ecclefiae  orientales  a  Romana  communione  feparatae  funt,  dbnec 
juftinus  imperator  anno  510.  pro  bono  pacis  jufiit,  ut  epifcopi  orientis  libelJuin 
ab  Hormifda  confeHum  probarent,  et  ea  lege  pax  iiucr  ecclefias  fancita  eft.  Ve- 
rum  haiic  turbaverunt  noniuilli  motus  ab  acephalis  ,  qui  Eutychianorum  erant  re- 
liquiae  concitnti.  Inter  hos  infignis  erat  Anthimus  Traperuntius,  qui  propria  fe- 
de  relifla  Conftantinopolitanam  contra  canones  invafit  ,  utque  fe  fidcm  fanam  te- 
uere  perfuaderet,  impcraton  rationem  cjus  quaerenti  gencratim  refpondit  fe  faftu» 
rum,  ejnaecumqne  magnae  fedis  apojiolicae  anti/fes  Jiibcret,  ct  ad  patriarclias  (crip- 
iit  fe  iequuturum  per  omnia  fedem  apoftolicani:  ita  cum  caufatn  fuam  Romani  epU 

icopi 


DISSERTATIONES     HISTORIC^.     Diss.rt.  IT.         m 

fcopi  judicio  Anrhimus  ultro  fubjecifiet,  venit  Conftantinnpolim  Agapetus,  apud 
quem  monachi  accuiarunt  Anthimum  ,  cujus  ordinationem  vitiofam  efle  cernens 
Agapetus,  ftatim  eum  Conltantinopolitana  fede  ejecit,  fufFragante  et  adjuvante  im- 
peratore,  et  in  ejus  locum  ordinavit  Mennam.  llla  autem  ordinatio  non  magis 
oftendit  jus  fuiffe  Komanis  pontificibus  ordinandi ,  aut  dejkiendi  Conftantinopoli- 
tani  epifcopi ,  quam  ordinatio  Chryfoftomi  a  Theophilo  et  Anatolii  a  Diofcoro 
probet  jus  eOe  Alexandrino  ordinandi  Conftantinopoiitani  epifcopi,  aut  fimiliter 
ordinatio  Maximi  ab  Anatolio ,  et  Calendionis  ab  Acacio  probet  jus  efle  Conftan- 
tinopolitano  ordinandi  Antiocheni,  haec  enim  fuut  extra  ordmem  gefta  ab  Agapeto 
ad  preces  orientalium.  Verum  adverfarii  Anthimi  non  contenti  illum  de  fede 
Conftantinopolitana  deturbafre,  libellos  accufationum  obtulerunt  ,  ut  non  modo  e 
fede  Conftantinopolitana,  fed  et  e  Trapezuntina,  ac  omni  honore  epifcopali,  imo 
et  communione  privaretur.  Huic  licet  judicium  fugienti,  et  in  errore  permanenti 
poenitentiae  tempus  dedit  Agapetus  ,  qui  paulo  poft  e  vivis  abiit.  Poft  ejus  mor- 
tem  fynodus  Conftantinopolitana,  cui  praefuit  Mennas,  definitivam  in  Anthimum 
fententiam  tulit,  in  eadem  fynodo  Severus,  Petrus  et  Zoaras  damnati  funi,  judi- 
ciumque  iftius  fynodi  in  alia  fynodo  Hierofolymitana  ab  epifcopis  orientis  proba- 
tum.  Haec  omnia  gefta  funt  poft  mortem  Agapeti,  cum  nullus  effet  Romanus  pon- 
tifex  eleclus.  Ex  iis  perfpicere  eft,  primo  Agapetum  caufam  Anthimi  judicaffe, 
ut  judicem  ab  ipfo  reo  eleQum  et  poftulatum.  Secundcr^'  Agapetum  omnia  haec 
egiffe  ex  impcratoris  mandato,  confenfu  orientalium.  Tertio  definitivam  in  An- 
thimum  fententiam  prolatam  fuifte  non  ab  ipfo  Agapeto,  fed  a  Menna  et  fynodo 
orientali  vacante  fede  apoftolica.  Quarto ,  in  Severum  Petrum  et  alios  eandem  fen- 
tentiam  effe  latam,  quae  rcs  oftendit  felli  Marcam,  quum  ait.caufas  fidei  line  pon- 
tificis  Romani  autoritate  judicari  non  poffe. 

Quantum  autem  ab  ifta  opinione  alieni  fuerint  orientaIes,manifefte  docet 
Conftantinopolitana  fecunda  fynodus ,  quae  non  modo  abfente,  fed  et  reclaman- 
te  ac  renuente,  imo  et  contrarium  decernente  pontifice  Vigiiio  tria  capitula  dara- 
navit. 

Poft  haec  Monothelitarum  dogma  emerfit;  hoc  primum  Sophronius  Hie- 
rofolymitanus  in  concilio  damnavit,  tantumque  abfuit,ut  Honorius  Romanus  pon- 
tifex  primus  in  haereticos  infurgeret,  quin  e  contra  illorum  ad  minimum  patronus 
extitit.  In  occidentem  per  Pyrrhum  ,  qui  illuc  relegatus  fuerat,  doclrina  monothe- 
litarum  diffeminata,"  quae  res  Theodorum  ac  poftea  Martinum  Romanum  epifco- 
pum  ad  extinguendam  illam  haerefim  exciiavit.  Hic  non  folus,  fed  in  concilio 
_plurimorum  epifcoporum  caufam  univerfamdifcufTit,  et  Monothelitarum  dogma  re- 
probavit  :  caufa  tamen  non  efl  finita  ante  judicium  fynodi  univerfalis  Conftantino- 
politanae,  ubi  omnia  de  integro  traclata  funt. 

* 

A  aa  Deni- 


t8»  DE    ANTIQVA    ECCLESiAE    DISCIPLINA 

Denique  Ignatiui  patriarcha  Coaftantinopolitanus  a  Photic  ejeclus,  er  in  fj- 
aodo  damnatus  non  provocavit  ad  pcntificeni  Romanura,  fed  ipfe  Fhotius,  ut  fir- 
mius  haberetur  judicium  in  Ignatium  iatum,  fynodum  majorem.  celcbravit  ,  obti- 
nuitque  legatos  a  Nicolao  primo  pontifice  Romano  ,  qui  damnationi  Ignatii  con- 
fenierunr.  Hunc  illorum  confenlum  refcidir  poftea  Nicolaus ,  et  Photium  a  com- 
munione  fua  cjecit.  Permanfit  tameu  ille  in  throno,  donec  Bafilius  imperator  pofl 
mortcm  Michaehs  Ignatium  revocavit,  qui  Romani  epiicopi  judicio  non  contentus» 
petiit  ab  imperatore,  ur  fynodum  oecumenicam  convocaret.  Es  his,  mputo.de- 
monflratur  Graecos  ufque  ad  Fhotii  tempora  res  ecclefiafticas  in  fynodis  fuis  rra- 
ftalTe,  nec  fupremum  habujffe  Romani  pontificis  judicium  eiiam  iu  rebus  fidei. 

Quod  autem  attinet  ad  judicia  in  epifcopos,  aut  clericos  in  his  partibus 
fpeciatim  lata  paucorum  nunc  memoria  fupereil.  Verum  intelligere  datur  illa 
omnia  finita  prorfus  et  terminara  fuiffe  in  Giaecia  ,  nec  dctum  adpellationi  locumy 
cx  eo,  quod  neminem  fere  video,  qui  per  haec  tempora  de'|cftus  in  fynodis  Grae- 
«orum  ad  Romanum  pontificem  provocarit ,  et  ab  eo  fuerit  reilitutus  ,  quamvi& 
haud  dubium  fit,  quin  phirimi  fuerint  ibi  vel  ab  epifcopis,  vel  a  fynodis  dejeiVu 
Dicendum  efl  igitur,  apud  Graecos  nulli  adpellarioai  ad  Romaii,um  epifcopvum  ia- 
*uin  fuiCiis. 


§.    Ultimus. 

i^onnuUa  judiciomrn  ecclcfiajlicorum  in  occidente  exeniiAa  recmtlorai 

curfim  perfiriuguniur^ 

/\  t  in  occidcnre  ptsft  quintum  ecclefiae  feculum  adpellationum  ad  Komanum 
ponrificem  ufus  in  cnufis  epifcoporum  invaiuit  :  nonnulla  tamen  extant 
eiempla  adpellationum  ejufmodi  vel  reieffarum,  vel  certe  non  multo  in  pretio  ha- 
litaruni.  Sic  Paulus  archiepifcopus  Cretae  Joannem  epifcopum  Lappenfem  a  fuo 
ad  Romnni  epifcopi  judieium  provecantem  dimirtere  noluir,  er  adpeMarionem  ejus 
jnconvenientem  ede  judicavit;  docer  id  epifiola  Vitaliani  Romani  epifcopi  ad  hunc 
Faulum,  in  qua  reprehendir  eum,  quod  iicn  folum  noluijjet  abjolvere  ;  hoc  ef}, 
mittere  Joanncm  Lappenfem  ad  principis  apollolorum  limina,  fed  quod  macis 
«i  id  quaerenri  refpondifler,  quia  Jion  competenter  quaeris. 

In  Gallia  faepe  faepius  adpellarioncs  ad  Romanuin  pontificem  non  ma»nr 
habitae  funt  :  fic  Contumdiofus  Reien/is  a  Caefareo  Arelatenfi  damnatus  ,  quiutii 
provscafTet  ad  poniificem  adpellauone  pendeutc  cpifcopatu  fpoliatus    et   damna- 

tionijL 


DISSERTATIONES   HISTORICAE.     Dus«t.  IT,         itf 

tionis  fententia  exfequutioni  mandata  :  quod  quidem  Agapctas  indigne  tulit.pu» 
ravitque  per  iftud  praejudicium  mferri  adpellatieni ,  quia  ,  inquir ,  fi  in  exfe- 
q^uutiomm  mittitur  prima  fententia ,  jecunda  non  habet  cognitio ,  quod  requirat, 

In  concilio  Lugdunenfi  ajini  567.  Salonius  Ebredunenfis  et  Sagittarius  Va- 
pinCenfis  dejefti  regem  adierunt,  et  ab  eo  licentiam  impecrarunt  eundi  ad  mbeni: 
Romam  illuc  a  judicio  epifcoporum  provocantes.  Verum  hanc  adpellationrem  par- 
vi  facientes  Gallicani  nullos  Romam  miferunr,  qui  reos  accularent  aut  convincerenr» 
quum  igitur  damnati  disilfeiu,  feinjufte  dejeclos,  a  Joanne  III.  litteras  obtinent  ad 
regcm  ,  in  quibus  eos  locis  luis  reftirui  jubebat.  Q_uod  rex ,  inq-uit  Grcgorius ,  yt- 
ne  mora  caftigatis  prius  illis  verbis  multis  implevit.  At  Gallicani  epilcopi  noii 
eodem  modo  judicium  Romani  epifcopi  reveriti  funr,  quin  imo  Vitlorem  epifco- 
pum  illarum  prius  accufatorem  a  communione  fufpenderunt,  quod  cum  eis  ii» 
gratiam  et  communionem  rediiifet,  illi  ramen  fcdem  fuam  retinuerunt  autoritate  ct 
gratia  regis,  qui  facilior  erat,  donec  in  congregata  apud  Cabilonum  fynodo  ite- 
rata  efl  illa  accufatio,  objefta  illis  vetera  crimina  ,  st  non  folum  de  adulteriis,  ve* 
rum  etiam  de  homicidiis  accufati  funt,  fed  haec  per  poenitentiam  purgari  pojfit 
cenfentes  epifcopi,  illud  efi  additnm  t  qifjd  ejfent  rei  majeftatis  et  patriae  pro- 
ditores  ,  qua  de  caufa  ah  epifcopatu  dijcincii  in  bafiHcam  fanSii  Marcelli  fub 
cufiodia  detruduntur  ,  ex  qua  per  fugam  elapji  difcejjerunt  per  diverfa  vagaH- 
tei ,  donec  in  civitatibus  eorum  alii  Jubrogati  Junt. 

Eodem  faeculo  Promotus  presbytcr  et  Praetextatus  Rothomagenfis  in  fy- 
nodo  Parifienfi,  Aegydius  Metenfis  a  Rhemenfi ,  Defiderius  Viennenfis  in  Cabi- 
lonenfi  ctiam  inconfulto  Romano  epifcopo  dejefti  ad  eum  minirne  provocave- 
runt,  ftatimque  fynodorum  fententia  m  cos  exfequutioni  mandata  ,  quod  ar- 
gumenta  e/I,  nondum  folemnem  Euiils.  Gallorum  morem  adpeilandi  ad.  Roraa^ 
ivum  pontificcm.. 

Saecuro  item  neno   nonnulla  occurrunt  adpellationum  negleflarum  exent- 
pla;  primum  elt  in  caufa  Aldrici  Cenomanenfis,  qui  adpellaro  licer  pontifice  deje- 
ftus  elt  nulla  adpeilationis  eius   ratione  habita ,   ut  con{fat  ex  epKrola  1     Gregorii 
IV.,   in  qua  queritur  ,adpeIlationem  ejus  a  GalHs  f^occi  fieri.     Liceat ,  inquit ,  illi- 
poft  aiiditionem  primattu  diaece/e^s ,  Ji  necejfe  fuerit  nos  aipellare  et  noftra.  autori— 
tate,   iiut  ante  nos ,  aut  ante  legatos   noftros  ex  latere  mijjos  juxta  patrum  ffcilicet 
SardicerWium)      decreta  fuas  exercere  ant  ferre  aEiiones  ,     millujque  iiltm   ante 
HaecjudiceL  atit  fuddcare  praefumat  ....  tiec  qiiijqiMmffivolus.  aut   contmtinfiif^ 
fivr  r  iitumax  fiaec  irrationabiliter  praecipere  contendat  cum  et  auBoritate  caur,- 
nttm  i-t  praedfcejjorum  noftrorum  decretis  fancitum  fit,ut  epijccpus  acciifatii!  ■    fi  v:>- 
luerit ,  adpellet  Romanum  pontificem  ,■  et  poflea  ,  maveat  memoratus  Aldrii(us  /ue 
a^oftolita-  auioritate  >  ufque  ad  praefentiam  [■'dit  apojiolicae  Jemper  eprfcapm  ■  '«.-  ;• 


»9*  DE  ANTIQUA  ECCLESI^  DISCIPLINA 

nec,  antequAm  huc  veniat,  fuccumhat  judicio  .  .  .  praediBae  apojhlicae  ftnSJag 
fedis  ,  fi  votuerit  et  necejfe  fuerit  adpellet  antiflitem.  Ex  his  diicere  efl  Galiica- 
nos  tum  temporis  epilcopos  nullam  habuilFe  adpellationum  ad  Romanum  ponti- 
ficem  rationem,  et  ea  non  ohilante  fententiam  in  provincia  latam  exfequutioni  man- 
dari  voluilfe,  ideoque  a  Gregorio  IV.  increpatos  fuifle. 

Secundum  exemplum  elt  in  caufa  RothadiSuefTionenfis,  quem  GaUicani  epi- 
fcopi  provocantem  ad  Romanam  fedem  nuila  adpellationis  ratioae  habita  defede  de- 
Mcerunt,  et  in  monafterium  retruierunt  aUo  epifcopo  ejus  in  locuni  ordinato  :  id 
aeo^errime  tulit  Nicolaus  pomifex,  fic  ad  eos  fcribens  epiit-  32.  IgwjraJJe  autcni  ,  fra- 
ternitutem  vejiram  non  patimur  animum  nofirum  non  mediocriter  iaefnm  eo ,  quod 
fecundum  gejiorum  tenorem  et  vefirarum  fuggeflionum ,  quas  ad  fedem  apoflolicam 
direxiflis  cognitionem  adpellantem  eumdem  Rothadum  apoflolicam  fedem  depofueri- 
tii ,  ac  in  mnnaflerio  detruferitis ,  quod  non  nifl  in  contemptum  beati  Petri  ,  cujut 
judicium  expetivit ,  et  in  contumeliam  facrorum  canonum  et  ecclejiajiicarum  tradi- 
tionum  praefumptum ,  ac  temere  admijjum  minime  dubitatur.  Aliegzt  deinde  Sardi- 
cenfes  canones.  At  haec  porro  Gaih  repomham ,  adpellationes  ejus  fuijje  excufa- 
tiones.  Addebant  eum  poft  adpellationem  vocem  mutalFe  et  concilium  epifcopo* 
rum  expctiiffc,  ab  eleEiis  autem  judicibus  adpellari  non  pojfe.  Hoc  praecipue  ur- 
ger  Hincmarus  in  cpiftola,  quam  ad  Nicolaum  de  Rothadi  negotio  mifit.  Cum 
enim  tum  non  liceret  Gallis  omnino  inficiari,  quin  ab  epifcoporum  judicio  ad  fe- 
dem  apoftolicam  adpellari  poflet,  rationem  hanc  adinvenerunt  adpellationum  cjuf- 
modi  impediendarum,  renovantes  Afncanae  fynodi  ftatutum  ab  eletiis  judicibut 
Mdpellare  non  licet.  Hac  igitur  utentes  regula  illorum,  qui  fteterant  in  judicio 
caufamque  fuam  ultro  illic  cgeranr,  quafi  judices  elegifrent,adpel]ationes  nihili  fa- 
cicbant.  Porro  licet  Rothadus  poftca  fit  reftitutus  ,  non  tamen  a  fententia  fua  re- 
«efTere  Gallicani  epifcopi,  ut  docet  Hincmarus  in  capit.  5.  opufculi  5  ^.capit. ,  nam- 
quc  Nicolaus  judicium  fynodi  non  irriravit,  fed  veniam  petentem  Rothadum  fufce- 
pit,  eumque  pro  beno  pacis  reflituerc  Galli,  cum  praefertim  jam  raortuus  foret 
is,  qui  inlocum  ejus  deje£ti  fuerat  ordinatus. 

Tertium  excmplum  efl  Hincmari  Laudunenfis,  quem  ad  fcdem  apoflolicam, 
faepius  licet  adpellantem  epifcopi  Gallicani  dejecerunt,  primum  in  concilio  apud 
Vermeriam,  dcinde  in  Attiniaco,  ac  demum  in  Duziacendi,  ct  depofitionis  fententit 
exfequutioni  mandata  efl  rcclamante  licet  Hadriano  JI.  pontifice.  Porro  Hincma- 
rus  ct  alii  Gallicani  antiflites  tum  temporis  adpellationes  non  omnino  rejiciebant ; 
fed  tam  ftriftis  limitibus  eas  cohibcbant,  ut  nihil  fermc  reliquum  effet  Roman» 
pontifici. 

Primo  enim  negabant  adpellari  pofle  antc  judicium  latum ,  et  omnes  hujuf- 
modi  tdpelUtiones,   ut  fruftratorias  rejiciebant.     Secundo  ,  adpcllauoncs  Romae 

judi- 


DISSERTATIONES  HISTORICAE.  Dissirt.  II.         iji 

judicari  non  pofTe  adferebant,  fcd  tantum  in  provincia.  Tertio,  contendebant 
priores  judices  federe  debere  in  fecundo  judicio.  Quarto,  cenfebant  locum  fecun- 
do  judicio  dari  non  oportere  a  Romano  pontifice,  nifi  quanda  verifimillimum  er»t 
damnatum  effe  innocentem ,  non  autem  quando  quis  aut  confefFuSy  aut  manifefte 
conviftus  erat.  Quinto,  illum,  qui  adpellaverat  pendente  adpellatione  pro  depo- 
lito  ac  damnato  habebant  :  uno  verbo  non  aliud  jus  concedebant  Romano  pontifici, 
quam  quod  Sardicenfibus  canonibus  continetur,  ut  a  nobis  expofiti  funt  fupra, 
quod  quidem  proprie  non  efl  adpellationis  admittendae,  fed  tantum  revifionis  con- 
cedendae.  lllud  infuper  addences  ex  Africanis  canonibus  ab  electis  judicibus,  vel 
ab  iis,  quos  primas  dederit  ex  confenfu  partium  adpellari  non  pofie.  Haec  con- 
llant  ex  epiftolis  Caroii  Calvi  ad  Hadrianum  II.  ,  et  Joannem  Vill.  ab  Hincmar» 
confcriptis ,  nec  non  ex  refcripto  concilii  DuziacenlTs  ad  eumdem  Hadrianum ,  quat 
noviflime  edidit  Gerbafius  ad  fi.iem  operis  fui  nunquam  non  fatis  laudandi  de  majo- 
ribus  epifcoporum  caufis,  quem  de  caeteris  fynodorum  provincialium  judiciis  con- 
fulere  poteris ,  nos  ea  non  attiiigimus,  quia  ad  adpellationes,  de  quibxis  hic  prae- 
cipueagimus,  non  pertinent.  Caeterum  non  omnia  jndiciorum  ccclefiafticorumi 
exempla  retulimus,  quod  infinitum  fuiflet,  fed  tantum  praecipua,  fed  nec  ifta  fu- 
fe  expofuimus,  quod  alienum  erat  a  propofito,  verum  ea  tantum,  quae  ad  pro- 
pofitum  noftrum  faciebanr,  obfervavimus,  quia  haecet  alia  fufius  narrare  hiftori- 
coruri)  eft. 

E  P  I  L  O  G  U  S. 

Antequam  huie  diflertationi  finem  imponamus,.  ea,    quae  a  nobis  huc  ulque 
probata  funt ,  breviter  refumerc  juvat.    Primum  igitur  docuimus  jure  anti- 
quifljmo  fummam  poteftatem  judicandi  de  epifcopis  non  feeus,  ac  de  presbyteris 
ad  fynodum  provinciae  pertinuifte.     Secundo  ,  oftendimus  canonibus  Sardicenfibus 
non  efte  conceflTum  fummapontifici  jus  adpellarionis  admittendae,    kd  tantum  te- 
vifionis    decerncndae.      Tertio  ,    docuimus  jus    canonibus  Sardicenfibus  ftatutum 
nunquam  in  oriente  ,  ac  fero  in  occidente  fuifl"e  receptum.     Quarto,  probavimus 
quatuor  primis  ecclefiae  faeculis  nuHum   propriae  di£lae  adpellationis  exemplum 
reperiri.  Quinto,  demonflravimus  quinto  ecclefiae  faeculo  de  jure  adpeIIationura> 
certatum  effe  cum  Romanis  pontificibus.     Sexro  ,,  advertimus  pofterioribus  eccle- 
liae  faeculis  nulla  ferme  extare  adpellationum  ex  oriente  e.xempla,  er  in  occidente 
fuiffe  nonnullos,  qui  eas  non  probarent,  vel  miram  in  modum  coercercnt.     Ob- 
fervavimus  controverfias  fidei  primum  judicatas  ,  ubi  nafcebantur,    quod  fi  de  ifto 
judicio  ecclefiae  fecum  invicem  di/rentirent,  ultimum  ac  fupreraum  judiciuin  fuiffe 
penes  ecclefiara  ct  fynodum  univerfalem. 

Ca««-- 


^9*  DE   ANTIQUA    ECCLESI;^     DISCIPLINA 

Caeterum  licet  ca  fuerit  ecdcfiac  ordinaria  difciplina,  negare  tatnen  no» 
Iftn,  quin  eiterK  nonnuUa  ctempla,  quibus  proh)ari  videiur,  hanc  nonnunquam 
obfervatam  minime  fuifle.  Verura  prinio  juri  et  confuetudini  ordinariae  ftandum 
cii,   non  excmplis  quibuldam  hinc  ct  inde  petitis. 

Sccundo,  obfervandum  el\,  id  a  natura  infitum  eiTe  omnibus  hominibus, 
lit,  quum  iniquius  fccum  a£tum  effe  putant,  ad  eos  confugiant,  qui  aliquam  auto- 
ritatem  habent,  et  apud  quo$  aliquam  gratiam  fperare  poifunt  :  hinc  videmus  mul- 
to-.  a  fynodis  damnatos,  non  folum  ad  pontificem  Komanum  ,  fed  nonnunquam  ad 
imperatores,  aliquando  ad  alias  fedes,  et  (aepius  ad  majores  fynodos  confugiffe. 

Tertio,  eadem  de  caula  videre  eft  homiiies  in  fua  provincia  damnatos  ab 
eliis  fynodis  purgatos  fuifle,  quum  praefertim  accufatores  ipfi ,  aut  judices  podc- 
nus  iftud  judicium  non  recufabant. 

Quarto,  innumeris  iicct  canonibus  cflet  vctitum,  ne  quis  excommunicatum 
in  communionem  fufciperet^  attamen  ubi  perfpicuum  crat,aliquem  mnocentem  pec 
vim  ,  vcl  per  gratiam,  aut  omiila  lcgitima  judicandi  forma  damnatura  tiie,  pote- 
Mt  ab  aliis  epifcopis  in  communionem  fufcipi,  imo  et  rcftitui. 

Quinto  denique  ,  cum  omnes  epifcopi  unum  ac  folidum  habeant  cpifcopa- 

tum ,  ad  fingulos  eorum  fpeflat  laboranti  ecclefiae  in  gravi  neceffitate  fuccurrere  in 

quavis  mundi  parte.     Tunc  cnim  omncs  epifcopi  funt  quodammodo  fidei  et  cano-. 

num    vindices  ,    quando  vidcnt  periculum  efle  ,  ne  aut  fides  detrimenium   capiat, 

aut  leges  ecclefiafticae  violentur,   ncc  debent  ftare  fegnes  ct  otiofi,  fed  omnibusmo- 

dis  laborarc  eos  nporeet,  ut  fides  in  tuio  fit,   utquc  canoncs  obferventur.      Hujus 

fententiae  auroreftCyprianus,  qui  multis  in  occafionibus  cam  fequutuseft,  Praefertim 

vcro,  quumBafilidem  et  Martialem  Hifpanos  fedibus  fuis  reftituendos  non  efTc  judi- 

cavit,  aut  quum  Martianum  Arclatenfcm  deponendum  efl^e  fcripfit  ad  Stephanuni. 

Simiiiter  Dionyfius  Alcxandrinus  et  Firmilianus  Capadox  ad  Paulum  Antiochcnum 

damnandum  concurrerunt;  et  his  antiquior  Iraeneus  Gallus  Viftorem  Romanum 

reprehendit  dc  excommunicatione  in  Afianos  lata,fuumque  judicium  inter  ecclefias 

ccleberrimas  interpofuit.     Poft  haec  Gallicani  epifcopi  de  Afris  judiciumtulerunt, 

primum  In  fynodo  Romana ,  deinde  in  Arelatenfi.  In  Arii  Alexandrini  caufa,  Ofius 

Cordubcnfis  iudex  et  arbiter  fedet  in  fynodo  Alexandrina.      Athanafius  in  Tyria  ab 

oricntalibus  damnatus,  ab  occidentalibus  in  Sardicenfi  abfolutus  eft.     Photinus  ab 

orientalibus  aeque  ac  ab  occidentalibus  profcriptus.   Chryfoftomus  in  confilio  con- 

ftaniinopolitano  Afiaiicorum  epifcoporum  nihil  ad  fc  pcrtinentium  caufam  traQavit: 

idem  laboranti  E^hefinae  ecclefiac  fuccurrit  ct  ordinaio  ibi   epifcopo  ecclcfias  Afiac 

reformavit ;  unde  diftus  eft  non  fuam  tantum  ,   fcd  ct  allorum  univerfas  ecclefias 

curaffe.      Eufebius  Samofarenus  graifanic  Valentis  perfequutione  totius  orientis  cu- 

ram  gefiit,  et  ubiquc  cpifcopos  clanculum  ordinavit.   Cyrillus  Alcxandrinus  in  Ne. 

ftorium  infurrexit.     Idem  Joannem   Antiochenum  damnavit,  ct  viciflim  a  Joanne 

damnatus  elt.     Prifcilianus  ct  Inftantius  Hifpani   epifcopi  in   fynodo  Burdigalenfi 

cxautoiati  funt.       Pelagius   Britannus  et  Caelcftius  Afiac  presbyter  ab  Afris  diatn- 

Mti. 


BISSERTATIONES  HISTORIC^.   Dissert.  IT.  rjl 

nati,  Inter  Pauliniim  et  Meletium  diididentes  Capuenfis  fj-nodus  judicavit.  Ana- 
tolius  Photium  Tyri  epiCcopum  communione  ecdefiaftica  privavit.  Petrum  Moii- 
gum  Alexandrinum  praelulem  damnavit  Acaciu»  Conftanti-nopolitanus.  Praeterea 
multa  a!ia  exempla,  quae  infi.iitum  eflet  recenfere.  Unum  addo  Ramanam  eccle- 
fiam  rainime  motam  invidia  fui/fe,  quod  ahi  epifcopi  ecclefiis  omnibus  invigilarent, 
imo  eos  ad  id  faciendum  invitafle.  ijocet  id  clerus  Romanus  fcribens  ad  Cyprit- 
num  de  Privato  Lambefitano  :  omnes  enim,  inquit,  nos  decet  pro  corpore  totius 
ecclefiae-,  cujus  per  varias  quajque  provincias  membra  digejia  funt ,  excubare.  Et 
CoelefHnus  in  epiftola  ad  /jnodum  Ephefinam  :  Haec  ad  omnes ^  inquit,  iu  coot- 
muni  domini  facerdotes  rnandatae  praedicationis  cura  pervenit ,  haereditario  ii% 
hanc  follicitudinem  jure  confiringimur ,  quicumque  per  diverja  terrarum  loca.  apofio- 
lorum  vi<e  nnmendominipraedicamusjdumiliisdicitur-fitedoceteomnesgentes,  ■tid-' 
vertere  debet  veftra  fraternitas,  quia  accepimus  generale  mandatum,  et  omnes  id 
tios  agere  voluit,  quibus  in  commune  mandavit  qfficium,  necejfe  eft ,  ut  competenter 
noftros  fequamur  asitores,  Alia  plura  iu  hane  rem  pontificum  Roraanorum  -di£la 
praetermitto. 

Caeterum  etfi  ad  omnes  epifcopos  totius  ecclefiae  cura  quodammodo  pertf- 
neat,  licet  omnes  teneantur  laboranti  ecclefiae  fuccurrere;  agnofcendum  taracn  eH: 
id  praellanti  quadam  ratione  primae  fedis  epifcopo  competere.  Nam  fi  in  quali- 
bet  focietate,  qui  in  ea  princepseft,  maxime  tenetur  invigilare,  ne  quid  illa  detri- 
menti  capiat.  Quis  aequus  rerum  arbiter  negare  poffit,  quin  prae  caeteris  ad 
Romanum  epifcopum,  qui  primaeac  maximae  fedi  praeeft,  pertineat,  inilludfedu- 
lo  incumbere,  ut  ab  omnibus  omnino  chriftianis  fides  illibata  cuftodiatur,  utque 
canones  ubiqueobferventur,  hoc  feiifu  Intelligendum  videtur  illud  Gregorii,  cun- 
ftos  chriftianos,  ubi  peccant,  fedis  apoftolicae  correftioni  fubjcQos  effe,  hoc  ego 
Romani  epifcopi  privilegium  non  fecus  ac  ejus  primatum  conftanter  teneo,  et  (i 
quid  adverfus  illud  mihi  in  iftis  diflertationibus  exciderit,  quod  tamen  faftum  efte 
non  arbitor,  illud  pro  non  difto  haberi  volo,  et  fi  quis  oftenderit,  paracus  fuia 
emendarc. 


B  %  m 


DE 

ANTiaVA  ECCLESIAE 

D   I   S   C   I    P   L   I   N   A 

DISSERTATIONES  HISTORICx\E. 


DISSERTATIO    III. 

De  antlqua  in/ligendae  excommiinicationis  ratione. 
PRAELOQVIVM. 

I  ^y  ulla  eft  horainum  focietas>  cui  jus  non  fit,  et  poteftas  eorum  expellendo- 
■^  ^  rum,  qui  leges  focietatis  infringunt,  vel  ejus  bono  adverfentur.  Quem- 
admodum  enim  in  corpore  humano  membra  putrida  funt  refecanda,  ne  totum  cor- 
pus  inficiant,  aut  ficut  in  gregibus  morbidae  oves  a  fanis  fecerncndae  funt ,  ne  per 
totum  ovile  morbus  graflerur;  ita  etiam  in  hominum  focietatibus  iieceffe  eft„  eos» 
qui  focietati  peffimis  faftis  ,  vel  exemplis  obfunt  expelli,  tum  ne  focietatem  per- 
turbent,  tum  ne  caetcri  in  eamdem  traliantur  perverfitatem.  Id  vero,  fi  qua  in  fo- 
cietate  fit  neceffarium, ma.ximerequiritur  in  ecclefia,  cujus  finis  eft  reftam  fidem  et 
bonos  mores  in  hominum  animis  confervare,  ut  beatitudinem  aeternam  confequi 
poffint.  Nam  fi  non  poffet  ecclefia  homines  prava  facientes  aut  docentes  a  fua  fo- 
cietate  removere,  brevi  tempore  ,  quam  plurimi  eorum  exemplo  in  eamdem  trahe- 
rentur  impietatem.  Corrumpunt  enim  bonos  mores  tum  colloquia,  tum  excmpla 
prava.  Non  eft  ergo  denegandiun  ecdefiae  illud  jus,  qucd  omuibus  fociciatibus 
eompetit,  ut  poflit  horaincs  focietate  fua  indignos  ,  quantura  in  fe  eft,  ab  ea  remo- 

verc. 


DISSERTATIONES   HISTORIC.E.      Dissert.  III.        195 

rere.  Hujufmodi  porro  expulfio  dicitur  excommunicatio,  cujus  faepe  fit  in  facris 
litteris  mentio.  Et  prinium  quidein  Chrillus  Matthaei  18-)  hoc  te!o  in  pertinaccs 
utendum  effe  docet  :  Si  peccaverit ,  inquit,  tn  te  frater  tuns,  vade  et  corripe  eum 
inter  te  et  ipjiim  folum ,  Ji  autem  te  non  audierit ,  adhibe  tecum  adhnc  umm  vtL 
dnos,  ut  in  ore  duorum  vel  triiim  jiet  omne  verbum,  quod  fi  non  audierit  eos ,  dic 
ecclefiac  :  II  autem  ecclefiam  non  audierit,  fit  tibi  ficut  ethnicus  et  publicanus. 
Amen  dico  vobis,  qnaecumque  alligavcritis  fuper  terram,  etc.  Quibus  verbis  Chri- 
flus  docet,  eos,  qui  inpeccaiis  luis  pertinaces  fuerint,  quique  nec  privati  alicujus, 
nec  totius  ecclefiae  correptioneemendati  fuerint,  a  communione  alienos  elTe  debere. 
Id  enimfignificant  haec  verba,  ^f  tibificnt  ethnicus  et  piiblicanus.  Alludit  quippe 
Chriflus  ad  confuetudinem  judaeorum  ,  qui  ab  ethnicorum  et  publicanorum  con- 
fortio  abhorrebant,  ut  patet  atl:.  10.  v.  28.-,  et  Gatat.  2.  v.  12.,  nec  non  ex  eo , 
quod  Chriftum  redarguunt  judaei,  quod  cum  peccatoribus  et  publicanis  verfuretur. 
Itaque  cum  ait,  eum ,  qui  ecclefiaecorreptionem  n(in  audit,  habendum  e(Te  pro  eth- 
nico  et  publicano,  nihil  aliudfibi  vult  Chriilus,  quam  eum  effe  a  confortio  et  com- 
munione  feparandum  nec  habendum  amplius  loco  fratris.  Ad  id  vero  claves  eccle- 
fiae  a  Chrifto  datas  pertinere,Et  iflarum  hoc  effe  oiiiciun),  ut  corrcptos,  fi  emen- 
dare  fe  nolint  ,a  communione  ecclefiaeexpellant  ,  ex  fequentibus  verbis  colIi»itur  : 
Amcn,  amen  dico  vobis,  quaecumque  allegaveritis  fitper  terram,  erunt  ligata  et  iii 
caelis.  Itaque  apoftoli  clavibus  hifce  utentes,  eos,  qui  vel  flagitiofe  viverent,  vel 
prava  fentirent  ab  ecclefia  expulerunt.  Conftat  ex  inceftuofo  Corinthio,quem  Pau- 
lusjubetabecclefiaecoetuarceri,  Corinthios  graviter  increpans  ,  quodhominemhujus 
criminis  reum  in  coramunione  tolerarent,  generatimque  pronuntiat  eos  omncs, 
qui  in  fimilia  flagitia  prolapfi  fuerint,  arcendos  efle  ab  ecclefiae  communione.  Idem 
circa  eos,  qui  fidem  Chrifti  aut  difciplinam  ecclefiae  pervertebant,  faciendum  efle 
docet  epifh  ad  Thefial.  2,  c.  3.  Denuntiamus,  inquit,  vobis ,nt  fubtrakatis  vos  ab 
omni  fratre  inambulante  inordinate  etmnjecnndum  traditionem,  qnam  acceperunt  a 
nobis  :  et  ad  Timot.  cap.  t.  Qjiavi  (bonam  confcientiam)  quidam  repcUentes  circa  ji- 
dem  naufragavcrunt,  e  quibus  eft  Hijmeuaeus,  Philetus  et  Alexander ,  quostradidi 
fatanae  ,  ut  dijcant  non  blajphemare.  Tradere  autem  fatanae,  licet  alii  aliter  iii- 
terpretentur ,  nihil  aliud  videtur  effe ,  quam  a  fidclium  conventu  expellere,  ut 
coKllafex  capite  quinto  epiflolae  primae  ad  Corinthios.  Denique  idem  Paulus  cpi- 
ftola  ad  Titum  capite  ultimo  haereticum  hominem  pofl  unam  ct  alrcram  correptio- 
nem  devitandum  elFe  docet.  Quod  rigidius  exponit  Joannes  fcribens  in  epiff.  2, 
v.  10.  Omnis ,  qui  recedit  et  non  permanet  in  doEirina  chrifti ,  denm  non  habet ,  qtti  per- 
manet  ia dotirirui  hic  ct patrem  ctfdimii  hahet ;/i quis  venit ad  vos ,  et  hanc  docirinam  non 
qffert ,  nec  ave  ei  dixeritis ,  qni  enim  dicit  ciave ,  communicat  ejus  operibus  malignis.  Ex 
qulbus  conftat  apoftolorum  tempore  excommunicationem  in  ufu  fuifte,  etab  iiscom- 
mcndatam  adverfus  eos ,  qui  do&inam  Chrlfti  penitus  evertebant,  aut  gravium 
criminum  rei  erant. 

B  b  2  Poft 


,9$  DE  ANTIQUA  ECCLESI^    DISCIPLINA 

Poft  apoftolos  camdem  difcipUnam  femper  iii  ecclefia  viguiffe  res  eft  extra 
cmnem  coiuroverfiam,  obfervandum  folummodo  eft,  duplicem  fuiffe  olim  excom- 
municationem  pro  duplici  reorum,  in  quosferebatur ,  ratione  :  una  etenim  erat  in 
eos,  quL  vel  per  conviaionem  ,  vel  per  fpontaneam  confedionem  criminis  alicujus 
cornperti  de  eo  dolentes  ac  gementes  a  communione  removebantur ,  tam  ad  mede- 
lam,  quam  ad  exemplum.  Altera  vero  excommunicatio  ferebatur  in  rebelles  ,  qui 
Tel  in  fuo  errore  pertinaces  haerebant,  vel  crimen  fuum  agnofcere  et  plangere  de- 
trettabant.  Utraque  excomniunicatio  ex  facris  litteris  coiiigitur,  et  utraque  apud 
antiquos  in  ufu  fuit.  Prior  ab  Auguftino  dicitur  mcdicinalis  ,  pofterior  mortalis  : 
Nos  vero,  inquit  in  lib.  ^o.  Hom.  hom.  ult. ,  qucmquam  a  com:nunione  prohihere 
noti  pojjmnus ,  quamvii  haec  prohibitio  nondum  mortatis  fit,  fed  medicinalis,  nifi 
aut  jponte  confejjum  ,  aut  in  aliqno  ,  fve  faeculari,five  ecclefiafico  judicio  mmina- 
tum  atqiie  convitium.  Medicinalem  e.xcommunicationem  alibi  fic  explicat  nomine 
roenitentiae  ep.  loS-  ^gunt  etiam  homines  poenitentiam ,  fi  pofi  baptifmum  ita  pee- 
caverint,  2it  excommiinicari ,  et  pojiea  reconciliari  viereantur.  Idem  in  lib.  poft 
collat.  contra  Donatiftas  haec  habet,  huc  etiam  pertinentia  :  Neque  enim  a  popula 
JDei  fepai-amus,  quos  vel  degradando,  vel  excommuyiicando  ad  humiiiorem  poeniten- 
tiae  locum  redigimus.  Hujus  excommunicationis  in  facris  litteris  extat  exemphim 
fane  graviffimum  inceftuofi  fcilicct  Corinthii,  ejufque  fit  paffim  mentio  tam  in  ca- 
nonibus,  quam  in  fcriptoribus  ecclefiafticis ,  quorum  leftimonia  proferre,  hic  fo- 
»et  inutile.  Eccui  enim  nunc  ignotum  efl  poenitentes  olim  non  folum  communio- 
ne  corporis  Chrifti  ,  fed  etiam  ecclefiae  coramunione  orbatos  fuiffe  et  a  precibus 
ac  conventibus  communibus  fegregatos  ?  Sed  de  hac  excommunicatione  non  agi- 
jnus-  verum  de  iila,  quae  morralis  ab  Auguftino  dicitur,  ferturque  in  reos  perti- 
naces  et  rebelles ,  qui  ad  meUorem  frugem  redire  nolunt  :  de  qua  ,  ut  tracletur  or- 
dine,  inquirendum  primo,  a  quibus  et  quomodo  inferretur.  Secundo,  in  quo» 
«I  propter  quid  ferreiur.     Tenio,  ^uinam  ejus  effen:  effsSus. 


CAPUT 


i 


i 


-  ( 
BISSERTATIONES  HISTORIC^.   Disse&t.  IfT.  ^^f 

C  A  P  U  T    L 

M  quibus  et  quomodo  inferretur  excommunicatioo 

Excommunicatio ,  m  diximus,  expulfid  eft  e  fidelium  convenm  etfocietatej  quac 
fit  vi.clavium  a  Chrifto  ecclejiae  tradrrarum.  Eoclefiae  autem  nomine  licet 
epifcopi ,  et  presbyteri  praecipue  intclligantur ,  optime  tamcn  dici  poteft  claves  ecclefiae 
univerfitati,  ut  loquitur  Auguftinus ,  datas  efTe ,  quae  fcilicet  per  ejus  miniftros  exsrcean- 
rur.  Unde  licetnulli  praetcrquam  epifoopi  et  presbyteri  poteftatem  cxercendi  ciaves  ha- 
beant,  earameninuniverfarefiderecclefia,  quo  nomineinfacris  litterisnon  facerdotes 
folijfeduniverfus  fideliumcoetus  intdligitur,  Verumlicet  ecclefia  hocfenfuclaves  ha- 
beat,nGntamenomnesfideIesiisutipoffunr,  fed  folisfacerdotibus^hoceft  refervatum, 
unde  etiam  claves  folis  faccrdotibus  dataereftedicLpofTent^^uiaillorumtantum  eftiis 
uti  ^verdmtamen  haud  dubium  effe  debet ,  quin  prirno  etpraecipuetoti  ecclefiae  ligandi 
ac  folvendi  poteftas  fit  data ,  a  qua  in  ejus  miniftros  deri vatur.  Sic  quamvis  in  republica 
foli  magiftratuset  cives,  jus  vitaeetmortis,  belli  acpacis  habeant,-  ea  tamen  poteftas 
jn  repubiica  ipfa  tamquam  in  fonte  et  radice  refidct  ,  idem  fervata  proportione  di- 
cendum  in  ecclefia.  Atque  hinc  forte  primis  ecclefiae ,  facculi«  non  foli  epifcopi^ 
fed  cum  eis  presbyteri ,  accedente  etiam  nonnunquam  laicorum  confenfu  excom- 
municationis  judicium  ferebant  in  ncxios,  iftaque  difciplina  apoftolorum  tempore 
viguit,  et  ab  eis  commendata  eft.  Nam  Paulus  non  dicit  Corinthium  inceftuofum 
ab  epifcopo,  aut  presbytero  excommunicandum  effe,  nec  ipfe  tum  autoritate  fua 
folus  excommunicat,  fed  jubet  id  ab  univerfa  ecelefia  fieri:  Ego  quidem,  inquit  , 
abjens  corpore,  praefens  autem  jptritu  jam  jiidicavi,  ut  praefem  eum,  qui  fc  ope- 
ratus  eft  in  nmnine  Domini  ?f.efu  Chrifli  congregatis  vobis  et  meo  fpiritu  cum  virtK- 
teDomini^^efu  Chrrfti  tradere  hujujmodi  hominem  fatanae  in  interitum  carnis.  .  „ 
nefcitis,  quia  modicum  fermenltm  totam  majfam  corrumpit ;  expurgate  vetus  fer^ 
tnentum,  ut  fitis  nova  coTifperJio.  Idem  i.  ad  Timoth.  3.  omnibu»  fratribus  confu- 
lit ,  ut  fubtrahant  fe  ab  iis,  qui  ambulabant  inordinate,  et  Joannes  in  epiftola  (u» 
feeminam,  ct  natos  ejus  privatos  monet,  ut  haerericorum  communionem  fugianr. 

Poft  apoftolos  eadem  difciphna  aiiquamdiu  fuit  in  ufu,  tunc  enim  commu- 
ni  presbyteroium  iudicio  fidelium  omnium  confeniu  accedente  rei  expellebantur  a 
communionc  ;  teftis  eft  'l^erjullianus  ,  qui  in  apologetico  defcribens  difcipliiiam 
ehriftianorum  ait  in  corum  conventibuscommunibus,  ubi  fcilicet  omnes  adcrantiu- 
dicium  ferri  in  noxios.  Nam,  inquit,  et  fudicatur  ibi  magno  cum  pondere,  ut 
apud  certas  de  Dei  confpeBu,  fummumqv.e  futuri  judicii  divini  praejudicium  efl  , 
f.  quis  ita  deliquerit,  ut  a  communicatione  orationis  et  conventus  ,  et  omnis  fanSii 
(ommercii  Tetegetur. 


*i98  Dl!  AKTIQUA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

Extant  quoque  antiquae  hujus  difcipllnae  veftigia  in  epiftolis  Cypriani ,  in 
quibus  ccrnimus  plebis  aliquando  conCenfum  adhibeii  ad  excommunicandos  aut  re- 
cipiendos  lapfos.  Adidvero,  inquit  Cyprianus  epift.  57.,  cjuod  fcripferunt  mihi 
compreibyteri  nofiri  refcribere  nihil  potui,  qtiando  a  primordio  epifcopatnt  mei  ffa,- 
tuerim,  nihil  fine  covfilio  vefho  ct  fine  confenfu  plebis  mcaprivatim  fententia  gerc- 
re.  Et  presbyteri  Romani  epifh  51.  ad  Cyprianura  plebis  quoque  adhibendum 
in  caufa  lapforum  judicium  tefhntur.  Q^uamqiiam,  inquiunt,  nobii  in  tam  ingenti 
negotio  placeat,  iinod  et  tii  ipfe  traElaJii  prins  eccefiae  pacm  juflinendam,  dcinde 
ji  collationc  confuiorum  citm  epifcopis ,  presbyteris ,  diaconis,  confejforibus  pariterac 
Jlantibiis  laicis  faBa  lapforum  traEiare  rationem  Et  in  ipfa  fynodo  Carthaginenli 
ea  de  re  habita  conveiiiire  dicuntur  epifcopi  plurimi  cum  prcsbyteris  et  diaconis 
praefente  etiam  plebis  maxima  parte,  ex  quibus  intelligitur  tam  Romanae,  quadn 
Carthagineiifis  ecclefiae  morem  fuilTe,  ut  non  ejicerentur,  aut  reciperentur  qui- 
quam  nifi  accedente  plebis  confenfu.  Ipfe  etiam  Cyprianus  epift.  9.  eos  presbyte- 
ros,'  qui  temere  lapfos  ad  communionem  admittebant,  non  eft  aufuspenitus  excom- 
municare,  fed  caufam  eorum  refervavit  totius  eccleliae  judicio:  Utar,  inquit,  ea. 
admunitidne ,  qua  me ,  uti  dominus  jubei ,  ut  interim,  prohibeantur  offerre ,  a^iiri 
\eiapfidnos,  et  apudconfcffores  ipfos,  etapndplebcm  imiverjam  cajtlam  fuam  cum 
domitio  permittente  iufiniim  matris  eccleliae  coUigi  coeperimu}. 

Verum  licct,  uti  diximus,  primis  illis  ecc'eiiae  faeculis  plebis  in  e.vcommu- 
nicatiofie  ferenda  confenfusadhiberetur,  poftea  tamenufus  invaluir,  utepifcopus  et 
clerus  foli  ac  fine  concilio  plebis  excoiumunicationis  fentt-Muiam  ferrenc.  Ita  tamen  ,  ut  ab 
eisexcommunicatusrecurfumhaberetadfynodumproyiiiciae;  in  quacaufaejus  iterum 

'  Vxcutiebatur. 

Sed  ut  haec  plahiora  fiant,  obfervandum  eft  primis  ecclefiae  faeculis  epifco* 
pum  nihil  gravioris  momenti  fecifle,  fine  confilio  cleri  fui  ac  maxime  presbytero- 
rum,  hinc^quotiefcumque  privatus  aliquis  five  laicus,  five  clericus  aliquid  dignum 
cxcommunicationc  fecerat,  deferebatur  ad  judicium  ecclefiafticum  epifcopi  et  cleri 
ecclefiae,  in  qua  degebat,  a  quo  fi  damnatus  foret  et  excommunicatus,  non  poterat 
cb  aliis  epifcopis  in  ccmraunionem  fufcipi,  fed  recurfum  habebat  ad  fynodumpro- 
▼inciae,  in  qua  caufa  ejus  examinata  vel  confirmabatur  lata  in  eum  fententia,  vel^fii 
injufta  videretur  refcindebatur,  et  excommunicatus  reftituebatur.     Firma  autem  ma- 

■  nebat  fynodi  provinciae  fententia  ,  nec  poterat  ab  alio  refcindi,  quum  praefertim 
non  agebctur  de  fide.  Nam  cum  de  illa  erat  quaeftio,  quia  res  communis  in  pe- 
riculum  venicbat,  caeterae  ecclefiae  poterant  inquirere  caufam  propter  quam  ali- 
quis  cjectus  forct,  et  fi  comperiirent  doHrinam  orthodo.vam  a  fynodo  provinciae 
alicuius  elfe  profcriptam,  et  propterca  tantum  aliquem  cHe  damnatum,  quod  eam 
doceret,  tunc  porerant  hominis  iftius,  aut  potius  ejus  doftrinae  patrocinium  fuf- 

'  cipere,  quae  res  facpe  faepius  magnas  in  ecclefia  turbas  excitavit,  ob  varias  de  dog- 
mate  «liquo  epifcoporum  et  eccleiiarum  opiniones.  Cacterum  ifto  in  cafu  nullum 
tliad  remedium  pracfcntius  eft  inventum,quam  ut  ex  pluribus  orbispartibusepifco- 
pi  ia  uiuunconvciuentes  fentcntitunferient;  quo  faQo,    qui  fynodi  univerfalis  ct 


DISSERTATIONES  HISTORIC^.    DissERT.Iir        X99 

liberae  judicio  non  obtemperabaut,  merito  ab  ecclefiae  communione  feparatietfchif- 
matici  habebantur. 

Multa  fuiit  in  hacpropofitione,  quae  fufe  confirmanda  efTentjnifi  jam  abun. 
de  a  nobis  in  praecedenti  differtatione  forent  pertra£lata,fingula  tantum  bievitcr  re» 
fumemus. 

Primum  eft  epifcopum  vix  unquam  fine  clero  judicium  tuliffe.  Quippe 
apud  antiquos  foruni  erat  ecclefiaflicum ,  in  quo  epifcopus  et  presbyteri  fedebanr. 
Hujus  fynedrii  meminere  faepius  antiqui.  Ignat.  epift.  ad  Magnefios  ait  epifcopum 
praefidere /ofo  Z)ef,  et  pvsshytcvos  loco  conceffus  apofinlortm,  eofdem  presbyteros 
epift.  ad  Philadelphienfes  concilium  epifcopi  vocat :  fimillter  presbyteros  praejlden- 
ffj  adpellat  TertuUianus  in  apologetico;  Praefident,  inquit,  apud  nosprubati  qiiip- 
pe  feniores  hiinc  honorem  non  pretio  fed  tejiimonio  adepti;  cujus  ftiium  imitatus 
Cyprianus  clerum  Romanum  cum  Cornclio  papa  praefidentem  vocat  Epift.  5  5. 
et  epift.  5.  verendum  effe  ait  quibufdam,nepresbyterorum  et  diaconorum  teftimo- 
nio  et  iudicio  condemnati  eorum  focietate  priventur.  Optatus  item  Afer  foriiftius 
ecclefiaftici  meminit  lib.  7.  Accufatore ,  inquit,  fdente  non  licuit  Macarium  abjii- 
ncre :  fcriptum  eft  enim  ante  agnitam  caujam  neminem  ejfe  damnandhm ,  dicite  , 
^M/V  eum  accufavit  et  auditus  non  eft,  dicite  Macarium  confejjum  ejfe  culpam  etno' 
ftram  filuijfe  fententiam ,  fumus  enim  qualefcumque  judices  in  ecclefia.  Concilii  Car- 
thaginenfis  4.  c.  23.  diferte  id  fancitur  :  Epifcopus  nullius  caujam  audiat  ahfque 
praejentia  fuorum  clericorum,  alioquin  irrita  erit  fententia  epijcopi,  nifi  clerico- 
rum  praejentia  confirmetur.  Concilium  Eliberitanum  cap.  74.  Falfus  teftis  prout 
crimen  efi  ahftinebitur,  fi  autem  non  prohaverit  conventui  clericorum,  placuit  per 
quinquennium  abftineri.  Auguft.  Homil.  56.  de  poenitentia,  ejufdem  Synedrii 
meminit  ,  cum  ait  ,  nos  vero  quemquam  a  communione  prohibere  minime  pojfu- 
mus.  .  .  .  nifi  aut  Jponte  confejjum,  aut  in  aliquo  faeculari  five  ccclefaftico  judicio 
nominatum  atque  convicium.  De  eodem  presbyterorum  cum  epifcopo  confeft"ufae- 
pe  fit  mentio  in  conftitutionibus  apoftolicis,  eaque  confuetudo  diu  permanfit  in  ec 
clefia,  ut  conftat  ex  capitulis  Egberti  Eboracenfis,  et  ex  relatis  a  Burchardo  canoni- 
bus.  Extat  autem  memoria  plurium  judiciorum  ab  epifcopo  et  clero  latorum  in 
reos:  fic  Marcion  a  clericis  Romanis  repulfus  eft,  cum  fuifTet  a  patre  epifcopo  ec- 
clefia  ejeftus,  Noetus  ab  Ephefinis  presbyteris  eft  damnatus  ,•  Arius  ab  Alexandro 
cpilcopo  Alexandriae  hujufque  urbis  clero  eft  damnarus  et  ejetlus  a  communione; 
Jovinianus  a  Siricio  et  univerfo  clero  Romano  prolcriptus  eft,  fed  quid  in  his  mo- 
ror,  cum  apud  omnes  eruditos  conftet  epifcopum  olim  nihil  quidquam  magni  mo- 
menti  fine  preshyterio  egifte  aut  judicafte,  ficut  nec  metropolitanum  abfquefynodo 
provinciae.  Quin  etiam  in  conciliis  provinciarum  fedift^e  legimus  presbyteros ,  et 
cum  epifcopis  judica/fe,  multo  ergo  magis  in  fynodis  privatis,  cum  epifcopo  fede- 
bant  et  judicabant. 

Secundo  loco  in  propofitione  nofira  attendendum   eft,    Jaicum  vel  clericum 
peccantem  ad  proprii  epifcopi  tribunal  deferri  oportere;  apud  alienum  vero  accii. 

fari 


200  Vt  ANTIOUA  ECCLESIx^  DISCIFLINA 

fari  non  poffe,  etiamfi  fuperior  fit  puta  metropolitanus  aut  patriarcha.  Conrtat  li 
cx  falemni  rcgula  ab  atvtiquis  fiifi,ubi<iecenitas  aliud  pofceret,  {Kidiofe  obfervata,ne 
quis  in  ailiena  dioecefi  quidquam  fine  illius  dioecefeos  epifcopi  liceutiafaceret.  Nara 
fi  HOH  licuit  epifcopo  in  aliena  ditione  -quidquam  vel  minimum  faccre  fine  juflu  et 
confenRi  epi.lcopi  hujus  loci  ,  quanto  magis  hoc  in  cafu  non  licet  alieno  ^pifcopo 
laicum  aut  clericum ,  alteri  epifcopo  fubjeitum  judicare.  Hinc  egregie  Cyprianus 
ait,  quod  licet  univerfis  epifcopis  eccl«fia  fit  a  Deo  commifla  ,  unufquifque  tameti 
ejus  portionem  gubernandam  acceperit  quam  regat,  aftus  fui  rationem  foli  Deo 
redditurus.  Ne  autem  ordo  iftc  perturbaretur,  faepein  conciliisftatutae  funt  poe- 
naeirieos,  gui  in  alienas  ecclefias  haud  vocatiexcurrerent,  ibique  velordinationes 
facere  vel  facra  celebrare  tentarent.  In  concilio  Antiocheno  can.  y.  unicuique  epi- 
fcooo  fuae  ecclefiae  potedas  et  ordinationes  presbjterorum  tribuumur.  Can.  15. 
vetatur,  ne  guls  epifcopus  ex  una  provincia  in  aiiam  tranfeat ,  nifi  venerit  accerfi- 
fus  litteris  epifcoporura  et  metropolitani,  decerniturque:  Ut,  fi  qtti  nullo  vocante 
tid  aliq^uorum  ordimtionem  et  ecdefiaflicarim  rertm  ad  fe  non  pertinentium  conftitU' 
tionem  inordinate  infolenierque  procejferit ,  fint  quidem  irrita,  qnae  ab  ipfo  gerun. 
tur,  ipfe  autemjuae  infolentiae  et  temere  faBae  ags^refjionis  det  poenas  e  fantlafci- 
licet  fijaodo  exinde  depofitiu.  Idem  fancitur  de  epifcopis  unius  provinciae  cap.  2  r.. 
ne  lciUcet  in  alienam  ecclefiam  excurrant,  licet  ea  fit  ejufdem  provinciae,  nifi  voca- 
li  fuerint  litteris  epifcopi  huius  ecclefiae.  Idem  fancitur  canonibus  tertio  et  deci- 
moquinto  Sardicenfis  concilii,  necnon  canone  7.  concilii  Conftantinopolitati.  Cer- 
tum  cll:  ergo  laicos  avit  clericos  non  potuiffe  judicari,  aut  excommunicari  ab  alier 
nis  epifcopis,  ec  ne  quidem  a  metropoiitano  aut  patriarcha  omifib  medio,  hoceft, 
proprio  cpifcopo;  nifi  forte  gravis  effet  ejus  negligentia  aut  conniventia,  tunc 
enim  moneri  eum  oportebat  a  metropolitano,  ct  fi  pertinaciterrecufaretnoxiospu- 
nire,  tura  illi,  tura  epifcopus  ipfe  deferendi  erant  ad  fynodura  provinciae  ibique 
judicandi« 

Tertium  propofitionls  noftrae  caput  eft  damnatum  laicum  aut  clericum  re-- 
curfum  habuiffe  ad  fynodum  provinciae,  et  in  ea  examinatum  fuiffe  epifcopi  ct  de- 
ri  judicium ,  quod  certo  certius  eft,  et  a  nobis  an-tea  fule  probatum. 

Quartum  eft  ratam  cfTe  habitam  olim  fynodi  provinciae  fententiam,  necaquo- 
quam  refcindi  potuiffe  ,  vetitumquefuifre,  ne  quis  a  fynodo  provinciae  excommu- 
nicatus  a  quoquam  in  communionem  reciperetur.  Hoc  autem  caput  a  nobis  prae- 
cipue  in  fuperiori  differtatione  adfertum  cft,  hic  ea  tantum  teftimonia  referemus  , 
quibus  fpcciatim  probatur  epifcopum  a  fynodo  provinciac  excommunicatumabaliis 
\n  coramunionem  fufcipiiioai  pofTe.  Vetus  eft  ea  de  re  canon  inter  eos,  qui  dicun- 
tur  apoftolici  his  verbis  exaratus:  Si  quis  ciericus  vel  laicus  Jegregatus,  vel  non 
recipiendus  dijcedens  in  altera  ttrbe  receptus  fuerit ,  abjque  litteris  cummendatitiiT, 
fiEregetur,  et  c[ui  recepit ,  et  qui  receptus  efi.  Antiquifiimum  itera  hujusreicxem- 
p!um  hflb.emus  in  Marcione,  qui  a  patre  ob  ftuprum  cxcommunicatus  ,  quum 
Roraam  veuitret  poft  uioitem  Hjginii,  et  aclero  Roraaaae  ecclefiac  fe  in  coramunio- 

,nera 


DlffSERTATIO^JES    HISTORIC^.   DrssERT.  111,         toi 

nem  admitti  poftularet,  refponderunc  presbyterl  Romani  fe  id  facere  non  pofTefine 
arbitrio  ct  confenfu  patris  ejus.     Id  deinceps  multis  conciliorum  canonlbus  eft  fan- 
citum,  Eliberitani  c.   53.  his  verbis:  Placuit  cnnSfif,  ut  ab  eo  epifcopo  accipiatcom. 
munionem,    a  quo  ahflentus  in  criminc  aliqno  fuerit ,  quod  fi  aliquis  epifcopus  prae- 
fumpjerit  eum  admittere  eo  adhuc  minime  fciente ,  vel  confentiente  a  quofueratcom- 
viunione  privatus ,  fciat  Je  hifjujmodi  caufas  inter  fratres  effe  fui  fiatus  pericula 
praejiaturum.     Arelatenfis  primi  cap.  16.  ita  ftatuitur:  De  iis ,  qui  pro  deliSio  fuo 
a  communione  feparantur,  placuit ,    ut  in  quibufque  locis  fuerint  excluf,  eodem  loco 
communionem  confeqiiantur,  ut  nullus  epifcopus  alium  epifcopum  conculcet.     Nicaeni 
can.  17.  ftatum  eft:   Ut  de  iis,   qui  communione  privantur ,  five  ex  clero ,  fiue  ex 
laico  ordine  ab  epifcopis  uniufcujufque  provinciae,  fervetur   haec  Jententia  Jecundum 
caiionem,  qui  pronuntiat ,  tit,  qui  ab  aliquibus  abjiciuntur,  ab  aliis  non  recipiantur. 
Delnde  additur,  ut  in  fynodis  provinciae  judicium  epifcopi  retraftetur,    et  fi  con- 
firmatum  fucrit  excommunicati  videantur  ab  omnibus,  qui  ab  eo  funt  ejefti,  donec 
cpifcoporum  coetui  vifum  fuerit  humaniorem  ferre  fententiam.      Ante  conciliuni 
Nicaenum  Alexander  Alexandrinus  pariter  conqueftus  eft.    Arlum  a  fe  et  concilio 
fuo  excommunicatum  ab  Eufeblo ,  et  aliis  eplfcopis  fuifte  rcceptum  in  communio- 
nem.     Qjiod,  inquit,  apojiolica  regula  minime  permittit.     Idem  confirraatum  eft  in 
concilio  Antiocheno  c.  3.et  6,  necnon  inSardicenfic,  3.  Caefarauguftano  ^.etaliis.  Hanc 
quoque  regulam  a  fe  non  fecus  ac  ab    aliis  epifcopis  obfervari  debere  ,    agnofcunt 
Romanl  eplfcopi  Innocentius  I.  epift.  ad  V^iftricium  cap.  6.     Hoc  etiam  ft/nodurjia- 
tuit  Nicaena,  inquit,  ut  ahjeflum  ah  altero  clericum  altera  ecclefia  nonrecipiat.  Ni- 
colaus  I.  epift.  9.     At  nos  e  diverfo  credimus,  quod  ecclefia  Chrijii  Jacros  canones  , 
et  praecipueNicaenos  non  tradat  oblivioni,  praecipientes  videlicet,  ut  ii,  qui  ahji- 
ciuntur ,  ah  aliis  nonrecipiantur.     Idem  epift.  3  i.  ad  Sylvaneilenfis  fynodi  epifco- 
pos  ait  Baldulnum  fe  in  communionem  non  fufcepifle,  eo  quod  noWttregulas atque 
fanfla  decreta  corrumpere,  quibut  vetatur,ne  excommunicatus  ah  uno  epijcopo  abalia 
recipiatur.       Idem  habet  aha  occafione  epift.   58.  Joannes  etiam  Vill,  epift.  48. 
archiepifcopos  Rarennatenfem ,    Mediolanenfem  et  Aquileienfem  monet,    ne  Vero, 
nenfem  epifcopum  excommunicatum  in  communionem  fufcipiant.      SanEii  magni, 
que  concilii  Nicaeni  praecepta  Jequuti,  quae  jultent  regularem  epijiolam  per  unam- 
quamque  provinciam  obtineri,  ut  ii,  qui  abjiciuntur,  ab  aliis  non  recipiantur.    Sed 
cgregia  funt  hanc  In  rem  JoannisXX.  feu  BenediflilX.  verba,  de  quo  quum  quereretur 
Arvernenfis  eplfcop,  quodPontium  comirem  a  fe  excommunicatum  fufccpiffet,  refpon- 
dit  fe  nefcienter  id  feclfre,  quod  nbn  effet  admonitus  ab  epifcopo  Arrernenfi  de  iftius 
cxcommunicatione,  feque,  fi  refcivifTet,  Id  minimefa£Iurumaddens  ifthaec:  Profiteor 
qtiippe  omnihus  confacerdotibus  meis  tihiqiie  terrarum  adjutorem  me  et  confAatorem 
potius  ejfe,  quam  contradiEiorem ,  ahfitenim  fchifma  a  me  et  coepifcopis  meis.     Dc' 
mum  abfolurionem  ab  ifto  comite  fraudulenter  acceptam  irritam  e/Tc  declarai.  Mit- 
toalios,  qui  generatim  tantum  dicunt  fe  obiemperaturos  Nicaenis  canonibus,    ex 
his  autem  abunde  demonftratum  eft  laicum  aut  clericura  afynodoprovinciacexcora', 

C  C  .  ii  ..;;a  muni- 


aoi  DE  ANTIQUA  ECCLESIiE  DISCIPLINA 

municatum  ab  omnibus  epifcopis  pro  excommunicato  habendum  efTe,  nec  a  Rom»- 
no,  aut  aiio  quoquam  lufcipi  dcbere  (altem  juxra  ordinariam  regulam.  Aliqua 
tamen  exceptione  videtur  haec  regula  indigere,  quum  aliquis  excommunicatur  afy- 
nodo  provinciae  propter  aHquam  doclrinam,  quamahae  ecclefiae  cathoHcamarbitran- 
tur,  tunc  enim  non  folum  is  a  communione  pcllirur,  ied  et  caeterae  eccleliae,  quae 
cum  eo  fentiunt  excommunicari  videntur.  Hinc  laepe  faftum  eft,  ut  aUquis  prop- 
ter  doftrinam  ab  epifcopo  fuo  fynodoque  provinciae  excommunicatus  ab  aUis  eccle- 
fiis  defenderetur.  Quo  in  cafu,  idem  judicium  ferendum  de  excommunicationehu- 
jus  privati,  ac  de  excommunicatione  mutua  ecclcfiarum  et  epifcoporum,  dequadein- 
ceps  agemus. 

Ut  autem  iftud  e-xcommunicationis  genus  explicetur,  obfervandum  eft  to- 
tius  orbis  ecclefias  communione  inter  fe  junQas  fuifle,  ita  ,  ut  ex  iis  velut  una  coa- 
lefceret  ecclefia.  llla  porro  communio  duobus  praecipue  modis  innotefcebat.  Pri- 
mo,  ex  litteris  communionis  quas  ad  fe  invicem  lcribebanr.  Secundo  ,  ex  benigna 
fufceptionc  eorum,  qui  ab  externis  ecclefiis  veniebant,  et  exconcefFa  illis  communio- 
ne:  nam  qui  ex  una  ecclefia  in  alias  communione  junftas  vel  peregrinationis  velali- 
cujus  negotii  ergo  tranfibant,  lufcipiebantur  et  admittebantur  ad  facra,  fi  modo  Ut- 
teras  commendatitias  haberent  quibus  conftaret  eos  non  efte  e  numero  excommuni- 
catorum ,  ad  eamdem  enim  communionem  et  conlenfionem  ecclefiarum  pertinebat 
uti  modo  probatum  eft,  eos,  quiab  una  ecclefia  excommunicati  fuerant,  adcomniu- 
nionem  non  admittere. 

Hu)ufmodi  porro  Utterarum,  quibus  ecclefiae  fecum  invicem  communica- 
baat,  antiquidimus  ufus  eft,  (olemnifque  mos  extitit  pacem  et  communionem  per  U- 
teras  dare  vel  auferre.  Sic  TcrtulUanus  teftis  e(t,  epifcopum  Romanum  per  litte- 
ras  communionem  cum  Cataphrygibus  iniilfe  eamque  poltea  revocafte.  Sic  Cypria- 
nus  et  cum  eo  Afncani  epifcopi  caufa  Cornelii  et  Novatiani  nondum  difcuifa  ad 
neutrum  Utteras  fcripferunt,  dflnec  omni  fcrupulo  de  fingulorum  peftoribus  excuf- 
fo  Utteras  dederunt,  tum  ad  Cornelium  tum  ad  caerercs,  quae  teftes  erant  commu- 
nionis  fuae  cum  Cornelio.  Sic  concilii  Aniiocheni  adverfus  Paulum  Samofaienum 
cpifcopi  certiores  faciunt  alios  epifcopos,  ut  communicatoiias  ad  domnum  mittant 
et  ab  eo  fufcipiant  ,  itemque  Romanus  antiftes  et  Itali  per  Utteras  luam  cum  iiio 
communionem  fignificant. 

Ita  quoque  Optatus,  ut  fe  fuofque  cum  totius  orbis  ccclefiis  communio- 
ne  junftos  dcmonftraret,  ait,  fe  fuosque  cum  Sir.icio  communicare :  Ciim  qno, 
inquit,  totus  orbis  commercio  formatarim  in  una  commitnianis  Jacietate  concordat. 
Eodemque  in  negotio  Auguftinus  epift.  162.  ait,  Caeciliaaum  Romanae  ecclef.ae  et 
eaeteris  terris  pcr  litteras  conmitnicatorias  effe  covjunilnm.  Idem  habet  paftim  iii 
Ubris-  contra  Donatiftas,  in  quibus  eos  urgct,  ut  oftendant  fe  Uttei-as  communicato- 
rias  hjibcre  ab  omnibus  ecclefiis.  Tunc  eriam  tefte  Gelalio  epift.  i.  mos  erat  Ro- 
mani  epifcopi  recens  evetH  ad  caeteras  eccieliss  iitteras  communionis  mittere,arquc 
hac  de  caufa  Meletius  Antiochenus,  Atticus.  Cojiftantinopolitcnus  et  alii  praefulcs 
Romani  «pifcopi  communionem  ambientes  pctcb.uu  ai  fe  Utcras  coramunionis  dari , 

fic 


DISSERTATIONES  HISTORIC^.  DnsrtT.  III.         soj 

fic  etiam  per  litteras  communione  ecclefiae  Romanaeexpulfi  funt  Afiatici  a  ViQore, 
Africani  et  orientales  a  Srephano ,  Neftorius  a  Coeieftino  et  Cyrillo ,  ct  alii  quam- 
plurimi,  quorum  hic  catalogum  texere  inutile  foret. 

Altera  communionis  telTera  erat,  ut  jam  dixi,  fidelium  ultro  citroque  com- 
mcantium  admilKo  ad  communionem,  fi  modo  litteras  commendatitias  ab  ecclefiis 
fuis  deferrent.  Nuilum  enim  majus  argumentum  unitatis  inter  ecclefias  eft,  quani 
cum  admittuntur  in  communionem  utriufque  ecclefiae  fideies ,  nullum.e  contra  di- 
vifionis  argumentum  niajus,  quam  cum  aliqui  ab  una  ccclcfia,  cujus  membra  funt, 
ad  aliam  venientes  non  fufcipiuntur  in  communionem,  Mos  igitur  fuit,  ut  com- 
mendatitiae  darentur  litterae,  epifcopis  quidem  a  metropolitano,  caeteris  autem  cle- 
ricis  aut  laicis  ab  epifcopo,  quibus  inftrufti  ab  aliis  ecclefiis,  quae  cum  illis,  a  qui- 
bus  veniebant,  erant  communione  junftae,  fufcipiebantur.  Vetus  eft  ea  de  re  ca- 
non  apoftolicis  52.  Nemo  peregrinornm  epifcoporiim  aut  preshyterornm,  aut  diaco' 
norum  Jine  commendatitiis  jufcipiatur  litteris.  Earumdem  fit  mentio  in  conc.  Elibe- 
ritano  cap.  23.  et  38.,  et  in  Arelatenfi  cap.  7.  et  cap.  9.  Item  in  Antiocheno  cap. 
7.  ftatuitur  ,  ut  nullus  externus  Jine  pacificis  fujcipiatur,  et  can.  55.  ne  presbyteri, 
qui  Junt  in  pagis  dent  eanonicas  epijiolas,  vel  ad  Jolos  vicinos  epifcopos  epijiolas  mit- 
tant ,  chorepifcopi  autem  nulli  reprclienjione  affines  dent  pacificas ,  item  Laod.  cap. 
41.,  quod  non  oportet  Jacerdotem  vel  clericum  fine  canonicis  litteris  iter  ingredi, 
De  iisdem  vide  conc.  Carth.  3.  cap.  25.,  et  quintum  cap.  7,  Zozimum  ep.  r.  5.et6, 
Milevit.  conc.  c.  20.,  Bafil.  epift.  69.,  Andegavenfe  conc.  cap.  i.,  Turonicum  i. 
cap.  12.,  Veneticum  cap.  5.  ,  Aurei.  1.  cap.  7.,  Lugdunenfe  j.cap.  2.,  Rheraenfe 
fub  Sonnatio  cap.  12.  etc. 

Caeterum  quoniam  fieri  non  poterat,  ut  omnes  orbis  ecclefiae  ad  fe  invicent 
fcriberent,  et  fibi  mutuo  notaeefl^ent,  ac  proinde  immediate  communicarenf,  id- 
circo  magnae  quaedam  fedes  eligebantur,  per  quas  ecclefiae  fecum  invicem  com- 
municabant.  Sic  ecclefiae  orientis  cenfebantur  communicare  cum  occidenralibus, 
quando  communicabant  Antiocheno  patriarchae,  qui  junftus  erat  communione 
cum  Romano,  cui  adhaerebant  occidentales.  Ita  etiam  Aegyptii  per  Alexandrinum 
cum  Komano  communicabanr,  et  occidentales  omnes  cum  orientalibus  et  Acpyptiis 
per  Romanum  ;  ficque  intelligendus  eft  locus  Optati  fupra  citatus,  cum  quo  tutus 
brbis  commercio  formatarum  'm  nna  commiinionis  focietate  concordat. 

His  pofitis,  facile  eft  intelligere,  quomodo  eccletiae  fc^t  mutuo  cxcommuni- 
carent:  cum  enim  ecclefia  quaedam  aut  ejus  epifcopus  in  alterius  ccclefiae,  aut 
epifcopi  doflrina  vcl  difciplina  perverfum  quid  efl^e  arbitrabatur  ,  tunc  nuntium 
ejus  communioni  mittebat,  vel  daris  litteris,  vel  rejeilis,  et  a  communioiie  fub- 
motis  iis,  qui  inde  veniebant,  Multa  funt  hujus  excommunicationis  apud  anti- 
qiios  exempla,  quae  hiftoriam  ecclefiafticam  pcrcurrentibus  occurrunt  :  arque  ut 
yetuftiora  praetermutam  :  fic  Epiphanius  Theophilum  Hierofolymitanum  excom- 
nunicavit  :  fic  tempore  Arii  ecclefiae  et  epifcopi  (tk  mutuo  excommuni  arunt  :  fic 
ob  Meletium  et  Paulinum ,  ac  quaeftionem  de  hypoftafi  oriens  ab  occidente  divi- 
'  •  C  c     2  fus 


204  I>E  ANTIQUA  ECCESIi^  DISCIPLINA 

fus  eft  ;  fic  itenim  propter  Chryfoflomum  imerrupta  communio;  fic  a  Coeleftluo 
ct  Cyrillu  excommuiiicatus  eft  Nellorius,  et  Cyrillus  a  Juaune,  iicc  iiou  Joannes  a 
Cynllo  :  et  ahte  hos  eumdem  Nedorium  populus  et  mouachi  Conftantinopolitaiu  n 
communione  fua  fegregarunt:  hujus  excominunicationis  faepe  meminsrunt  Romani 
pontifices,  ut  cum  Zozinius  ait  Ep.  2.  Sanximits  meinoratos  perturbutures  omnium 
ah  apajiolicae  nojirae  fedis  commnnione  alienos  ejfe.  Caelefliuus  Ep.  6.  Tantifper 
eos  a  nofira  communione  rejicimus.  Hormisdas  Ep.  45.  A  nojira  commiinione  ha- 
beantur  excepti.  S.  Lco  Ep.  42.  De  fratribus,  ejuos  communionis  nojlrae  cupidus 
ejfe  cognoviwusj  adprobavimns ,  ut  fuarnm  interim  ecclejlarum  communione  contenti, 
pacis  et  communzonis  nojirae  unitate  laetentur. 

litud  autem  contentum  effe  ecclefiae  fuae  communione  aliquando  in  poenam 
adverfus  epifcopos  cft  ftatutum,  ut  in  conc.  Carth.  5.cap.  10.  Epifcopo  non  venienti 
eulpabiliter  ad  fijnodum  provincialem  poena  imponitur;  ut  ecclejlae  communione  de- 
beat  effe  contentus.  Quod  fic  e.vplicat  glofla.  IJie  non  e/i  excommu)iicatus,  fed  cum  aliis 
epifcopis  non  communicahit,  qnia  non  veniet  adnegotia  ipjoruni.  Et  cap.  1  3.  EpiJco- 
pus,qui  hoc  fecerit,a  caeterorum  communione  fejnnEius  fuae  tantumplebis  communione 
contentus  Jit.  HuncArelatenfe  2.  can.  i  ^.alienum  facitafratrum  communione,  etTar- 
raconenfe  cap.  6.  cunclorum  epifcoporum  communionc  privat.  Qui  porro  hac  poena 
feriebantur,  nulla  vifitationis  officia  a  collegis,  ncc  vicilTim  collegae  ab  ipfis  recipiebanr, 
ut  conftat  ex  conciliiToletani  i.cap.  15.  nec  conciliis  provinciae  aderant,  nec  ordina- 
tionibusepifcoporum  fefe  immifcebant,  ut  deArmentario  ftatutum  eft  in  concilioRe* 
gienfi:  verum  idhacc  excommunicationis  fpecies,  poena  potius  efl  et  mulcta,  quam 

vera  feperatio. 

Sed  ut  ad  propofitum  redeamus,  cum  ecclcfia  Romana  proprer  primatura 
centrum  fit  unitatis,  ejusque  antifles  caeterorum  omnium  caput  conftitutus  fit,  ut 
fchismatis  tolleretur  occafio,  haud  dubium,  quin  magnum  ac  ccrtillimum  fit  argu- 
mentum,  eos  clfe  de  ecclefia,  qui  ipfi  tanquam  capiri  adhacrent,  et  cam  eo  com- 
munione  junguntur.  E  contra  vero  magnum  eirc  fchifmatis  praejudicium,  fi  quis 
tb  ejus  communione  fit  alienus.  Quod  ramen  intelligendum  eft  de  pontifice  legi- 
time  eleQo,  et  fedente  in  cathedra  Petri,  et  clavibus  fibi  a  Deo  datis,  ut  par  ei\, 
utente.  Nam  fi  quis  ecclefiam  Romanam  invaderet,  et  illegitime  ordinaretur, 
non  eflTet  cum  ifto  communio  habenda.  Similiter  R  pontifcx  in  haerefim  inciderer, 
«t  a  concilio  deponeretur,  jam  non  effet  fchifmaticus  is,  qui  ab  eo  difcederer, 
Ac  demiim  fi  poiitifices  Romani  fine  caufa  excommunicationem  fcrrent,  totaquc 
ecclefia  iudicaret,  cxcommunicationem  temerc  latam,  tunc  ab  ipfis  excommu- 
nicati  pro  fchifhiaticis  habendi  non  effent,  modo  animum  retinerenr,  fer- 
vandae  cum  Romano  pontifice  unitatis,  ct  ad  recuperandam  ejus  communioncm 
totis  viribus  allaborarent.  Sic  nemo  Afiaticos  Jicet  a  Vi£lorc  excommunicatos  dixe- 
rit  fuifle  fchifmaticos,  et  ab  ecclefia  cxtorres.  Nemo  Cyprianum  et  Africaiios  an- 
titiftes,  nec  non  Firmilianum  et  orientalcs,  licet  a  communionc  Stephani  pulfos, 
ab  ecclefia  alicnos  fuifl^e  pronuntiabit:  quin  c  contra  Auguftinus  faepe  facpius  pro- 
bat  Africanos  dici  non  potuifrc  fchifinaticos ,  ct  m«dcratiouem  Cypriaoi  nunquam 
Bon 


rJlSSERTATIONES     HISTORIC/E.    Dissert.  IIL         aoj 

non  commeiMlat.  Qulsadfirmaverit  Mcletiurn  ,  Cyrillum  et  alios  orientales  ab  ipfo 
ibiues  fchilmaticos  hiiffe,  quia  cum  ecclelia  Koraana  non  commuiiicabant,  aut  quis 
e  contra  non  fareatur  Paulinum  et  ejus  focios  in  periculum  fchifmatis  venire,  Ikez 
cum  ecclefia  Romana  communione  jun£ti  fuerint?  Quis  audeat  dicere  Athanafium 
et  alios  fuifie  fchifmaticos,  Arianos  vero  in  ecclefia,  eo  quodLiberius  hos  ad  com- 
munionem  fuam  admififlet,  illos  ab  ea  repuHdet?  Nemo'  item  Atttcum  Conftan- 
tinopolitanum,  et  omnes  orientis  patriarchas,  pro  fchifmaticis  et  excoramumcatis 
unquam  habuit,  licet  a  cominunione  Romanae  ecclefiae  divifi  aliquamdiu  fuerinr. 
Verum,  ut  jam  diii,  necelfe  eff,  ut  ilH  retineant  animum  uniendi  feCe  cum  ecclefia 
Romana,  quod  egrc^ie  a  Cypriaiio  obfervatum  eft,  qui  Hcet  aStephano  excommu- 
nicatus  foret,  pacem  tamen,  quantum  in  ipfo  fuir,  femper  fovir,  nec  unqtiain  vo- 
luit  Romanae  ecclefiae  communionem  abrumpere:  Nemhtem ,  inquir,  feparantesr 
aut  a  commimione  JummoventeK  Ita  etiamMeleiius  et  alii  a  communione  Koinanae 
ecclefiae  repulfi  lemper  in  votis  habuerunt,  ut  cum  ea  jungercntur,  et  nihil  non  ef- 
fecere,  ut  ad  optatum  finem  pervenirent. 

Verum  fi  rem  penitius  fcrutemur,  ideo  necefTaria  fcmper  habita  efl  Roina- 
ni  pontificis  communio,  ut  quis  non  haberetnr  pro  fchifmarico,  quia  per  eum 
tamquam  per  unitatis  centrum  omnibus  ecclefiis  uniuiitur  fideles.  Namque  omnes 
ecclefiafiici  fcriptores  eos  fchifmaticos  efle  perhibent,  qui  a  torius  ecciefiae  comrau- 
iiione  feparati  funt,  hoc  eft  ab  omnium  vel  pene  omnium  orbis  ecciefiarum  com- 
munione  expulfi.  Sic  S.  Irenaeus  L.  4.  cap.  45.  fchifinaricos  vocar  eos, qui  abjijiunt 
a  principali  fuccejjione,  non  unius  ecckfiae,  fed  ecclefiarum  omnium  ac  prae- 
cipue  apoftolicarum.  TertuUianus  in  praefcriptionibus  ad  probandam  ccciefiae 
et  doftrinae  fuae  veritatem  ,  dicit  fe  communicare  cum  omnibus  ecclefiis  ma- 
tricibus  et  apoftolicis.  Clemens  Alexandrinus  haereticos  fchifmatis  convincit  ob 
convcnticulorum  fuorum  novitatem.  Cyprianus  in  epiftolis  fuis  eos  fchifmati- 
cos  effe  pronuntiat,  qui  a  communione  cujusvis  epifcopi  difcedentes,  eo  ipfo 
cejyfebantur  a  totius  ecclcfiae  communione  aheni.  Optatus  perpetno  Danatifta» 
fchifmaticos  effe  probat,  quod  ab  ecclefiarum  totius  orbis  communione  difceffe- 
rant.  Videndim  e/?,inquit,^«iV  in  radice  cttm  toto  orbe  manferit,  quis  foras  exierit  f 
etL.  2.  ait  extorres  effe  ab  eccIefiaDonatiftas,  quod  caeteris  ecclefiis  non  communi- 
carent  per  Rom.  epifcopum  ut  catholici.  Quid,  inquit,  illi  (ecclefiae)  negatis  orientis 
et  feptentrionis ,  etiam  occidentis  provincianm  omniiim  et  inmmerabilinm  infu- 
larum  populos  chrijlianos,  contra  quos  vos  foli  pauci  rebelles  ejiis,  et  cum  qui- 
biis  nullum  conjortium  communionis  pojfidetis.  Centies  idem  argumentum  in  eo»- 
dem  Donatiftas  inculcat  Auguflinus,  et  fchifmaticos  ilios  effe  docet,  quod  ab 
ecclefiarum  omnium  communione  effent  alieni.  Ex  quibus  et  aliis  innumeris, 
quac  adduci  poffenr,  efEcitur,  illam  ecclefiam  effe  fchifmaticam,  quae  a  caetera- 
rum  omnium  vel  pene  omnium  commuuione  divulfa  cft.  Quod  ut  uno  verbo 
demonftrem,  fchifmaticus  ille  eft,  et  revera  excommunicatusj  qui  ab  ecclefia  uni- 
Ycrfa  eft  praecifus  et  ejeflus,  fed  ccdefia  non  efl  epifcopus  aliquis,  aut  privata 

C  c     3  ali^ua 


io6  DE  ANTIQVA  ECCLESIi^  DISCPLINA 

aliquafocietas,  fed  focietas  totius  orbis  fideliurrr,  ergo  ad  hoc  ut  quis  fit  vere  rchifmt- 
ticus  et  excommunicatus,  oportet  ut  a  totius  orbis  ecclefiarum  communione  fit  alie» 
nus :  eum  autem  ab  illorum  communione  alienum  elFe  maximum  eft  indicium, 
cum  ab  illius  ecclefiae,  ad  quam  omnes  referuniur,  communione  alienus  eft. 

Hoc  pofito  jam  facile  eft  ftatuere,  quaenam  e  diftidentibus  eeclefiis  fit 
fchifmatica.  Manifelhim  enira  e(l  ex  ditlis  illam  ecclefiiin  ej  ismodi  habendam 
dfe,  a  cu)us  communione  caeterae  omnes  vel  pcne  oranes  diilidebant.  Nam  fi 
totius  orbis  ecclefiac  cum  ecclefiis  difiidentibus  ,  et  a  fe  invicem  divuHis  com- 
inunionem  foviffent,  cae  licet  inter  fe  divifae  ab  ccclefia  tamen  univerfa  non 
erant  feparatac,  ut  contigit  in  negotio  Afiaticorum,  Cypriani,  Meletii,  etc.  fi 
vero  totius  orbis  ccclefiae  dilfentirent,  ita  ut  magna  illarum  multitudo  ex  utra- 
que  parte  ftaret,  tunc  maxime  lugendum  erat  hoc  maium  ,  et  fi  de  fide  fo- 
ret  diftentio,  adhaer.endum  erat  antiquitati,  eaque  pars  pro  vera  ecclefia  haben- 
da,  quac  antiquam  doQrinam  retinebat.  Si  vero  de  difciplina  aut  de  levibus  quae- 
ftionibus  eflct  tantum  quteftio,  illi  erant  magis  culpandt,  qui  primi  pacem  ab- 
rumpebant,  aut  qui  cam  ab  aliis  oblatam  nolebant  accipere.  At  fiqui,  ut  jam 
diximus,  privati,  fi  paucae  ecclefiae  nollent  caeterarum  omnium  decretis  obtem- 
perare,  ac  propter  leves  quaeftiones  aut  difcipUnam  ab  earum  communione  fe- 
iuriLlae  manercnt,  cenfebantur  ab  ecclefia  extorres.  Sic  Montaniftae  et  Novatia- 
ri  iicet  antiquae  (faltem  quarumdam  ecclefiarum)  circa  poenirentiam  feveritati 
inhaererent,  quia  tamcn  pauci  erant,  qui  iftam  retinendam  effe  ducerent.  cae- 
terique  omnes  volebant  lapfis  veniam  indulgere,  merito  fchifmatici  funt  habiti. 
Sic  cpifcopi,  qui  ftabant  a  Donato,  pro  fchifmaticis  habendi  fuiffent,  quamvis 
Caecihanum  traditorem  fuift^e  conftitiffet ,  quia  ab  omnium  ecclefiarum  commu- 
nione  propter  unius  epifcopi  cnmcn  exceftilfent.  Ita  etiara  licet  Afiatici  tem- 
pore  ViQoris  minime  fuerint  fchifmatici,  quia  tamen  poft  concilii  Nicacni  de- 
cretum  eamdem  cum  Aliaticis  difciplinam  mordicus  retinuerunt,  merito  pro 
fchifmaticishabitifunt.  SicLucifer  et  pauci  faftionis  ejus  homines  licet  antiquaecir- 
ca  epifcopos  lapros  difciplinae  defenfores  veluti  fchifmatici  et  perturbatores  ei.cepti 
funr.  Denique  improbati  funt  nonnuUi  epifcopi,  qui  trium  capitulorum  damna- 
tioni  confeniire  nolebant,  non  quod  ifthaec  tria  capitula  neceffario  damnandt 
cfTenr,  cutn  poftnt  defendi  ei  deiendanmr  absque  fidei  ct  religionis  periculo, 
fcd  quia  non  debebant  illi  caererarum  ccclefiarum  confenlui  fefe  opponere. 

Ex  diftis,  ut  puto,  faris  et  abunde  liquet,  quid  et  quotuplex  effet  olim  ex- 
communicatio ,  nccnon  a  quibus  et  quomodo  ferrctur,  quod  primo  loco  nobis  ex- 
aminandum  propofueramus  j  nunc  inquirendum  cft,  propter  quid,  et  in  quo$  fcrri 
poftit  ct  debeat. 


CAPVT 


DISSERTATIONES  HlSTORICii:.  Dissbrt.  IIL        207 

C  A  P  U  T    IL 

In  quos  et  pro})ter  quid  ferri  pojfit  excoimnunicatio^ 

w-{  xcommunicationis  hae  fuerunt  olim  ordinariae  caufae :  prima  prava  do£lrinft 
-■ — ^  et  traditae  a  Chrifto  et  apoftolis  difciplinae  adverfa.  Secunda  vita  flagi- 
iiofa  et  Chrifti  praeceptis  conraria,  Tertia  privati  alicujus  adverfus  difciplinam 
ecclellae  fuae  aut  privatae  ecclefiae  adverfus  univerfae  ecclefiae  difciplinam  re- 
bellio.  Hae  caufae  excommunicationis  ex  facris  litteris  repeti  poffunt.  Primam 
Chrillus  ipfe  infinuat  Matth.  7.  ita  monens  difcipulos  attendite  vohis  a  fatfit 
prophetis,  etc.  Hoc  ett  iftos  cavete  ne  commifceamini  cum  eis.  Hac  etiam  de 
caufa  apoftoli  quosdam  excommunicaverunt,  ut  Paulus  Hymenaeum  et  Alexandrum: 
Qiios ,  inquit,  traditi  fatanae ,  tit  dijcant  non  blasphemare.  Monetque  idem 
apoftolus  Titum  ut  haereticum  hominem  poft  unam  et  aiteram  correptionem  devi- 
tet.  Et  Jrannes  diftritlius  praecipit  ne  in  communionem  fufcipiantur  ii,  qui  doctri- 
nam  de  Chrifto  veram  non  adferunt,  unde  ipfe  fertur  e  balneo  exiifle,  quod  intui 
Cerinthum  pffe  diditiflet» 

Secunda  caufa  ea^ue  meo  judicio  potiflTraa  *  a  Chrifto  ipfo  traditur  Matth. 
ig.  ubi  praecipue  agitur  de  peccato  in  moribus;  fed  eadem  caufa  fufe  expHcatur 
a  Paulo  in  epift.  ad  Corinth.  1.  cap.  5.  cum  praecipir,  ut  inceftuofus  Corinthlus 
ejiciatur  ab  ecclefia.  Nefcitis ,  inquit,  qiiia  modicum  fermentum  totam  majjarn 
torrumpit,  expurgate  vetns  fermentum,  ut  fiiis  nava:  confperfo  ....  Jcripji  in 
epijiola ,  ( hoc  eft  dum  fcribo  vobis  in  hac  epiftola )  ne  commifceamini  fornicariis, 
non  utique  fornicariis  hujus  mitndi  (hoc  eft  gentilium)  aut  avaris  aut  rapacibtts 
aut  idolis  fervientihus ,  alioquin  debueratis  de  hoc  mundo  cxiijfe ,  nunc  aitteni 
Jcripfi  vcibis  (id  eft  fic  intelligi  debet  quod  fcripfi)  non  commijceri,  fi  is,  qui  fra. 
ter  nominatur,  eft  fornicator  aut  idolis  ferviens,  aut  maledicus ,  aiit  ebriofus,  aut 
rapax,  cum  ejusmodi  nec  cibum  fumere,  quid  enim  mi/ii  de  iis,  qui  foris  funt 
judieare.  Nonne  de  iis  qui  intiis  funt  vos  judicatis,  nam  eos  qui  foris  funt, 
Deus  judicabit ,  cuferte  maliim  ex  vobis  ipfis.  Ob  tertiam  caufam  idem  Paulus 
monet  vitandos  eiie  quosdam  fratres  inquietos  qui  traditam  a  fe  vivendi  formam 
pervertebant.  Nihil  operantes  ( manibus  fuis)  fcd  citriofe  agentes.  Dc  his  haec 
habet,  deniintiamus  vobis  ut  fubtrahatis  vos  ab  omni  fratre  inambulante  inordi- 
nate  et  non  fecundum  traditionem,  quam  acceperunt  a  nobis ,  et  poftea,  qitod  fi 
qiiis  non  obedit  verbo  nojiro  per  epijiolam  hitnc  notate  et  ne  commijceamini  ctim 
illo,  ut  aonfu.ndatur ,  addit  taraen,  et  nolite  quafi  inimicim.  exijiimare-,  fcd  corri- 

pite 


* 


Id  eft,    frequeritior  et  magis  uiTtata ;  nec    enim   dubium   eft,   quin  fidei   caufa   petior  fif   e.x~ 
«ommuBicationis  ratio^    nec  id  negare  miiu  mens  fuit. 


I 


3oJ  CE  ANTIQUA  ECCLESI.^  DISCIPLTNA 

rite  ut  fratrcm.  Ifaque  aflignatae  tres  a  nobis  excommunicationis  caufae  in  facrls 
litteris  inllnuantur,  fed  er  traditioneet  ufu  ecclefiae  abunde  confirmantur,  cum  cer- 
tum  fit  dccretam  ede  canonibus  excommunicationem  et  faepe  faepius  latam.  Primo 
in  haereticos  doftrinam  Chrifti  abnegantes  vel  novam  inducentes.  Secundo  in  ho- 
jTiincs  gravium  criminum  conviltos.  Tertio  in  privatos  qui  difcipUnam  ecclefiae 
fuae  infringerent,  vel  in  eas  ecclefias,  quac  generalem  ecclefiae  difciphnam  a  conci- 
liis  univerfalibus  ftatutam  obfervare  pertinaciter  nolient.  Vix  ac  nec  vix  quidem 
nliis  de  caufis  c.xcommunicationem  latam  aut  decretam  efTe  leges. 

Caeterum  propter  haecexcommunicatiomortaUs,  de  qua  tantum  hic  agimus, 
ferri  non  poteft,  nifi  res  fit  manifefta  et  publica.  Et  certe  quamvis  nonnulli  pu- 
tcnt  poenitentiam  publicam,  ac  proinde  medicinalem  excommunicationem  infliQam 
efl^e  pro  peccatis  occultis,  nemo  hatlenus  exifliimavit  aut  dicere  aufus  eft  aUquem 
flb  ecclefia  invitum  cxcommunicari  aut  pelli  potuifle,  nifi  manifeftiim  foret  ejus  cri- 
men  Kemo  quippe  potcft  aut  debet  excommunicatione  mortali  plcfti,  qui  non  vcl 
fuo  vel  aUorum  teftimonio  conviftus  fuerit  et  poenitentiam  agere  detretlaret,  hu- 
iusmodi  autcm  hominum  culpas  manifeftas  efle  haud  dubium.  Deinde  fi  quis  ca 
dc  re  dubitarct,  fexcentii  doceri  poflct  teftimoniis,  quorum  nonnulla  hic  proferam, 
Origenes  in  Jof.  hom.  20.  Ubi,'wquh,peccatum  non  eji  evidens,ejiccre  de  ecclcfia  ne- 
TTiinem  poffimus,  ne  forte  eradicantes  zizania,  eradicemus  et  triticum.  Optatus  L.  7. 
Accufatore  jUente  non  licuit  nohis  reum  ahjiinere,  fcriptum  eji  enim  antc  cognitam 
caufam  neminem  cjfe  damnandum.  S.  Auguft.  iib.  3.  contra  Parmen.  cap.  2.  ait  ne- 
minem  pofl^e  anathematis  fententia  percelli,  nifi  aut  fponte  confcjjnm  anr  in  aliqiio 
faeculari  vel  ecclefiafiico  judicio  nominatum  atqiie  conviSium.  Antiquus  auror  quaeft. 
m  urrumque  teftamentum  apudAug.  quaeft.  102.  Adhuc,  inquit,  eji  aiiquid,  quod 
dcprehendit  Novatianus,  cur,  inquit,  corpus  Domini  tradunt  iis,  quos  noverunt 
peccatores:  quafi  pojfint  ipfi  adcufatores  ejfe,  qui  funt  judices.  Si  autem  adcufati 
fucrint  et  manifejiati,  potuerunt  abjici.  Innoccntius  I.  epift.  ad  Exuperium  ratio- 
nem  reddens,fj/r  communicantes  viri  cum  adulteris  uxorihusnon  canveniantycumcon- 
tra  usores  in  confortio  adulterorum  manere  videantur;  fuper  hoc,  inquit,  chrifiia. 
na  religio  adulterium  in  utroque  Jesu  pari  ratione  condemnat.  Sed  viros^  fuos  mw 
lieres  non  facile  de  adulterio  adcufant,  et  non  habent  latentia  peccata  vindiSiam. 
yiri  autem  liherius  uxores  aduUeras  apud  facerdotes  deferre  confueverunt ,  et  ideo 
mulieribus  prodito  eorum  crimine  communio  denegatur.  Uxorum  autem  latente  com- 
wiffo  nonfacile  quispiam  ex  fufpicionihus  ahjfinetur,  qui  utique  fnbmovebitur,f  ejus 
poitium  detegatur,  cum  ergo  par  caufa  fit ,  interdum  probatione  cejfante  vindi^iae 
ratio  conquiefcit. 

Dcinde  vero  non  omnes  publici  peccatores  aut  haereticl  ftatim  excommunU 
catione  monali  plcftendi  crunt ;  fed  prius  corripiendi,  poftea  admonendi  ab  eccle- 
(la  et  medicinali  excommunicatione  plettcndi  ac  tum  demum  penitus  ab  ecclefia  eli- 
inintndi:  juxta  inftitutam  aChrifto  corripiendorum  fratrum  rationcm,  cui  fuftVaga- 
tur  Paulus  in  cpift.  odCorinthios ;  poftquam  enim  duit  cap.  it.  k  multum  timerc, 

ne 


DISfERTATIONES   HISTORIC-^.    Dissert.  UT.        aoj 

ne  cum  venerit  Corinthum,  cogatur  multos  lugere  ex  ns,qni  ante  peccaverant  et  non 

egarant  poenitentiam  fuper  immunditia,  fornicatione  et  impudicitia,  fubdit  cap.  15. 

Ecce  tertio  venio  ad  vos ,  in  ore  duorum  vel  trium  fiabit  omne  verbum,  praedixi  et 

praedico,  iit  praefens  etnunc  abfens  iis ,  qui  ante  peccaverunt  et  caeteris  omnibus, 

quoniam  ,fi  venero ,  iterum  non  parcam  .  .  .  ideo  haec  abfens  fcribo,  ut  praefens  non 

diirius  agam.     Ad  quem  locum  Chryfoftomus  obfervac  Paulum  indenuntiandis  fup- 

pUciisapoftolum  mulcum  ac  vehementem  efte,     in  inferendis  tardum  ac  fegnem; 

Ncque  enim  deiis,  inquit,  qui  peccabant,  poenas  Jlatim  fumjit ,  fed  femel  atque  ite- 

rum  admonuitf.et  ne  fic  quidem  in  contumaces  animadvertit,  fed  rurjus  admonet  ac 

denuntiat  dicens ,tertio  hoc  venioad  vos.     Idem  in  homilia  quadam  de  poenitentia 

ait,  Paulumhac  tnoderatione  uti,  ut  illos  per  patientiam  ad  poenitentiam  adduceret, 

non  enim  peccatores ,  fed  non  poenitentes  ,  lacrymis  dignosfore  dicit.     Agit  porro 

hic  apoftoius  de  excommunicatione   in   .convi£ios  ,     et    poenitentiam  agere  derre- 

-^^ptes  ,  docecquc  cvemplo  fuo   ,      iftam    excommunicationem   ferri   non    debere 

iij ;  alios    quam  in    pubUcos  peccatores,      et   quidem   pluribus    vicibus    admoni- 

tos  ,   et  ad  poenitentiam  fponce  agendam  excicatos.        Hinc  aliquando  peccacores 

etiam  convitti  excommunicacione  medicinaH  priusquam  morcaH  pleQebantur,  prae- 

cipue  ubi  fpes  emendacionis  erat.     Certe  annuit  Auguftinus,  huncfuiffe  morem  ec- 

clefiae  Africanae:  Nos  vero ,  inquic  homil.  50.  de  poenitencia,  a  communione  qitem- 

quam  prohibere  non  pojjiimus ,   quamvis  liaec  prohibitio  nondumjtt  mortalis ,  fed  me- 

dicinalis,  niji  aut  fponte  confe/Jum,  aut  in  aliquofive  faeculari  five  ecclefiajiico  ju- 

dicio  nominatum  atque  conviBum.     Ex   quibus  verbis  liquec,  excommunicacionem 

medicinalem  praeceffiffe  morcalem,  atque  eciam  in  conviclos  fuiffe  lacam.      In  po- 

fterioribus  conciliis  morcalis  excommunicatio  dicicur  anathema,  quod  ancequam  pro- 

nuncierur  in  noxios,  jubencur  prius  excommunicari.     Sic  in  quinta  fynodoRomana 

fub  Symmacho  primum  excommunicari  jubentur  ii,qui  decreta  concilii  violarent; 

ac  deinde  fi  fe  non  emendaflent,  anathemateferiri.     Agapetus  epift.  6.  aic,Cyrum 

et  ejus  fequaces  jam  excommunicacos ,  fi  fe  non  emendarent,  anathemate  feriendos 

effe.     Nicolaus  primus  epiftola  7.  Joannes  VIII.  epift.  17,  anathema  pariter  diftin- 

guunt  a  fimplici  excommunicatione.     Attamen  non  feraper  excommunicatlo  me- 

dicinalis  praeceflic  morcalem,  praecipue  ubi  nulla  fpes  emendationis  apparebat;  fed 

praecefl"ere  femper  admonitiones  excommunicationis  fententiam,  haecque  folemnis 

fuit  ecclefiae  confuetudo.     Teftes  funt  hujus  rei  patres  Ephefini,  qui  canonibus  fan« 

citum  eflTe  ajunt,  ut  reus  tertio  vocetur.     Sancia  fynodus,  iuquiunt  aftione  i.  ca- 

nonibus  obtemperans  tertio  Nejiorium  vocavit:  Et  poft  Juvenalis  Hierofolymitanus : 

Cum  leges,  inqult,  ecclejiafticae  jubeant  tertio  reos  vocari,  ut  Jeipfos  defendant  ab 

iis,  de  quihus  accujantiir.  In  relat.  ad  imperatorcra.     Cum  canones  jubeant  tertio  in- 

obcdientes  vocari.     Inde  a  patribus  Chalcedonenfis  concilii  ita  cer  vocacus  dicitur 

Diofcorus,  jii.\ta  JanEios  et  divinos  canones.  Extat  autcm  ifte  canon  inter  cos,qui 

dicuntur  apoftoli  74.  atque  illa  confuetudo  in  novo  eciam  jure  obcinuic.     Nec  alia 

melior  hujus  ratio  reddi  poteft  quam  maternus  ecclcfiac  in  cuntios  affeQus ,     quo 

D  d  cuperet 


il^ 


I)E    ANTIQUA  ECCLESlil    DISCIPLINA 


euperet  ad  exemplum  Chrifti  omnes  falvos  fieri,  nec  quemquam  perire.  Hiiic 
quantum  in  fe  eft  ,  nihil  omittit,  uf  peccatores  ^d  meliorem  frugem  revocet :  nec 
quidquam  eft,quod  illam  majori  dolore  afficiat,  quam  cum  cogitur  e  finu  fuo  quof- 
dam  efiliK  fuis  expeilere,  ct  fatanae  tradere.  Adde,quod  faepe  ex  excommunica- 
tione  multa  nafcuntur  mala ,  multa  difiidia ,  quae  totam  ecclefiam  non  mediocriter 
concutiunt,  et  multos  ad  perditionem  trahunt. 

His  d«  caufis  impulfi  fanfti  patres,  in  excommunicatione  feren- 
da  valde  cauti  fuerunt,  et  non  nifi  gementes,  dolentes,  ac  velut  inviti  quem- 
quam  excommunicafre  leguntur.  Cum  dolore  enim,  inquit  Ambrofius  lib.  3.  ofF. 
c.  27.  amputantur  etiam,  qude putruit  pars  cnrporis  et  dm  traEiatur ,  J:  poteji  Ja- 
narimedicamentis,  fi  non  pote/i  tunc  a  mcdico  bono  ahjcinditur  ,  fic  epijco- 
pi  ajfeiius  boni  eji ,  ut  optet  fanare,  ferpentia  aiiferre  iilcera,  adducere  ali- 
qua,  n.m  abjcindere,  pofiremo  ,quod  fanarimnpotefi,  cum  dolore  abfcindere.  Quam 
in  rem  hic  pauca  dc  multis  ,  quae  poffent  congeri  exempla,  producam.  Firmilia- 
nus  et  caeteri  epifcopi  Antiochiae  congregatr,  haud  cito  et  temere  in  Paulum  Sa* 
mofatenum  fententiam  tulerunt  ,  fed  diuturnum  ipfi.  refipifcentiae  tempus  dede- 
runt.  Firmilianus  ,  inquiunt  apud  Eufebium  lib.  7.  c.  30.  cum  his  Antiochiam  ve- 
nijfet,  damnavit  quidem  dogmatis  ab  illo  inveEii  novitatem,ut  teffamnr  7ios,qui  ad- 
fuimus ,  et  alii  plures  perinde  ac  nos  optime  norunt  ;  fed  cum  ille  mntattirum  fe 
'jententiampromifijjet,  credens  ei  Firmilianns ,  fperanfque  fi.ne  tilto  religionis  no- 
(irae  probro  atque  difpendio  rem  optime  conjiitui  pojje ,  diflulit  jententiam  fuam  de- 
ceptus ,  fcilicet  ab  homine  ,  etc.  Et  poft  aiia  declarant  fe  necefiirate  adduttos  Pau- 
lum  excommunicafie.  Hunc  igitur  ,  inquiunt ,  Deo  beltum  indicentem,  nec  cede- 
re  volentem  ,  cum  a  communione  noftra  abdicajjemns ,  necejfe  habuimus ,  etc.  Arius 
flb  Alexandro,  nonnifi  poft  varias  difputationes  et  admonitiones  eft  ejeftus,  et  ta- 
men  Alexander  in  epiftola  ad  univerfos  epifcopos,  ait  fe  dolore  aftici  oh  exitium 
Arii  etfequaciim  praefertim,  quod  cum  ecclefiae  du&rinam  olim  perceperint ,  nunc 
ab  ea  defciverunt.  Cyrillus  non  ftatim  Neftorium  a  communiorle  fua  expulit,  fed 
faepius  monitum  dato  etiam  refipifcentiae  tempore;  et  fynodi  Ephefinae  patres  te- 
ftantur,fe  invitos,  ac  non  fine  gemitu  et  doJore  ad  damnandum  Neftorium  defcen- 
dllfe.  Lacnjmis,  inquiunt,  fubinde  perfufi  ad  lugnbrem  hanc  contra  eum  fenteyu 
tiam  necejjario  venimus.  Flavianus  in  fententia  ipfa  aclverfus  Eutychem  teftamr  fe 
Invitum  eo  venifiTe.  Lacrifmantes ,  mqw,  ac  gcmentes  perfcfJam  ejus  perditio- 
nem  decrevimus,  per  duminum  nnftrum  ^efum  Chriftum  ab  eo  blafphcmatum  extra- 
neKm  eum  ejfe  a  noftra  communione  et  primatu  mona/icrii.  Qua  de  re  fcribens  po- 
ftea  ad  Leonem  pontificem  :  Depojhis ,  inquit ,  flctihus  ct  lacryviis,  quas  incejfan- 
ter  fundo,  quia  fuh  me  clcricus  invajus  eft  a  fero  daeminc.  Et  ipfe  S.  Leo  epift, 
j3.  ad  Pulcheriam  ;  multnm  doleo  ,  multumque  contrifior ,  de  cafii  fcilicet  Eutychis. 
Item  cum  in  Diofcorum  lata  eft  fententia  in  concilio  Chalcedoncnfi,  epifi-opi  doien- 
tes  ac  gementes  fe  id  facere  dicunt,  arque  inter  nl!os  Jtilianns  Coeiifis  Romani  pon- 
tificis  icgaius,  dolens  ucgemens,  inijuit,  dicQ  alienum  eum  ejfe  ab  epijcopatus  di-, 
■  i  gnitatt 


DIS,SERTAT'ION:ES  mSTOllCfB,  CrssERir.  111.         »t, 

gnitate.  S.  Leo  epift.  93.  Nulli  chriftUnorum,  inquit,  facile  communio  detiege^ 
tiir,  nec  ad  indignantis  fiat  hoc  arhitvium  Jacerdotis  ,  quod  in  magni  reatus  ultio- 
nem  invitiis  et  dulens  quodammudoidebet  inferre  animus.  Concilii  Milevitani  anti- 
iiites  dum  Pelagium  et  Coeleftium  damnant,  optare  fe  dicun:,  ut  de  ccrreftioiie 
jjotius  eurum  gratulentur,  quam  eontrijientur  interitu.  Denique  ut  aliamittam,Leo 
X.  Lutheri  eirores  damnans,  a.nfe  id  facere  prae  mocrore  et  animi  angufiia  tanta, 
ut  vix  exprimcre  pnjfit, 

Eadem  de  caufa  tam  proni  fuerunt  antiftites ,  tam  faciles  ad  recipiendos  hae- 
reticos  et  petcatorcs  refipifcentes,  ut  ipfis  ad  redeundum  in  ecclefiam  viam  ultro 
complanarent.     Ita  Marcioni  ad  ccclefiam  redire  cupienti  ea  conditione  datus  efl:  re- 
grefTus,  ut  eos,  qui  cum   ipfo  aberraveraiit,  revocaret.     Ita  concilium  Nicaenum 
cum  Ivfelitianis,  qui  nullam   veniam  fummoperc  merebantur,  clementiflime  egit ' 
illoru-m  epifcopis  honorem  relinquens,     et  nemini  eorum  aditum  ad  officia  cccle* 
fiaftica  intercludens.     Eadem  item  fynodus  fimili  (5/!'.oto,u.i'<»Novatianos  ad  ecclefiam 
invitavit.     Ita  etiarn  tempore  Arianae  haerefeos,    quicumque  cum  Arianis  commu» 
nicaverant,  aut  in  Arianum  dogma  lapfi  fuerant,  non  folum  fufcepti  funt  in  com- 
munionem,   fed  etiam  cpifcopatus  retinuerunt,  *  ac  contraria  Luciferi  Calanrani 
feveritas  improbata  efl.  De  hac  ecclefiae  indulgentia  ad  lapfos  irevocandos  legc  Atha- 
nafium  epiftola  ad  Rufinianum  et  Hieronymum  ,  in  dialogo  contra  Luciferianos 
At  nuUum  habemus  infignius  exemplum  iffius  ad  haereticos  ad  ecclefiam  iiVvitan- 
dos  indulgentiae,  quam  quod  nobis  fubminiflrant  pacis  conditiones  a  catholicis  ob- 
latae  Donatiftis  ante  et  poft  coUationem  Carthaginenfern ;  proponunt  enim  eis  pet 
epiftolam  ,  ut  ficatholici  vi9i  fuerint  incollatione,  cedant  epifcopatibus  fuis,  fi  e 
contra  viflores  fuerint,  nonidem  in  Donatiftis  ftatuunt, .  fedconcedunt  eis,     ut  ho»" 
norcm  epifcnpatus  non  amittant,  poterit  quippe,  inquiiint,    unu/quifque    noflruin 
honoris  focio  fibi  copulato  viciffim  federe  cminentius,  ficiit  peregrino  epifcopo  juxt^ 
covfidentcm  collcgam,  hoc  cum  alternis  bafilicis  conceditur  .....  ut  jnio   eoruiii 
defuvBo  deinceps  jamfingulisfinguli  pri/iino  more  fuccedant ,     aut  fi  forte  popidi 
chrijiiani  fingulis  deleEiantur  eptfcopis  ,  et  duornm  confortium  inufitata  rerum  fa- 
cie  tolerare  non  poffunt ,  utrique  de  medio  difcedamus  et  damnata  fchifmatis  caufn 
in  unitate  pacifica  confijiatis.     Ah  his  fingulis  in  ecclefiis  annuentibus  unitati  faEiae 
per  loca  neceffaria  conjUtuantur  epifcopi.     Huic  propofitioni  confenferunt  omne» 
epifcopi  catholici,  uno  aut  altero  exceptis  ,  qui  cito  caeterorum  confenfu  et  admo- 
-nitionibus  in  eamdem  fententiam  defcendere  coaQi  funt.    Poft  collatiohem  vero  ea- 
dem  conditio  eft  Donatiftis  oblata,  ut  conflat  ex  Auguflini  fermone  37.  tom.  10. 
Epijcopatum  ,  inquit ,  amatis ,  nobifcum  habete  . ' . ' ,-  .  , '  diximus ,  ut  ambo  fedeant 
in  una  fimplici  bafiliftf,   etc  Ex  quibus  abunde  liquet  nihil  non  faciendum;  effe.  ut 

D  d  s  •  '    qut 

,\*  Intellige;iftuj-i,;;Ut  prAecedentia  et  fequentia  doeent  de  refi^i&edt^bas  Ap  haeref},  nec  «Iker 
jU*hi  poffunt  verba  mea,  fed  majoris' elittidatiouis  ergo    id  monejiduin  diixi.       '  '     d^'-* 


2ta 


DE  ANTIQUA  ECCLESI.^  DISCIPLINA'  ^ 


qui  ab  cccIcRae  unitate  praecifi  funt,  ad  eam  revertamur ;  ac  proinde  inulto  majo' 
ri  cura  cavendum,  ne  aliqui  ab  ea  unitate  temerc  aut  incantc  feparentur. 

Sed  ut  apertius  explicetur,  quibus  in  calibus  ferri,  aut  non  ferri  pofTit  ex- 
communicatio  ,  circa  finguias  caufas  excommunicationis  a  nobis  allatas,  pauca  funt 
obfervanda.  Diximus  primo,  propter  haerefim  ejici  homines  ab  ecclefia,  fed  hoc 
inteUis^endum  de  haerefi  manifelta,  nec  non  de  iis  ,  qui  in  ea  funt  pertinaces ,  et 
dc  quibus  periculum  eft  ,  ne  caeteros  in  eumdem  errorem  trahant.  Itaque  primo 
non  eft  excommunicatio  ferenda  ob  leves  quaeftiones ,  qtiae  fidei  regulam  non  attin- 
gunt,  quaeque  liberum  patiuntur  cujufvis  judicium  :  Nam^  ut  inquit  Tertullianus, 
haec  Jola  efi  regiila  fidei ,  quae  haerejfes  facit ,  et  eafcmcl  pojita  matiente  in  fua  for- 
ma  ,  quantumlibet  quaeras  et  tracies,  et  omnem  libidincm  curioftatis  effutidas  ,  ti- 
hi  licet.  Secundo,  non  debet  ferri  excommunicatio ,  nifi  in  pertinaces,  qui  mo- 
niti  doftrinam  fuam  revocare  nolunt,   ut  oftendimus. 

L>iximus  deinde  excommunicationem  ferri  in  peccatores,  fed  hoc  intelligen- 
dum  de  iis  ,  qui  in  peccata  gravia  et  canonibus  prohibita  prolabuntur,  quique  de 
iis  accufati  ac  convitli  funt  ;  idque  cum  nullum  gravius  malum  timerur,  fi  a  com- 
munione  ejiciantur.  Prirao  ergo  non  debet  excommunicatio  fcrri  ob  levia  et  quo- 
tidiana  peccata,  imo  etiam  ob  mortalia,  nifi  exteriora  fint,  et  eorume  numero,  quac 
fcandalo  funt  aliis,  qualia  funt  adulterium,  homicidium,  et  alia  hujufmodi.  Sc- 
cundo,  non  debet  ferri,  nifi  in  accufatos  et  conviclos,  ut  late  probarum  eft,  et 
modo  confirmabitur  ex  Auguftini  teftimoniis.  Tertio  ,  non  eftprudcntiae  aliquem 
ob  flagitia  ejicere  ab  ecclefia  ,  cum  gravius  malum  timetur  ,  puta  ecclefiae  per- 
turbatio  aut  fchifma.  Hanc  regulam  iaepe  tradit  Auguftinus  in  libris  contra  Do- 
natiftas.  Hanc  praefertim  late,  probat  lib.  3.  contra  epift.  Parmen.,  e  quo  fequen- 
tia  funt  defumpta.  Sed  dicet,  inquit,  aliquis .,  quomodo  poterimus  apojlolo  obedi- 
re  dicenti,  cum  ejufmodi  nec  cibum  fumere.  Huic  objeftioni  fic  refpondet  :  in  hac 
velut  anguflia  quacftionis  non  aliquid  novum  aut  infolitum  dicam,  Jed  quod  fanitas 
obfervat  ecclefiae,  ut  cum  quifque  fratrnm-,id  eft,  chriflianorum  intus  in  ecclejiae  fo- 
cietate  conjiitutorum ,  in  aliqito  tali  peccato  fuerit  deprehenfus ,  ut  anathemate  dig- 
nus  habeatur,  Hat  hoc  ,  ubi  periculum  fchifmatis^iuUum  eji,  atque  idcim  eadile- 
Siione,  de  qua  ipfe  alibi  praecepit  dicens ,  ut  inimicim  cim  non  exifiimetis ,  fed 
torripite,  utfratrem;  quod  fi  non  agnoverit  nec  poenitendo  correxerit ,  ipje  foras 
exiet ,  et  per  propriam  voluntatem  ab  ecclefiae  unitate  dirimetur.  Deinde  rcgulas  a 
nobis  fuperius  traditas  ipfe  etiam  tradit.  Qiiando,  w(^u'n,ita  cujufque  crimennotum 
eji  omnibus,et  omnibus  'execrabite  arparet,  nt  vel  nullos  prorjus ,  vel  non  tales  ha- 
beat  defenfores  ,per  quos  pofjit  fchijma  contingere  ,non  dormiatjeveritas  difciplinae, 
in  qua  tanto  eft  efficacior  eriicndatio  pravitatis ,  quanto  diligentiur  confirmatio  cha- 
ritatis.  Ergo  ex  mente  S.  Auguftini,  ut  quis  propter  crimen  excommunicetur,  re- 
quiritur  primo  ,  ut  crimen  lit  omnibus  notum,  hoc  eft,  manifeftum  :  fecundo, 
ut  fit  execrabile  :  tertio,  ut  nuHum  fit  fchifmatis  periculum,   quod  uliimum  con- 

tingit,  Ouando  quis  focios  habet  multos  ;  Nequeeuim,  pcrgit  Auguftinus,  poteft 

*  .•/,:.D  i  ..  !■!  c^     «ui«  'i-ii  iii'^  I  elTe 


DIS5ERTATI0NES  HISTORICAE.  Dissert.  III.'        »15 

effe  falubris  a  miiltis  correptio ,  nijl  cum  fociam  non  habet  multitudinem  ;  cum  ven 
idem  morbus  plurimos  occupaverit,  nihil  aliud  bonis  rejiat  ,  quam  dolor  et  gemitus. 
Eadem  fermehabet  lib.  3.  contra  litteras  Petiliani c.  96.  Apud  nos,  inquit  ,quicumque 
tnali  vel  penitus  latent,  vel  quibujdam  noti  propter  bonos,  quibusfunt  ignoti,  et  apud  quot 
convinci  non  poffunt  ,propter  pacis  et  unitatis  vinculum  tolerantur . ..  nec  propterea 
tamen  ecclcjiajiica  difciplina  negh'gitur  a  conjiantibus  et  diligentibus ,  et  prudenti- 
bus  difpenfatoribus  Chrijii,  quando  crimina  itamanifefiantur,  ut  nulla  pojjiut  pr» 
hahili  ratione  defendi.  Extant  innumerabilia  documenta  in  iis,quivel  epiJcopi,vet 
alicujus  hujujmodi  gradus  clerici  fuerunt,  et  nunc  vel  degradati,  vel  pudure  m 
alias  terras  abierunt,  vel  ad  vos  ipfos ,  aut  ad  alias  haerejes  tranfierunt ,  vel  in 
fuis  regionibus  noti  funt.  Eadem  ccnties  inculcat  Auguftinus,  malos  fciiicet  in  cc- 
clelia  cife  quos  illa  ferre  cogltur,  vcl  quiaoccultifunt,  vel  <^uianon  accufantur,  vel 
quia  periculum  effet  fchi/matis  fi  ejicerenrur:  vide  ipfum  in  pfalmum  contra  partem 
Donati,necnonlib.  4.  de  Bapt.  hb.  de  unit.  eccl.  cap.  14.  hb.  2.  contra  Crefc.  cap. 
36.  et  hb.  3.  c.  31.  64.  et  65.  et  ahbi  pafhm.  Uno  verbo  eadem  fuit  Afrorum 
omnium  fententia  in  coUationeCarthaginenfi  ,  quorum  nomine  profirernr  Auguftt- 
nus  ecclefiafticam  quidcm  dijciplinam  non  ejfe  negligendam ,  et  ubicumque  fuerint 
proditi  mali,  coercendos  eos  ejfe,  ut  corrigantur,  non  folum  fermone  corre£iionis ,  ve- 
riim  etiam  excommunicationibusi  ita  tamen,  ut  propter  pacem  unitatis  etiam  cogniti 
tolerentur. 

Denique  diximus  terriam  excommunicaiionis  caufam  eHe  ob  difciplinam ,  vel 
unius  ecclefiae  ab  ahquo  privato,  vel  totius  a  fingulari  ecclefia  violatam.  Verum 
hoc  in  cafu  magna  debet  c/re  prudentia ;  nam  praeter  cautiones  jam  adhibitas  ahis 
incaufis,  valde  cavendum  primo,  ne  ob  levem  aliquam  et  nulhus  ad  religionem 
aut  bonos  mores  momenti  difciplinam  ejiciantur  de  ecclefia  viri  probi.  Seeundo, 
ne  ecclefiae  a  fe  invicem  propter  diverfitatem  difciplinae  fe{>arentur.  Haec  enim  fi- 
dei  et  bonis  moribus  nihil  obeft  ,  conftatque  femper  fuifl!e  vaiios  ecclefiarum  ufus 
et  ritus,  fine  ullo  religionis  difpendio.  Egregium  eft  hanc  in  rem  a  nobis  non  fe- 
mel  laudatum  S.  Irenaei  et  ahorum  epifcoporum  monitum  ad  Viftorem,  ne  prop- 
ter  diflenfionem  circa  pafchae  celcbrationem  pacem  cum  orientalibus  abrumperet , 
fed  paci  et  unitati  confuleret,  cum  variae  eflent  tam  circa  pafchae  celebrationem  , 
quam  circa  jejunia  et  alios  ritus  ecclefiarum  confuetudines  ortae  vel  ex  negligentia , 
vel  ex  fimplicitate  erimperitia  eorum^qui  raorem  a  majoribus  traditum  non  obfer- 
vabant,  propter  quas  difciplinae  varietates  communio  nunquam  interrupta  fuerat; 
lege  Eufcb.  lib.  5.  c.  24.,  er  quae  diximus,ubi  de  Viflore.  Similiter  in  quaeftione 
de  haereticorum  baptifmo  iterando,  Stephanus  videri  poteft  reprehenfioni  obno- 
xius,  quod  leviter  Afro«  e.xcommunicaret.  Eos  autem,  qui  Romae  funt,  inquit 
Firmilianus,  non  ea  in  omnibus  obfervare ,  quaefunt  ah  origine  tradita  ,  et  frtt- 
fira  apnftolurum  autoritatem  praetendere.  Scire,  quis  etiam  inde  poteft,  quod  cir- 
ca  celebrandos  dies  pafchae  ,  et  circa  multa  alia  divinae  rei  facramenta  videat  ejfe 
apud  illos  aliquas  divetfitates )  nec  objervari  illic  aequaliter  omniay  quae  Hierofd' 

D  d  3  lymis 


I 


,^4       '.liDE-ANTrQVA  ECCLESIi^     DISCIPLINA     . 

liimis  ohfervantur.  Sectindum,  quod  in  caetcris  quoque  plurimisprovinciis  mnlta  pro 
lacorum  ct  nomintm  diverjitate  variantur  ;  nec  tame-.i  propter  iioc  ab  ecclefiae  catho- 
licae  pace,  atque  unitate  aliqtia.ido  difcegiim  e/i.  Ouod  nunc  Stephantis  atfus  ejl 
■facere,  rumpens  adverfum  nos  pacem  ,  quam  femper  aiitecefforcs  ejiis  nobifcum  amore 
et  honore  miitiio  cujiodicrant.  Et  poft  multa  ;  Excidijii,  inquit  ,  de  Stephano  iq- 
quens,  teipfum  ,  noli  te  fallere  ,  fiquidem  ille  eji  verc  Jchifu^atictis  ,  qui  Je  a  ^m- 
mtinione  ecclefiajiicae  unitatis  apojiatam  fecerit.  Dtim  enim  putas  omnes  a  te  ahjii: 
neri  poQe,  tcipftim  ahfiinuifli,  etc.  Quibus  verbis  egiegie  docet  Firmihanus  prop- 
ter  vaiietaiem  difciplinae  non  e(re  abrunipendam  pacem.  De  eadem  re  pronuntiaf 
Dionvfius  fenoUe  tum  Africanorum,  tum  orientalium  fententias,  et  ftatuta  circa 
itcrandum  hacreticorum  baptifma  fubvenere  ,  eofque  ad  jurgia  et  contentiones  cx- 
citare,  cum  fcriptum  fit,  non  commiitabis  terminos  proximitui.  qttos  parentes  tt^ 
pofiieruJit.  Balilius  item  in  canonibus  hanc  quaellionem  traclans,  fingularum  ec- 
cleliarum  difcipUnae  inhaerendum  eire  docet.  Et  ne  fulpeaos  hac  in  re  tcfles 
proferre  videar,  ipfe  Auguftinus  non  obfcure  faaum  Stephani  improbat,  cum 
toties  Cyprianum  laudat,  quod  noluerit  quemquam  a  communione  fua  repellcre. 
AUud  ad  propofitura  cxemplum  habemus  ex  Cypriano  epift.  52.,  ubi  notat  quof- 
dam  Africanos  cpifcopos  ante  fuam  aetatem,  dandam  pacem  mocchis  non  putavif- 
fe  et  in  totum  poenitentiae  locum  cis  praeclufiire,  nec  tamen  propterea  a  coUegio 
caeterorum  epifcoporum  recediflTe,  aut  cathoHcae  ecclefiae  uiiitacem  vel  duritiae, 
vel  ccnfurae  fuae  obftinatione  rupifte  :  Vt  quia.  inquit,  apiid  atios  pax  dahatur, 
qui  non  dabat  de  eccleiia  fepararetiir ,  manente  concordiae  vinculo  ,  et  perfeverante 
ecclcfiae  catliolicae  individuo  facraviento.  Huc  etiam  pertinet  illud  Hieroiiymi  ep. 
ag,  unamquamque  ecclcfiam  fuas  obfervare  debere  confuetudines,  quali  traditio- 
nes  apoftoUcas,  nec  aUquorum  confuetudincs  aJiorum  contrario  more  fubverti, 
Nec  abludit  iUud  Ambrofii  apud  S.  Auguftinum,  ad  qtiamcumqne  rcgiunem  vene- 
ris,  illius  conftictudinemohferva,ne  cuiqiiamfis  fcandalo,  aiit  quifquam  tibi.  Quum 
itaque  certum  fit  difciplinae  varietatem  fidei  aut  religioni  nihil  ofhcere,  plerumquc 
farius  eft,  cuiUbet  ecclefiac  Uberum  reUnquerc,  ut  difciplinam  ab  aliarum  confue- 
tudinc  divcrfamfcquatur,  quam  eam  ad  caeterarum  morcs  ampleftendos  adigere, 
praefertim  cum  fchifmatis  peiiculum  imminct.  Nihilominus  tamen,  fi  univerfa 
ecclefia  ,  aur  faltem  ejus  maxima  pars  e  re  fua  interdfe  judicaverit,  ut  aliqua  con- 
fuetudo  ubique  obfervetur,  privatae  ecclefiae  caeteris  confcntire  dcbent,  nec  perti- 
naciter  oblutlari,  ct  fi  pofterius  id  faciant,  merito  pro  fchifmaticis  habentur. ,  Vii 
de  hujus  rei  cxempla  allata  in  fine  fuperioris  capitis,  quae  hic  repctcre  foretinutile. 
Quod  G  privatus  quifpiam  adverfus  plurium  ecclcfiarum ,  aut  etiam  adverfus  eccle- 
iiac  fuac  confuctudinem  infurgat,  merito  punitur  et  excommunicatur,  ac  fcbifma* 
ticus  audit,  ut  fexcentis  oftendi  poffet  exemplis. 

Cacterum  quamvis  canoniftac  vulgo  teneant  cicommunicationcm  infcrri  noa 
poire,  nifi  ob  pcccatum  mortalc,  conftat  tamcn  innumcris  prope  canonibus  poenam 
cxcommunicationis  fanciri ,  ct  guod  idcm  clt,  anathcma  ferri  proptcr  rcs  ad  difcipU- 


DISSERTATIONES  HISTORlCjE.    Dmstot.  HI.        iij 

nam  pertinenres,  quae  non  pofTunt  dici  matcria  peccati  inortalis>  nifi  forte  ratia- 
ne  fcandali  et  contemptus.  Verum  in  excommunicatioiie  infligenda  Don  tara  co»» 
fideratur  gravitas  peccati,  quam  ofFenfio  et  penculum  inde  imminens  Cocierati  fide- 
lium,  vel  ex  malo  exemplo,  vel  ex  prava  doftrina.  Porro  necefTe  non  arbitror  hic 
exempla  fubjicere  anathematis  indi£lr,  aut  excommunicationis  latae  propter  leve» 
caufas  ,*  res  enim  notiflima  efV,  patebitque  percurrenti  canones  conciliorum  etiara 
antiquiflimorum  ,  ut  Eiiberitani ,  Gangrenfis,  Arelatenfis  et  caeterorum. 

Sed  jam  fatis  de  caufis  excommunicationis,  nunc  de  iis,  in  quos  fertur, 
quod  jam  ex  parte  efFeftum  efh  Primum  enim  conftat  eam  ferri  non  pofTe  in  oc- 
cuitos  aut  haereticos  peccatores,  Quod  etiamfi  non  doceret  traditio ,  ratio  ipfa  evin- 
cit.  Nam  excommunicatio  eft  feparatio  e  fidelium  conventu  et  focietate,  teu  a£lus 
clavium  externus  e;  in  foro  exteriori.  Nam  interius  homo  non  ligatur  ab  ecclefia, 
fed  fe  ipfum  per  peccatum  ligat  coram  Deo  non  coram  ecclefia,  ergo  ab  ecclefia  ex- 
terius  ligari  non  potefl  ,  nili  exterior  Gt  innodationis  caafa  et  hominibus  nota, 
Quod  adeo  verum  e(t,  ut,qui  cum  Arnaldo  et  Morino  contenderent,  propter  oc- 
culta  peecata  poeniteniiam  publicam  fuiffe  impofiram ;  adferere  tamen  non  pofTent 
excommuwicationem  illam  ,  quae  morralis  eft,  in  oceultos  peccarores  ferri  pofle.  Di- 
cere  enim  non  pofTunt  eos  in  foro  exteriori  potuiirc  compelli  ad  agendam  psenitcn- 
liam  publicam,  fed  hoc  unum  probare  fe  purant  ,  iis,  qui  facerdotibus  occulca  cri- 
mina  in  confeflione  fecrera  aperiebant;  impofitam  fuifTe,  poenitentiam  publicam  , 
ad  quam  tamen  agendam  in  foro  exteriori  cogi  non  poffent,  nifi  ahundc  criminis 
convicH  forent  ;  nullus  enim,  ut  puto ,  dixit  unquam  occultum  peccatorem,  ec 
peccatum  fuum  fecreto  confefrum  facerdoti  a  communione  eccIeCae  invitum  pelli 
potuiffe, 

Sed  inquiet  aliquis,  verum  id  qaidem  eft  de  excommnnicalione  ferendae, 
ut  loquuntur,  fententiae  ,  non  autem  de  excommunicatione  latae,  ut  volunt,  fen- 
tentiae  ipfo  fafto  incurrendae  :  celebris  enim  efl  ifta  di{Kn£lio  apiid  reccntiores  ca- 
noniilas,  qui  excomraunicationem  ferendae  fentenriae  illam  dicuntefTe,  quam  p?r 
ipfum  aflum  peccator  meretur,  non  incurrir,  fed  tantum  per  fententiam,  quae  con- 
fequitur  aftum,  et  ideo  dicnnt  ferendae  f€ntentiae\  excommunicationem  vero  la~ 
tae  Jententiae ,  eara  volunt  effe,  quae  ipfo  faflo  incurritur.  Priorem  igitur  aiunt 
ferri  tantum  p^  ffe  in  peccatorem  Hororium  et  criminis  conTiflam  ac  infuper  admo- 
nitum,  pufteiiorem  vero  ipfa  perpetrarione  criminis  incurri  contendunt,  iino  noi>- 
ruUi  ex  iis  aiunt,  eam  in  peccatum  prorfus  interniim  ,  quod  exrerius  nullo  modo 
proditum  fuerit,  cadere,  ut  verbi  graria  in  propofitum  aliquod  internum,  alii  vero 
ceiifent  haiic  non  fecus  ac  caereras  cenfuras  necnon  interdi£tum  et  irregulaiitarein 
(de  iis  enim  idem  judicium  ferendum)  non  habere  locum  in  peccaris  mere  inrerniSf 
rifi  extenus  prodierint  per  aliquod  ditlum,  aut  fa£lum  heet  hommibus  ignotum, 
Rcs  exemplo  illuflrabitur ,  prioris  fententiae  fautores  dicunt, eum,  qui  conflituir 
flc  propofuit  hominem  occidere,  pofTe  excommunicationem  incurrere  ,  poflerioris 
y«ro  defcufores  opinionis  id  fieri  non  pofTe,  nifi  revera  tcmaverit ,    ac  praercr  c»- 

giiatia' 


.j4  DE  ANTIQUA    ECCLESIiC    DISCIPLINA 

oitationem  animi  aliquid  in  hunc  finem  prodiderit,  flve  difto,  five  fa£lo ,  licet  nul- 
fi  praeterquam  Deo  noto.      Prioris  fententiae  autores  enumerat  Suares  difp.  4.  dc 
ceiifuris  fetl.  2.  n.  5.,  Gloffae  autorem  in  cap.  cogif.  de  poenit.  D.  i.,  et  in  Cle- 
ment.  i.  de  haeret.  §.  Verum,  fanftum  Antoninum  3.  part.  tit.  24.  cap.  7.,   Panor- 
mit.  incap.  extirpandae  §.  qui  vero  in  ejus  repetitione,  n.  21.  majorem  in  4.  dirt. 
i2.'q.  7.  §.  contra  primim.     Rofellam  verbo  abfolutio  et  verbo  haereHs.  Adrianum 
quodlibctoS.  et  in  4.  q.  ?.,  Pigghium   lib.   6.  de   eccl    hift.  cap.    16.,  Cordubam 
lib.  4.  quaeU.  theologicarum  quaelt.  i  3.  Medinam  cap.  depoenit.    Pofleriorem  vcro 
fentennam  fequitur  ipfe  Vafquez  ibidem,     itemque  Tar.nerus  difp.  6.  de  poenit. 
quaefl.  10.  dub.  3.  num.  55.     HugoHnus  de  cenf  eccl.  tab.  i.  cap.  9.  $.  12.    Bona- 
cina  de  natnra  et  caufis  cenfurae  puntlo  3.  n.     Becanus  et  alii.     Sed  ifli  meo  judi- 
cio  inconfequenter  ratiocinantur.     Nam  li  aftiones  internac  fubje£1:ae   non  funt  ju- 
rifdiflioni  ecclefiae ,  ut  mulris  rationibus  probant,   dici  vix  poteft,   cur  idem  judi- 
cium  non  fit  ferendum  de  atlionibus  externis,quando  funt  ignotae.     Sic  non  video, 
oua  de  caufa  homo  non  pofiit  excommunicari  ob  haerefim  mente  conceptam,  pofiit 
vero  ob  iftam  haerefim  nulio  audiente  vel  praefente   verbis  prolatam.     Hoc  tamen 
polterius  adferunt,  prius  negant,  qua  in  re  mira  mihi  videtur  iflorum  argutia.  Ve- 
rum  miffa  canoniflarum  autoritate  videri  poteft  aliquibus  excommunicaiionem  latae 
fententiae  ipfo  faflo  incurrendae  olim  in  ufu  fuiffe,  et  in  peccatis  occultis  iocum 
habuiffe.     Sciunt  enim  omnes  palfim  in  canonibus  anathema,   feu  excommunicatio- 
nem  infligi  peccatoribus  omnibus   fine  difhnftione    occultorum   et  manifefbrum  , 
imo  etiam  aliquando  occultos  peccatores  excommunicationis  fententia  involvi.     De- 
nique  iam  ab  aUquot  faeculis  decretales  Romanorum  pontificum  fcatent  excommu- 
nicationibus  latae  fententiae,  ac  ipfo  fatlo  incurrendae  paflimque   fulminantur,    ut 
aiunt,  ut  compellantur  homines  ad  dctegendos  furti,  homicidii,  et  aliorum  crimi- 

num  autores.  .     .  ,         -  .  ^  .  „ 

Refpondeo,  cxcommunicationem  latae  lententiae  non  elle  eam,   quae  huc  uf«- 

que  defcripta  eft.     Nam  quotiefcumque  in  canonibus  antiquis  dicitur  anarhema  ge- 

neratim  in  eos,  qui  hoc  aut  iftud  egerint,  hoc  nihil  aliud  fibi  vult,quam  cos,  qui' 

iftud  egifTe  convi£Hfuerint,excommunicandos,  non  autem  revera  excommunicatos 

Hoc  autem  conflat  ex  eo ,  quod  in  canonibus  paulo  antiquioribus  nunquam 
leges  haec  aut  fimilia  verba,  f\t  ipfofaRo  excommunicatus  et  depoftus,  qui  id  fecC' 
rit.  Sed  iatnum  ,  fi  quis  id  fecerit,excommunicetur,  deponatur ,  fc^regetur ,  qui- 
bus  formulis,  ut  confentmnt  canoniftae  non  e.\primitur  excommunicatio  latae  fen- 
tentiae,  fed  ferendae. 

Quod  vero  fpectat  ad  voccm  anathema,  qua  utuntur  non  raro  antiqui ,  haec 
comminatoria  tantum  efl  et  deteflatoria  ,  vox  enim  graeca  «ivxhf*»  in  facris  iitteris 
ufurpatur  pro  voce  hebraea  riDln  Harma,  quam  vulgatus  expofuit  pcr  anarhcma 
Num.  21.  et  Jud.  i.,defcendit  aurem  vox  Hebraca  a  radice  D"in  Haram ,  hoc  efl, 
eccidit,  delevit ,  exrernjzHdUjf ,  igituv  anathema  proprie  ct  fccundum  ufum  judaeo- 

rum 


\ 


I 


DIS;SERTATIONES   HISTORI.CAE.  Dissert.  III.  ji,^ 

rum  eft  res,  qme  e.\ecratioiie  et  ruina  digna  eft,  et  verbum  xvoiB-ii^^Tl^iw  eft  rem 
abolere  et  diris  devovere,  Hanc  autem  fignificationem  habet  apud  iept-'.a<Mnta.  SJc 
Num.  2  1.  dicuntur  urbes  Chananaeorum ,  quae  traditae  func  fihis  Kraelt  ut  dele- 
re-atur,  dicuntur,  inquam,  anathen-iatizatae,   et  vocatum  inde  hunclocum  «V«4a/^* 

KXI    KV^W    KVi^'cl^XTI<riV    oiUTOV  (jOV  KXVXVXWV)     Kxl   TasV  TToAei?    «UTfc  ,     Kxl   tTE)C«W«V    TO    ivZfX,» 

t5  tLw^  keivb  KvxkfA.».  Hinc  apud  }udaeos  anathema  vox  fuit  execrationis  et  det^- 
ftarionis,  item  jolue  6.  v.  17.  y.x)  Uxi  i  ttIkh  xvxB-ifAx  xurn  ,  Kxi  ttxvtx.  orx  6V<» 
Iv  «i/Ti;  xi/^i'«,  fitqiie  civitas  haec  anathema  damino,et  omnia  ^uae  in  ea  funt.  Hoc 
eft  ,  deleatur.  Judicum  i.  v.  i  j .  Kxi  UxAia-i  ovo/ji.x  TcAew  xvxkf>i,x,  et  vocavit  na. 
men  urbis  horma,  idejl,  attathtma,  quia  fc-ilicet  deleta  erat.  4.  Reg.  19.  v  rr. 
dicitur  rex  AfTyriorum  a)/a:fi£/A*Ti'(raK,  hocell,  vaftafie  univerfas  regiones.  Denique 
I.  Maccabaeorum  5.  v.  5.  dicitur  Judas  Maccabaeus,  anathematizajfe  Idnmaeos  et 
incendijfe  tiirres  eortim  igni  cutn  omnibus,  qui  in  eis  erattt.  Ergo  in  veteri  tefta- 
mento  anathematizare  eft  penitus  delere,  ita  utnihil  fuperfit;  dicereautem  dealiquo 
anathema  fit ,  eft  eum  diris  devovere,  optare ,  ut  deleatur  omnino.  In  novo  te- 
ftamento  vox  xvxky.xTl^uv  hoc  pofteriori  fenfu  non  raro  fumitur  Matth.  26.  v.  74. 
et  Marci  14.  v.  17.  de  Petro  Chriftum  abnegante  dicitur  kx\  H^^xto  civxSifA.xTi(uv  kxI 
eyitvuW,  hoc  eft,  coepit  fefe diris  derovere  et  jurare  fe  non  nolfe  Chriftum  Alt  2->. 
V.  12.,  judaei,  qiiidam  fe  ipfos  devoverimt ,  xvikfxxrirxv ,  neque  manducaturos  ne- 
quebibiturosydonec  occideretit  Paultim.  Vox  autem  xvxk[A.x  faepe  ufurj:atur  pro  re 
execranda  Rom.  9.  v.  3.  cupiebam  anathema  ejfe  pro  fratribus  meis,  hoc  eft,  cupie- 
bam  diris  devoveri  propter  fratres  meos.  i  Cor.  12.  Nemo  Jpiritu  Dei  loauens 
dicit  anathema  ^efu,  feu  Jefiim,  id  eft,  nemo  qui  per  fpiritum  Dci  loquitur,  Jefu 
Chrifto  maledicit,  Jefum  execratur,  et  in  eademepift.  16.  v.  22.  Si  qttis  non  amat 
dominum  noflrum  fjefum  Chriflum,fit  atiathema ,  hoceft,  in  execratione  fit  omnibus, 
deleatur  de  libro  viventium,  etc. ,  ep.  ad  Galat,  cap.  i.  Licet  nos  aut  angelus  ali- 
ter  evangelizet ,  et  praeterquam,  quod  evangclizavimusvohis,anathemafit.  Id  Lft, 
maledittus  et  execrabilis ,  idem  repetit  v.  9.  Denique  Apocalypfeos  22.  v.  3.  di- 
citur  non  amplius  futurum  in  regno  coelorum  KXTxvxkfj^x,  quod  vulgatus  inter- 
pres  vertit  maledifium,  hoc  eft,  hottto  execrabilis  et  exitio  devottis.  Itaque  anathem» 
effe  fecundum  propriam  hujus  vocis  fignificationem  nihii  aliud  eft,  quam  execra- 
bilemejfe,  exitio  dignum  judicari,  diris  devoveri.Quia  vern  ,  qui  ab  ecclefia  eji- 
ciebantur,execrabiles  omnibus  fidelibus  erant,  fatanae  tradi  putabantur  flammis 
aeternis  digni,  eodemque  quo  ethnici  et  publicani  loco  habendi.  Idcirco  hac  vo- 
ce  olim  ufi  funt  cpifcopi  in  eos,  quos  e.xcommunicatione  praefertim  mortali  ple- 
flendos  efl"e  ducebant,  quofque  vel  ob  hacrefim  ,  vel  ob  crimina  vel  ob  pertina- 
ciam  averfabantur,  igitur  vox  ifta  anathema  fit,  nihil  aliud  fignificare  poteft,  quam 
excommunicetur,  vel  diris  devoveatur,  exitio  dignus  habeatur,  quibus  formulis 
exprimitur  excommunicatio  ferendae  non  latae  fentemiae,  queraadmoduin  hae  vo- 
ccs  explicantur  a  novis  canoniftis. 


a,8  DE  ANTIQUA  ECCLESIi^  DISCPLINA 

Verumtamen  haec  difUntlioduplicis  excommunicationis  latae,  ac  ferendac 
fententiae  licet  olim  ignota  oprime  poteft  defendi ,  fi  dicamus,  ut  jam  obfervavi- 
mus,  per  excommunicationem  latae  iententiae  hominem  re  ipfa  non  excommunica- 
ri,  fed  excommunicandum  decerni  ftatim  atque  conviclus  fuerit  ejus  rei,  propter 
quam  excommunicatio  fertur  a  jure  fine  ulio  praevio  judicio.  Haec  eft  Gerfonis 
fentemia  in  libro  de  vita  fpirituali  animae  li6.  4.  coroil.  14.  propof.  2.  Qtiaeret :, 
inquit,  aliauis,  quid  operentur  excommunicatio7ies  latae  fententiae  per  canones.  Re- 
fpondeo  ,  ficut  accepi  a  praeceptore  meo ,  eas  tantumdem  operari ,  ut  ahjque  procejfa 
alio  aut  nova  conjiitutionc  pojjit  judexjlatim  probato  faB»  ,  vei  cnnfcj]'ats  ferre  ju- 
Tis  fententiam  ,  et  eamdem  publicare  ,  nonjic  uhi  canones  ejjent  Jolum  fcrendae  fen- 
tentiae  ,  quoniam  monitiones  et procejjus  Jecnndum  terminos  juris  praerequiruntur 
wultiplices. 

Quaeres,  utrum  excommunicatio  ipfo  faQo  non  id  ctiam  operctur,  ut  cni- 
libet  privato  liceat  ab  iliius,  qui  rem  fub  poena  e.xcommunicationis  ipfo  faQo  in- 
currendae  vetitam  perpetrat,  communione  abfqueullo  praevio  judicio  difcedere. 

Rcfpondeo,eum,  qui  in  ejufmodipeccatum  incidit,  vel  effe  (uperiorem,  vel 
inferiorem,  vel  aequalem.  Secundo  ejus  crimen,  vel  effe  notum  omnibus,  vel  pau- 
cis  tantum.  Tertio  ,  vel  effe  crimen  haerefeos  vel  morum.  Quarto,  eum,  qui  vulr 
ab  ejus  communione  fecedere,  vel  efTe  folum,  vel  cum  plaribus.  Quinto  ,  vei 
ipem  efTe,  ut  accufatus  damnetur  vel  non.     Secundum  haec  varie  agendum. 

Primo  enim,  fi  is,  qui  aliquid  fub  poena  anathematis  ipfo  fa£lo  incurren- 
di  prohibitura  facit,  fuperior  fit,  deferendus  eft  ad  ejus  fuperiorem ,  puta,  fi  pres- 
byter  ad  epifcopum,  fi  epifcopus  ad  fynodum  provincialem  aut  metropoliranum. 
Licuit  tamen  olim  plebi  et  clero  ab  epifcopi  fui  communione  propter  haerefim ,  aut 
idololatriam  difcedere;  fed  quia  multa  inde  nafcebantur  incommoda,  id  vetitum 
«fl  canone  10.  oflavae  fynodi  his  verbis.  Nullus  clericus  ante  diligentem  examina- 
tionem  et  fynodicam  /ententiam  a  communione  proprii  epijcopi  fe  Jeparet,licet  quam- 
libet  criminalem  caufam  ejus  Je  no(Je  praetendat ,  nec  recufet  nomen  ipfius  referre 
inter  divina  myfteria.  Idem  Jiatuimus  de  epifcopis  erga  proprios  metropolitas ,  fi- 
militer  et  de  metropolitanis  circa  patriarcham  fuum ,  qui  vero  contra  fecerit  ab  om' 
ni  facerdotali  operatione  et  honore  decidat.  Hinc  intelligere  efl;  graviter  decipi  no- 
vitios  quofdam  epifcoporum  detraftores,  qui  furtivis  ,  ncfcio,  quibus  in  fcriptis 
adferere  aufi  funt,  epifcopos  femel  in  peccata  canonibus  prohibita  lapfos  jam  non 
habendos  effe  pro  epifcopis  ,  nec  eis  amplius  obtemperandum  :  licet  cnim  aliquis 
«pifcopus  ea  peccata  commiferit ,  propter  quae  fit  deponendus  :  femper  tamen  epi- 
fcopus  haberi  debet,  eiquc  obtemperare  oportet,  donec  legitime  fuerit  depofitus, 
€t  fi  id  fieri  non  pofTit  ob  ejws  gratiam  et  potentiam,  tolerandus  cfl,  non  fchifina 
faciendum  in  ecclefia  ,  praefertim  cum  de  moribus  non  de  fide  agitur.  Sic  tcm- 
pore  Cypriani,  ut  obfervat  Auguflinus,  tolerabantur  in  eccicfia  epifcopi  illi,  quo- 
ram  luxum  et  aTaritiam  defcribit  Cyprianus  in  Iibro  de  lapfis. 

Secuo: 


MSSERTATIONES  HISTORIC^.     Dissert.  ni.         irj 

Secundo,  fi  quis  aequalls  crimen  aliquod  excommunicatione  dignum  fece* 
rit,  debet  a  fratre  fecreto  corripi,  deinde  adhibendi  funtteftes,  ac  demum  ad  ec- 
clefiam  deferri.  Si  vero  damnatus  non  fuerit,  non  propterea  fchifma  faciendum  , 
fed  vitandus  e(Te  videtur,  fi  crimen  fit  publicum ,  non  item,  fi  paucis  tantum  no- 
tum.  Hoc  autem  maiiime  locum  habet  in  crimine  haerefeos,  ut  ex  locis  fcripturae 
a  nobis  fupra  laudatis  conftat ,  haeretictm  hominem  pofl  iinam  et  alteram  correptio' 
nem  devita.  St  quis  hanc  fidem  non  affert,  ne  ave  ei  dixeritis.  Siibtrahite  vot 
ab  omni  fratre  inambulante  inordinate  et  non  fecundum  traditionem. 

Tertio,  fi  is,  qui  in  crimen  fub  excommunicatione  prohiTjitum  labltur  po- 
tens  fit,  fi  probabile  non  fit  eum  aut  emendandum  ,  aut  fi  fe  non  emendarit ,  dam- 
nandum  :  fi  periculum  majus  imrainet  ecclefiae  ob  ejus  damnationem  ,  quam  ob 
fcandalum  tolerari  quoque  debet  etiam  a  fuperioribus.  Uno  verbo  excommunica- 
tio  fertur  vel  propter  bonum  peccatoris,  vel  propter  utilltatem  ecclefiae.  CeC 
farttibus  ergo  his  caufis  cefiat  etiam  obligatio  inferendae  excommunicationis.  Cef- 
fant  autem  primo,  quando  non  eft  fpes  futurae  emendationis ;  fecundo,  quando 
ex  ejus  damnatione  gravius  malum  imminet  ecclefiae ,  quam  toleratio  alicujus  im- 
probi. 

At  quando  quis  nominatlm  ab  ecclefia  excommunicatus  eft,  vel  accedit  ad 
hominum  ab  ecclefia  nominatim  cxcommunicatorum  confeft"um ,  tunc  non  eft  ei 
communlcandum  ,  et  qui  cum  eo  communicat  ,  reus  eft  mereturque  ipfe  excom- 
municari.  Conftat  id  ex  fcriptura,  qui  ecclefeam  non  audierit,  fit  tibi  ficut  ethni- 
cus  et  publicanus ,  haereticum  hominem  pofl  unam  et  alteram  correptionem  devita  , 
ne  ave  ei  diseritis,  etc.  Atque  haec  fuit  antiqua  ecclefiae  difciplina  :  nec  enim  fo- 
lum  haerefeon  aut  fchifmatum  autores,  et  antefignani  ac  nominatim  excommunica- 
ti  ,  fed  et  ii  omnes,  qui  cum  ipfis  communicabant,  a  communione  habebantur  ex- 
torr^es.  Cyprianus  lib.  i.  epift.  4.  quofdam  e  collegis,  qui  cum  Bafilide  et  Martia- 
11  communicabanr,  reprehendit,  quafi  deificam  difciplinam  ntgligentes ,  necnon  ia 
eos  torquet  illud  Pauli  Rom.  i.,  qui  talia  agunt,  morte  digni  funt ,  nec  folum  //?/, 
fed  etiam,  qui  confentiunt  facientibns.  \n  conc.  Laod,  c.  6.  vetitum  eft,  ne  haere- 
tici  in  domum  domini  ingrediantur,  cap.  9.  vetatur,  ne  quis  adeat  coemeteria  hae« 
reticorum  orationis  vel  venerationis  ergo,  eteos  ,  qui  id  fecerint  jubet  e/fe  aliquan- 
tifper  excommunicatos ,  cap.  33.  vetat,  ne  quis  cum  haereticis  aut  fchifmaticis  oret. 
In  Antiocheno  concilio  c.  2.  cum  excommunicatis  non  licere  communicare ,  neque  cum 
iis ,  qui  in  domibus  conveniunt  devitantes  orationes  ecclefiae  fimul  orare,  ab  alia 
quoque  ecclefia  non  fufcipiendum  ,  qiii  ex  alia  minime  congregatur.  Si  quis  autetn 
de  preshijteris ,  aut  diaconis,  feu  quilibet  ex  clero  dcprehenfus  fuerit ,  cum  excovu 
municatis  communicare ,  etiam  ifte  privetur  communione ,  tanqiiam  qui  regulam  con- 
fundat  ecclefiae.  Itcm  cap.  4.  declarat  abjiciendos  ab  ecclefia,  qui  communicarent 
cum  excommunicatis.  Idem  habet  concilium  Chalcedonenfe  epift.  ad  Valent.  et 
Marciauum,  conc.  Carth.  7.  c.  7.,  conc.  carth.  4.  c.  73.,  Tolet.  i.  c.  15.,  Anti- 
fiodorenfe  cap,  39.,  Bracarenfe  i.  cap.  33.,  Turonenfe  2.  cap.  jj,  et  2i.,conciIiuiu 

E  e   2  Vcr- 


220  DE  ANTIQVA  ECCLESIAE  DISCIPLINA     ■ 

Vernenfe  cap.  9. ,  Caefarauguftanum  cap.  5.,  extat  etiam  ca  de  re  canon  inter  apo* 
ftolicos  undecimus,  fl  quis  cum  excommunicato  faltemia  domo  oraverit,  i{le  com- 
munione  privetur.  Huc  etiam  refer  ,  quae  prius  retulimus,  quum  oftendimus 
vetitum  effe  ,  ne  abjeQus  ab  una  ecclefia  ab  alia  fufcipiatur  :  ex  quibus  conftat  com- 
municandum  non  eife  cum  iis,  qui  nominatim  excommunicati  Cunt,  necnon  cum 
iis,  qui  communionem  haereticorum  ,  vel  fchifmaticorum  ampleftuntur  et  ab  ec- 
«lefia  fecedunt.  Hi  enlm  ipfo  fatlo,  fine  ulla  fententia  funt  excommunicati ,  vel 
potius  fe  ipfos  excommunicant,  qui  ab  ecclefia  deficientes  haereticis  vel  fchifmaticis 
-iociantur  et  cum  iis  junguntur.  Qui  vero  ad  illorum  conventus  accedunt  curiofi- 
tatis  ergo,  aut  qui  cum  iis  orant  et  communicant,  nec  tamen  flant  omnino  ab  illo- 
'rum  partibus  nec  ecclefiam  deferunt  :  fimiHter  qui  cum  privatis  hominibus  excom- 
municatis  communicant,  puniendi  quidem  funt  ct  e.xcommunicandi,  fed  ipfo  fafto 
dici  non  pofTunt  excommunicati. 

Denique  quod  fpe£lat  ad  excommunicationes  illas  latae  fententiae,  ct  ipfo 
■fafto  incurrendae,  quae  in  decretalibus  occurrunt  et  quotidie  pro  rebus  tempora- 
libus  nonnunquam  levis  momenti  feruntur,  negari  non  poteft,  quin  illarum  fre- 
quens  et  promifcuus  ufus  magnus  fit  in  ecclefia  abufus.  Quem  ita  deflet  Petrus 
Damiani  in  epift.  12.  ad  Alexandrum  Romanum  pontificem.  Praeterea,  inquit, 
xiHO  quaedam  apud  apoftoUcam  fedem  frequens  itfus  obtinuit ,  quae  fi  fanBa  pruden- 
tia  veflra  jndicat ,  nt  nohis  videtitr  ,omnino  dignafunt  corrigi.  Vmim  quia  cun- 
■iiis  fere  decretalibus  paginis  anathema  fubjungitur  :  alterum,  quia  aijuslibet  eccle- 
fiae  filius ,  five  clericus  fit ,  five  laicus ,  exponere  proprii  excejjus  antijiitis  prohibe- 
tur ,' quorum  primum  ,  quamfit  humanae  jalutis  immane  periailum,  et  infinite  pa- 
lens  vorago  labentium,  ac  pemicies  animarum,  clementiae  vefirae  pietas  non  igno- 
-rat ,  dicitur  enim  quifquis  haec  vel  illa  non  fecerii ,  five  certe  quijquis  hoc,  quod 
Jupcrius  fiatutum  efi.irritum  duxerit ,  vel  in  aliquo  violaverit ,  anathema  fit  :  tibi 
notandum  ,quam  lubrica,  quam  praeceps  fubito  mendi  itlic  procuretur  occafio  .  .  .  . 
et  cum  dlBante  jufiitia  alia  fit  ultione  plcEiendus,  qui  plus  delinquit ,  alia,  qui  mi- 
■nus  exeedit,  hic  graviter  leviterque  peccantibus  aequa  cunBis  et  indifferens  poena 

■irrogatur hanc  itaque  homo  de  homine  poenam  fumit,  quam  de  fui  tranj- 

grcffione  mandati  ipje  quoque  Deus  omnipotens  non  praefumit.  Qiti  amat ,  inquit, 
■patrem  aut  matrem  phifquam  me,  non  continuo  addidit  ,fit  anathematizatus  vel  ma- 
•tcdiSius:  fed  tantum  ait,  non  efi  me  dignus  :  et  in  iege  oculus  pro  oculo,  dens  pro 
dente,  percuffura  pm  percuJ]iira,aduJtio  pro  adufiione  duntaxat  exigitur,  nec  con- 
tinuo,  qui  reus  efl,  defynagoga  projicitur,  vel  malediBione  damnatur.  Non  enim 
fecundum  ftoicos  omnia  pcccata  funt  ptiria  ,  atque  idcirco  indifferenti  funt  ultione 
pleflenda,  fed  jnxta  modum  culpae  temperanda  eji  cenjura  vindiSiae.  Porro  nec 
beattis  Gregorius  nec  caeteri  patres ,  qui  diverfis  temporibus  in  apojiolicne  fedis  re- 
jgiifiine  fioruerunt,  hunc  morem  cum  ftiis  reperiuntur  obfervaffe  decretis,  et  vix  eo- 
7?maliquandoJiatutisanathemafuhne&itur,  nifi  cum  catholicae  fidei  clau/ula  ter- 
viinatur.     Quamobremji  fan&ae  vefirae  reverentiae  placet^hunt  morem  de  caetero 

a,  de- 


DISSERTATIONES  HISTORIC^.  DissEitT.  fir.         sar 

'a  decretalihus  amoveri  praedpiat.      HaGenus  Petrus  Damiani,    cui  confentir  Ger- 

fon  in  lib.  de  poteftate  ecclefiae  conf.  4.  Haec ,    inquit,   adplicativ  gladii  fpiritua- 

'lis  ad  defenfionem  temporalium ,  Ji  confufionem  magndm  in  ecclelia ,  /1  vilipenjionem 

vel  contemptum  evangelicae  hujus  cenfurae  fuae,  qtiae  efi  excommunicationis  gladius 

extreme  formidabilis ,  Ji  denique  laqueos  animabus  multorum  magis,  quam  falutem 

Jpiritualem  induxerit,  velinducat ,  experientiam  tejiem  voco.      Itaque  jicut  tempo- 

ralitas  addita  cjl  ecclefiae  pro  dote  fua ,  videri  poteft  ab  aliquibus  quoad  ejus  defen- 

fionem  addere  fuffecerat  adverfus  imperitiores  poenam ,  vel  cenfuram  temporalem ,  nt 

eft  mulElatio  pecuniaria  vel  corporalis  detentio  vel  arreftatio  bonorum  propriorum. 

'Idem  in  lib.  de  vita  fpirituali  animae  Ie£l.  4.  corollario  7.  NuUa  lex ,  inquit,    neque 

appellanda  efi  neque  ferenda  tamquam  necejfaria  ad  falutem  aeternam ,  quae  non  eft 

dejure  divi^io  in  aliquo  quatuor  graduum,quos  leEiio  praecedens  expofuit ,  oppofitum 

fentientes  aut  facientes  moliunturjiigum  imponere  gravifftmumftipercervices  hominum 

•DoEirina  haec  praecipue  locum  habet  inmateria  excovwitinicationumlatae  fententiae , 

nam  qui  pro  folis  incommodis  temporalibus  evitandis  aut commodis politicis confervandis 

'aeternam  viilt  infiigere  mortem,  cui  qu.aefo fimilis  erit?  llli  nimirum,  qui  volens  muf- 

cam abigere  afrontevicini,eamJecuripercutiens  vicinumftolidi(f  exacerbaverit.  Sola 

itaque  contumacia  vera  vel  praefumpte  renuens  ftare  judicio  ecclefiae  reddit  homifiem 

prochrijiiano  gerentem  dignum  excommnnicatione  :nam  fi  paratus  eft  audire  ecclefiam, 

qualiter  velut  ethnicus  nobis  erit  aut  publicanns7     Porro  differt  quamplurimum  qua- 

liseft  contumacia,  et  quam  damnofa  ecclejrae  pro  qua  mareria  et  circa  quam  incurri- 

tun  nam  pejor  eft  conmmacia  in  materiafidei  et  religionis,  quam  pufillae  quaeftio- 

nis  de  paucis  denariis,  ubintmqtiam  tantim  prodeji  obedientia  ,     quantum  obeft  ex- 

'communicatio  Jeparativa  a  fpiritualibus  fiiffragHs  et  fociefate  JanSiorum.     Multa  his 

♦addere  poflem  doftorum  hujus  aevi  fcripTorum  teftimonia ,   qui  in  frequemem  ifta- 

rum  excommunicationum  ufum  non.raro  invehumur,  fed  iftis  immorari  non  licet. 

Summa  eorum,  quae  in  ifta  refponfione  dr.\imus,  haec  eftr  primo  ntiUam  ex- 

communicationem  proprie  ferri  poffe  in  peccata  occuha  ,   nifi  fiantmanifefta  etnoia 

peraliquodfignum  exterius,  non  tantum  Deo,  fed  et  hominibus.     Secundo,  cxcom- 

municationem  latae  lententiae  hoc  ad  fummum  operari,    ut  quis  pofiit  ffatim  ex- 

communicari,  ut  rebellis  et  pervicax.  Tertio,  oftendimus  eos ,  qui  fe  ab  ecclefia  fepararit 

et  cum  haereticis  aut  fchifmaiicis  junguntur,  ipfo  fafto  effe  e.xcommunrcatos,  feu  potius 

fe  excommunicare.     Quarto,  eos,   qui  cum  privatis  e.\communicatis  aut  haereticis 

ad  tempus  communicant,  eflfe  tantum  excommunicatione  pleftendos,   non  ipfofafto 

excommunicatos.     Quinto  ,  has  formulas  anathema  ffr,  excommunicatus  fit,  habea- 

tur  excommunicatus,    et  fimiles  ,    comminatorias  efrerantum,    necillum,  qui  ah- 

quid  fub  iftis  imprecationibus  vetitum  facit,  propterea  f^atim  e.xcommunicatumefTe, 

feddignum  excommunicatione  ftatim  atque  fecerit,  reddi;  et  ideo  referendum  ad  cc- 

clefiam,  ut  e.\communicetur.     Quibus  jam  fatis  fuperque  affertis,  revocari  ampliuj 

in  dubium  non  poteft,  quin  loli  peccatores  publici  vere  ac  proprie  pofTint  cxcom„ 

'>'ii'i''  iv   ;-  .3  -    ;;v,..li.j^v  !;;i^-.  ^ 

H  e  3  conP' 


I 


iai  DE    ANTKJUA    E€CLESI.^    DISCIPLINA 

municari  ;  quo  pofito  quaerltur,  an  in  iftos  omnes  cxcommunicationis  telum  vi. 

irari  poflit. 

Conftat  primo,  privatos  homines  laicos  etclerlcos  ab  epifcopo  et  clero  ex- 
<ommunicari  poffe.  Conftat  item  epifcopum  a  metropolitano  et  fynodo  provinclae 
«xcommunicart  et  deponi.  Conftat  tertio  ecclefias  inter  fe  poffe  acommunionemu- 
tua  difcedere;  necdubiumeft,  quin  metropolitanus  a  fynodo  plurium  epifcopo- 
rum poffit  excommunicari et  deponi ,  praefertim  fi  confentiat  et  adfit  fynodo  patrlarcha. 
De  patriarchis  ipfis  ac  poiiffimum  de  prlmo  patrlarcha  Romano  epifcopo  a  qulbuf- 
dam  dubitatur.  Nonnuili  enim  curiales  doQores  Romanumpontificemnullijudiclo 
obnoxium  elfe  non  dubitarunt  aflerere,  ac  proinde  eum  noa  pofFe  a  quoquam  ex- 
«ommunicari  aut  deponi:  nos  vero  contra  iftos  fecuudum  ccncilliConftautienfis  de- 
finitioncm  duo  tenemus;  primum  eft,  Romanum  pontlficcm  fubefle  concilii  prae- 
fertim  generalis  judicio  ,  et  ab  eo  deponi  pofl^e,  necnon  corrigi  ac  emendari;  alte- 
rum  eft  pontificem  Romanum  in  errorem  circa  fidem  aut  bonos  mores  labi  pofl^e^ 
quo  in  cafu  haud  dublum  quin  liceat  caeteris  epifcopis  et  ecclefiis  ab  ejus  commu- 
rione  difcederc.  Haec  autem  tamquam  certa  et  Indubltata  nunc  fupponi  pofl"ent, 
nec  necefle  eft  ea  pluribus  confirmare  ;  quod  et  nos  a  propofito  longius  avocaret  , 
et  deinceps  fufe  probabitur  in  aliis  dlfl^ertationibus. 

Iraqac  hoc  unum  inquirendum  reftat,  utrura  reges  excommunicari  poflint; 
quum  enim  Romani.pontifices  a  Gregorio  VIJ.  ita  reges  exeommunicarint ,  ut  fimul  eo- 
rum  fubdito6  afacramento  fidei  abfolverent ,  regnaque  eorum  cuilibct  occupanda  trade- 
rent.  Hlnc  faftum  eft,  ut  regumdefenfores  negarint  abfolute  reges  excommunicari 
pofl^e,  eo  fcihcet  modo,  quo  Romani  pontifices  eos  excommunicare  conabantur. 
Verum  fi  quis  exaflic  loqui  velit,  dicere  debet  reges  abfolute  ab  ecclefia  excommu- 
-nicari  poiVe  hoc  cft,  Indignos  ecclefiae  communione  declarari  in  rebus  fpirltuahbus^ 
non  autem  in  temporalibus  ac  civllibus;  nara  proprius  efFe£lus  excommunicationis, 
uti  modo  dicemus  ,  non  attingit  temporaha ,  fed  fpiritualia.  NuUum  autem  mihi 
dubium  moveri  polfe  vldetur ,  quin  reges  peccatores ,  vel  haeretlci  declarari 
poffi'nt,  hoc  fenfu  ecciefiae  communione  indigni.  Nam  licet  monarchaefint  etprin- 
cipes  reipublicac  civilis,  in  republica  tamen  ecclefiaftlca  membra  taatum  funt ,  et  legibus 
hu jus,  reipublicae  debent  obiemperare ,  aut  ab  ea  excidcre ;  nam  ecclefiae  nullus  eft  domi- 
rus  nullus  monarcha,  nuUus  m  ea  ab  ejus legibus  immunis.  Poteft  ergo  abfoluteis  prin- 
ccps,qui  leges  Chriftietecclefiae  violat,  ecclcfia  indignushaheri  etdeclarari.  Etfane 
liaberaus  in  hiftoria  ecclefiaftica  exempla  nonnulla  regum  et  prlncipum  ,  qui  ab 
epifcopis  hoc  modo  funt  excommunicatl.  Sic  Phllippus  imperator  fcrtur  ex- 
communicatus  et  ccclefia  ejcflus,  donec  poenitentlam  egilfet.  Athanafius  Llbyae 
praef:£lum  excommunicavlt,  et  hunc  propterea  Bafilius  in  fua  provinclaadcommu- 
rionem  admittendum  non  circ  decrevit  epift.  47.  Ambrofius  Maxlmum  et  Thcodo- 
Jium  a  communione  et  adltu  ecclefiae  expullt.  Joannes  Chryfoftomus  Eudoxiam  a- 
dituecckfiae  prohibuiAc  fertur.  Andronicum  praefeQum  Syncfius  excommunlcavir, 
UJt  Gonilal  ex  ejus  epiftoU  jjj.  Symmachus  Anaftalium  ab  ccclcfiae  Romanae  com- 
ia.j  munio: 


DISSERTATIONES-HISTORlCiE.  DissERT.  m.        225 

mirnione  alienum  efTe  pronuntiavit.  Recentiora  exempla  non  percurro,  quia  iniis 
Romani  pontifices  pluspoteftatls  fihi  arripuerunt ,  quam  ipfis  conveniebar.  Nam  per 
excommunicationem  non  pofTunt  interdici  aut  prohiberi,  quae  funt  juris-  naturalis 
et  divini ;  fic  verbi  graria,  non  poteft  prohibereexcommunicatio,  ne  paterfamiiias 
fuam  regat  alatque  familiam  ,  ne  fiiiusfamihas  patri  er  matri  debitum  honorem 
praeftet,  etc. ,  ac  fimiliter  non  potefi:  excommunieatio  impedire,  quominus  rex  rc- 
gnum  adminiftret,  regar,  gubernet,  moderetur;  ac  proinde  non  pofTunt  fubditi  « 
facramento  fidei  abfolvi ,  et  rex  regnaadi  jure  privari. 

Verum  licet  abfolute  pofiint  excommunicari  reges,  non  famen  expedit  idfa- 
cere,  plus  enim  inde  detrimemi  reipublicae  chriftianae  accedir,  quam  boni ;  nec  id 
fieri  poteft  fine  magno  periculo  fchifmatis ,  pacis  publicae  perturbation^e  ,    ccclefiae 
vexatione  et  caeteris  caiamitatibus,   quas  inde  fequi  moraliter,  urajunt,  ccrtumeft. 
Quapropter  juxta  regulam  fuperius  ex  Auguftino  traditam,  vix  unquam  debcnt  ex- 
communicari  regeset  principes:  atque  hinc  in  imperatores  chriftianae  religioni  in» 
fenfiffimos  et  haereticis  addifti(nmos  nullam  excommunicationis  cenfuram  antiqui 
epifcopi  fulminaHe  leguntur,  ne  fcilicet  eos  gravius  exacerbarentadverfus  ecclefiamj 
Qtiis  ignoratr  quantum  fuerit  Conftantii  in  haereticos  ftudium  ?     Cui  funt  ignotae 
vexanones,  quibus  epifcopos  orthodoxos  et  eccfefiam  affecir?     Non  tamen  propte- 
rea  quifquam  eiim  excommunicavit,   non  Athanafius ,  non  Ofius,  non  Liberius  ul- 
lam  in  eum  excommunicationisdixere  fententiam.     Valentem  Arium  nemo  a  com- 
munione  ecclefiae  expulit,  imo  Bafilius  eum  ad  facra  myfteria  admifit,   tefte  Theo* 
dorito  lib.  4.  hift.  c.  19.  Zenonem  imperatorem  fidei  catholicae  iniquiorem  et  hae= 
reticis  faventem   benigne  adhortati  funt  Romani  pontifices,  nec  cenfuris  eam  pcr- 
cufTerunt,    fed  totam  culpam  in  Acacium  refudere:  vide  epiftolam  terriam  Felicis 
tertii  ad  Zeaonam,   et  Gelafii  Epift.  1 1.  ad  Dardanos.     Vitalianus  papa  Conftantem 
Heraclii  nepotem  haereticum  r  fratricidam  et  facrilegum ,   qui  Martinum  e  fede  dc 
jecerat,    et  relegatum  fame  confecerat,  qui  in  Maximum  et  ejus  difcipulos  faevie- 
rat,  non  modo  non  excommunicavit,    fed  et  honorifice  excepir.     Gregorius  Ma. 
gnus  legem  Mauritii  parum  aequam  promulgavit ,    nec  propter  eam  illum  excom- 
municationeperculit,  fed  ut  legem   revocaret,  decenter  admonuir.      Idem  pontifex 
Phocam  crudelifiimum  Mauritii  interfeftorem  non  modo  non   cxcommunicavit,fcd 
et  multis  laudibus  extulit.      Ex  quibus  et  aliis  innumeris,    quaehic  afferri  pofTenr, 
abunde  liquet,  reges  et  principes  licet  malos^  in' ecclefia  tolerandos  faepius  efles, 
guam  excommunieandos. 

Hoc  autem  ita  Gallis  noftris  femper  fuit  perfuafum ,  ut  nunquam  reges 
Cuos  excommunicari  paffi  fuerint.  Primum  hujus  rei  documentum  habcraus  in  Lu- 
dovico  cognomento  Manfueto ,  quem  cum  Gregorius  quartus  filiorum  impulfu  ex- 
communicare  in  animo  haberet,  ejufque  rei  gratia  in  Galliam  proficifcerctur,  a 
Gallicanis  epifcopis  tefte  Aimoino  hoc  refponfum  accepit:  nullomodo  /e  velle  hujm 
tioluntatifuceumbere ,  JedfiexcommunieatHrusvemret,  exeommunicatus  abiret.   Qua- 

proptcs 


22^  pE   ;ANTIQ.yA     ECCLESIif:    DISCIPLINA 

propter  Gregorius  abjeflo  propofito  dixit,  fe  non  alia  de  caufa  veniffe,    quam  ut 
pficcm  et  concovdiara  intcr  ipfum  ejufque  filios  procuraret. 

In  Lotharium  Nicolaus  primus  excommunicationis  fententiamtulit,  eoquod 
Theutberga  dimiffa  Valdradam  duxiffet  uxorem,-  fed  idfecit  tamquam  judex  et  ir- 
biter  a  partibus  eleftus,  ut  coniiat  tum  ex  epiftola  Nicolai  I.,  tuni  ex  litteris  regis 
ipfius  ad  Adrianum  fecundum  Nicolai  fuccefforem ,  ubi  fotetur  fe  Nicolaum  judi- 
cem  agnovilfe,  fed  ad  tempus  et  in  hac  parte.  Niliilominus  tamen  Gallicani  epifco- 
pi  excommunicationem  pontificiam  parum  aut  Jiihil  curarunt,  fic  refcribentes  pon- 
tifici :  Nos  cum  fratribuset  iollegis  nofiris ,  neque  edi&is  tuis  fiamus,  neque  vocem 
twxm  agnojcimus,  neque  tuasbuUas  tonitruaque  timemus;  tu  eos ,  qui  decretis  tuis 
non  parent  .impictatis  condemnas  1  iifdem  Jacrificiis  interdicis,  nos  tuo  te  enje  jugu- 
JamuSi  qui  edi^um  domini,  Deique  nojiri  conjpuis  judicium. 

Similiter,  cum  Adrianus  juflifret  Hincmaro,  ut  a  Caroli  Calvi  confortio  et 
communione  difcederet,  refponfum  hoc  accepit  ab  Hincmaro  et  aliis  Gallicanisepi- 
fcopis :  Nunquam  hujufmodi  praeceptionem  ab  illa  fede  ulli  praedecefforum  fnorum 
miffam  fuiffe ,  cum  intir  reges  Jacramentis  etiam  confoederatss ,  Jedinter  patrem  et 
■filios  ac  inter  fratres  praelia  et  feditiones  eorum  temporibus  fuijje  nojcantur.  Nec 
etiam.  ah  haereticorum  vel  fchifmaticorum ,  fwe  tyrannorum  imperatorum  ac  regum 
qiiales  fuerunt  Confiantius  Arianus,  et  apofiata  Julianus,  et  MaximHs  Tyramius  , 
X)rae\entia  et  falutatione  five  collocatione  fedis  apofiolicae  pontifices ,  vel  aliimagnae 
auBoritatis  atque  JanLiitatis  epifcopi ,  cum  locus  et  ratio  ac  caufa  exegit ,  fe  fub- 
traxiffe  lcguntur  ....  et  dicunt,  faecularem  fcripturam  dicere ,  quia  omne  regnum 
faecidi  hujus  belHs  quaeritur,  viBoriis  propagatur ,  et  non  apofiolici  et  epijcoporum 
excommunicationibus  obtinetur ,  et  fcripturam  divinam proponunt  dicere ,  quia  do-> 
mini  efi  regnum ,  et  cui  dat  illud  minijierio  Angelorumethominum  ....  etfivul- 
tis  ad  defenfionem  habere  nojirum  auxilium,  ficut  volumus  de  vefiris  orationibus  ha- 
bere  adjutorium,  nolite  quaerere  nofirum  difpendium,  et  petite  dominum  apofioli- 
cum,  ut  quia  rex  et  epifcopus  fimiil  ejje  non  potefi,  fui  antecejfores  ecclefiafiicum  or^ 
dinem,  quodfuumeji,  et  nonrempublicam,  quodregum  efi,di/pofuerunt,  nonprae^ 
cipiat  nobis  habere  regem ,  qui  nos  in  fic  longinquis  partibus  adjuvare  non  pojfit 
contra  jubitaneos  et  frequentes  paganorum  impetus,  et  non  convenit  ulli  epijcopo  di- 
cere,  vd  chriJUatium ,  qui  non  efi  incorrigibilis ,  non  propter  propria  crimina,  fed 
pro  terreno  regno  toierando  vel  acquirendo  nomine  chrijiianitatis  debeat  privare, 

et  cum  diabolo  coliocare proptereafi  domnus  apofioiicus  vult  pacem  quaere- 

re ,  fcpacem  quaerat ,  ut  rixam  non  moveat ,  quia  non  credimus,  ut  ad  regnum 
Dei  pervenire  non poffimus,  (i  ilium,quem  ipfe  non  commendat ,  regem  non  habueri- 
mus.  Haec  tum  ecclefiaftici ,  tum  faecularis  ordinis  viri  Rhemis  congregati  fenfe- 
runt  de  litteris  Adriani,  quibus  Carolum  pro  excommuuicato  haberi  jubebat,  nifi 
abdicato  filio  Lothario,  Ludovico  alteri  filio  rcgnum  traderet.  Ex  quibus  intclU- 
jKcrc  eft,  quanti  fieri^debeant,  et  quanti  femper  habitac  fuerint  cjufmodi  Romano< 
'■ '      "  ■'  '  runi 


DISSERTATIONES    HISTORIC^E.    Lisssrt.  II.         lij 

rum  pontificum  excommunicationes  in  reges  noftros  praefci-iim  pro  rebus  tempora- 
iibus  iacae. 

Porro  tum  temporis  adeo  perfuafum  habebant  GalUcani  antiftites  re»em 
fuum  e.Kcommunicari  non  debere  ,  ut  inter  eorum  capitula,  quae  refert  Hincma- 
rus,  haec  legantur.  Dicunt  fapientes,  quia.  ijie  princeps  nuliorum  legibm  vel  judi- 
eiis  fiibjacet,  ni/i  folius  Dei,  qui  etim  in  regno,  quod  Juus  pater  illi  dimifit  ,regem 
conjiituit ,  et  fi  Vuluerit  pro  kac  vel  pro  alia  caiija,  ibit  ad  placitum  vel  ad  fijnodumy 
etfi  nvluerit  liberc  et  licenter  dimittct:  ct  juut  ujiiis  epijcopis  quidquid  egerit  wm 
debct  excomnmnicari,  ita  ab  aliis  epijcopis  non  poteji  judicari,  quoniam  folitis  Dei 
principattii  dehet  fukjici,  a  quo  fulo  potutt  inprincipatu  conjlitui.  Quin  eiiam  in- 
dulgentia  in  reges  eo  proeeilit,  ut  qui  iilorum  comraunione  digni  ab  iplis  Iiabiti 
fuerant,  digni  etiam  ecclefiae  communione  redderentur.  Ciiat  in  eam  rem  Yvo 
epift.  171.  et  62.  hanc  legem  tanquam  ex  capitularibus  defumptam.  Si  qttos  culpa- 
torum  regia  potefias ,  aiit  ingratiam  benignttatis  receperit ,  aut  menfae  fuae  parti- 
cipes  effecerit,  bos-  etiam  facerdotum  tt  populorum  conventus  fufcipere  in  ecclejiajiica 
communione  debebic ,  tit  quod  principalis  pietas  recipit,  nec  a  facerdotihus  Dei  alie- 
uum  kabeatur.  Haec  autera  lex  non  extat  in  capitularibus,  fed  eft  canon  3.  conci- 
lii  Toletani.. 

Philippos  primum  et  fecundura  e.xcommunicare  conari  funt  Romani  pontifi- 
ces,  videnturque  excommunicationes  in  eos  latae  plus  ponderis  habuifFe,  quia  iu- 
ilioribus  de  caufis  latae  erant,  et  ab  epifcoporum  Galiicanorum  fynodis  cbnfirma- 
tae.  Primus  hujus  nominis  Galliac  rex  Bertham  conjugem,  ex  qua  fihum  fuicepe- 
.rat  anno  io85.,dimifir,  et  Bertradam  de  Monteforti,  quae  a  Fulcone  Richino.an- 
nuente  Gregorio  feptimo,  difceiferat,  uxorem  folemniter  duxit.  Is  propterea  ab 
Hugone  Lugdunenfi  archiepifcopo,  Urbani  II.  vices  gerente,  in  fynodo  Augufto- 
dunenfi  excommunicatus  eft;  led  anno  1094.,  haec  fententia  in  concilio  Placenti- 
no  eft  revccata,  etinHugonem,  qui  citatus  non  adfuerat.poena  fufpenfionis  in- 
di£la.  Verum  iterum  in  coacilio  Claromontano  ob  idem  repudium  uxoris  excom- 
municatus  Philippus  dimifla  Bertrada  cum  poutifice  in  gratiam  rediit.     At  in  pro-  ■^ 

pofito  diu  non  ffetit,  annoque  1098.  rurfum  Bertradam  fibi  fociavit:  quaproptcr 
in  concilio  Piftavienfi,  cui  aderant  legati  Pafchalis  fecundi,  renovata  eft  excommu- 
nicationis  fententia.  Demum  anno  1102.  cum  promifi/fet  rex  fe  cum  Bertrada  con- 
fuetudinem  non  habiturura,  donec  a  pnpa  difpenfationem  accepift"et,  hanc  fimul 
cum  abfolutione  obtinuit  in  convemu  Parifiis  habito.  Haec  conftant  ex  Yvonis 
epiftolis,  qui  cum  acerrimus  fuiffet  matrimonii  inter  regem  et  Bertradam  initi  op- 
pugnator,  eaque  de  caufa  bonis  exutus  ec  in  carcerem  conjeclus  ellct,  tandem  ta- 
men  confeQfit,  ut  intelligere  eft  ex  epiftola  144.  ad  papam  Pafchnlem  in  hanc  fen- 
tentiam  fcripta.  Rex  perfe,  inquit,  et  per  nos  adhuc pulfat  ad  anres  patemitatis 
veftrae ,  tit  fectmdum  moderationem  litterarum  vefirarum,  et  vcrba,  quae  domna 
Galoni  epifcopo  injunxifiis,  caufam  ejus  temperetis ;  ne  contingat  de  eo  illud  Salo- 
monis,   qui  muitum  emungit,   elicit  fanguinem.     Difpenfationis  autem  ratio  nulli 

^  ^  fa. 


5i6  DE  ANTIQUA  ECCLESIif:  DISCIPLINA 

fapientum  difplicuit  ....  quia  ha.ec  fuggerendo  dicimus  non  docendo  nofirae  fug- 
gefiionis  fummcL  efi ,  ut.imbecitlitati  liominis  amodo  qinintum  cumjalute  ejus putejlisy 
tondejcendatis ,  et  terram,  quae  ejus  anatliemate  periclitaturt  ab  hoc  periculo  erua- 
tis. 

Fhilippus  alter  hujus  nominis  {ecundus  cogiiomento  Auguftus ,  Ingeburgem 
Danorum  regis  filiam  uxorem  paucis  poft  matrimonium  diiibus  elapfis  fub  confaH- 
guiniratis  obtentu  dimifit  anno  1193.,  ac  deinde  ann.^  11 96.  Agnetem  filiara 
Bertholdi  Meraniae  ducis  uxorem  duxit.  Hac  injuria  commorus  Danorum  rexlega- 
tos  Raniam  mifit,  qui  de  ea  apud  pontificem  Coeleftinum  quererentur.  Ab  ifto 
legati  in  Galliam  funt  mifl'i,  qui  Parifiis  concilium  congregarunt,  in  quo  de  refor- 
mando  Ingeburgis  matrimonio  eft  aclum,  fed  nihil  eft  perfeftum.  Anno  1199. 
Francia  fub  intcrditto  pofita  eft  non  propter  regis  matrimonium,  fed  quia  captivus 
a  rege  detinebatur  quidam  Petrus  Daius  clericusin  cpifcopumCameracenfemeleftus. 
Poft  tres  menfes  inierdiclum  eft  fiiblarum.  Quod  quum  renovare  vellet  fynodus 
apud  Divionem  congregata  ,  rex  ad  pontificem  provocavit.  Sed  nulla  provocatio- 
nis  cjus  ratione  habita,  fynodus  interdiftum  tulit,  quod  a  quibufdam  eft  obferva- 
tum,  ab  aliis  vero  non.  At  illud  omnino  relaxavit  pontifex  Innocentius  III. , 
poftquam  rex  Ingeburgem  in  qualemcumque  gratiam  recepiffet.  IndiQa  deinde 
Sueflione  fynodus,  cuiadfuerunt  Innocentii  III.  legati,  ibi  per  diesquindecinicau- 
fa  Ino^eburgis  et  Philippi  vcnrilata,  re,v  ingeburgem  quafi  uxorem  fecum  abduxit , 
quod  qaamvis  tuuc  vei  taedio  viclus  vel  judicii  exitum  metuens  fimulate  feciffet  , 
poliea  tamen  illam  pro  uxore  habuit  Agnete  jam  mortua.  Haec  eft  rerum  a  ponti- 
ficibus  in  Philippos  primum  et  fecundum  gefkrum  fumma,  ex  qua  colligere  eft  , 
eicommunicationes  haud  injuftis  de  caufis  a  pontificibus  in  illos  latas,  eo  tempore, 
quo  Romani  epifcopi  aufloritas  maxime  praedicabatur,  et  a  Gallis  spifcopis  con- 
firmatas,  a  plerifque  Gallis  haud  magni  fa£tas  fuiffe,  coaQofque  ipfos  Romanos 
pontifices  c-as,  ad  vanam  refipifcentiae  umbram  relaxare.  Sub  finem  regni  Philip- 
pi  li  ,in  Ludovicumejus  filium  Angliam  occupanrem  excommunicationis  fententiam 
tulit  pontifexHonoriusiil.,  fed  Ludovicus  nulla  ejus  rarione  habita  a  propofito  non 
dcftitit:  quumque  pontifex  in  Philippum  hujus  patrem  ,  ramquam  ejusproteftorem 
«amdem  fententiam  vellet  exrendere,  idque  in  mandatis  dedi(fet  Senonenfi  archie- 
pifcopo ,  Gallicani  antiftites  Meloduni  cougregati  ftatuerunt  pontificiae  fententiae 
irationem  habendam  non  effe. 

In  negotio  Philippi  Pulchri  ficut  inlquior  erat  pontificum  conatus,  ita  ma- 
ior  etiam  fuit  Gallorum  vigor.  Cum  enim  Uonifacius  VIII.  Philippum  fulchrum 
ob  Jetentum  Apameenfem  epifcopum  Narbonenfis  archiepifcopi  opera  obiurgaffet, 
datis  etiam  litteris,  quibus  eum  in  temporalibus  non  fecus  ac  in  fpiritualibus  fibi 
fubefTe  aiebat,  necnon  ndfe,  non  nd  regem  beneficiorum  et  prnebendarum  colla- 
tionem  fpeQnre.-  has  Philippus  in  palario  coram  plurihus  cremari  juffit  ,refpondit- 
que  ponrifici  fein  temporalibus  nemiiii  fubeffe,  et  ad  fe  ecclefiarum  et  prnebenda- 
jum  collationem  jurc  rcgio  pertinere,  eos  vero,  quialiterfentirent,  facuosefte  ac  de-. 

jnen- 


DTSSERTATIONES   HISTORICAE.  Dissert.  TTT.         227 

mcntes,  Hoc  refponfo  exafperatus  pontifex  eicommunlcationem  in  regem  fulit  > 
fed  hanc  Gallicani  epifcopi  pro  irrita  habuerunt,  et  ad  futurum  concillum  g:,°nera- 
le  provocavcrunt,  quaprcpter  Benedictus  XI.  Bonifacii  fuccelTor  cernens  excommu- 
nicationem  pontinciam  Hocci  neri,  regem  non  petentem  a  jententia  excommunicatio- 
nis  per  praedecejjorem  fiium  lata  abjolvit. 

Bcnediclus  XII.  Avenione  fedens,  de  epifcopatu  Romano  cum  Gregoriotunc 
Romae  fedenti  contendens  Carolo  VI.  Galllarum  regi  excommunicationem  inte^rmt- 
natus  eft,  eo  quod  in  animo  rex  haberet  fe  regnumque  fuum  ab  utriufque  pontifi- 
cis  obedientiaad  procurandam  ecclefiae  pacem  fubtrahere  et  curare,  ut  alius  legitl- 
mus  eligeretur  ponrifex.  IIUus  vero  buiiam  Parifienfis  univerfitas  et  epifcopi,  qui 
aderajn,  profcrlpferunt;  Tamq-iavi  defe  iniquam  ,feditiofam  ,  et  dolofam  necnonfraudu- 
lentamac  perturhativcimpacis  et  offenfivam  regiae  majefiatis.  Petieruntque  eam  hoc 
nomine  profcrlbietlacerari.  Quod  et  faclum  eft  ejufquedelatoresearpentisimpofi- 
tiacper  ludibrium  veite  varlegataet  Tiara  papyracea  induti  per  urbem  ignomlniofe 
ducli  funt.  Et  nihil  obflante  fententia  pontificis  lex  promuigata  eft,  nc  alterutri  e 
contendentibus  de  epifcopatu  Romano  obedientia  praeftaretur. 

Ludovicum  hujus  nominis  duodecimum  mitiffimum  atque  optlmum  princi- 
ppm  Julius  II.  pontifex  dirls  devovere  et  anathemate  obftringere  conatus  eft,  fed 
clerus  Gallicanus  in  civitate  Turonenfium  congregatus  anno  1510.  obftitit,  ftatult- 
que  ac  decrevit  regem  non  teneri  ullam  habere  rationem  excommunlcationum  aut 
cenfurarum  a  Julio  IT.  in  regem  aut  in  regnum  latarum  aut  fcrendarum,  eo  qnsd 
jure  ipfo  forent  irritae. 

Denique  quum  Sixtus  V.,  et  Gregorius  XIV.  ab  hoftibus  hujus  regni  folli- 
citati  et  impulfi  bullas  excommunicationis  et  interdifli  intentaftent  in  eos,  qut 
Henricum  Navarrae  regem  legitimum  regni  Francici  haeredem  pro  rege  agnofce- 
Tent,  iftorura  pontificum  conatum  tota  exhorruit  Gallia.  Inprimis  vero  clerus 
Gallicanus  Carnuti  congregatus  anno  1591.,  de  buHIs  pontificls  ita  cenfuit.  Mo- 
nitiones,  excommmicationes ,  fufpenfwnes  illis  intentatas  ejje  prorjus  irritas  tam  fe- 
cundum  materiam  quam  fecundum  formam .,  ac  praeterea  injujias  necnon  hojiium/m- 
jus  regni  artibus  fuggejlas ,  qiiae  vim  habere  minime  pojjent  ligandi  aut  adflrin- 
gendi.  Idque  fe  cognovifte  ajunt  antiftites  auEioritate  facrae  fcriptwae ,  fanSiorim 
conciliortim  decretis,  conftitutionihiis  canonieis,  fanEiorum  patrum  exemplis,  quibus 
antiquitas  eji  referta  privilegiis  et  lihertatibus  ecclefiae  Gailicanae,  quihus  innixi 
praedeceffores  fui  lemper  hujufmodi  conatihus  ohftiterant.  Idem  cenfuit  univerfitas 
Parifieniis,  quae  22.  Aprilis  anno  1594.  vana  illa  fulmina  non  metuens  decrevit 
Henricum  IV.  legitlmum  effe  Gallorum  regem  eique  parendum  efte.  Hujus  judi- 
cium  confirmavit  facultas  theologiae  Parifienfis,  quae  anno  1 595.  16.  et  21.  dieja- 
nuarii  In  aula  reverendifl^mi  archiepifcopi  Parifienfis  fimul  cum  urbls  Parifienfis  pa- 
fioribus  congregata ,  ante  quam  revocatae  forent  pnntificiae  bullae,  declaravit  his 
non  obftantibus  teneri  Francos  omnes  obedire  regi,  ac  pro  eo  in  publicoofficiopre- 
cesfundere:  nihilominus  regem  fuppUciter  admoneripecicrunt,  ut  legatos  Romam 

F  f  a  niic. 


12?  DE  ANTIQVA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

initteret  ad  pontificem  fecum  reconciHandum:  non  quod  illud  arbitrarentur  necef- 

farium  ad  reftituendam  regi  communionem ;  fed  tantum  ad  vitandum  fchifma.  Mic-. 

to  lenatufconfulta  quamplurima  in  builas  lata,  quae  miuoris  funt  apud  theologo» 

momenti,  * 

Ex  his  porroet  ahisFrancorum  geftisabunde, nifalIor,demonftraturexcommu- 
Bicationes,  quas  Romani  pontifices  in  regesnoftros  aut  tulerunt,  aut  intentarunt,  non 
modo  a  judicibus  faecularibus,  fed  er  ab  ecclefiaGallicana,  tamquaminiquasexplofas 
femper  fuifre  et  nonnunquam  ludibrio  habitas;  praecipue  verocumde  rerum  tempo- 
ralium  difpenfationeetregni  adminHtrationeagebatur,  nec  enim  epifcoporum  eft  hu- 
iufmodi  negotiis  (ek  immifcere, fed  ifta  poteitas  aDeodataeft  regibus  acprincipibus, 
qui  fi  male  l'e  in  iftis  gerant,  rationeni  geltorum  Deo  non  epifcopis  reddere  debent. 
Id  fagaciter  obfervat  Yvo  Carnotenfis  epift.  171.  his  verbis;  Difp^nfationes  rerum 
temporaliiim  regibiis  attributae  fiint  ct  Bafilei,  idefi  fundamentiim  pnpuii  et  caput 
exijlunt.  Et  fi  aliquando  poteftate fibi  concefsa  abutuntur,  mn  funt  a  nobis  gravi- 
ter  exafperandi ,  fed  ubi  facerdotum  admonitionihus  non  acquieuerint,  diuino  judi-' 
ciofunt  refervandi,  ubi  tanto  diftriEiius  fmit  pHniendi,  quanto  minus  fuerint  divi- 
nis  admonitionihus  obnosii. 

QuaeresjUtrum  regnum  integrum  poffit  excommunicari  et  facris  officiis  in- 
terdici  ob  peccatum  regum  et  principum. 

Refpondeo,  quaeftionem  hanc  e.d  nos  non  pertinere, quide  antiqua  infligendae 
cxcommunicationis  ratione  tratlamus.  Quippe  toti  antiquitati  ignota  eft  illa  ratio 
excMmiriunicandorum ,  feu,  ut  loquuntur,  interdifio  fubjiciendorum  regnorum  , 
provinciarum^  urbium  ob  regis,  magiftratus,  aut  aherius  cujuidam  peccatum. 
Cum  nulla  fiat  e')us  mentio,  non  dico  in  canonihtis  antiquorum  cnnciliorum;  fed  ne 
quidem  in  coiwBionihus  canonum  rcccntiorihus  Gratiani,  Yvoiiis,  Burchardi  etalio- 
rum.  Sed  nec  ullum  eft  apud  antiquos  exemplum  hujufmodi  difciplinae,  nec  enini 
per  fcx  aut  feptem  et  amplius  ecclefiae  faecula  legitur  aliquam  focietaiam  ob  pecca» 
tum  alicujus  excommunicacam  aut  inierdiciofubieflam.  Imo  vcro  S.  Auguftinus  diferte 
negavlt  familiam  integrani  pro  pcccato  patris  familias  excommunicari  polfe,  ac  proinde 
cenfuitmulro  minus  regnum  propcccaco  regis,  aut  principis  ecclefiaftica  cenfura  non 
poffe  percelli.  E.vtatAuguftini  eaderefententia  in  epifi-.  75.,  in  qua  reprehendit  Auxi- 
iium  juvenem  epifcopum  ,  quod  Llallicianum  quemdam  cum  famiha  excommunicafl^et, 
et  abiUo  cpilcopo  quaerit.  Ut -.fi  hahcat  ca   de  re  fcntcntiamcertis Jcripturarumteftl' 

■  moniis  exploratam  doceat ,  qnomodo  refie  anathematizetur  propatris  peccato  filius,  aut 
pro  mariti  uxor,  aut pro  domini  lervus,  avt  quifpiamctiam  in  domo  nondiim  natus ,  fi 
eodemtempnre  quo  univerjadomus  eflanathemateobligata  nafcattir,nec  ei p"f}tt  perla- 
vatrum  regencrationis  in  morte  fubuenirL     Han*  opinioncm  et  epifcopum   ejue  au- 

torein 

*  Id  dixi  in  meiitc  .idverfariorum  ,  nam  apud  tlieologos  Gallos  fenatui  Parificnfis  confulta 
ma.xinii  funt  mumeiiti  ,  et  uou  imiuerita  ,  cum  ordo  ifte  dsftrina  pariter  et  ju0itia  fit 
ina.\ime  conrficuus. 


i 


DISSERTATIONES  HISTORICAE,  Dissert.  IIL  239 

torem  tota  epiftola  riuec  Auguftinus.  Quanto  abfurdior,  ipfi  vifa  fuififet  eorum  , 
opinio,  qui  regnum  integram  ob  unius  principis  peccatum  excommuniciri,  et  fub 
interditlo  poni  volui/lent. 

Sunt  tiimen  aliqui,  qui  interdifl:»  ecckfiaftica ,  fi  non  primis  ecclefiae  faecu- 
lis  faltem  mediis  in  ufu  fuiffc  probare  fe  pofle  nonnullis  exemplis  exiftiment.  Pri' 
mum  ergo  aflerunt  ex  Theodorito  lib.  4.  hift.  c.  14.  er  15.  Samofatenfium  fcilices 
2elum,  qui  Eunomii  Lucii  et  Arianorum  conmiercium  adeo  dsteftati  funt,  ut  cum 
iis  convenire,  aut  congredi  nefas  elfe  duxerint.  Secundo  ajunt  huc  eriam  pertinere, 
quod  populus  ConftantinopoHtanus  cuni  Neftorio  fynaxes  habere  renuit,  poftquatn 
haerefim  fuam  ille  detexit.  Tertio  allegant  decretum  concilii  Arelatenfis  2.  cap.  49., 
quo  ftatuitur^  ut  fi  quis  a  communione  facerdotali  fit  eieflus,  convivio  et  coHoquio 
privetur.  Quarto  in  medium  producunt  conciHi  Triburienfis  cap.  32.  et  Cabilo=» 
nenfis  cap.  26.  decreta  de  ecclefia  quadam,  quae  lite  de  illius  patrono  pendente  ju- 
betur  claudi,  ut  officium  divinum  in  ea  minime  celebretur.  Sed  haec  exempla  ni- 
hil  omnino  ad  propofitum  faciunt,  Primum  enim  n0n  probant  aliquam  ecclefiam 
interdifl.0  fubje£lam  ob  peccatum  principis,  aut  alicujus  in  ea  ecclefia  primi.  Se- 
cundo  ne  quidem  ifta  probant  ufum  interdifli,  fed  tantum  excommuaicatorum  es 
haereticorum  commercium  fuiffe  fugiendura  etiamabinferioribus  in  cafu  excommU' 
nicationis  a  fuperiori  latae  aut  haerefeos  manifeltae.  Concilii  vero  Triburrenfis  de» 
«retum  ecclefiam,  de  quaagcbatur,  inrerdictononfubjecit;  fedprobono  pacisjullitjUt 
epifcopi  autoritate  clauderetur ,  doiiec  ea  quae  de  eligendo  ad  illam  regendam  pres- 
byterolis  pendebat,compofita  fuiffet  atque  finita.  Mitto  aufloritatem  epiftoke  cu- 
jufdam  nomine  Auguftini  ad  Bonifacium  comitem ,  quae  adducitur  can.  miror  17, 
quaeft.  4.  eft  enim  illa  epiftola  omnium  judicio  fubdititia, 

Ad  propofitum  magis  pertinent  tria  exem.pla ,  quae  nobis  fubmrniftrat  hrftoria 
Gtegorii  Turonenfis :  primum  extat  lib.  5.  c.  32.,  ubi  ait  ecckfiam  fanctiDionyfii 
ob  perpetratam  in  ea  caedem  aliquandiu  claufam  fuift^e  st  propterea  in  il!a  a  divino 
celFatum  officio.  Sed  hoc  genus  interdifli  nondum  eft  illud ,  de  quo  agimus.  Ad 
illud  magis  accedit  exemplum  fecundum,  quod  extat  lib,  8-  cap.  31.,  in  quo  fcri- 
bit  Leudoaldum  epifcopum  ecclefias  Rhothomagenfes  claudi  juffifte,  ac  vetuifte,  ne 
popnlus  folemnia  divina  fpeftarer,  donsc  au£ior  eaedis  Praere^xrati  RhotomaocnfTs 
archiepifcopi  detectus  forcr,  Huc  etiam  revocari  debet  tertium  exemplum,  quod 
habetur  cap.  15.  lib,  10.,  ubirefert  epifcopum  PiQavienfem  adChrodieldem  fcrip- 
fiffe  fe  non  celebraturum  pafcha  domini,  nec  baptifmum  adminiftraturum  nifi  ab- 
liatifl^m,  quam  in  vinculis  retinebat,  dimirteref.  Haec  pauca  exempla  probart  in- 
tcrdifta,    fub  finem  primae  regum  noftrorum  dynaftias  ortum  et  initium  habuiiT*, 

At  fub  fecunda  dynaftia  inrerdiQorum  ecclefiafticorum  ufus  invalmt  Cir- 
ca  annum  870.  Hincmarus  Laudunenfis  ecclefiam  fuam  quafi  interdifto  fubjicerc 
conatus  efh  atque  ea  de  caufa  ab  Hincmaro  Rhemenfi  graviter ''jcrepatiir  in  opuf- 
culo  55.  capitul.  c.  8  his  verbis;  Caiifa  injurianm  tnarnm-,  juut  in  petiii.jfie  ah 
ttsiefio.  Lauduner^i  data  (ontinetnr ,  presbyteroi  ?t  diaimiQtt  <»•  religmsdericosnom 

F  t  5.  a.i(Ur 


23«  DE  ANTIQUAECCLESI^  DISCITLINA 

ecaifatos,  nec  confejfos :  nec  convifios  ab  orjini  ecclefiajlico  officio  excommunicafli,  et 
ut  nemo  facra  mijfarum  fokmnia  in  tiia  paroc/iia  celebraret,  indixifti.  Et  cap. 
30.  in  tua  pnrochia  nemo  in  neceffitate  mortis  baptizari,  nemo  commimionii 
gratia  reconciliari ,  nemo  fepeliri  cum  debita  commendatioHe  poterat.  Vide 
etiam  cap.  31.  et  32. 

Fulbertus  epifcopus  CarDOtenfis  fcribens  ad  Robertum  regem  epift.  93. 
ait:  Ad  Aurelianam  civitatem  convenire  non  poffe  epifcopos,  cum  ibi  nec  fa^ 
crificare  liceat ,  nec  eucharijiiam  abjolute  percipere,  propterea  quod  excommu- 
«icatione  damnata  foret.  Similiter  ep.  3.  ait  officium  in  ecclefia  fua ,  deprejfis 
miferabiliter  vocibus  et  pene  fdentio  proximis  celebrari.  Et  poft  :  Qtiid  rejiat 
aliud  nifi  ut  penitus  interdicatis  divinum  officium  in  toto  epifcopatu  mfiro? 

Ademarus  Engolifmenfis  ad  annum  994.  haec  habet.  Alduinus  epifcopus 
Lemovicenfis  pro  nequitia  populi  novam  obfervantiam  confiituit.  Sciiicet  ecclefias 
et  monafieria  tejfare  a  cultu  divino,  a  facro-fanSio  facrificio,  et  populnm  quafi 
pasranum  a  divinis  laudihus  ceffare  et  hanc  obfervantiam  excommunicationem  cen- 
febat.  Ita  tempore  Ademari  interdiclum  nova  videbatur  eiTe  obfervantia. 

In  concilio  Lemovicenfi  anno  1034.  Oldericus  abbas,  ut  pontificetnbellis  ve- 
aatum  fublevaret,  confuluit  epifcopis,  ut  e.xcommunicationis  fententiam  ferrent  in 
eos,  qui  paci  non  acquiefcerent,  itaut  inobedientes  pofl  mortem  fepultura  privaren- 
tur  eccleliaiUca,  interdiceretur  apud  eos  cfficium  publicum,  atque  ut,  excepto 
parvulorum  baptifmo  et  morientium  viatico,  nullum  adminillraretur  facra- 
jnentum. 

Verum  ufque  ad  Gregorium  VII.  rara  fuerunt  admodum  interdiQa,  et  in 
peculiares  quafdam  ecclefias  ferebantur,  at  ille  pontife.>:  fuae  autoriratis  augendae 
perquam  ftudiofus  iis  frequenter  etiam  in  integra  regna  ufuseft  et  aliis  epifcopis,  ut 
idemtentarent,  e.vemplo  fuit.  Hinc  hujus  praecipue  tempore  multis  interdi£tispai 
eccleliae  turbata  eft,  quorum  exempla  quamplurima  videreeft  apud  Yvonem  epifto- 
lis  ^o,  6,  3,  120, 121,263,  et  264,  et  266.  qui  etiamepift,  94.  interdiclum  vocat  re- 
medium  infolitum  ,  obfervatque  in  ufu  potiftimum  fuiffe  in  caufa  facrilegii  aut  vio- 
lationis   pacis. 

Caeterum  interdiila  generalia  ad  tuendam  autoritatem  ecclefiafticam  adin- 
venta  contrarium  omnino  effecere,  nam  ut  obfervat  Soto  in  4.  dift.  32.  quaeft.  3.  a. 
1.  Interdiihim  qiiamvis  ex  una  parte  ad  terrorem  excommunicatorum  conducat,  ex 
altera  tamcn  tn  periculum  divini  cultus  vergit  potiffimum,  nam  tunc  non  jolum  po- 
pulus  defuetudine  frequentandi  dtvina  officia  adfefium  eortim  et  fen/im  perdit,  ve- 
rtim  etiam  et  clerus  ipfe  fit  remifjior  et  fegnior  ad  eadem  divina  celebranda,  qtia 
utiqtie  ratiune  et  divina  religio  dctrimentum  patitur  et  poptdus  Jotet  in  moribus  fil- 
vejcere.  Eadem  mala  eleganter  defcribuntur  a  Eonifacio  VIII.  in  capite  Alma  ma^ 
ter ,  dc  fententia  excommunicationis  his  verbis.  Tunc  excrefcit  indevotio  populi, 
pulluJant  haerefes ,  et  infinita  pericida  animarum  infurgunt,  ab  ecclejiis  fme  culpa 
eariim  divitn  obfequiaJubtrahnntHr.     Et  certe  fi  quis  interdi£ta  illa  omnia,  cuju» 

ali- 


DISSERTATIONES  HISTORICAE.  Dissert.  II.  ajt 

aliquafupereft  memoriaj  percurrat,  intelliget  ea  femper  fuifTe  diflenfionum ,  fchin. 
matum,  bellorum,  aliarumque  grandium  calamitatum  caufas,  et  vix  unquam  ali- 
quid  boni,  laepe  vero  multum  mali  ex  his  ecclefiae  accefiifle. 

Quapropter  iiipfi,.  quibus  haec  interdifta  magis  prodefle  poterant,  Romani 
pontifices  coafti  funt  eorum  feveritarem  ita  paulatim  imminuere  ,  ut  vix  uUum  ha» 
buerint  efFe£lum:  quippe  cum  primum  interdi£la  ufurpari  coeperunt ,  cujuslibst 
ofEcii  divini  celebratio  prohibebatur  excepto  tantum  puerorum  baptifmo  et  pocnt- 
tentiae  adminiftratione  in  neceflitate;  ita  Alexander  III.  quianno  1170.  vivebat  cap. 
7ion  eft  vobis  de  Jponfalibiis.  Deinde  circa  annura  iioo.  praedicatio  evangelii  et  fa- 
cramenti  confirmationis  adminiflratio  concefla,  Innocent.  III.  cap.  refponfo  de  Jen- 
tent.  excommunicationis.  Circa  annum  1230,  GregoriusIX.  permifit,  ut  in  unaqua- 
que  hebdomada  celebraretur  mifla  privata  oftiis  claufis  fine  pulfu  tympanarum  cap. 
permittimus  de  Jententia  excommunicationis :  poft  circa  annum  1245.  Innocentius 
IV.  voluit  facramentum  poenitentiae  adminiftrari  cruciatis  et  peregrinrs,  necnon 
permifit  officium  a  clericis  recitari  fine  cantu  cap.  Qiiod  in  text,  de  poenitentia  et 
remijf.  Demum  anno  1300.  Bonifacius  VIII.  poenitentiam  fanis  omnibus  admini- 
ftrari  jufllt,  et  integrum  officium  quotidie  celebrari  oftiis  tamen  claufis  et  fine  tym- 
panarum  pulfu.  Imo  etiam  oftiis  apertis  et  praevio  tympanarum  pulfu  in  feftis  na- 
tivitatis,  pafchae,  pentecoftes  et  airumptionis  cap.^/ma  mafer,  de  Jententiaexcom- 
municationis  in  Jexto.  Ex  his  videre  eft  paulatim  interdifto  nihil  ferme  praeterin- 
terdiQi  nomen  efle  reli^lum,  quod  argumenro  eft,  eos  ipfos,  quibus  utilia  maxime 
funt  interdicla  eorum  moleftiam  et  penculum  agnovifl^e.  Quid  quod  faepe  faepius 
interdi£la  ab  ecclefiis  fpreta  atque  contempta  funt.  Quis  enim  ignoret,^  quam  nihil 
fecerit  ecclefia  Gallicana  interdi£Ia  in  regnum  Franciae  lata,  tum  a  Bonifacio  tem- 
pore  Philippi  Pulchri,  tum  a  Julio  tempore  Ludovici  XII.  tum  ctiam  alias  ab  aliis 
pontificibus?  Quis  nefciat  rempublicam  Venetam  inteidiftum  Pauli  V.  ita  irritum 
judicafle,  ut  ab  eo  ne  quidem  poft  pacem  initam  abfolvi  fe  pafl*a  fuerir,  Quirr  etiam 
unius  tantum  ecclefiae  aiit  provinciae  interdifta  apud  nos  fuere  prohibita :  fic  cum 
anno  1488-  Innocentius  VIII.  Brugenfes,  Candavenfes  et  Yprenfes  interdiQ:o  lub- 
jicere  tentaflet,  ab  ejus  fententia  advocatus  regius  provocavit  eo  inftrumento,  quod 
habes  inter  probationes  libertatum  ecclefiae  Gallicanae,  et  fenatus  Parifienfis  inter- 
diftum  irritum  efl!e  pronuntiavit  tefte.  Chophino.  Iremque  cum  Paulus  II.  eccle- 
fiam  Nivernenfem  interdiclo  fubjecifl^et,  fenarus  Pai-ifienfis  fanxit  ofticium  divinuHT 
BuIIa  interdifli  ratione  habita  publice  celebrandum. 

Ex  his  abunde,  ut  patet,  deraonftratum  habeo  interdiflnm  eeclefiaftfcum,  quoJ 
inregnum,  provlnciam,  civitatem ,  aut  parochiam  ob  regis  aut  alterius  peccaturrr 
fertur,  rem  efiTe  novam  et  odiofim,  qua  valde  periculofum  eft  utl,  ne  dicam  fere 
ftmper  injuftum  et  iniquum  :  repugnare  etcnim  aequirati  videtur  innocenres  cunx 
noxiis  inA'olvi,  et  ob  unius  peccarum  univerfam  locretatem  puniri;  praefertim  cum^ 
Kges  et  prineipes,  propter  quorum  p«ccata  ecclefiae  interdi^o  fubiici  foieiir,,    nora 


a;i  Di:  ANTIQUA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

fjnt  praecipua  focietatis  ecclefiafticae  prout,  ecclefiaftica  cft,  membra.  Quod  tamen 
i<a  intelligi  volo,  ut  non  omnem  interdiftorum  ufum  damnem,  fed  ut  eo  nonnili 
caute  ac  raro  utendum  eile  doceam. 

Deraum' illud  quaeritur,  an  nonetiam  in  mortuos  ferri  poflit  excommunica- 
tio''  Cui  quaeftionifatisfacere  haud  ita  arduum  eft  ac  multis  vHum :  nam  vel  intelli- 
gitur  de  propria  et  vera  excommunciatione,  hoc  eft,  leparatione  e  fidilium  con- 
ventu;  et  hoc  fenfu  certum  eft  mortuos  excommiinicari  non  pofle,  quia  amplius 
uiter  nos  non  verfantur.  Secundo  intelligi  poteft  de  teftificarione  deteftationis  in 
niortuos,  ob  ea  quae  vivcntes  prave  fenferunt  aut  fecerunt ,  et  hoc  (enfu  dubiuin 
nulUim  eft,  quin  anathema  pofiit  in  mortuos  ferri,  hoc  eft  quin  poflimus  eis  dira 
imprecari  eorumque  memoiiam  dcteftari,  aut  e  contra  bona  et  faufta  iihs  optare, 
ct  memoriam  ipforum  honore  et  veneratione  profequi,  atque  ita  eos  vel  in  commu- 
nione  vel  extra  communionem  habere.  Sed  haec  excommunicatio  nonfecusac  com- 
Kiunicatio  analoga  tantum  eft  et  impropria,  non  autem  vera  et  propria.  Nihilo- 
minus  tamen  illa  dabatar  vel  auferebatur  olim  mortuis,  nomen  eorum  apponendo 
vel  detrahendo  in  dypthicis  ieu  tabulis  eccIefiafHcis,  quae  recitabantur  in  ofticio  pu- 
hlico.  Hinc  ubi  reftituta  eft  ab  orientis  praefulibus  Chryfoftomo  communio,  no- 
men  eius,  quod  e  dypthicis  fuerat  erafum,  in  iis  reftitutum  eft  in  fignum  commu- 
nionis.  Caeterum  olim  quaefitum  eff,  utrum  hominibus  in  communione  ecclefiae 
inortuis  poffet  anathema  dici,  fi  conftitiffet  eos  quid  prave  fenfifFe  aut  feciffe,  ac 
viciflim  utrum  poenitentibus  in  poenitentiae  decurfu  fine  pace  defun£lis  dari  poOet 
commuaio:  qua  in  re  varia  fuerunt  judicia;  nam  ecclefia  Romana  de  mortuis  judi- 
cium  fcrri  non  pofTe  afferuit,  ut  teftis  eft  B.  Leo  epift.  9.  ad  Iheodorum  Foroju- 
lienfem:  Quo d  manens ,  mquit-,  in  corpore  poenitens  noii  rectperit ,  conjequi  exif 
tus  carne  nonpoterit,  nec  necejje  c/i,  nos  eornm,  quiftc  obierint,  meritaaSfuJquedi/' 
cutere,  cum  dominm  Veus  nojkr  cujus  jndicia  nequaint  comprchendi ,  quod  facerdo- 
tale  minijkrium  implere  mm  potiiit ,  fuae  jufiitiae  refervavit.  Et  cpiltola  fequen- 
ti:  Nos  antem,  quibus  viventibiis  non  comninnicavimus ,  mortuis  communicare  non 
poffumus.  Gelaf.  in  cpift.  ad  epifcopos  Dardaniae.  Caeterum,  inqiiit,  jam  de  eo 
qui  divino  judicio  conjiitutus  nobis  fas  aliud  decernere  non  eft,  praeter,  id  in  quo 
eum  dies  fupremus  itwenit.  Eadem  fere  habet  in  concilio  Romano  pro  Mifeni  epif- 
copi  caufa  celebrato.  Q^uia,  inquit,  cum  di^um  ftt,  quaecunque  Ugaveritis  fuper 
terram;  quos  erzo  non  cfje  jam  con/iat  Juper  terram,  non  humano  fed  fuo  judicio  rc- 
fervavit;  nec  aiidet  ecclejia  Jibimet  vindicare,  quod  ipjis  beatis  apojiolis  cojifpiciat 
nonfuilfeconccjfum,  quin  alia  eji  caufa  Juperjiitum,  alia  defunEiorum. 

Ex  his  teftimoniis  Vigilius  in  conftituto  probat  praedeccfTorum  fuorum  de- 
cretis  innotefcere,  facerdotum  in  pace  eccle/iajiica  defuniiorum  ,  illaefas  effe  debere 
perfonas  nec  auathcmati  fubjiciendas,     et  ideo  tribus  capitulis  fubfcribere  recufat. 

At 


DISSERTATIONES   HISTORICAE.  Dissert.  II.  ajj 

At  contraria  fuit  ecclefiae  Africanae  difciplina,  ut  oflendlrSextilianuscpifcopus  Afcf 
in  conc.  5.  geneiali  coHar.  5.  r.  5.  conc.  col.  480.  tum  ex  canone  conciiii  Africani, 
in  quo  ftarutum  erar  de  ep/fcopis  defunLiis-,  qui  haereticis  fuas  faadtates  reliquerint, 
ut  pofi  mortem  anathemaii  fubjicerentHr,  tum  etiam  ex  piuribus  Auguftini  teitiim)- 
niis,  in  quibus  ille  ait  fe  Caeciiiano  et  caeteiis  anrecefforibus  fuis  anathema  dicli-t- 
rum,  fi  oitendi  poruiflent  criminum  rei.  Idem  orientales  probaie  conati  funr,  fcd 
non  tam  aperre  fecerunr;  nam  vix  unum  er  alrerum  e.\cmpium  proferre  potuerunt 
anathematrs  in  mortuos  lati,  et  quidem  a  privatis,  ut  a  Rambula  et  Cyrillo  noii  a 
fynodo,  poterant  tanien  uti  Chryfoftomi  et  Flaviani  exemplis,  quaeperperam  Vigi- 
lius  adducebat.  Nam  licet  illi  in  communione  ecclefiae  Romanae  mortui  forcnr, 
erant  tamen  mortui  e.vtra  communionem  orientalium,  ct  nihilominus  eis  poft  mor- 
tem  ab  ipfis  orientalibus  reddita  communio,  nomenque  eorum  dypthicis  adpofi- 
tum.  Et  paulo  aiite  Origenes  a  Menna  damnatus  fuerat  diu  poft  mortem.  Pote- 
rantitemcanonesaiiquot  fynodorumproferre,  quibus  jubetur,  uriis,  quipoenitentiae 
tempore  excedunr,  communio  derur,  commendando  fcilicet  eorum  memoriam  ,  ec 
accipiendo  oblationes  pro  illis  faflas ,  hoc  llatuitur  c,  79.  concilii  Larthaginenfis 
quarri,  poenitentes  qui  attente  leges  poenitentiae  exfequuntnr,  f  cafii  in  itinen 
vel  in  viari  mortiii  fnerint ,  ut  eis  fubveniri  non  pojfit,  memoria  eoriim  orationibiis 
et  obiationibns  commendetur.  Irem  arelat.  2.  c.  12.  De  his,  qui  in  poenitentia  pofi- 
ti  vita  exccjferunt ,  placuit  nullum  communione  vacuum  debere  dimitti,  jed  pro  ea 
quod  honoravit  poenitentiam,  oblatio  illius  jufcipiatur.  Idem  fiatuitur  in  concilio 
Valenfi  primo  c.  2,  Antifiodorenfi  c.  7.  Epaonenfi  ultimo.  2.  Tolet.  c.  12.  2.  Aurel, 
c.  14.  Quod  fi  communio  reflitui  potefl  quodammodo  morruis  per  acccptionem 
oblatiouum  pto  illis  faclarum,  necnon  per  facrificiorum  ac  prccum  celebrationem ; 
cur  non  poterit  ircm  mortuis  communio  data  auferri  analogice  fcilicet,  quodefl  era- 
dere  nomen  ejus  e  dypihicis,  facrificia  et  preces  pro  eo  non  amplius  ofFerrc,  et 
anathema  illi  palam  ac  privatim  denuntiare  ad  memoriae  ejus  ignominiam,  Hinc 
pofl  fynodum  quintam  faepe  mortuis  anathema  diftum ,  ac  vice  verfa  poenitentibus 
eriam  in  ecclefia  Romana  communio  poli:  mortem  reddira.  Nam  in  concilio  fexro 
oecumenico  anathema  mortuis  efl:  diftum  ,  efquinti  concilii  decreta  primum  iti  mul- 
lis  occidentis  locis  rejefta,  paulo  poft  ubique  funt  recepta,  fatagentibus  praefertlin 
Romanis  pontificibus. 

Quin  etiam  eo  resrediit,  ut  abfolutio  mortuis  certa  verborum  formula  tri- 
bueretur,  ut  de  Latinis  colligitur  ex  Innocentio  teriio  in  caput  extra.  de  jententia, 
excommnnicationis  et  e.t  antiquis  facramentariis.  De  Graecisvero  ex  illorum  eucho- 
logiis,  ubi  orationes  habentur  ad  veniam  eis  concedendam,  creditumquc  vula-o  a 
nonnullis  per  iflam  abfolutionem  mortuos  ab  aliquibus  poenis  liberari,  ut  inrelli- 
gere  efl  ex  dialogis  Gregorii  nomine  infciiptis,  ubi  nonnulla  abfolutionum  iflarum 
extant  exempfa  dialogi  2.  cap.  23.  et  dialogi  4.  c.  55.  Quibus  fimile  eftillud,  quod 
refert  Joannes  diaconus  in  ejus  vita,  lib.  i.  cap.  45.  Sed  iflhaec  perf uafio  vanaom- 
nino  clt,  ncc  iftae  abfolutioocs  aut  excommunicationes  aniraae  deiuncliprodefTeaut 

G  g  no: 


aj4  DE  ANTIQUA  ECCLESI^  DISCIPLINA 

necere  poffunt,     fed  ejus  tantum  racmoriae,   ut  conflabit  ex  dicendis  dc  effeftibuJ 
exeommunicacionis. 


C  A  P  U  T    111. 

Dt      effcHibui     exconmmicationif. 

Ex  diftls,  ni  fallor,  jam  intelligitur  excommunicationis  mortalis^hunc  efCs  effe- 
Gum  primarium  ac  praecipuum ,  ur  aiiquis  ex  albo  chriftianorumexpungatur, 
etfynaxi,  euchariftia,  precibus  communibus,  ac  caeteris  officiis,  quibus  focietas  et 
communio  chrifiianorum  cohaeret,  indignus  effe  pronuntietur:  id  enim  fignificant 
verba  Chrifli :  Sit  tibi  ficut  ethniais  et  publicamis.  Hoc  eft,  jam  non  habeatur 
ui  frater  et  chriflianus,  fed  quemadmodum  ethnicus  et  pubJicanus;  Sicut  ergo  fo- 
cietas  civills  fervatur  cum  ethnicis  et  publicanis,  ita  per  excommunicationem  non 
•xduduntur  homines  a  focietate  civili ,  nec  iis  privantur  officiis,  adjumcntis  et  bo- 
nis,  quaeipfis  tanquam  hominibus  et  civibus  jure  naturali,  gentium  et  civih  deben- 
tnr.  Itaque  primus  ac  praecipuus  effei^us,  imo  fi  ftriQe  ac  proprieloqui  velimus, 
unicus  excommunicationis  effeftus  efl  privatio  officiorum  fpiritualium ,  non  eo- 
rum,  quae  iure  naturali  gentium  aut  civili  debentur,  cujufmodi  eff  conjugum  ha- 
bitatio,  parentum  in  liberos,  iiberorum  in  pnrentes,  confanguineorum  inter  fe  ac 
regum  in  fubditos,  et  fubditorum  in  reges  officia  neceffaria.  Quod  vero  fpeQat  ad 
libera  ut  amicitiae,  mutui  convi£lus,  etalia  ejufmodi,  haeclicet  non  videanturju- 
jc  divino  prohibita  effe,  ab  ipfis  tamen  apoftolorum  temporibus  in  ufu  fuit  hacc 
excommunicatis  denegare,  conflat  ex  beato  Paulo  muhis  in  iocis,  i.  Cor.  15. 
Scriprj  vobis  inepiftola,  ut  non  covimifceamini  fornicariis ,  non  utique  fornicariis  ku- 
jusmundi,  aut  avaris ,  aut  rapacibus ,  ctc.  Nunc  atitevi  fcripft  vobis  non  commij- 
teri:  fi  js  qui  frater  nuncupatur,  efi  funiicator  aut  immundus ,  etc.  cum  ejufmodi 
nec  tibumfumere.  Quibus  verbis  Paulus  prohibet,  nelibera  officia  mutui  coaviclus, 
quae  ipfis  ethnicis  impendi  poterant,  fratribus  excommunicatisimpendantur.  Idem 
probatur  ei  2.  ThefT.  3.  Denuntiamusvubis,  xt  fubtrahatis  vos  ab  omni  fratre  in- 
ambulante  inordinate.  In  epifl.  ad  Titum.  Haereticum  hominem  pofi  unam  et  al- 
''leram  correptionem  devita.  Quod  clarius  habet  Joannes :  Nolite  recipere  eum  in 
domum ,  ne  ave  ei  dixeritis;  qui  enim  dicit  illi  ave ,  communicat  ejus  operibus  ma- 
lixnis.  Certc  haec,  non  confuefcere  cum  ahquo,  in  domum  fuam  eum  minimere- 
cipere,  ne  quidem  ave  dicere,  funt  ofticia  civiHa,  quae  denegantur  excommunica- 
tis,  fed  ut  jam  dixi  hbera,  quae  nec  jure  naturali,  nec  jurc  civili,  nec  jure  gen- 
tium  neceffario  debentur.  Nam  quae  neceffaria  funt,  non  ita  poffunt  cxcommuni- 
Cftti*  denegari,  inno  debent  impendi.     Sic  enim  Paulus  jubet  principibus  licet  infi- 

deli- 


DISSERTATIONES  HISTORIC.E.  DisstRT.  n.  aj,j 

delibus  obediri,     itemque  vetat,  ne  mulier  fidelis  virum  infidelem  relinquat;  jabet 
fervis  fidclibus,ut  obediant  dominis  fuis,  quia  haec  officia  funt  neceffaria, 

Ex  his-inteliigere  datur  proprium  et  primarium  efFeftum  excommunicatiq* 
nis  effe  exclufionem  a  jure,  quod  habet  quis  in  focietate  fidelium  et  chnflianorum', 
et  privationem  eorum  officiorum,  quae  chriftianis  dcbentur,  ut  euchariftia,  com- 
munibusprecibus.  Secundarium  vero  effeflum  et  minus  propriuni  quod  juris  efttan- 
tum  pofitivi  hunc  efle,  ut  cunsi  excommunicatisfamiliaritas,  convit^uset  coUoquiura 
non  inearur,  quando  nuUa  neceflitas  aut  utilitas  ad  id  cogit. 

Hinc  olim  longe  diftrifliuspraeceptum,  ut  arcerentur  c«ommunicati  a  fyna- 
xibtis  et  precibus  communibus,  quam  ut  privarentur  confortio  famihari;  unde  ex- 
communicatio  defcrlbitur  per  priorem  efFeQum,  non  per  pofteriorem.  Tertull.  iit 
apologetico.  Alagmini  divini  judicii  praejudicium  eji,  fi  quis  ita  deliquerit,  ut  a. 
communicatione  orationis  et  communis  commercii  relegetur.  Firmilianus  in  epift.  ad 
Cyprianum  ait  Stephanum  legatos  Afrorum  ne  quidem  ad  colloquium  fuum  admifif- 
fe,  etadhuc  praecepijfe,  ne  quis  eos  in  domumfuam  reciperet:  Ut ,  inquit,  venien- 
tibus  non  folum  pax  et  communio ,  jed  et  teSium  et  hojpitium  negaretur.  Vides  ia 
mente  Firmiliani  proprium  effeftum  excommunicationis  non  eflTe  denegationem  te£li 
ct  hofpitii,'  quandoquidem  utrumque  difiinguit.  Hinc  in  canonibus  antiquis  di- 
ftriftius  prohibetur,  ne  quis  oret  cum  excommunicato,  aut  in  ccclefiam  eum  reci- 
piat,  quam  ne  quis  cum  iis  manducet  et  colloquatur,-  prius  enim  vetitum  eft  c.  33. 
apoftolico,  conciHi  Laodiccni,  c.  33.  Antiochenae  fynodi  i.  c.  2.  Carthao-inenfis 
conc.  4.  c.  73.  In  his,  inquam,  et  aliis  fupra  citatis  fub  poena  excommunicationis 
prohibetur,  ne  quis  oret  cum  cxcommunicatis  ;  at  vix  ac  ne  vixquidem  eamdcmpoe- 
nam  antiquis  canonibus  ftatutam  leges  in  eos,  qui  cum  excommunicatis  cibum  fume- 
rent;  fed  recentioribus  tantumcanonibu<-,  ut  conciHi  Epaonenfis  c.  15.  Antifiodo- 
renfis  39.  Hinc,  ut  jam  dixi,  theologi  docent  noneffe  de  jure  divinovitare  excom- 
municatos,  quoad  ofHciacivilia,  fcd  tantum  lem  effe  juris  humani.  Almainus  iti 
lib.  de  poteff.  ccclef  et  laica,  q.  i.  Tertium,  inquit,  corollarium,  quod  fequitur ^ 
ait,  efi  quod  vitare  excommunicatum  quantum  ad  coUocutionem ,  et  illa  quaefunt  me- 
re  civilia  non  videtur  ejje  de  jure  divino.  Item  q.  2.  c.  12.  Habeiur  ex  miiltis  te- 
Jiibus  et  ex  praflica ,  quod  familiaris  excommunicati  pojfunt  participare  cum  eo  ad 
minus  incivilibus.  Joannes  Driedo  de  libert.  chrift.  c.  14.  videtur  fequi ,  nos  ex 
conjiitutione  juris  divini  non  prohiberi  cum  haereticis  edere  et  bibere ,  quod  manife' 
Jium  videtur  multis  fan&orum  exempiis ,  qui  communicarunt  Juliano  imperatori  apo- 
Jiatae  in  cibo  et  potu ,  ac  etiam  in  militaribus  aftibus,  ut  patet  ex  doftrina  Aug. 
XI.  quaeft.  3.  c.  Julianus  etc.  imperatores.  Cajetanus  in  locum  evangelii:  fit  tibi 
ficut  ethnicus  et  publicanus.  Libenter,  inquit,  viderem  fervari  hanc  definitam 
a  ^eju  Chrifio  fententiam  et  poenam  non  audientium  ecclefiam,  quod  fcilicet 
fufficeret  eos  haberi  ut  ethnicos ,  hoc  efi  ut  ipfi  quidem  ex  vi  excommunicationis 
haberentur  ut  ethnici  et  publicani  et  non  includerentur  innocentes,  loquentes  et 
comedentes  cum  eis ,  quia  nullum  peccatum  incurrunt  loquentes  et  eomedentes  cum 

G  g  2  ethni- 


93«  DE    ANTIQVA  ECCLESIAE    DISCIPLINA 

etknicif.  Sylvefter  in  (umma  verbo  obedientia:  Si ,  inquit,  ex  obedientia  prae- 
fnwitur  llatus  ecclefiae  perturbandus  vehementer,  \'el  aliquod  malum  atit  fcandalnm 
futurum,  etiamfi  praecipitur  fub  pocna  eschmmunicationis  latac  fententiae,  non  efl 
ei  obcdiendum,  quod  enim  inliitntum  eji  pro  cliaritate,  tion  debet  militare  contra 
tharitatem.  Gregorius  quidam  Sayrus  monachus  Caflinenfis  lib.  de  cenfuris  num. 
ai.  innuraeros  juris  pontificii  et  tlieologiae  doRores  recenfet,  quorum  autoritate 
et  confenfu  probat  confuefccre  cum  excommunicatis  in  civiiibus  ad  fummum  non 
effe  nifi  veniale  peccatum.  Cum  duplcx,  inquit,  ft  chriflianorum  ct  fideliumparti- 
cipatio,  una  quae  chrijiianorum  ct  fideliiim  participatio ,  una  quae  chrijlianonm 
propriaeji,  qnatenus  chrijiiani  funt ,  ut  efi  participatio  in  divinis,  alia  quae  commu- 
iiis  eji  iwminibus,  quatenus  liomines  et  concives  Junt ,  ut  eji  communicatio  in  tempora- 
iibus  et  aBibus  Immanis,  illam  ecclefia  direEie  prohibet ,  hanc  vero  indireBe  et  ex 
conjequenti,  qui  in  illis  communicat,noncontra  praeceptumecclefxae ,  Jed  praeterprae- 
ceptumfacit,  et  ideovenialiter  tantum  peccat.  ■      .    ^      ■       ^  r    r 

Denique  licet  vulgo  dicantur  excommunicati  pnvari   bonis,    hoc  verfu  fi- 

rnificatis, 

Os,  orare,  vale ,    commiinio,   menfa,   ncgattir. 
altero  tamen  verficulo  veluti  redditur  iis,  quod  ifto  aufertur,  hoc  autera  cft  hujuf- 

modi,  . 

Vtile,  lex,  humile,  res  ignorata,  veceJJe. 
oio  fionificatur,legem  fuperiorem  non  habere  locum.  Primo,  inter  virum  et  uxo- 
Tcm,  "necnon  iiiter  parentes ,  liberos  et  conf.inguineos,  quod  fecundo  et  terrio  vo- 
cnbulo  exprimifiir.  Secundo  nihil  mali  e(fe,  fi  quis  famiiiariter  verfetur 
cuai  excommunicaro,  quem  nefcic  effe  excommunicatum ,  aut  eriam fi  fciat, 
quando  fperat  fuam  familiaritatem  illi  utilem  fore  ad  rcfipifcenciam,  quod 
rnmo  et  quano  fignificatur.  Demum  licere  cum  e.xcommunicatis  loqui  , 
rerfari,  imo  et  vefci,  fi  necefiitas ,  utilitas  aut  negotia  ita  poftufent.  Haec 
autem  'omnia  intellige  de  excommunicatis  denuntiatis,  in  confeflo  eft  nullumi 
teneri  ab  iis  recedere,     qui  excqmmunicationem  tantum  latae  lementiae  incurrunt, 

pon  autem  denuntiati   funt.  ,.         /t-         •        /r  r  -, 

Caeterum  lon^^-e  brevius  et  melius  allignan  poilunt  occationes,  quibus  non 
folum  licet ,  fed  et  oportet  cum  cxcommunicatis  in  civilibus  communrcare  hoc  paclo  : 
Primo  quando  ofScium  aliquod  eft  debirum :  Sccundo,  cum  neceflitas  aut  utilitas 
exieit,  ad  has  cnim  rationes  caererae  omnes  facile  reduci  ponTunt. 

Primo ,  quia  pofTumus  in  civilihus  convcrfaii  cum  ethnicis  ct  publicanis 
abfqne  uUc  peccato;  Chriftus  autem  non  dixit  excommunicatum  effe  dunus  tractan- 
dum  quam  ethnicum  aut  puhlicanum ,  fed  eodem  plane  loco  habcndum.  Secundo, 
quia  gratia  non  defrruit,  fcd  perficit  nararam  ac  proinde  non  tollir,  quac  juris  funt 
raturalis  ct  mutui  inter  homines  oiScii,  fivc  neecfrarii  fivc  Hberi;  tertio  non  poteft 
ibcietas  aliquem  nou  modo  e  fuo  coQventu,  fed  etex  ajieno  pellere.     Ecclefia  ergo 

sua 


Dl^SERTATIONES    HISTOKICAE.   D.ssery.  11.        '23^ 

non  poteft  expellere  hominem  e  focietare  civili,  fed  tantum  ex  eeelcfiaftica,  acpro 
jnde  non  poteft  eum  privare  officiis  debitis  ei,  ut  eftmembrum  focietaris  civilis,  fed 
ranrum  ut  eft  membrum  focietatis  eccleliafticae.  Hincmulto  minus  poteft  eumpoe- 
nis  temporalibus  aut  morte  afficere^  velafficiendum  pronuntiare,  fed  iftud  pof.eriu» 
'fufe  profequi  alterius  inftituti  eft. 

Nunc  vero  ad  propofuum  hocunumobfervo,  poteftatem  ecclefiae  totati;  efle 
"fpiritualem>  neceam  ullum  habere  dominium  in  res,  aftiones  et  perfonas  civiles, 
nec  poffe  poenas  ullas  temporales  infligerc  aut  per  vim  cogere,  ied  rantum  iuade- 
xe,  horcari  et  docere:  ut  enim  egregie  ait  Hier.  epift.  3.  ad  Nepot.  iioc  inte;  reges 
et  epifcopos  difcrimen  eft,  quod  iili  nolentibus,  hi  vokntibus  imipeiint.  Ecque  ea- 
cellentius  eft  epifcoporum  imperium,  ut  notat  Chryfoftomus  homii.  10.  in  cpift.  i. 
ad  Theff.  Q^iiod  melius  eft  imperare  voluntario  quam  involuntario,  iftud  enim  efi 
imperare  natura,  nam  illic  quidem  omniametu  et  necejfttate  fiuni,  hic  autem  opiis 
bonum  per  voluntatem  et  eletlionem  fit.  Si  autem  contemnatur  epifcopus ,  inquit 
idem  in  epift.  ad  Hebr.  homii.  ult.  et  in  epift.  ad  Tit.  Non  oportet  ultiones  inge- 
rere,  fed  tuta  ultio  eft  plorare,  ingemifcere.  Hinc,  ut  obfervat  Richerius,  oda 
primis  ecetefiaefaeculis,  cum  de  autoritate  ecclefiaftica  mentio  fiebat,  nonadhibebati- 
tur  haec  nomina,  _;//r;/if/t9roM/j-,  majeftatis ,  aut  tribunalis ,  fed  duntaxat  minijie* 
rii,  cathedrae.  £t  quod  longe  gravius  eft,  quinque  primis  ecclefiae  faecuHs  nul- 
lam  leges  poenam  temporalem  ab  eccleiia  aut  conciliis  indiclam  in  peccatores  aut 
■haereticos,,  fed  tantum  eicommuaicationem  ct  depofttionem.  Poenhentibus  equt- 
dem  impontbantur  nonnunquam  poenae  aliquae,  fed  hi  illas  fponte  fufcipiebant., 
et  fi  nollei.u  iis  defungi,  non  ad  eas  fufcipiendas  per  vim  ab  ecciefia  cogebantur, 
fed  tantum  excommunicatione  monali  pleftebantur :  patet  ex  canonibus  conc.  Tur. 
I.  18.  Venetici  c.  5.  AureUanenfis  i.  c.  n.  Epaonenfis  cap.  aj.  Tolet.  3.  can.  11. 
^ffai-cinonenfis  i.  cap  4.  Tolet.  6.  c.  7.  in  quibus  excommunicationis  tantum  poena 
decernitur  in  eos,  qui  poenitentiam  puhlicam  femel  inceptam  defevebant;  antiquio- 
ribus  vero  temponbus  pacis  fpes  hujufmodi  hominibus  praecludebatur :  et  poft 
quintum  deraum  faeculum  epifcopi  prlncipum  autoritate  muniti  coeperunt  poenas 
«tiam  temporales  decernere. 

At,  inquies,  fi  quis  excommiinicatus  ad  fynaxes  accederevoluiftet,  aut  Jepo> 
firuff  epifcppus  ecclefiam  retlnere,  quodnam  elfe  poterat  ad  hujufmodi  homines 
in  ordinera  redigendos  remedium,  fi  nulla  erat  in  ecclefia  autoritas  ec  poreihis  tem- 
poralis? 

Refpondec,  ecclefiae  focietatem  habcre,  quod  naturali  et  civili  jurehabeat  onr- 
n«s  focietates,  ut  pofl^int  a  fuis  conventibus  arcere  eos,  quos  indignos  en"t  judicanr, 
Sic  unufquifque  jure  naturaii  et  ctviH  {wteft  quofdam  a  fuis  arcere  convv:ntibus  vd 
id  iffe  denuntiando,  vel  etiam  praecludendo  fores.  Sed  fi  vim  apertam  iftimoliaiit- 
tur,  tunc  recurrend-um  eft  ad  magiftratus  et  judices  faeculares,  a  quibus  eft  peteoi- 
^B  affertio-  libertatis  et  jurium  iftius  focietariF ,  quae  fi  noQ  obtineatur,  tum  vsi  focie. 

G  g  3  ta» 


»38  DE  ANTIQUA  ECCLESIAE  DISCIPLINA  . 

tas  conventus  fuos  amplius  agere  non  debet,  rel  pro  bono  pacis  hunc  tolerare,  qui 
per  vim  in  cam  irruens  autoritate  laeculari  adjuvatur.  Hoc  pofito  dicendum  eft 
focietatcm  fidelium  et  chriftianorum  jus  habuifie,  quod  habent  caeterae  omnes  ex. 
cludcndi  a  fuo  confortio,  et  fynaxi  eos,  quos  indignos  efTe  judicarent,  idque  ex  lu- 
re  naturali  et  civili:  quod  fi  vim  illi  inferrent,  tunc  neceire  erat  ecclefiae,  civilis 
autoritatis  auxilium  implorare  et  a  judicibus  (aeculnribus  petere  affertionem  juriura 
fuorum,  quam  fi  non  obtineret,  haud  dubium  eft.  quuipotuerit  a  conventibus  abfti- 
'nere  vel  eos  clanculum  agere  nifi  melius  efTe  e.viftimaret  ejeclos  propter  bonum  pa- 
cis  tolerare.  Idem  dicendum  de  epifcopo  aut  presLytero  depofito.  Caeterum  im- 
ploratio  auxilii  feu,  ut  loquuntur,  brachii  faeculans  ai  exequutionem  canonum  eft 
antiquifiima.  Sic  enim  adverfus  Paulum  Samofatenum,  qui  domo  epifcopali  et  ec- 
clefia  cedere  nolebat,  imperatoris  ethnici  Aurtliani  guxilium  eft  imploratum,  ec 
deinde  faepe  laepius  chriftianorum  principum  autoritas  adhibita  eft  ad  exfequutio- 
nem  canonum  procurandam:  idque  ut  ficret,  canonibus  fancitumeft,  ut  conciliiAn- 
tiocheni  can.  5.  his  verbis:  Si  autem  presbijter  vel  diacomis  perfeverat  perturbu' 
re  et  ecclejlam  dei  evertere,  per  externam  potentiam  iit  Jeditionis  autor  cajligetur. 
Idem  in  pofterioribus  conciliis  legere  eft ,  ut  Vermcienfi  cap.  9.  Tur.  3.  cap.  41. 
et  aliis  ,  quin  etiam  in  Milevitano  cap.  17.  decernitur  legem  iroperialem  petendam, 
ut  peccatores  ad  poenitentiam  redigantur. 

Quaeres,  utrum  cxcommunicatioalicujus  epifcopi,  presbyteri,  autinferioris 
clerici  femper  inferat  depofitionem,  ac  viciffim  utrum  alicujus  depofitio  femper  in- 
ferat  excommunicationem.'' 

Refpondeo,  excommunicationemex  di£lis  duplicem  pofTe  diftlngui,  eam  fci- 
licet,  quae  fit  afuperiori,  puta  ab  epifcopo  proprio  vel  a  fynedo,  et  eam  quae  fit  ab 
iis,  qui  nullum  jus  in  fe  invicem  habent,  quae  denegatio  eft  mutuae  communionis.  Prior 
exoommunicatiojfere  femper  importat  depofitionem,  nam  qui  ecclefiae  communionc  in- 
dignus  eft ,  dignus  efFe  multo  minus  poteft  ecclefiae  communione ;  ac  proinde  cum  de- 
claratur  quis  indignus  ecclefiae  communione  ab  eo,  qui  poteftatem  habet  ejus  depo- 
nendi,  tunc  deponi  debet.  Cum  vero  ab  eo  ,  qui  poteftatem  non  habet  cjus  deponendi 
judicatur  uidignus  ecclefiae  communione,  deponi  non  poteft,  fed  tantum  depofitio- 
ne  dignus  judicari,  quae  debet  ficri  a  legitimo  ct  ordmario  ejus  judice,  ii  omnes 
ecclefiae  privatum  aliqucm  fua  communione  indignum  efte  decernant. 

At  vcro  non  femper  neccffe  eft,  ut  qui  depofitionedignusjudicatur,  indio-nuf 
etiam  judicetur  ecclefiae  communionc.  Imo  clericus  peccans  fatis  punitus  videtur 
per  depofitionem  ,  nec  iniquumeft,  ut  ei  communiolaica  non  dencgetur,  quodolim 
faflum  fuiffe  nemo  nefcit.  Poteft  etiam  clericus  a  minifteriis  ecclefiafticis  pcr  ali- 
quod  tcmpus  arccri  atque  id  dicitur  fufpenfio,  poteft  item  aliqua  debilitare  corpo- 
ris  vel  aaimac  reddi  rainus  aptus  ad  minifteria  fua,     et  hoc  dicitur  irregularitas, 

led 


DISSERTATIONES     HISTORIC^.     Dissert.  II.         359 

fed  quae  ifta  fpeflant  ex  antiquirate  repeti  vix  poflunt  et  ab  novis  canoniftis  ad  fa« 
turam  traftata  funt,  nunc  ad  alia  pergamus. 

Diximus  huc  ufque  de  efFeclibus  externis  excommunicationis,  nuflc  exami^ 
nandumeft,utrum  poflit  habere  aliquem  effe£lum  internum  in  eos,  qui  nonfuntper 
peccatum  ligati,  nullum  etenim  diibium  eft,  quin  excommunicatio  peccatores  etiam 
coram  Deo  magis  noxios  efficiat,  cum  ad  infiar  Pharaonis  ifla  plaga  percudiin  pec- 
catis  fuis  indurantur,  at  quaeri  poteft  utrum  per  excommunicationem  aliquis  inno? 
cens  etper  peccatum  nen  ligatus  interius  ligetur  coram  Deo  ficut  coram  hominibus 
exterius  ligatur.  Jam  vero,  fi  quis  rem  bona  fide  perpendat  nullo  negotio  intelligit 
concipinon  poffe,  quomodo  ecclefia  interius  liget  hominem,  qui  per  peccatum  non 
eft  ligatus.  Deinde  ii  quisad  ea,  quae  diximus,  attendat,  cognofcet  ecclefiam  olim  e»- 
communicandofideleshocpraecipueintendifre,  ut  eos  ab  ecclefiae  hujus  vifibilis  cou- 
fprtio  ejiceret:  Qjiod,  m  inquitTertulUanus,  fummiim  fiituri  judicii  praejudicium 
efi ,  non  certiflimum  damnationis  argumentum,  quia  fcilicet  humanum  omne  judi- 
ciurn  in  faflis  errori  obnoxium  eft. 

Demum  fancli  patres  aperte  declarant  neminem  coram  Deo  per  ecclefiam  li- 
gari  pofTe,  qui  non  fit  ligatus  per  pectatum,  eofque  qui  ab  ecclefiae  hujus  vifibilis 
communione  fine  ulla  eorum  culpa  fecernuntur,  non  propterea  ligatos  effe  coram 
Deo  aut  damnationi  obnoxios.  Origenes  in  caput  i  6.  Matth.  i.  edit.  Huet,  p.  179. 
Jgiiur,  inquir,  adverfus  eum,  qui  injiifle  judicat  et  non  fuxtitverbiim  Dei  ligatfu-- 
per  terram  neque  ex  illius  fententiafolvit  juper  terram,  portae  inferi  praevale- 
bunt,  adverfus  quem  ajitem  portae  inferi  non  pracvalent,  is  jufle  judicat ,  idcirco 
claves  hahet  regni  coeloriim  apericns  iis,  qui  fulutijunt  fuper  terram,  ut  et  in  coelis 
tigati  ac  condcmnati  f.nt ,  quoniam  autem,  qui  epijcopatus  locum  vindicant  diBum  hos 
ufurpant  fcut  Petrus  et  acceptis  a  fcrvatore  clavibus  regni  coelorum  docent  es,  quae 
aje  ligatafunt,  hoc  eft  condemnata  ligata  efje  in  coelis  prommtiandum  efl  reEie  il- 
los  dicere,  f  facJum  etiam  habuerint  propter,  quodPetro  hnic  diBum  efi :  tu  es  Pe 
trus  et  fuper  hanc  petram  aedificabo  ecdefiam  mcam,  et  fi  tales  funt,  ut  fuper  illos 
aedificetur  ecclefa  a  Chrifto  et  ad  illos  jure  referri  pojjir.  Portae  autem  inferni 
'praevalere  non  debent  adverfus  eum,  qui  ligare  vult  et  folvere,  quod  f  funibus  pec- 

catorum  fuorum  conftringitur ,  frufira  iigat  ac  folvit eum  autem  qui  fu- 

nes  peccatorum  non  hahet  nec  peccato  funieulo  lovgo  et  vinculo  jugi  non  alligatur, 

ne  Deus  quidem  liget,     ita  nec  quijquis  Petrus  fuerit.     Siquis  autem ,  qui  Petrus 

■  nonfuerit,  necea  habuerit,  quae  hic  dicla  funt,  ficut  Pctrus  ligaturumfe  credit  fu- 

,per  terram,  ita  ut,  quae  ligatafuerint,Jintligata  in  coelis ,  et  foluturum  fefuper  ter- 

.ram,itaut,  quae  fuhita  fuerint,fint  folpta  in  coelis,  fuperbusille  efinefciens  fcriptu- 

rarum  fenjum.     HaGenus  Origenes,  qui  duo  difertedocet,  quorum  unum  efi  epif- 

,cepos,  qui  ipfi  ligati  ligare  praefumunr,  effe  fuperbos    et   impudentes.      Aherum 

neminem  ligari  pofTc  interius  five  ab  ecclefia  five  a  Dcc^;     qui  peccato  fuo  ligatus 

minime  fit. 

San- 


•a-40  T)E  ANTIQUA  ECCLESI/E  DISCIPLINA 

Sanclus  Hieronymus  eadem  ferme  habet  in  eumdem  locum  Matthaei :  IHum, 
jnquit,  loam  epifcopi  et  presbyteri  non  intelligentes  aliquid  ftbi  de  Pliarjjaeorum 
ajjimunt  fupcrdlia,  ut  vel  danincnt  innocentes  vel  /ulvere  fe  noxios  arbitreutiir,  cum 
apud  Dcum  noti  fententia /acerdntis ,  fed  reorum  vita  quacratur.  Legimiis  1n  levi- 
ticode  icprafis,  ubi  jubeniur  ,  ut  ofiendant  fe  facerdotibus.  Et  fi  leprum  liabuerint 
tunc  a  [ocerdote  immundi  jiant ,  non  quod  facerdutes  leprofoi  faciant  et  immundos: 
Jed  qwtd  habeantnotitiam  leprofi ,  et  pojjint  difcernere ,  qui  mundiis  quive  immundus 
jlt.  Quomodo  ergo  ibi  iepnfum  facerdos  mundum  vei  immundum  facif.  itahicaili- 
gat  veifolvit  epifeopus  et  presbyter,  non  eos ,  qui  funt  infontes  vel  noxii,  fed  pro 
^§iciQ  cum  peccatorum  audicrit  varietates ,  fcit,  qtii  ligandus  ft  quive  folvendus. 

Auffuftinus  c.  6.  Kbri  de  vera  religione  notat  faepe  homlnes  ab  ecclefia  iii- 
lufte  fine  fpe  reditus  expulfos,    a  Deo  qui  novit  interiora  cordis  coronari.     Saepe 
etiam,  inquit,  finit  divina  providentia  per  nonnullas  nimium  turbulentas  carnalium 
hominum  feditiones  expelli  de  congregatione  chrijiiana  etiam  bonos  viros.      Qiiam 
contumeliam  vel  injuriam  jiiam  cum  patientijjime  pro  ecclefiae  pacetulerint,  neque  ul- 
las  novitates  vtl  jchifmatis  vel  haerefis  moliti  fuerint,  docebunt  homines  ,  quam  vcro 
affetlu  et  uuanta  finceritate  charitatis  Deo  ferviendum  fit.      Talium  ergo  virorum 
propofitumejl ,  aut  fedutis  remeare  turbinibus ,  autfi  idnun  fuianturvcl  eadem  tempe- 
fiate  perjeverantf ,  vel  ne  fuoreditiitalis  aut  faevior  oriatur.      Tenent  voluntatcm 
confulendi  etiam  eis  ipfis ,  quorum  motibus  perturbationibujque  cefferuut;    fine  ulla 
conventiculorum  fegregatione  ufque  ad  mortem  ettefiimonio  juvantes  eam  fidcm,  qiiam 
in  ecclejia  cathoiica  praedicari  jciunt.     Hot  coronat  in  occultopater  in  occulto  vident. 
Rarum  hoc  videtur  genus ,  fed  tamen  exempia  non  defunt,  imo  plura  funt  quam  cre- 
dipotej},     tt  lib.  i.  de  bapt.  cap.  17.     Spiritales  autcm  five  ad  hoc  ip/um  pio  fiudio 
projlcicjstes,  non  eunt  foras,  quia  vel  cum  aliqua  pcrverjitate  velnecejfitate  hominum, 
videntur  expelli,  ibi  magis  probantur ,    quam  Jl  intus  permaneant,    cum  adverfus 
eeciefiam  nuUatenus  eriguntur,  fed  in  Jolida  unitatis  pctra  fortijfimo  charitatis  ro- 
bore  radicantur.     Itaque  ex  mente  S.  Augurtini  homines  ita  ab  ecclefia  e.xcommuni.« 
jcati  et  ejefli,  ut  nullam  fpcm  habere  poffint ,  non  propterea  coram  Deo  funt  ligati 
aut  damnatiqni  obnoxii.      Imo  fi  hanc  feparationem  humiliter  et  patienter  ferant, 
aDeo  propterca  coronabuntur.     Ergoex  ejufdemmente  excommunicatio  ctiamfi  fu- 
prema  Ct,  non  poteft  innocuum  intus  ligare. 

Gregorius  magnus  homil  26.  in  evangelia  Hieronymi  et  Auguftini  vefligia 
relegit:  Caufaeergo,  inquit,  pcnfandae  funt ,  et  tunc  ligandi  atque  folvendi  po- 
tejias  exercenda  .  .  .  tunc  enim  vera  efi  abfolutio  praejidentis  quando  aeterni  fequi- 
tur  arhitrium  judicis.  S.  Nico  in  epilV,  cujiis  fragmentum  extatin  bibHotheca  fan- 
ftorum  patrum  t.  3.  col.  149.  dicjt  excoramunicationes  injuftas  non  ligare  e.\com- 
inmiicatos  coram  Dco  ,  ki  in  eos,  qui  ipfas  tulciunt  recidcrc. 

,  ,  Deni-. 


DISSERTATIONES  HISTORICiE.  DissERT.  m.  241 

Denique  communis  haec  eft  fenrentia  theologorum  etcanoniftarum ,  ut  Hu^ 
gonls  a  Sani\o  Viilvore,  Aienfis  p.  4.  q.  22.3.  1.  in  rerol.  Innocent.  111,  de  excom- 
mun.  c.  28.  Gratiani  §.  24.  q.  3.  C,  fi  quis.  Gerfonis ,  Bielis  k£l.  20,  in  can.  miftae, 
et  aliorura  fere  omnium.  Nemo  enim  afErmat  excommunicationem  clave,  ut  lo- 
quuntur,  errante  laram,  aliquid  in  animam  excommunicati  operari,  eumque  dam- 
iiationi  obno-tium  reddere. 

Adverfus  haec  duo  tantum  objici  cum  aliqua  verifimilitudine  pofTunt.  Pri- 
mum  eft  communem  hanc  eife  ac  folemnem  fanftorum  patrum  doftriaam,  extraec- 
cleliam  nuliam  elFe  falutem  ac  proinde  eos,  qui  funt  ab  univcrfa  ecclefia  excommu- 
nicati,  non  pofTe  falutem  confequi  et  interius  effe  ligatos.  Alterum  eft  facerdotis 
faitentiam  licet  injuftam  efle  timendam,  ut  teftes  funt  S.  Leo  epift.  95.  et  Grego- 
riushomil.  26.  in  evangelia,  non  effet  autem  timenda,  nifi  ligaret  confcientiam. 

Refpondeo  ad  primum  patres  iliud  axioma  non  intellexifFe  de  iis,  qui  inviti 
extra  illam  exiftunt,  habentes,  ut  inquit  Auguftinus,  animum  redeundi,  cum  id 
facere  licebit,  fed  de  illis,  qui  ulrro  extra  illam  mancnt.  Ad  fccundum  dico  timen- 
dam  effe  pafloris  fententiam  etiam  injuftam,  non  quod  liget  interius  confcientiam; 
fed  quia  per  eam  privatur  homo  facramentis,  precibus  et  aliis  oiEciir,  quibus  chri- 
ftianum  defungi  par  eft,  atque  hinc,  ut  inquit  S.  Leoloco  citato:  anima  ejus  vehiti 
fauciata,  et  inermis  quodammodo  exutaque  ovini  munimine  diaholicis  incurfibus-,  ut 
facile  capiatur,  obJeBa  eft.  Deinde  timenda  eft  coram  hominibus  noncoram  Deo; 
timenda  eft,  quia  per  eam  ab  ecclefiae  vifibiUs  communione  removemur,  non  autem 
eo  quod  a  fanflitate  propterea  excedamus. 

Atqus  haec  de  excommunicatione  quod  ad  praefens  inllitutum  di6la  fuf- 
ficiant^ 


H  k  DE 


Ci.f-^-s^^i^c^C©^ 


DE 


ANTIQVA  ECCLESIAE 

I   S   C   I    P    L   I   N   A 

DISSERTATIONES  HISTORICAE. 


DISSERTATIO     IV. 

J)t  priniafu   Romani  pontijicis. 
PRAELOQVIVM. 

Vetus  eft  et  celebris  de  prlmatu  Romanl  pontificis  quaeftio,  de  qtia  in- 
numerl  fere  fcripferunt ;  fed  quofdam  adulatio,  alios  odium  ad  fcriben- 
dum  impulit,  ita  ut  vix  uilum  invenias,  qui  folius  veritatis  defendendae  ftudio  et 
ab  omni  afFe£lu  vacuus  ad  hanc  quaeflionem  ira£tandam  acceflerit.  Percurre  om- 
nium  ferme,  qui  huc  ufque  ea  de  re  fcripferunt,  lucubrationes,  aut  foeda  aflentatio- 
ne,  aut  acerbis  convitiis  fcatent:  inde  confilium  mihi  fine  ira  et  ftudia  dc  primatu 
Romani  pontificis  diflerere,  et  quaeflionem  hanc  non  in  difputantis,  fed  potius  in 
quacrentis  modum  traftare,  Porro  duplex  hic  quaeflio  fub  una  comprehenditur, 
quarum  prima  efl  de  primaru  fan£li  Petn  inrer  apoflolos,-  fecunda  de  primatu  ec- 
deiiae  Romanae  inter  ecclefias  caeteras ,  et  confequcntcr  de  praerogativis  epifcopi 
hujus  urbis  inter  caeteros. 


CA- 


IMSSERTATIONES  HISTORICiS.      Dissert.  IV.        245 

C  A  P  U  T    I. 

De  primatu  B.  Petri  inter  apojlolor. 

j.    J. 

ytrum  et  quomodo  primatuf  fanSfi  Petri  pojjit  cx  fcripturis  demonjlrari. 

d  demonftrandurn  Petri  inter  apoftolos  primatum ,  Bellarminus  et  alii  folem- 
nia  quaedam  adducunt  fcripturae  teftimonta;  ac  inprimis  urgent  illud 
Matth.  16.  Tii  es  Pctrlis,  et  fitper  lianc  petram  aedificabo  ecclcfiam  meam.  Item 
illud :  Tibi  daho  claves  regvJ  coelorum.  Jonn.  ult.  Singula  nos  expendemus,  ae 
dciiide  quaeremus,  num  aiio  pafto  poffit  ex  fcriptura  Petri  primatus  aflTeri. 

Primuslocus:  Tu  es  Petrur,  et  fuper  hanc  petram  aedificaho  ecclefiam  me- 
am,  ab  interprecibus  et  fanftis  patribus  varie  e.vponitur,*  funt  enim  non  pauci,  qui 
per  Petrum  hic  inteiligunt  fidem  et  confe.lionem  Petri:  ita  Hilarius  lib.  6.  de  Tri- 
nit.  Super  hanc  igitur  confejfionis  petram  ecclefiae  aedificatio  efi.  Greg.  Nyir.  in 
opere  de  adventu  domini:  petra  vero  fidei  tanquam  fundamentum ,  ut  ipfe  domi- 
nus  ait  ad  prineipem  apoflolorum  :  tu  es  Petrus,  et  ftiper  hanc  petram  aediflcabo 
ecclefam  meam:  fiiper  confejjione  videlicet  Chrifti,  quia  dixerat:  tu  es  Chrifius  fili- 
ns  Vei  viventis.  Ambroi^.  lib.  6.  in  Luc.  et  in  cap.  11.  Ep.  ad  Ephe{.  fuper  ifiam 
petram  aedificabo  ecclefiam  meam;  hoc  elt,  in  catholicae  fidei  confeffione  flatuam 
fideles  ad  vitam.  Idem  de  Incarnat.  c.  5.  non  enim  dc  carne  Petri,  fed  de  fidc  dic- 
tum  eft,*  qtiia  portae  mortis  ei  non  praevalebunt ,  fed  confeffio  vincit  infernum, 
Chryfoft.  hom.  55.  fuper  Mm.  fuper  hane  petram  aedificabo  ecclefiam  meam,  id 
eft,  fidem,  fupple  fuper,  et  confejfionem.  Idem  habet  ibid.  homil.  83.  et  cap.  9, 
Epift.  ad  Galatas,  et  in  ferm.  de  poenit.  T«  es  Petrus ,  et  fuper  hanc  petram:  non 
dixit  fuper  Petrim ,  non  enimfuper  hominem,  fed  fuper  fidem  fundata  efl  ecclefia. 
Hunc  fenfum  fufe  explicat  Auguftinus  tra£latu  123,  in  Joannem.*  non  enim,  inquit, 
a  Petro  petra ,  fed  Petrus  a  petra  :  ideo  quippe  ait  domiuuf ,  fuper  hanc  petram 
atdificabo  ecclefiam  meam ,  quia  dixerat  Petrus ;  tu  es  filius  Dei  vivi.  Super  hane 
ergo,  inquit,  petram,  quam  confejfus  cfl,  aedificaho  ecclefiam  meam.  Petra  enim  erat 
Clirifius,  etc.  et  fermone  13.  de  verbis  domini:  tuesergo,  inquit,  Petrus,  et  fu- 
per  hanc  petram  aedificabo  ecclefiam  meam;  Juper  hanc  petram,  quam  confeffus  es, 
jfuper  hanc  petram,  quam  cognovijii,  dicens,  tu  es  Chriftus  filius  Dei  vivi,  aedifica- 
bo  ecclefiam  meam,  id  eft,  fuper  meipfum  filium  Dei  vivi,  fuper  me  aedificaho  te, 
fionfuper  te  me.  Acacius  Melitenes  in  Homil.  in  Conc.  Ephef  c.  7.  p.  5.  eundem 
fequitur.  Haecfides,  inquit,  noftra  fuper  hoc  fundamentum  ecclefia  aedificata  efi. 
Adftipulatur  Cyrillus  Alex.  lib.  4.  de  Trinit.  petram,  inquit,  opinor ,  nihil  aliud 
quam  inconcujfam  et  firmiffimam  fidem  vocans.    Idera  habet  tora.  14.  inEf.  orat.  11. 

H  b  4  Itetn 


344  Di:  ANTIQVA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

Item  Juvenalis  Hierofol.  in  Ivtterls  fyiiodicis.  Sujjcr  ham  petram  et  fiiper  hane 
confeljioncm  rohorata  eji  ccclijia  Uei.'  Theodorir.  Ep.  146.  et  77.  confejjionem  Pe- 
tri  fundamcntum  ct  bafim  ajjerit.  Ita  etiara  expoiiunt  hunc  locum  anonymus  fcrip- 
tor  in  Catena  Nicetae:  Petram,  'in^mt ,  confefjionem  vocavit.  Gregor.  Mag.  Ep. 
lib.  3.  Fp.  53.  Felix  3.  Fp.  5.  ad  Zenonem.  Jlidorus  Hifp.  lib.  7.  odg.  Beda  hc- 
mil.  de  fanfto  Petro  ,  et  homil.  3.  in  Donjinie.  Pahnarum  Druthmarum  in  ex|). 
Matt.  c.  55.  Hincm.  opufcul.  33.  c.  5.  ec^j.  Rupert.  lib.  3.  in  Matt.  Toflatus 
in  hunc  locum,  et  alii. 

Ab  ifta  expolitione  non  multum  abludunt  ii,  qui  Pctrum  inrerpretantur  Chri- 
ftum,  quem  Petrus  erat  confefTus.  lca  Hler.  in  cap.  7.  Matt.  ac  praecipue  Aug» 
qui  iii  hb.  retrai^at.  cap.  :ii.  Iianc  expolltionem  cum  ahera  componit,  ei  neutram 
aheri  pracfert  in  lib.  contra  Ep.  Donnti.  Dixi  in  quodam  loco  de  apofiolo  Petro, 
quod  in  iilo  tanquam  in  petra  fmidatd  ft  ecde/ia,  quo  fenju  etiam  cantatur  in  ors 
midtorum  in  verfihus  beatijjimi  Amhrofiy  nhi  de  Gallo  Gallinaceo  aif.  Hoc  ipfa  pe- 
tra  ecclefiae  canente  culpam  dilnit ,  fed  fcio  me  pofiea  faepijjime  fic  expofiiijfe ,  quod 
a  domino  diBtm  eji.  Tu  es  Petrus,  etc.  ut  fuper  hanc  intelligatur  quam  confejjus 
eli  Petrus  dicens.  Tu  es  Petrus  filiJis  Dei  vivi,  acfi  Petrus  ab  hac  petra  appeliatus 
perloiiam  ecclefiae  figuraret  .  .  .  harum  aiitem  duarum  fententiarum,  quaejit  proha.» 
bilior,  eligat  le^tr.  Vide  eundem  trafl.  124.  in  Joannem,  et  ferm.  13.  de  verbis 
doraini.  Huic  adjungendus  Theodorit.  in  cap.  3.  Ep.  i.  ad  Corint.  Bedain  c.  16, 
Matt.  Magifter  in  cap.  2.  Ep.  ad  Ephef.  et  alios,  (^uos  videre  poceris  apudLaunoium 
Ep.  part.  5.  Ep.  ad  Voellum. 

Tertia  e.xpofitio  eft  nomine  petrae  ipfum  Fetriun  intelhgi.  Tertull.  in  lib," 
de  praefcript.  haereticorum.  Latuit,  inquit,  aliquid  Petrum  aedificandae  ecclefiae 
petram  diflum.  Et  in  lib.  de  Monogam.  c.  7.  Origenes  homil.  5.  in  Exodum :  un- 
de  magno  ilh  ecclefiae  fundamento,  et  petrae  fohdifiimae,  fuper  quam  Chriflus  fun. 
davit  ecclefiam,  dicatur  a  domino  modicae  fidei,  et  quare  duhitajiil  Et  apud  Eu- 
feb.  hb.  6.  hift.  c.  i  <;.  Petrus  fuper  quem  Chri(ii  ecclefia.  Cypr.  Ep.  ad  Jub.  Pctro 
fupcr  quem  dominus  aedificavit  ecclefiam.  Ecclefiay.quac  una  efi  Juper  Petrum.  Item 
lib.  de  unit  Ecclef  er  Firmil.  Ep.  ad  ipfum  Hil.  Can.  16.  in  Matr.  in  nuncupatione 
novi  nominis  fclix  ecclefiae  fundamentum.  Et  in  Ffal.  131.  Cui  Petro  Juperius  c/a- 
ves  regni  coelorim  dederat ,  fuper  queni  aedificaturus  erat  ecckfiam.  Hier.  Ep.  57. 
ad  Damafum:  Bcatitudini  tuae,  id  efl,  cathedrae  Petri  in  cummunione  co7ifocior, 
fuper  illam  petram  aedificatam  ecclefiam  Jcio.  Et  in  Ep.  ad  Marcellam :  fi  igitar 
apofiolus  Petrus  fupcr  quem  dominus  fundavit  ecclefiam  ,  Auguft.  in  lib.  de  retratl. 
fiipra,  eandem  expofitionem  tradit.  Item  Cyrillus  lib.  2.  in  Joann.  Leo  Ep.  75. 
Maiimus  Taurinenfis  in  bom.  de  Petro  et  Paulo,  Theophylaftus  et  alii. 

■  Denique  non  hoc  tantum  de  Petro,  fed  et  de  aliis  apoftolis  diflum  cfTe  af- 
fTrmant  plerlque.  Origenes  tracl:.  i.  fuper  cap.  16.  Matr.  Tu  es  Petrus.  Pctrx 
cnimefi,  incjuit,  qnilibct  Chri/li  difcipulus ,  et  fipcr  talem  petram  conjiruitur  om- 
nis  ecclefaflica  du^rina.  .  .  .    Qiiodji  Juper  ilhm   unum  Petnon  tantum  exifiimas 

aedi' 


BISSERTATIONES  HISTORICi®,    Dissert.IT.        s^f 

aedificari  totam  ecde/iam ,  qnid  diEiiiriis  es  de  ^oanne  fiiio  tomtrui,  et  a-pojlolorim 
imoquoqite  ?  Cyp.  Ep.  27.  de  omnibus  cpifcopis  id  diclum  e/fe  air.  Hier.  lib.  3. 
contra  Jovin.  At  dicis  fupra  Petrum  fundatur  ecclefia,  licet  idipfum  in  alio  loco  fu- 
per  omnes  apoftolos  fiat.  .  ,  .  tamen  propterea  inter  omnes  units  eligitur,  ut  ca- 
pite  conjiitiito  fchijmatis  tollatur  occajlo  Et  in  Pfal.  86.  ciinclos  apoftolos  ecclefiae 
fundamenta  efie  dicit.  Bafil.  in  cap.  i.  Ef  ait  ecclefiam  aedificatam  in  apofiolis,  qiio= 
riim  itmis  erat  Petrus.  Aug.  in  Pfal.  8  6.  apoitolos  omnes  fundamenta  ecclefiae  ap- 
pellat :  et  Epift.  165.  ait  hunc  Petrum  ditlum  fuifle,  fo  quod^gereret  totius  eccle- 
liae  perfonam.  Theodorer.  in  Pfal.  86.  fundamenta  vocat  apoltolos.  Deinde  Paf- 
ehafius  Ratberrus  hb.  4.  in  Matr.  non  fuper  unum  Petrum  ,  veriim  fuper  omnes  apo- 
fiolos ,  apojiolorjimque  fuccejores  ecclejia  Dei  aedificatur :  unde  David :  Fundamenta 
ejus  in  montibus  fanSlis. 

His  de  loci  hujus  expofitioHe  praemiflTs,  inquirendum,  quo  patto  et  guali* 
inde  Petri  primatus  poffit  colligi.     Ex  prima  et  fecunda  e.\pofitione  nulia  fere.Peffi 
fupra  caeteros   apoftolos  praerogativa  colligitur ;  nam  e.v  iis  minime  fequitur,  Pet- 
rum  efTe  fundamentum  ecclefiae,  irao  id  vel  Chriito,  vel  confeflioni  et  fidei  quam 
emiferat  Petrus  adaptatur.     In  tertia  e.xpoficione  Petrum  fateri  oportet  efTe  funda- 
mentum  ecclefiae;  fed  inde  non  videtur  fequi  eum  apoftolis   omnibus    fuperiorem 
fuiffe,   cnm  ex  quarra  expofitioneconflet,  idem  de  apoftolis  omnibus    didlum.     Et" 
certe  ratio  fundamenri  hic  confiftit  in  promulgatione    evangelii  et  ecclefiarum  ad- 
reinifLrationej    fed  haec  non  fecus  apoftolis  caeteris  ac  Petro  data  funt,    et  illi  non 
fecus  ac  Petrus  hoc  fenfu  dicuntur  fundamentum  ecclefiae.   Ephef  2.  aedificati  Ju- 
jpra  fundamentitm  apoflolorum  et  prophetarum.     Et  Apocaiypf  c.  21.  Et  murus  ci^ 
vitatis  habens  fitndamenta  duodecim,  et  in  ipjis  duodecim  nomina,    duodecim  apofio- 
lorum  agni.     Nec  ahud  probant  allata  a  Bellarmino  teftimonia.     Chryfoftomus  ho- 
mil.  55.  in  Matt.  Perrum  futurura  efTe  dicir  eo  fenfu  fundamenrum,  quod  ecelefiae 
paftor  fururus  fit  et  evangelii  praedicator :  cum  vero  idem  ait  Petrum  praepofitum 
elle  wniverfo  terrarum  orbi ,  fenfus  non  eft,  quod  omnibus  omnino  eccle fi is  fit  prae» 
pofitus,  fed  quod  non  uni  populo,  utjeremias,  fed  omni  genti   evangelium   elfet 
ainnuntiaturus.      'Jeremiam  quidem  uni  genti  pater  ,   Petriim   autem  univerfo  terra- 
rum  orbi  Chrijlus  pracpoluit.     Similiter  autor  fermonis  47.  apud  Ambrof  non  alia 
ratione  Petrum  ait  sK^  fa.xum  immobile,    quod  torius  opcris   chriftianifmi   compa^ 
gem  molemque  contineat,  nijl  quia  primus  nationibus  fidei  fundamenta  propofuerit. 
Gregoiius  denique,  qui  tertius  eft  a  Bellarmino  teftis  allatus,  ait  Ep.  32.  lib.  4.   Pe- 
tro  totius  ecclefiae  curani  effe  commifi^am,   fcd  idem  de  fe  Paulus  ait,  Jibi  follicitu- 
dinem  omnium  eccl^jiaritm  incitmbere.     Itaque  pofito  quod  haec  >verba,  ef  Juper 
hanc  petram,  a  Chrifto  de  perfona  Petri  dicla  fint,  vt  ego  probabilius  e/Te  arbitror, 
nihil  aliud  his  fibi  vult  Chriftus,  quam  Fetrum  ad  aedificationem  ecclefiae,  hoc  eft, 
fidelium  converfionem  et  ecclefiarum  adminiftrarionem  prurimum  laboraturum.    Ad 
furamum  igitur  inde  deducipoteft,  eum  primuni  ac  praecipuum  fore  imer  eo?,  qut 

H"  h  3  evaa> 


-46  DE  ANTIQUA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

evangeliiim  erant  annuntiaturl :  at  inde  colligi  minlme  potefl  cum  Bellarmlno,  Pe- 
tro  totius  ecc.ejiae  rcgimen  ejje  commiJ]'um,  praefertim  drcafidcm. 

Atquc  id  abunde  confirmatur  ex  fequentlbus  Chrifti  verbls,  qulbus  exponlt 
id  quod  di.verat,  aedificabo  ecclefiam  vieam.   Tibi,  inquit,  dabo  claues  re^ni  coelo. 
riim;  et  quodcvmque  ligaveris  fuper  terram,  erit  ligatum  et  in  caelis.     Hanc  enim 
potelbtem  clavium.  quam  Chnltus  hic  Petto  promittit,  iifdem  deinde  verbls  omni- 
bus  omnmoapofioli&promirtit,  Matt.  ig.  et  deinceps  cunitis  largitur,    Matt    28 
et  Joan.  20.  llli  igitur  oppido  falkintur,  qui  loli  Petro  datas  daves  effe  autumant' 
At  non  ua  antiqui,  qui  unanimi  confenfu  tradunt  claves  iftas  in  perlona  Petri   toti 
ecclefiae  datas.     Tertull.  in  Scorpiaco.     Mcmento  claves  ejus  hic  dominum  Petro  et 
per  eum  ecclcjiae  reliquijfje.  Cypnanus  in  lib.  de  unitate  ecciefiae  ait,  Chriftum  unum 
Petrum  allocutum  efTe,  ut  commendaret  unitatem.     Hoc  erant  utique,  inquit,    cae- 
teri  apoftoli,  qtiod  fuit  Petrus  pari  confortio  praediti  honoris  et  potejiatis,    fed  ex- 
ordium  ab  unitate  proficijcitur.     E.vordiura  diclt  promiirum:  dabo  tibi  claves    etc 
quod  deinde  cunais  fimul  dedlt.  Loquitur  inquit  idem  ibld.    Dominus  ad  Pctrum' 
Egotibi  dico.  inqult,  quia  tu  es  Petrus ,    etc.     Super  illum  umm  aedifuat  ecchf. 
am,  quamvis  apojiolis  omnibus  poji  refurremonem  Juam  parem  potefiatem  tribuat, 
et  dtcat:  fcut  mifit  me  vivens  pater ,  et  ego  mitto  vos:  fi  hujus  remiferitis  peccata, 
etc.     Tamen  ut  unitatem  manifcfiaret,  nnitatis  ejujdem  originem  ab  uno  incipien- 
tem  fua  autoritate  dijpojuit.      Haec  verba  commcntario   non  indigent  ;    uni  Petro 
pronufTas  efTe  claves  ait,  ut  unitas  commendaretur,  cunais  autem  revera  datas  effe 
Eodera  fenfu  Hieronymus  cap.  14.  lib.'  i.  adverfus  Jovin.     At  dicis,  inqult,  fuper 
pctram  fundatur  ecclefia,  licet  idipfum  alio  in  loco  fuper  omnes  apojlolos  fiat.et 
cunat  claves  regni  caelorum  accipiant,  et  ex  aeqiio  Juper  ilLos  fortitudo  ecclefiae  fo- 
.  lidetur,  tamen  propterea  inter  duodecim  tinus  eligitur,    ut  capite  conftituto   fchif- 
matis  toUatur  occafio.     Qulbus   fimile  eft  illud  Optati  lib.  7.     Et  claves  res-ni  caL 
Inrum  communicandas  caeteris  (id  eft,  quas  Chriflus  commendaturus  erat  cacteris) 
Joltu  accepit.     An  verofoli  Petro  dantur  claves  regni  caelorum,    nec  alius  quifauant 
cas  accepturus  ?    quod  fi  diSlum  tibi  claves  regni  caelorum  commune  ejl,  cur  non 
fmul  omnia,  et  quae  diEia  ftmt,  et  quae  Jeqmmtur ,  velut  ad  Petrum  diBa  Junt  om- 
nium  communia  ?     Gaudentius  Brl.vienfis  traft.  in  die  ordlnationis  fuae:     Omnet 
apoftoli  Chrifto  Jurgente  in  Petro  accipitmt ,  quin  imo  ciim  Petro  caelejiis  regni  cla- 
ves  ab  ipjo  Domino  accipiunt.     Ambrof  in  Pf.  58.     Quod   Petro  dicitur,    caeteris 
apoltolis  dicitur:  tibi  dabo  claves.     Idem  centies   inculcat  Auguftinus    in   lib    de 
Agone  Chrifliano  c.  3©.  ecclefiae  claves  regni  caelorum  dataeJiPit,   concione  2    in 
Pf.  30.  cuJHs  ecclefiae   perfonam  gerebat   Petriis.    Enarrat.   in  Pf  log    AgnoJcitur 
Petrus  infigura  gefiajfe  perjonam  ecclefiae  obprimatum,  qtiem  in  dijcipulis    habuit, 
traa.  50.  »n  Joannem.      Petrtts  quando  claves  accepit  ecclcfiam  Jan&am  Jignificavtt 
ettratt.  log.  Untis  pro  omnibus  dixit  {tu  es  filitis  Dei  vivi  et  propter  hoc  clavet 
cum  omnibus  tanquam  perjonam  gerens  ecclefiae  accepit;  ideo  unus  pro  omnibus,  qui* 


»M> 


DISSERTATIONES  HISTORICAE.  Dissekt.  IV.        247 

unitas  in  omnibiis ,  et  in  ferm.  de  quatuor  quaeflionibus.  Petrus ,  inquit,  multis 
locis  lcripturanm  apparet,  quod  perfonam  gefiet  ecclefiae  maximc  in  loco,  nhi  diclum 
eji  tibi:  daho  claves,  etc.  Nunquid  ijias  claves  Petrus  accepit,  yoannes  ct  ^acobus 
non  accepit  et  caeteri  apofioli?  Traaatu  124.  citjiis  ecclcfiae  Petrus  apojiolus.  Prop- 
ter  apojiolatus  Jui  primatum  gerebat  figurata  generalitate  perfonam  :  idem  pajjim 
habet  in  Juis  Jermonibus.  Sed  ifta  retulifre  fatis  eft.  Sanftus  Leo  ferin.  3.  de  an- 
niverf.  Tranfiivit  in  alios  apsfiolos  vis  ijiius  potejiatis  et  ad  omnes  ecclefiae  princives 
kujus  decreti  conftitutio  commeavit:  ifiis  addit  ferm.  2.  de  natali  apoft.  Non  fru- 
Jira  nni  commendatur,  quod  omnibus  intimetur,  Petro  enimfimguiariter  hoc  creditur, 
quia  cunBis  ecclefiae  reSoribus  forma  praeponitur.  Fulgent.  Auguflini  difcipulus' 
jn  lib.  de  fidead  Petrum  cap.  3.  Deus,  inquit,  in  perfona  beati  Petri  ecclefiae  li. 
gandi  ac  fiolvendi  tribuit  potcfiatem.  Theophilaaus  in  hunc  locum,  licet  ad  Pet- 
rnm  tamwn  diBum  fi.t  iliud:  Tibi  dabo  claves,  etc.  Tajnen  omnibus  apojiolis  olim 
datum  eft,  quando  dixit,  qmrum  remifieritis ,  etc.  EucheriuS  in  Homil.  de  nataii 
Petri.  Hoc  enim  quod  Petro  principaliter  dicitur,  caeteris  quoqne  apojioiis  diBim 
ejfiemtelligi  debet.  Beda  ad  haec  quodcumque  ligaveris;  haec  poteftas  iine  dubio 
cunais  datur  apoftolis,  quibus  ab  eopofl  refurreaionem  generahter  dicitur,  accipi- 
tefpintum  fanaum :  ita  etiam  Rabanus:  Lyranus  in  hunclocum:  Hincm.  inEpift. 
33.  ad  Hincmarum  Laudunenfem  cap.  20.  et  alibi:  Odo  Cluniacenfis  lib.  4.  colJat 
cap.  19.  Petrus  Blefenfis  ferm.44.  et  alii  innumeri,  quos  referre  longiusforer.  Nunc 
ex  his  patrum  diais  fequentia  colligimus. 

Primum  efl  Petro  promiffas  cfTe  eas  ipfas  claves,  quae  poflea  caeteris  concef- 
fae  funt,  ac  proinde  per  claves  hic  non  intelligi,  ut  vult  Bellarminus,  fumraaro  po- 
telratem  in  omnem  ecclefiam. 

Secundum  claves  iftas  hic  non  daras  cfTe  Petro,  fed  promifTas. 

Tertium,  in  perfonaPetri  promifTas  effe  ecclefiae  et  cunais  apofJoils,  qulbus 
poftea  datae  funr. 

Quartum  id  fingularlter  diaum  effe  Petro  tune,  ut  unitas  commendarerur, 
tum  quta  pnmatum  mter  apoftolos  obtinebat,  hoc  eft,    primus  erat  apoltolorum. 

Itaque  ex  hoc  loco  Petrum  inter  apoftolos  primum  fuiffe  colligi  poteft,  at 
«um  tunc  aliquid  accepiffe,  quod  caeteris  apoftolis  datum  non  fic,  inde  inferri 
minime  poteft. 

Unus  fupereft  ex  locis  a  Bellarmino  prolatis  ex  Joannls  cap.  21.  ubiChriftus 
Petrum  alloquens  haec  ait:  Pajce  oves  meas ,  quibus  veVbis  aiunt  Petrum  inftitutum 
efle  paflorem  et  doaorem  totius  ecclefiae,  quafi  vero  non  idem  omnes  privilegium 
olim  habuerint  apoftoh,  et  nunc  etiamnum  habeant  epifcopi  omnes,  qui  dicuntur 
ecclefiae,  ac  proinde  ovium  Chrifli  paflores.  Sed  ambiguiras  later  in  verbo  totius  : 
nam  fi  colleaive  iftud  fumatur  et  definite,  ut  omnes  omnino  comprehendat ,  quafi 
Petrus  paftor  fuerit  univerfa«  omnino  ecclefiae,  fequetur  non  alios  fuiffe  proprip 
paftores  quam  Petrum,  quod  fatfum:  fi  vero  fumatur  indefinite,  ut  fumi  folentpro- 
poliuones  hujufinodi  particulares ,  ut  fenfus  fit,  fi  mc  amas,  pafce  ali^uas  oves  me- 


as. 


^4«  U^K  ANTIQUA  ECCLESIiE  DISCIPLINA 

as ,  idem  fuit  munus  caetcrorum  omnium  apoftolorum ,  et  id  ipfe  Petrus  diferte 
tradit  Epift.  i.  cap.  5.  ubi  feniores  alloquens  ipfe  cnnfenior:  Pa/cite,  inquit,  qui 
invobis  eft,  gregcm  Dei.  Eodem  fenlu  apoJtoli  omnes,  imo  epilcopi  et  preshyteri 
fcmDer  ditli  funt  paftorcs  ovium  Chrifti,  quod  notius  e.ft,  quam  ut  probari  debear. 
Sediliorum  funt  commemoranda  teftimonia,  qui  dicuntnon  foli  Petro,  fed,  et  cae- 
teris  commiffas  effc  oves  per  haec  verba  pafce  oves  meas.  Ambrof  lib.  2.  dc  digni- 
tare  facerdotali  cap.  2.  repctitnm  eji  ter  a  Domino,  pafce  oves  meas :  quas  over  et 
quetn  gregem''  tnnc  beatns  fufcepit  Petrus ,  jcd  et  nobijcuvi  eas  fufcepit,  et  cum  ea 
illas  nosfujcepimus  omnes:  Chryfoftomus  homilia  79.  in  Matth.  amas  me,  Petre, 
pajce  oves  meas ,  qnod  non  ad  jacerdotcs  foliimmodo  dicium  eji,  verum  etiam  ad  /in- 
•■Tnlos  nofirum,  quibus  vel  viinimus  gres  commiffus  cjje  videtur.  Auguft.  hic  pro  mo- 
re  fuo  ait  Perrum  geffiffe  perfonam  ecclefiae  ,  et  in  illius  perfona  cunRis  id  efFe 
diftum  lib.  de  Agone  Chrift.  cap.  30.  cum  ei  dicitur.  Amas  me,  pafce  oves.  traft. 
47.  in  joannem,  non  ipjo  Petro  Jed  in  corpore  fuo ,  ait  Petro  amas  me,  pnjce  oves 
meas.  Bafil.  in  conftitutione  monaftica  cap.  22.  Hoc ,  inquit  ,  a  Chrijio  ipjo  doce- 
mur,  dum  Petrum  ecclefiae  juae  pajhrem  poji  fe  confiituit:  Petre  enim,  inquit,  amas 
me  plus  his:  pajce  ovesmeas,  et  omnibus  praeterea  deinceps  pafioribus  ac  magijlris 
eamdem  tribuit  potefiatem.  Uno  verbo  quotidie  in  mifTa  de  oranibus  apoftolis  di- 
citur;  quos  gregi  tuo  contulijii  praeeffe  vicarios  et  pajiores.  At  inquiunt  hoc  dif- 
crimen  eft  intcr  Petrum  et  caeteros,  quod  hi  partera  tantum  ovium,  ille  omnes 
oves  pafcat. 

Refpondeo,  id  ex  verbisChrifti  non  effici,  nam  ut  obfervavlmus,  propofitia 
ifta  pafce  oves ,  eft  indefinita  et  in  hiftoria,  ut  a  dialefticis  obfcrvatur,  plerum- 
quc  particularis  eft,  quemadmodum  illa  milites  pleiientes  coro7iam  de  fpinis. 

Nec  rcfert,  quod  nonnulli  aiunt  Petro  totius  mundi  ovcs  cfte  commiftas.  S. 
Leo  ferm.  3.  de  Affumpt.  Gregor.  lib.  4.  Epift.  32.  Theophila£t.  in  cap.  ult.  Joan- 
nis,  et  ante  hos  Chryfoft.  Homil.  87.  in  Joannem  et  80.  ad  populum  Antioche- 
num,  necnon  in  fexta  adverfus  Judaeos,  cum  enim  Petrus  et  reliqui  apoftoli  per 
totum  orbem  praedicandi  poteftatem  accepiftent,  ita  ut  omnibus  et  fingulis  indefini- 
te  per  univerfum  orbem  oves  fint  commiflae,  dici  pofTunt  totius  orbis  paftores :  fic 
Chryfoftomus  Timotheum  totius  orbis  epifcopum  dicere  non  veretur,  et  Paulura 
faepius  ,  praefertim  homil.  2.  de  Pauli  laudibus,  Itaque  Petro  totius  orbis  oves 
commifTae  dici  pofTunt,  quia  non  unius  certi  cujufdam  regni  aut  loci  oves  regen- 
das  accepit,  fed  indefinite  totius  mundi  oves,  ad  quas  iUe  accederet. 

Sunt  qui  dicant  iftud ,  pafce  oves  meas,  dc  Judacis  intelligi  oportere,  quae 
fpeciales  dici  pofTunt  ovcs  Chrifti ,  et  quorum  curam  Petrus  veluti  propriarum  ct 
fibi  fpecialiter  demandatarum  ovium  habuit:  fed  ifta  interprctatio  haud  videtur 
cffe  verifimilis,  quia  Chriftus  nomine  ovium  ct  ovilis  fui,  non  Judaeos  tantum,  fed 
omnes  qui  fibi  credituri  erant  intcUigi,  Habeo,  in^uit,  aliat  ovet,  quae  nonjuntex 

koc 


DISSERTATIONES     HISTORICa:.     Dissjrt    IV.        249 

h-Kovili,  eas  oportctme  addiicere  et  fiet  timm  ovile  ct  unus  paflor ,   ncmpe  Chri- 
lius,  qui  paftor  eit  bonus  )c»t'  i^o-A^v. 

Iraquc  ex  locis  a  Bellarmino  aUatis  non  poreft  coliigi  primatus  Pitri,  ut  ip{e 
CoUigit,  at  aliter  poteft  colligi,  ut  obfervavimus,  quia  his  in  locis,  Pecrus  perfo- 
nam  gerit  ecclefiae,  pro  caeteris  apoftolis  Joquitur,  et  ipfe  a  Chrilto  nomine  eo- 
rum  compellacur  quafi  primus  ac  praecipuus;  nunc  aiiunde  primatum  Pecri  (U- 
biliamus. 

In  omni  hominum  collegio  debet  aliquis  ordo  fervari,  et  necefTe  eft  aliauem 
primum  inter  plures  e(fe:  haud  igitar  dubium,  quin  in  colle^io  apoftolico  primus 
aliquis  fuerit,  fed  hunc  Perrum  fuiffe  diferce  refiantur  evangeiifiae ,  qut  cum  apo- 
ftolos  enumeranr,  Petrum  non  modo  femper  primo  coliocant  ordine ,  fed  primum 
fuiffe  affirmanc ,  Match.  cap.  ig.  duodecim  apojhlorum  nomina  haec  ftmt.  Primus 
Simon,  qui  dicitur  Petrus ,  apud  Marc.  evangelii  cap.  3.  Simon  Petrus  pnmus 
commemoratur,  in  multis  exemplaribus  graecis  ^fuTOi  etiam  dicitur,  non  fecus  ac 
apud  Matth.  Denique  Lucas  cap.  6.  v.  14.  eieftos  a  Chrifto  apoftolos  numerans 
orditur  a  Pecro  acque  hinc  fatis  iuculenter  conitat,  Petrum  inter  apoftolos  prr- 
mutn  fuide. 

Ut  vero  probetur  Petrum  hunc  habuifTe  primatum  jure  dlvlno,  adverren- 
dum  eft,  Petrum  habere  non  potuiffe  hunc  primatum  nifi  Chrifto  infticuence  non 
aute.m  approbante  tancum:  unde  Lucas  de  ^Ie£lione  ipfius  Chrifti  loquens  Petrum 
primum  commemorat,  quafi  primo  loco  eleQum ,  et  Chriflus,  ut  obfervavimus , 
hunc  prae  omnibus  alloquitur  et  curam  ovium  peculiariter  ipfi  commendat.-  itaque 
negari  non  deber,  quin  ex  Chrifti  inftituto  Petrus  fuerir  primus  :  cur  autem  hanc 
praerogativam  ipfi  Chriftus  concefrcrit,  nemo  certo  definire  poteft.  Sunt  qui  id  ei 
ob  aetatem  delatum  dicanc  ucHieron.  lib.  i.  concra  Jovin.  JEtati,  inquic,  delatum 
quia  Petrus  Jenior  erat:  CafT.  lib.  3.  de  Incarnat.  Primum,  inquic,  hunc  docuit  re- 
Ipondere,  ut  idem  ordo  ejjet  refponjwnis,  qui  erat  Imnoris ,  et  ipfe  antecederet  con- 
fejfione,  qui  ante<;edebat  aetate:  Chryibft.  Homil.  59.  inMacth.  ait :  Didrachma  pro 
Petro  folutum,  quod  ipje  ejfet  primogenitus ,  ac  proinde  Andrea  fenior  quem  tamen 
Epiph.  Perro  feniorem  effe  arbirratur  haerefi  5i.,fed  fine  fundamenro.  Alii  pri- 
marum  Perrirepecunt  ex  eo,  quod  primus  fuerit  vocarus.  Nam  iicet  Andreas  prior 
accefferit  ad  Chriftum ,  videcur  camen  primus  Petrus  ad  munus  elecius  effe  ,  cum 
dixit  ei  Chriftus  Luc.  i.  Noli  timere,  ex  lioc  enim  eris  homines  capiens :  ica  Epiph. 
haerefi  51.  Occnrfus  Andreae  primus  contigit ;  poftea  rurfus  quando  perfecia  re- 
nuntiatio  faEia  eji,  ipje  fratremjuum  praecejit ,  et  in  Ancorar.  Ipfe  dominus  con- 
(iituit  Petrim  primum  apoftolorum.  Cypr.  irem  in  lib.  teftim.  ad  Quirinum  ait  Per- 
rumprimum  efle,  quem  Chriftus  elegit.  Hil.  in  Match.  cap  7.  Petrus  primus  credi- 
dit  et  apoftolatus  eft  princeps .  Gregor.  Magn.  lib.  2.  fuper  Ezech.  Homil.  ig.  et 
non  in  nmoriam  revocat,  quod  primus  in  apoftolatum  voiatusjit ,  ct  Chrvfoft.  hom. 

I  i  '  '  '     9.  dc    ' 


25«  DE  ANTIQUA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

tj.  de  poenit.  Petrum  ciim  dico,  Petrim  tiomino,  primum  dijcipubnm,  primnm 
vocatum  et  primim  ohedientem. 

Denique  quod  minus  ad  propofitumfacit,  a  nonnullis  dicitur  primus  Petrus 
fefTe  conflitutus  ob  eximiam  m  CKriUum  charitatem,  ita  Auguft.  fermone  13.  de 
vt;rbis  domini.  Petrus  in  apojlolorum  ordine  primus ,  in  Chrifii  amore  promptijji- 
vius.  Cyrillus  in  Joann.  lib.  i:.cap.  64.  Praevcniebat ,  inquit,  Petrus  alios  ar- 
dore,  namque  Chrijii  praecipue  fervens  et  ad  facicndum  ct  ad  refpondendim  para- 
tiffmits  erat :  illius  porro  amoris  in  Chriflum  multa  extant  in  fcripturis  vefligia, 
quae  hic  commemorare  non  eft  neceire. 

Sed  nihil  interefl,  qua  ratione  motus  Chriflus  Petrum  primum  apoflolorum 
conflituerit,  fufiicit  illud  e.\tra  controverfiam  pofuifFe  Fetrum  inter  apoflolos  pri- 
inum  locum  obtinuide  vivenre  Chrifto,  idque  eo  inffituente.  Nunc  breviter  often- 
do  illum  hunc  etiaiu  locum  pofl  ejus  mortem  retinuiffej  conftat  id  ex  aQis,  ubi  cap. 
1.  commemorantur  omnes  apofloli,  et  inter  eos  primus  nominaturPetrus ;  primus 
ibi  caeteros  albquitur,  et  quid  fit  faciendum  praefcritit :  capitc  fecundo  pnmus 
omnium  apoflolorum  Chriffum  annuntiat,  et  iterum  cap.  3.  et  4.  comitem  habens 
Joannem.   folus  tamen  orationem  habet,  et  pro  fe  ac  pro  iflo  refpondet. 

Omitto  quafdam  alias  praerogativas,  quas  fufe  digerit  Bellarminus,  nam  ex 
iflis  nonnullae  funt  gratis  confiflae,  aliae  nihil  omnino  ad  primatum  Petri  perti- 
nent:  hoc  facile  effet  demonflrare,  fed  in  his  immorari  taedet,  cum  unufquifqu€ 
illarum  levitatem  poflit  vel  eas  percurrendo  Ilatim  perfpicere, 

$.11. 
Petri  inimatus  ex  veterwn  tejlimoniif  adferitur. 

Quaeftio  haec,  utrum  primum  inter  apoflolos  locum  Petrus  habuerit,  hiflorica 
efl,  poteftque  probari  tutri  aequalium  tum  fupparium  fcriptorum  teflimonio: 
de  iis,  qui  eiusdem  aeratis  funt  jam  fatis  diftum,  de  poflerioribus  hic  dicendum. 

Verum  ifiud  quoque  eft  extra  omne  dubium,  vetercs  omnes  exiftimaffe  Petrum 
omnium  apoftolorum  primum  fuiffe,  innumeris  id  pene  illorum  teftimoniis  pro- 
bari  poffet,  aliqua  tantum  nos  ex  iis  felegimus. 

De  Petri  primatu  nrhil  apud  Juflinum,  Irenaeum,  Clementem,  Alexandrinum 
et  alios  antiquiflimos.  Apud  Origenem  homiha  fecunda  de  diverfis  fummus  apo- 
ftolorum  vertex  appellatur,  et  in  capite  fexto  epiflolae  ad  Romanos.  Petro,  in- 
quit,  cum  (umma  rerum  de  pafcendis  ovibus  traderetur,  et  fuper  ipjum  velut  Juper 
petram  fundaretur  ecclefia.  Sed  utriusque  loci  «i>T3y^<;4?)ov  non  habemus,  et  vcrfio 
RufHni  innumeris  ejusmodi  additionibus  fcatere  creditur:  at  Clementis  Origene  an- 
tiquioris  locum  refert  I-lufeb.  Pofi  fervatoris  a/ccnjum  Petrum,  fjacohum  et  yoan- 
7im,    quamvis  dominus  ipfos  taetcris  praetuUJJet.  non  idcirco  de  primo  /lonorif  gra- 


DISSERTATIONES  HISTORICAi:.  Dissert.  IV.  aji 

du  ititer  fe  contendilje ,  fed  '^acohum  cognomine  ju/lum  Hierofolymorum  epifcopum 
^^^S^JT^-  Vides  Petrum ,  Jacobum  et  Joannem  caeteris  apoftolis  praelatos  et  ex  his 
primum  fuiire  Petrum.  Citatur  ex  Cypriano  locus  in  lib.  de  unit.  ecclefiae.  Pri. 
matusPetro  datur,  ut  una  Clirijii  ecclefia  mon/iretur.  Verum,  ut  admonet  Ri?altiu«, 
haec  verba  funt  adlcititia,  nec  habentur  in  vetuftiffimis  duobus  Mfl".  et  a  propofito 
Cyprfani  aliera  plane  funt,  quod  et  agnovit  autlor  notarum  ad  calcem  editionis 
Romanae. 

Addlt  Bellarminus  Fetrum  dici  a  Cypriano  fontem  et  radicem  et  caput  totius 
ecclefiae,  unde  unitas  oritur:  verum  lenfum  ille  Cypriani  minime  afTequutus  eft, 
Hon  eiiim  intendit  probare  unam  efte  ecclefiam  ex  eo,  quod  fuper  unum  Petrum  fit 
aedificata,  fed  ideo  in  uno  Petre  aedificatam  ecclefiam  dicit,  ut  unitas  ecclefiae  mon- 
ftraretur ,  vide  locum  fupra  a  nobis  allatum  ex  libro  de  unitate  ecclefiae,  ubi  men- 
tem  fuam  diferte  explicat;  negari  tamen  non  poteft,  quin  Cyprianus  in  Petro  pri- 
matum  agnoverit,  fed  non  eum,  quem  Bellarminus  intendit;  NamnecPetnis,  in- 
quit  epift.  70.,  quem  primum  dninimis  elegit  et  fuper  quem  aedificavit  ecclefiam  Juam, 
cum  fecum  Pauius  de  circumcijione  difceptaret,  vindicavit  fbi  aliquid  infolenter,  aut 
arroganter  afjumpft,  ut  diceret  fe  primatum  tenere  et  obtemperari  a  novellis  ft 
pojieris  fbi  oportere.  Hoc  eft,  ut  inquit  Rigaltius,  nonimperium,  non  domina- 
tum,   non   potentatum,  fed  primum  locum. 

Eumdem  Petro  tribuit  honorem  Petrus  Alex.  cap.  9.  Epift.  canonicae :  Pe- 
trus,  inquit,  .ipoftolorum  primus  faepe  comprehenfus  et  cujiodiac  traditus  ignominia- 
que  affe&us  ac  pojiremo  Romae  crucifixus  ejf. 

Eufeb.  Iib.  2.  cap.  14.  Petrum  vocat  fonifiimum  et  inter  reliquos  apoftolos 
virtutis  merito  facile  principem,  fed  hic  locus  eft  de  virtutis  non  de  loci  primatu. 

Optatus  lib.  2,  Negare,  inquit,  non  potes  fcire  te  in  urbe  Roma  Petro  prima 
catkedram  epifcopalcm  effe  collatam,  in  qua  federit  omnium  apofiolorum  caput  Pe- 
trus,  unde  et  Cephas  adpellatus  eji,  inquauna  cathedra  unitas  ab  omnibus  ferva- 
retiir,  ne  caeteri  apofioli  fmgidas  f\hi  quisque  defenderent,  tit  jam  fchismaticus  et  pec~ 
cator  ejfet,qui  cofitrajmgularem  cathedram  aliam  convocaret,  et  lib.  7.  potuit  itaque 
Petrus  caput  apofiolorum. 

At  fi  Pctrus  eft  caput,  certe  prlmum  membrum  eft,  ac  proinde  primatum  ofe- 
tinet,  id  ex  Optato  liquet.  Sed  ejus  verbis  abutuntur,  qui  inde  concludere  voluiit 
cathedram  Romanam  unicam  efle  in  tota  ecclefia :  etenim  per  cathedram  intelligit 
fucceflionem  epifcoporum  ab  apoftolis  decurrentem,  non  enim  inquit  lib.  i.  Caeci- 
lianus  exivit  a  Majorino  avo  tuo,  fed  Majorinus  a  Caeciliano,  nec  Caecilianus  re- 
ceflit  a  cathedra  Petri  vel  Cypriani,  fed  Majorinus,  cujus  tu  cathedram  fedes,  quae 
ante  ipfum  Majorinum  originem  non  habebat:  ergo  Optatus  Cypriani  non  fecus 
ac  Petri  cathedram  eff^e  agnofcit,  et  eos,  qui  ab  illa  feparantur  non  minus  fchifmati- 
cos  eflc,  quam  eos,  qui  ab  ifta,  cur  ergo  cathedrae  Romanae  fucceffionem  adducit, 
quia  hujus  notior  erat  fuccefl^o  :  Videndum  efi,  inqult,  qui  et  uhi  prior  cathedra 
federit.     Igitur  negare  non  potes  fcire  te  in  urbe  Roma  Petro  primo  cathedram  epi' 

I  i  2  fco- 


a52  DE   ANTIQVA  ECCLESIyE  DISCIPLINA 

fcopalem  ejje  confiitutam,  etc.  Ergo  cathedra  unica  ,  quae  efi  prima  de  dotibuj, 
fedit  prior  Petrus,  cui  Juccejfi  Linus ,  et  poft  eniimeratos  omnes  ad  Damafum,  qui 
nofiery  inquit,  efi  Jocius  cum  qno  nobis  totus  orbii  commercio  formatarum  in  urt<i 
communionis  jocietate  concordat.     Fefirae  catliedrae  vos  originem  reddite. 

Probat  igitur  Optatus  ex  communione,  quam  habebant  cum  Damafo  et  caeteris 
«pifcopis  fuam  effe  caihedram ,  hoc  cft,  fe  effe  inter  eos,  qui  legrtimam  habebant 
fiacce(?ionem,unde  idem  Optatus  paulo  pofl  aliarum  quoque  ecclefiarum  fucceflionern 
et communionem  adducit.  Ergo, inquit,  ex dotibus  fupradifiis cathedra  efiprima,  quam 
probavimus  per  Petrtim  nnfiram  ej/e.  Dein  allegar  feptem  angelos,  qur  fum  rn  Afia, 
ad  quorum  ecclefias  apoftolus  Joannes  fciipiit, \itm  quihus,  inquit,  e:clefiis  nullum 
communionis  probamur  habere  eonjortium ,  etpoflea:  Argue  nos  TkeJJalonicerfibus, 
Corinthis,  Gallatis ,  feptem  ecclefiis,  quae  Junt  in  Afia  communicajje ,  ex  quibus  coti- 
ftat  Optatum  non  praecife  probare  fe  fuosque  in  ecclefia  eire,  quod  adhaererent  ca- 
thedrae  Petri,  fed  fe  fuosque  veram  carhedrani,  hoc  efr  rucceflionem  apoflolicara 
reiinere,  quod  communicarent  Petri  et  aliorum  apoflolorum  fucce/roribus. 

Cyriilus  Hierofolymitanus  Gatechefi  2.  et  7.  Petrum  apoftolorum  principem  ac 
fupremum  adpellat. 

Bafihus  in  fermone  de  judicio  Dei:  lHe,  inquit  de  Petro,  beatus,  qui  caeteris 
praelatus  difcipulis  fuit. 

Gregorius  Nazianzenus  orar.  de  moderar.  in  difputationibas  fervanda.  Fides, 
inquit,  quemadmodum  ex  Chrifii  difcipulit,  magnis  utique  omnibus  et  excelfis ,  at- 
que  eleBione  dignis  hic  pctra  vocetur  atqne  ecclc/iae  fu)idameuta  Juac  fidei  commijfja 
baheat,  ac  reliqui  difcipuli  poflbaberi  fe  tranquillo  animo  ferant. 

Epiphanius  haerefi  51.  S/  elegit  dominus  Petrum,  ut  dux  ejjet  dijcipulorum 
Gregonus  NyfTenus  feu  potius  autor  incertus  libelli  de  dekais  teftimoniis  cx 
Teteri  teftamento  haec  habet,  ut  ipfe  dominus  ait  ad  principem  apoflolorum  •    Tu 
es  Petrus  et  juper  hanc  petram  aedificabo  ecclefiam  meam ,  fuper  confefHojiem  videli- 
cet  Chrifti. 

Ambrofius  in  caput  ultimum  Lucae,  quta,  mquit,  folus  Petrus  profitetur  et 
cmnibus  antefertur ,  et  in  capite  12.  epift.  2.  ad  Corinth.  primatum,  inquit,  «0» 
accepit  Andreasfed  Petrus.  Aflertur  ejusdem  locus  ex  ferm.  n.  fed  ifti  fermones 
mihi  valde  funt  dubii.  Hieronymus  faepe  Petrum  apoftolorum  principem  adpel- 
lat,  ut  in  lib.  de  viris  illuftribus,  et  lib.  i.  adrerfus  Pelag.  LV  Plato,  mquit  fuit 
frinceps  philofophorum ,  ita  Petrus  fuit  apofiolorum.         ^  ' 

Necnon  in  lib.  t.  adverfus  Jovin.  .  Ubi  dicit  inter  12.  unum  eleStum  Pctrum. 
ut  capite  confi.ituto  fchijmatis  tolleretur  occafio:  fed  cur  non^oannes  eleEius  efi  virsio i 
aetati  delatum  efi ,  quia  Petrus  erat  Jeniar. 

Chryfoft.  Homil.  55.  in  Matth.  ecclcfiae  pafior  ct  caput  komo  pifcator  et  igno- 
bilis.  Orat.  4.  adverfus  Judaeos,  Petrus  adeo  abluit  itlcm  negationem,  ut  etiam 
frimus  &pojlulorum  fuerit  faaus.     Et  homilia  3.  in  a^a,  quam  efi  fervidus ,  quam 


DISSERTATIOiNTES  KISTORICAE.  Dijsert.  IV.  255 

m  cTioro.  princeps  efi  et  uhiqiie  primus  omnium  incipit  loqui.     Deniq.ue  Homn.  8  4. 
in  Matth.  vocat  Petrum  capur  er  verricem  apo/lolorum. 

Santtus  Auguftinus  muhis  in  focis  Fetri  primatum  ad/erir  lib.  2.  de  baptifmd 
cap.  ;.  Petrum  commemorat  his  verbis,  in  quo  primatus  apoflolorum  tam  exceUenti 
gratia  praeeminet.  Hinc  eumdem,  ob  primatnm  perfonam  ecclefiae  geftaiTe  faepius 
fcribir,  ut  enarrat  in  Pfalm.  log.  agnojcitur ,  inquit,  Petrus  in  figura  geflajfe  per^ 
J^onam  eccleflae  oh  primanm,  quem  in  difcipulis  liabuit :  idem  lib.  2.  de  baptifmo  cap. 
F.  principatum  apoflolatus  Peni  cuilibet  epifcopatui  praeferendum  eife  docet,  ubi 
eomparat  iiie  aportolatum  Petri  cum  epifcoporum  poteftate,  et  dignitatem  apoftola- 
tus,  ac  maxime  apoftolorum  principis  epifcoporum  djgnitate  fuperiorem  effe  af^ 
firmar. 

Cyrillus  Arexandrinus  Petrum  apoftolorum  TrpU^nov  vocat  Thefauroium  a/Terr, 
34.  necnon  12.  in  Joannem.  De  S.  Leonis  mente  nullum  eft  dubium  ;  is  enim 
primatum  Fetri  faepe  extollit :  fermone  3.  in  anno  afTumptlonis  :  Et  tamen,  inquir» 
de  toto  mundo  tinus  Petrus  eligitur,  qui  et  univerfarum  gentium  vocationi  et  omni- 
hus  apofiolis,  cunEiisque^  ecclefiae  parribus  praeponatur,  ut  quamvis  in  populo  Dei 
multi  facerdotes  fmt ,  amnes  tamen  proprie  regat  Petrus,  quos  principaliter  regif 
et  Citrijhis.  Deinde  jus  poteftaris  illius  non  foli  Perro  datum,  fed  in  omnes  apofio- 
los  rranfiifre  ait:  ideo  tamen  fingulariter  Petro  inrimanim,  quia  cunftis  ecclefiae  re- 
fioribus  fornra  praeponebatur.  Denique  auream  hanc  fentenriam  fubjungir;  Ma- 
ner  ergo  Petri  privilegium,  uhicnmqiie  ex  ipfius  fertur  aeqjutate  judicium.  Serm. 
72.  Beato  apofiolo  Petro  fupra  caeteros,  hoc  efi,  prae  caeteris,  pofi  regni  claves  nvi~- 
Hs  dominixi  cura  mandatur.  Serm.  gi.  beatus  Perrus  princeps  apoftolici  ordmis 
item  epift.  86.  Petrum  vocat  apoftolici  chori  primum  ac  principem.  His  addl 
pofTent  alii  recentiores,  tum  eGraecis,  tum  e  Latinis.  Sed  id  minime  necefTe  eft, 
quia  fcilicet  estra  dubium  eft  cas  Eetri  primatum  agnovifTe.  His  igitur  miffis  ad 
alia  venianius. 

f.  T  r  r.. 

Jn  quo  oflenditur,  nifiil  ohfiare  Petri  primatui  apoftolorum  inter  fe  a.-rJiirAiiatem,  ei 
recentioris  de  Petri  ct  Pauli  individuo  primatu  fententia  exammatur. 

Petrum  inter  apoftolos  primarum  obtinuifTe  fatis  demonftratum  eft :  unus  tamen 
fupereft  eximendus  fcrupulus,  qui  pierosque  non  parum  commovet,  arbitran- 
tes  obftare  Petri  primatui  apoftolorum  inter  fe  aequalem  poteftatem:  nam ,  in- 
quiuut,  apoftoli  omnes  eadem  autorirate,  eadem  poteftate  a  Chnfto  donati  funt,  il- 
lamque  eodem  modo>  quo  Perrus  exercuerunt,  nam  ecclefias ,  ut  ilie ,  fundarunt,-. 
evangelium  ubique  annuntiaverunt,  epifcopos  conftituerunt,  nec  quidquam  adfig- 
nari  poteft,  quod  ifte  fecerit,  illi  vero  non  fecerint,  ergo  conftat,  eos  fuifle  aeq.uaks^ 
ac  proiade  ruit  primatus  Petri; 


»54  DE  ANTIQUA  ECCLESI7E  DISCIPLINA 

Confirmatur  haec  objeclio  mulds  et  apertis  teftimoniis  fan£loruin  patrum,  ut 
Cypriani  in  lib.  de  unit.  ecclef.  fcribentis.  Et  qttamvis  apujfolis  omnibHs  parem  po- 
teftatem  trihuat  poft  refurreciionem ,  hoc  erant  utique  et  caeteri  apoftoli,  qnod  fuit 
Pt:trus  pari  conjnrtio  praediti  honoris  et  poteftatis:  eadem  eft  fententia  Hieronymi 
lib.  I.  adverfus  Jovinianum:  At  dicis ,  inquit,  Juper  Petrum  fundatur  ecctefia,  licet 
hoc  ipfum  alio  in  loco  fuper  omnes  apo/iolos  Jiat,  et  cuncli  claves  regni  coelorum  acci- 
piant  et  ex  aequo  fuper  eos  ecclefiae  fortitudo  folidetur.  Hinc  apoftoli  omnes  a  pa- 
tribus  dicuntur  vicarii  Chrifti:  Conjiat,  inquit  Hilarius  diaconus  in  epift.  ad  Cor. 
apoftolos  ejfe  Doi  adjutores ,  quia  vicariifunt  Chrifti.  Et  Chryfoftomus  explicans 
illud  Pauli  pro  Chrifto:  Legatione  fungimur,  ait,  o?nnes  apojiolos  illius  loco  officium 
eJHs  Jiijcepijfe :  mitto  illud  omnibus  notum  praefationis  niiirae  apoftolorum ;  quos 
operis  tui  vicarios  eidem  contulifti  praeejje  pajiores.  Quapropter  illi  ipii,  qui  pri- 
matum  pontificis  ma.\ime  extollunt,  fatentur  vulgo  apoftolos  omnes  aequales  fuiffe; 
fed  ajunt  ex  ipfis  plerique  apoftolicam  illam  autoritam  ad  tempus  tantum  datam  fuif- 
fe  caetcris,  et  Petro  conceffam,  ut  ad  fucceftbres  ejus  permanaret.  Verum  haec  re- 
fponfid  mihi  videtur  efte  fiQitia,  et  Petri  primatui  non  parum  derogare.  FiOiitia 
quidem  eft,  quia  nulla  ratione,  nullo  teftimonio  fcripturae  aut  traditionis  docemur 
poteftatem  apoftplatus  Petri  ad  ejus  fucceffores  permanaire,  non  autem  potedatem 
caeterorura  apoftoloruiff ,  cum  ex  aequo  ecclefiarum  apoftolicarura  epifcopi,  dican- 
tur  eorum  apoftolorum,  a  quibus  ecclefiae  funt  fundatae,  fucceftores:  imo  omnes 
epifcopi  apoftolorum  omnium  fucceffores  efle  perhibeantur.  Deinde  haec  opinio 
primatui  Petri  derogat;  nam  ex  ea  fequitur  quidem  Petri  fuccefl^ores  pracferri  debe- 
re  caeteris  epifcopis ,  at  Petrum  propterea  inter  apoftolos  primatum  habuifl"e  non 
convLncitur. 

Itaque  refpondeo,  aequalitatem  illam  apoftolorum  nihil  obftare  primatui,  quia 
femper  ille  excipiendus  eft  ab  ifta  aequalitate;  nam  ut  raonuimus,  plures  eflle  oon 
poflunt  primi ,  fed  unum  eire  primum  necefl!e  eft:  cum  ergo  haud  dubium  fit  Pe- 
trum  fuKFe  primum  inter  apoftolos,  fieri  non  poteft,  ut  illi  fuerint  ei  aequales  in 
primatu,  aequales  igitur  funt  fi  ita  vis  in  omnibus,  evccpto  primatu,  qui  pluribus 
conferri  non  poteft.  Porro  teftimonia  in  contrarium  adduQa  hoc  unum  probant, 
apoftolos  in  clavium  adminiftratione ,  fidei  praedicatione,  ecclefiarum  fundatione, 
poteftate ,  autoritate  aequales  fuifle :  at  eos  in  primatu  Petro  aequales  fuiflTe  nullus 
dicit,  imo  contrarium  omnes  dicunt  iis  ipfis  in  locis,  ubi  aequalitatem  apoftolorum 
maxime  commendani. 

Ex  his  videre  eft  falli  eos,  qui  Petrum  et  Paulum  in  primatu  aequales,  ime 
ejusdem  omnino  primatus  ex  aequo  participes  eflie  aflTeruerunt;  nam ,  ut  diximus, 
plures  non  poffunt  effe  primi  fub  eadem  ratione :  cum  ergo  Petrum  primum  fui/Fe 
conftet,  fieri  non  poteft,  ut  Paulus  fit  etiam  primus :  primatus  enim  res  eft,  quae 
uni  tantum  convenit,  nec  alteri  poteft  communicari.  Verum  iftos  in  errorem  in- 
duxere  multorum  patrum  difta,  quibus  Petri  ac  Pauli  aequalitas  commendatur;  fed 
aequalitas  ilk  eft  iu  apoftolatus  poceftate,  non  autem  in  primatu  j   ut  autem  illorum 

argu- 


DISSERTATIONES  HISTORICil.  Dissert.  IV.  155 

argumenta  figillatim  excutiamus.  Primum  igitur  ajunt  antiquos  omnes  un3himi 
conlenfu  tradere,  ecclefiam  Romanam  a  Petro  et  Paulo  fundatam,  utrumque  eccle- 
fiae  hujus  epircopum  fuifle,  utriusque  hanc  fuifre  cathedram,  Romanos  pontifices. 
non  foium  Pctri,  fed  et  Pauli  iucce/fores  effe  ac  vicarios,  et  ab  eis  autoritatem  et 
epikopatum  accepiffe.  Hinc  illi  concludunt,  eum  cum  urbis  Romae  epifcopus  fue- 
rit  cuni  Petro,    cum  eo  quoque  primatum  obtinuiffe. 

Verum  id  immerito  concludunt  illi,  namque  ex  eo,  quod  Petrus  et  Paulus  Ro- 
manam  ecclefiam  ambo  fundarint,  non  fequitur  eos  individuum  habuifTe  prima- 
tum,  fed  tantum  eos  fimul  ad  urbem  Romam  aceefliffe,  ibique  fidem  annuntiaffe, 
et  ecclefiam  licet  diverfis  temporibus  re.xiire,  Huc  accedit,  quod  fimul  ibi  martyrio 
coronati  funt,  et  hanc  ecclefiam  fanguine  fuo  confecrafTe  videntur:  hac  de  caufa 
uterque  merito  dici  poteft  epifcopus  Romae,  non  quod  illi  ecclefiae  ita  fuerint  ad- 
difti,  ut  non  aliarum  etiam  curam  fuiceperint;  fed  quia  ad  hanc  urbem  ambo  vene- 
runt,  ambo  cvangelium  ibi  annuntiaverunt;  ambo  multos  illic  ad  fidem  adduxe- 
runt ;  ambo  hanc  ecclefiam  per  tempus  aliquod  rexerunt;  ambo  fibi  fucceffores  or- 
dinarunt,  fi  fides  nonnullis  habeatur;  ambo  denique  ibi  gloriofe  vitam  pro  Chriffo 
finierunt;  ergo  haud  immerito  ecclefiae  hujus  ambo  dicuntur  epifcopi ,  et  Romani 
pontifiees  iftorum  ex  aequo  fucceifores  tffe  perhibentur  ;  fed  non  video,  cur  inde 
primatumutriusque  individuum  adferere  fit  neceife;  non  valet  enim  haec  confequu- 
tio,  Petrus  et  Paulus  ecclefiam  Romanam  in  commune  rexerunr,  ergo  in  commune 
primatum  habuerunt;  quippe  epifcopatus  Romanus  cura  eil  gregis  Romani,  ch}us 
partem  unus,  partem  alius  poteit  fufcipere;  at  primatus  non  ita  fe  habet,  nec  ifte 
partem  primatus  unam ,  ille  alteram  poteft  habere. 

Ergo,  inquiet  aliquis,  inde  fequetur  aliquem  fuifTe  epifcopum  Romanum,  qui 
primatu  caruerit ;  at  proinde  dici  poterit  ecclefiam  Romanam  primatu  caruiiTe. 

Refpondeo  falfum  efle  confequens,  quia  fcilicet  femper  ecclcfia  Romana  prima 
dici  potuit  omnium  ecclefiarum,  tum  ob  urbis  illius  amplitudinem,  tum  quia  unus 
ex  ejus  epifcopis  primatum  inter  apoftolos  habebat,  licet  alter  ad  eum  proxirae  ac- 
cederet,  et  in  oninibus  ei  foret  aequalis,  fi  primatum  excipias, 

Alterum  argumentum  multo  gravius  efTe  videtur:  petitur  illud  ex  fumma  Pe- 
tri  Paulique  aequalitate,  quam  non  raro  commendant  fantli  patres.  Sic  Ambrofius 
lib.  de  Spiritu  fan£lo  cap.  12.  Nec  Paulus,  inquit,  inferior  Petro,  quamvis  ille 
ecslefiae  fundamentuvi-,  et  hic  fapiens  architeEiiis  Jciens  vejligia  credentium  fundare 
populorum,  nec  Paulns,  inquam,  indignus  apojiolorum  collegio,  cum  primo  quoque 
facile  conferendus,  et  nulli  fecundus ;  nam  qni  fe  imparem  nefcit,  facit  aequalem. 
Ei  Aug.  ferm.  25.  de  fanftis.  Et  fx  Petrum  priorem,  tamen  ambos  ditavit  honore 
uno.  Nec  non  Maximus  Taurineniis  homil.  5.  in  natali  apoitolorum.  Ergo  heati 
Petrus  et  Paulus  eminent  in  univerfos  apoftolos,  et  peculiari  quadam  praerogativa 
praecellunt;  verum  inter  ipfos,  quis  cui  praeponatur,  incertnm  eft,  puto  enim  illos 
aeqnales  effe  meritis ,  quia  aequales funt  pajfone,  et  fmili  eos  fidei  devotione  mxiffe, 
quos  fimnl  videmus  ad  marti/rii  glorjam  pervenijfe.     Greg,  i.  dialog.  cap.  «Jt.  Pau- 

lus 


«5<5  DE  ANTIQUA  ECCLESIi?:     PISCIPLTNA 

Jfis  apoj}olus  Petro  apofialorum  primo  in  principatu  frater  efl.  Hinc  Petrus  et)Pau- 
•lus  aeque  dicuntur  apoftolorum  principes,  apoftolorum  primi,  fummi  apofloli,  ad 
£ulmcn  et  apicem  apoftolorum  fubvetli.  Paulus  non  fecus  ac  Petrus  totius  orbis 
curam  habere  dicitur.,  et  omnium  orbis  ecclefinrum  pailor;  quin  etiam  Paulus  lae- 
•pe  lolus  dicitur  princeps  apoitoiurum,  taput  apoflolorum,  qui  primatum  apoilo- 
latus  inter  gentes  habuerit,  quemadmodum  Petrus  inter  Judaeos.  Hirvc  in  imagi- 
T.ibus  Petrus  et  Paulus  velut  aequales  depingi  folent,  imo  nonnunquam  Paulus  ad 
■dexteram,  Petrus  ad  finiitram  ponitur.  His  et  aliis  argumentis  ex  patribus  col- 
ieclis  vincere  conantur  illi,  Petrum  et  Paulura  effe  indivldui  primatus  participes. 

Sed  his,  quae  huc  ufque  expofuimus,  fuppofitis,  nullo  negotio  ad  haec  omnia 
refporrtletur,  Petrum  ct  Pauium  in  apoftolatu,  inpoteflate,  in  autoritate  aequaks 
feiiffe,  in  primatu  non  item.  Imo  etiam  praeter  hanc  aequalitatem,  quam  enam 
caeteri  apofloli  habuerunt ,  fpeciaiiter  Paulus  aequalis  Petro  dici  potefl:  primo, 
quod  ficut  ifte  Judaeorum,  ita  iile  geniiUum  fuit  apoflolus.  Secundo,  quod  iLle 
non  fecus  ac  ifte  plurimum  laboraverit  ad  annuntiandum  evangelium,  ac  innume- 
vas  gentes  adierit,  ct  ad  fidem  converterit.  Tertio,  quod  uterque  Romanam  ec- 
clefiam  fundarit,  et  ibi  martyrio  vitam  finierit:  at  his  non  obitantibus  Fetrus  iu 
primatu  Paulo  fuit  fuperior :  atque  idipfum  confiat  ex  teftimoniis  ailatis,  Ambro- 
lius  ait  Paulum  cura  primo  conferendum,  et  nuUi  proprie  fecundum,  fupponens 
fcilicet  Petrum  inter  apoftolos  primum  fuiffe,  cum  quo  tamen  Paulus  conferri 
poiret. 

Santlus  Leo  honorcm  unum  cfTe  ait  Petri  ac  Pauli,  ob  fundationem  fciUcet«c- 
clefiae  Romanae,  et  martyrium  ibidem  perpeffum.  Hinc  gloriae  cjusdem  confortes 
f&epe  dicuntur,  ac  Petrus  Pauli  in  dignitatc  frater  a  Gregorio  dicirur:  «adem  de 
«aufa  Maximus  Taurinenfis  air  Paulum  cfle  aequalcm  Petro  in  meritis  et  in  martyrio. 
Quod  deinceps  addiiur,  Petrum  et  Paulum  dici  principes,  apices  et  capita 
ftpoftolorum,  oftendit  hos  equidem  prae  cacteris  infignes  fuiffe,  at  eos  intcr  fe  in 
primatu  aequales  fuifFe  nen  probat.  Namque  non  raro  non  folum  Pctrus  et  Pau- 
lus,  fcd  et  alii  apoiloli  his  nomiiubus  decorarKur,-  fic  ipfe  Paulus  comparat  fe  cum 
raagnis  apoftolis ;  hoc  noraine  Petrum ,  Jacobum  et  Joannem  iodicans,  quos  eccle- 
fiae  columnas  adpellat.  Sic  Chryfbftomus  tres  iftos  caeteris  omnibusapoftoJisprae- 
ftitiire  ait,  in  ferm.  de  praemiis  Sanft.  ct  in  cap.  15.  i.  ad  Corinth. ,  ct  in  cp.  ad 
Galatas  ,  initio.  Petrm ,  inquit,  yacobus  et  yoannes  non  prohibebant  circunuidi  , 
cutn  ejfent  inter  apojiolos  pritnae  dignitatis.  lidem  apoftoli  tres  a  Vi£tore  Anti- 
ocheno  in  Marc.  cap.  9.  dicuntur  apoftolortim  coriphaei,  qui  primas  intcr  apofto- 
ios  obtinebant.  S.  Aug.  in  epift.  ad  Galatas.  Petrus ,  inquit,  ^acobuf  et  ^oan- 
nei  honoratioret  erant  caeteris  apojhlis.  His  adde  Clementis  locum  ex  Eufebiofu- 
perius  citatum,  ex  quibus  pariter  iiiferri  poffet,  (\  quid  vaieat  adverfariorum  confe- 
quutio,  Pctrum,  Jacobum  et  Joannem  primatus  individui  fuiflc  participcs,  non  fe- 
eus  ac  Petrum  et  Paulum -,  fed  iflud  imprudenter  omnino  fieret.  Sciunt  enim  ora- 
'i«s  hifcf  phralibus  non  fignificari  ^nimodara  eoriun,   qui  cacteris  praefcruntur, 

aec^ua: 


DISSERTATIONES  HISTORICAE.  Dissirt.  W.  257 

acqualitatem ,  fed  tantum  eorum  fuper  alios  praeftantiam  ;  fic  cum  Virgilium,  Ho^ 
ratium  et  Ovidium  voco  poetarum  principes,  non  intendo  iftos  fecuminTicemcom- 
parare,  et  omni  modo  aequales  ftatuere,  ita  ut  nullus  inter  eos  fit  fuperior;  fcd 
hoc  unum  volo  eos  inter  poetas  eminere  et  caeteris  pracftantioresefTe.  Quinetiatu 
fieri  poteft,  imo  faepiffime  fit,  utillae  appellationes  late  fumantur ,  etnonnunquam 
pnmus  aliquis  vocetur  ac  princeps,  qui  non  abfolute  primus  elh  fed  infignis  tan- 
tum.  Sic  Cicero  dicitur  oratorum  princeps  ,  licet  Demofthenes  cum  eo  de  pri- 
mo  gradu  contendere  pollit.  Sic  Horatium  poetarum  principem  dicere  nemovere- 
tur,  quamvis  Virgilium  ei  praeferendum  eire  vix  quifquam  dubitet.  Haud  ergo 
mirum,  fi  nonnunquam  Paulus  folus  dicatur  primus  ac  princeps  apoftolorum,  noa 
quod  abfolute  primus  fit,  fed  quia  inter  primos  et  principes  numerari  poteft.  Ad- 
de,  quod  unus  dici  poteft  alio  prior  ac  praeftantior  fecundum  aliqua:  et  fic  Paulus 
Petro  praeferri  poteft,  quia,  utipfeait,  caeteris  abundantius  pro  Chrifto  labora- 
vit,  unde  feipfum  comparat  magnis  apoftolis  Petro,  Jacobo  et  Joanni,  nec  minus 
quidquam  fe  fecilTe  ait ,  quamvis  alibi  minimum  fe  apoftolorum  appeller. 

Unus  jam  fupereft  e.ximendus  fcrupulus ,  quod  fcilicet  huic  dicatur  non  fe- 
cus  ac  Petro  commifta  totius  orbis  cura.  Verum,  ut  advertimus,  id  fuit  apoftola- 
tusproprium,  non  primatus;  omnium  raundi  ecclefiarum  curam  habere,  et  ubique 
tum  Chriftum  annuntiare ,  tum  fideles  confirmarc :  id  autem  praecipue  Paulo  cou- 
veniebat  ,  quiagentium  erat  apoftolus,  etmnumerarum  ecclefiarum  fundator,  qua- 
ruRi  proinde  fpecialem  curam  habere  tenebatur.  Qjiis,  inquit,  tnfirmatur,  er  ego  non  iiifir' 
mor:  Qjiis  fcandalizatur  ,  et  ego  non  uror?  Qmtidiana  mihi  incumbit  joUicituda 
ormiium  ecclejiarum,  ob  charitatem  fcilicet  et  afFedum,  quo  fideles  omnes,  ac  prae- 
fertim  eos,  quos  ipfe  ad  ndera  adduxerat,  compleclebatur.  Argumentum  ultimum 
eximaginibus  repetitum,  ego  nihil  moror,  nihil  enim  illo  levius;  nara  e.v  eo , 
quod  Pctrus  et  Paulus  fimulpinguntur ,  non  fequitur  eos  efTe  aequales  m  primatu, 
fed  ad  fummum  in  apoftolatu  :  cur  vero  nonnunquam  Paulus  dextrum  locum  occur 
pet,  ratio  certa  reddi  non  poteft  praeter  piftorum  arbitrium ,  quibus  quidlibct  aw. 
dendi  femper  fuit  aequa  potefUs. 

His  de  Petri  primatu  praemiflis,  in  illa  difputatione  celebri  de  ejus  monar, 
chla,  haereo.  Nam  fi  monarcha  dicitur  is,  qui  primum  obtinet  locum ,  qui  pri- 
matum  intcr  alios  tenet,  haud  dubium  eft:  Petrum  hoc  fenfu  fuifle  monarchnm.  Si 
vero  monarchia  fumatur  pro  autoritate  abfoluta,  necnon  pro  dominaru  ,  cui  nullus 
fefe  poteft  opponere,  negoPetrum  hoc  fenfu  ecclefiae  monarcham  fuifle;  hanc  etc- 
nim  monarchiam  a  fe  et  fuis  rejicit  Ghriftus,  cum  air;  Reges  gentium  domtnantLf 
eorum,  vos  autem  non  /ic.  Et  Petrus  ipfe  fcribens  :  pafcite,  qutin  vubii  eji,  gregent 
Dei,  non  coa^e,  feJjpontanee,  non  dominantes  in  cleris,  Jed  forma  fafii  gregit 
ex  animo. 

Et  certe  quoad  regimen  prima  illa  ecclefia  ariftocratia  ufa  cft;  nihi!  eniai 
folus  Petrus  ftatuit,  fed  fiir,..!  cum  apolloHs  et  fenioribns;  ficcumeligendi  fuerunt 
diaconi,coramuni  apoftolorura  confilio  et  autoritate  id  facluni  cft;   cumquc  de  cir« 

K  k  cura' 


,58  DE  ANTIQUA  ECCLESIyE  DISCIPLINA 

cumcifionis  ct  legalium  obfervatione  longe  gravior  difRcultas  foret  exorta,  illa  non 
Petriautoritate,  fed  apoftolorum,feBiorumque  Hierololymis  congregatorum  judicio 
definitaeft.  Atqueadeo  verum,  Petrum  non  fuifreabfolutummonarcham  aliorum  apo- 
llolorum,utPau]usnon  fit  veriiusei  in  faciem  refiflere,  cum  gentes  cid  judaicascere- 
inonias  obfervandas  vellet  impellere.  Conftat  ergo  Petri  primatum  non  fuiffe  mo. 
narchiam  abfolutam,  aut  dominatum  in  caeteros  apoftolos;  quod  idcirco  monui  , 
quia  folent  haeretici  haec  fecum  invicem  confunderc,  et  catholicos  accufare  quafi 
monarchiam  abfolutam  et  dominatum  in  ecclefia  admittant,  quod  a  yeritatealienum 
efl :  fed  dc  hoc  fufius  dicemus  capite  fequenti. 


C  A  P  U  T    1 1. 

De  Romanae  ecclefiae  ^primatu, 

i.  L 

In  quo  demonjlratur  primatiis  ecclefiae  Romanae  fupra 
caeteras  orbis  ecciefias, 

Ad  demonftrandum  Romanae  ecclefiae  primatum,  non  fufEcit  oflendifTe  Petrum 
inter  apoftolos  primum  habuifle  locum,  quippe  non  omnis  a  Petro  fundata 
et  inftituta  ecclefia  primatum  hunc  habuit;  alioquin  Antiochena  et  aliae  quamplu- 
nmae  orbisecclefiae,  quas  conftituit,  et  falrem  ad  tempus  rexit,  primarum  fibivin- 
dicarent:  quapropter  ex  traditione  oftendendum  eft,  quaenam  ex  ecclefiis  a  Petro 
fundatis  primatus  honore  dignata  fuerit  :  id  porro  foli  Romanae  ecclefiae,  non 
alteri  femper  competiifte  unanimis  traditio  docet.  Hujus  primus  teftis  eftlrenaeus, 
qui  lib.  3,  cap.  3.  Romanam  ecclefiam  niaximam  et  antiquifiimam  vocat.  Alaxi- 
tnae  et  antiquijfimae,  inquit,  et  a  dtiobus  apofiolis  Pctro  et  Paulo  Romae  fundatae 
ecckfiae,  eam.quam  Iiahet  ab  apo/iolis  fidem  per  fuccejjioncs  epijcoporum  perienien- 
tem  ufque  ad  nos  indicantes  confundimus  omnes  eos ,  qui  praeterijuam  quod  oportet 
colli^unti  ad  lianc  enim  ccclefxam  propter  potentiorcm  principalitatem  necefjeeftom- 
nem  convenire  ccclefiam:  hoc  eji ,  eos  ,qui  funt  undiquc  fideles ,  in  qua  Jcmper  ah  iis, 
quifunt  undique,  confervata  eji  ea,  fjUae  eji  ah  apojlolis  traditio.  Quaeverba  oflen- 
dunt  Irenaei  tempore  Romanam  ectlefi  m  antiquiliimam  et  ampliflimamtraditionis 
teftcm  locupletiflimam  fuiffc  ,  ct  caetcns  omnibus  ecclefiis  emincntiorcm  ac  ccle- 

brierem  fuiire. 

Sccun- 


DISSERTATIONES  HjISTORICi^.  DtssiRT.  IV.        255 

Secundns  crit  Cypriaiius  Ep.  54.     Navigare ,  inquit,  arident  ad  Petri  ca- 
thsdram,  atque  ad  ecclefiam  principalem,  unde  nnitas  facerdotalis  exorta  efi. 
Tcrtius,  Gregorius  Nazianzenus  in  carmine  de  vita  fua,  ubi  fic  canif, 

Natura  binos  haiid  quidem  foles  dedit. 
Dedit  ipja  binas  attamen  mundi  facei , 
Romas  vetufiam  /cilicet  et  novam : 
Fides  vetu/iae  reEia  erat ,  jam  antiquitui 
Et  reBa  praefiat,  nunc  item  nexu  pio 
Qiiodcumque  labens  videt  fol  diminueitft 
Vt  univerfi  praefidem  mundi  decet. 

Quanquam  ifte  novam  Romam  cum  vetufta  coraparet,  hanc  tamen  totiu? 
orbis  praefidem  efle  fatetur. 

Quartus  ,  Ruffinus  ,  qui  inveft.  fecunda  in  Hieron.  Romanam  eccleiiam 
omnium  ccclefiarum  caput  vocat, 

Quintus,  Auguflinus  Ep.  162.  nunc  43.  ubiait,  principatum  apoftolicaeca- 
thedrae  femper  in  Romana  ecclefia  viguiffe,  et  Ep.  105.  nunc  194.  Decujus,  in- 
quit,  gratiae  commendatione  maxime  ad  Romanos  apofiolica  epifiola  loquitur,  utin- 
de  fe  praedicatio  ejus  velut  a  capite  orbis  toto  orbe  diffunderet.  Et  contra  duas 
epiftolas  Peiagii  lib.  i.  cap.  i.  ad  Bonifacium  Romanae  urbis  epifcopum  haec  ait. 
Communis  cfi  nobis,  qni  fungimur  epijcopatus  officio ,  quamvis  in  eo  praeemineas  celfio* 
re  fafiigio/pecidae  pafioralis.     Et  antea,  quamvis  altius  praefideas. 

Sextus  ,  Theodorit.  qui  in  ep.  ad  Leonem  ,  Romanam  ecclefiam  orbi  univer- 
fo  praeeire  fcribir. 

Septimus,  Profper  in  carm.  de  ingrat,  in  quo  leguntur  hi  verfus. 

Sedes  Roma  Petri,  quae  pafioralis  honoris 
FaEia  caput  mundo,  quidquid  non  pojjidet  armis, 
Religione  tenet. 

Quae  Poftrema  verba  non  hunc  habent  fenfum,  quod  Roma  per  reh'gionem 
domina  iit  omnium  ecclefiarum,  fcd  quod  ea  religio,  quae  Romae  viget ,  ubique 
vigeat,  iis  etiam  in  locis,  quo  Romanorum  arma  penetrare  non  potuerunt. 

OQavus,  auror  libri  de  vocatione  gentium  Jib.  2,  cap.  6,,  cujusfimilis  omni- 
no  efl:  fententia.  Roma,  inquit,  perfacerdotii  principatum  amplior  faBa  ejl  arce 
religionis,  quam  Jotio  potefiatis. 

Hos  ftquuntur  FulgentJus  lib.  de  Incarnatione  et  gratia  cap.  11.,  Vincen- 
tius  Lyt'.  commonit.  cap.  42.,  Victor  Uticenfis  lib.  2.  de  perfecutione  Vandalica , 
•  K  k  2  ,s  fio.  i  .     _     qyj 


a6o  DE  ANTIQUA  ECCLESI^  DISCIPLINA 

^ul  Romanam  ecclefiam  mundi  caput  adpellant,  ct  alii  bene  multi,   quos  imprae- 
fentiarum  commemorare  longum  foret. 

Addam  nonnuUa  Romano)-um  pontificum  ,  qui  hanc  fibi  dignitatem  vlndi- 
eant,  teftimonia.  Siricius  Ep.  ad  Himerium  Komanam  ecclefiam  caput  mundi  ap- 
pelbV  Idem  habet  Innocent.  epift  la.  et  91.,  ubi  vocat  eam  fontem  etcaputom- 
niumecclefiarum.  Sanaus  Leo  fcrm.  i.  de  natali  apoftolorum,  et  alibi  padim  ec- 
clefiae  fuae  primatum  inculcat.  Joannes  2.  epift.  ad  Juftin.  feniorem  Romanam  ec- 
clefiain  vere  ecclefiarum  caput  efle  dicit,  ut  patnm,  inquit,  regulae  ct  principim 
fiatnta  declarant.  Anaft.  2.  in  cp.  ad  Anaftafiumimperatorem,  air,  Romanam  eccle- 
fiam  in  univerfali  ecclefia  tenere  principatum.  Felix  4.  epift.  1.,  et  Pelag.  2. 
epift.  item  1.  fedem  fuam  vocant  capui  omnium  ecclefiarum.  Gregorius  magnus 
licet  univerfalis  epifcopi  nomen  rejiciat,  primae  tamen  fedis  epifcopi  nomen  et  ho- 
norem  fibi  vindicat;  fed  iftorum  in  fua  caufa  teftimonium  non  magni  fortaffe  mo- 
menti  videbitur,  quapropter  ad  primatum  ecclefiae  Romanae  fine  controverfia  affe- 
rcndum,  conciliorum  decreta  funt  producenda ,  in  quibus  ipfi  etiam  Graeci  Roma- 
■ae  ecclefiae  primatum  agnoverunt. 

Adducitur  concilii  Nicaeni  canon  fextus,  fed  in  eo,  prout  in  graecis  editio- 
nibus  legitur,  nihil  eft,  unde  poflit  dignofci,  quem  locum  inter  patriarchales  fedes 
obtineat  Romana*,  verum  nonnullae  lunt  canonis  hujus  editiones,  in  quarum  ini- 
tio  legitur  ecclefia  Romana  femper  habuit  primatum,  vel  de  primatu  Romanae  eccle- 
fiae.  Et  quidcm  primo  ita  refertur  a  Pafchafino  Leonis  in  concilio  Chalcedonenfi 
le^^ato  ai\.  »6.  quod  ecclefia  Romana  femper  liabuit ,  fiu  ecclefia  Romana  femperha- 
luit  primatum.  At  ftatim  Chalcedonenfes  patres  eundem  canonem  ex  codice  fuo 
fme  ifta  additione  retulerunt.  Quapropterconfcntiunt  omnes  eruditi  verbahaecnon 
effe  "^enuina,  fed  aduta  efte.  Et  haec  quidem  primum  infcriptionis  loco  fuerunt  , 
rt  ab  aliquibus  canoni  fe.\to  Nicaeno  praefixa  funt  hoc  modo.  De primatn  .ecclefae 
Romanae  ,  vel  certe  ad  marginem  adfcripta :  Ecclefa  Romana  femper  habuit  prima- 
tum.  Hincj  in  mulits  manufcriptis  haec  verba  optime  diiiinguntur  ab  ipfocanonc, 
praefcrtim  vcro  in  codice  JuftcUi  et  Vaticanae  bibliothecae  a  Sirmundo  edito,  ubiex- 
tat  hacc  infcriptio ,  deprimatu  ecclefiaeR'manae  et  aliarum  civitatum  epifcopis.  At  po- 
fteal,utfieri  folet,  Iiaec  eadem  verba  in  texrum  irrepferunt.  Idexeo  perfpicuepatet, 
quod  illa  cum  fcquentibus  cohaerere  minime  poffnit  et  ad  hujus  canonis  fcopumni- 
hil  quidquam  faciant,  deinde  nec  in  graeco,  nec  in  ullaverfione,  nec  in  ipfo  po- 
fteriori  codice  Romano  Dionyfii  E.\igui  reperiuntur. 

Porro  infcriptio  haec  parum  fidelis  eft,  namque,  ut  diximusfupra,  infex- 
to  canone  Nicaeno  non  agirur  de  primatu  Romanae  ecclefiae  prae  caeteris  orbisec- 
clefns,  fed  dc  cjus  jurifdiftionc  in  ecclefias  fuburbicarias,  ac  proindc  qui  hanc  in- 
infcriptionem  primi  appofueruni,  quiquc  cam  deinde  in  textum  immiferunt ,  a 
canonis  mente  aberrarunt. 

Itaquc  prima  concilii  alicujus'  univcrfalis  fanQio  de  primatu  Romani  pontificis, 
haec  cft,Q,uae  cxtat  canone  j,Gonftantinopolitani  concibi :  Confiantinopolitams  habett 

pri. 


DISSERTATIONES  HISTORICAE.  Dissekt.  IV.         i6i 

jprimatus  homrent  po/i  Romarmm  epifcnpum:  quo  iii  canone  fupponunt  Graeci  Ro- 
ip.anam  eccletiam  omnium  eccleflarum  primamefle,  nec  id  illifuocanoneindulgent, 
ut  vifum  eft  Graecis  recentioribus ,  fed  privilegium»  quo  ab  antiquo  fovebatur,  ei 
fartum,  teflumque  effe  volunt,  ut  nihil  ejus  obfit  primatui  honor  antiftid  Con- 
ftantinopolitano  delatus. 

Concilium  Aquileienfe  eodem  ferme  tempore  habitum  pontificis  quoque 
primatum  agnofcit  in  Epift.  ad  imperat.  de  Urficino.  Obfecranda  fuit,  inquiunt, 
epifcopi  ckmentia.  vejlra^ne  totius  orbis  Romani  caput  Romanam  ecclefiamturbarifi- 

neret. 

In  coneilio  Chalcedonenfi  primus  locus  Leonis  legatts  datus  eft  et  Romanae 
ecclefiae  primatus  communi  omnium  confenfu  comprobatus,  nec  non  a  judicibus 
ita  confirmatus.  His  verbis:  Gloriofjfmi  judtces  diserunt,ex  his ,  quae  gefaftint 
vel  ab  unoquoque  difpofitaperpendimus  omnem  quidem  primatum  et  komrem  prae- 
cipuum  fecundum  canones  antiquae  Romae  Dei  amantijfimo  epifcopo  confervari.  Ifta 
fanaio  confirmatur  canone  36.  fynodi  Trullanae.  His  accedit  imperatorum  au- 
toritas ,  fic  Theodof.et  Valent.  imperatores :  Cum  igitur  fedis  cpofiolicae  primatum 
JanBi  Petri  meritum,  qui  princeps  efi  epifcopalis  coronae ,  et  Romanae  dignitas  ci- 
vitatis,  Jacrae  etiam  fi/nodi  firmarit  autoritas.  Valenrinianus  item  in  epift.  ad 
Theodof.  ante  concil.  Chalced,  Quatenus  Romanae  ecclefiae  epifcopus ,  eui  princi^ 
patum  facerdotii  Juper  omnes  antiquitas  contiilit. 

TufHnianus  Novell.  131-  tir.  14.  c.  2.  Scincimus  fecundum  ecclefiafiicarnm 
resinlarim  definitiones  fanEiiffimum  fenioris  Romae  papam  primum  effe  omnium  Ja- 
cerdotum :  beatijfmum  autem  archiepifcopnm  Conflantinopoleos  novae  Romae  Jecun^ 
dum  habere  locum  poji  Jan^am  apojiolicam  Jenioris  Romae  Jedem :  aliis  autem  omni- 

hus  Jedibus  praeponatur.  ....  _  ,,,      .       .,./.      . 

Idem  Romanae  ecclefiae  prmlegmm  agnoverunt  Ganicani  et  Hilpam  an- 
ftitites  illiinepift.  adLeonem  principatum  ecclefiae  Romanae  fuperomnes  ccclefias, 
praedicant.  Ifti  in  fynodi  Tarraconenfis  epift.  ad  Hilar.  Cujus,  inquiunt  (Petr 
vicarii)  prihcipatus  ficut  eminet  i  ita  ab  omnibus  metuendus  et  amandus.  Scd  haec 
ad  afterendum  ecclefiae  Romanae  primatum  abunde  fufficiunt,  nuiic  illi  funt  rsfei- 
lcndi,quiadverfus  cumjnfurguut. 


etri 


K  k  3  f .  IL 


i6»  DE  ANTIQUA  ECCLESI.^  DISCIPLINA 

§.    IL 

Be  primatu ,  quem  ambiit  ConftantinopoUtand  ecslefia , 

necnon  de  Graecbriim  recentiorum  ea  de  re 

fententia. 

Quibus  gradibus  fedes  Conflantinopolitana  ad  patriarchalem  dignitatem  fit  evei.U» 
exditlis  ruperioridifTerfationeliqtiet:  atquia  funt  nonnuUi,  qui,  quaeacon. 
cilio  Conliantinopolitano  et  Chalccdoncnfi  fatla  funt,primatuiRomano  obfuiffepn. 
tent,  res  paulo  exaflius  examinanda. 

£x  concilii  Conftantinopolitani  canone  vix  quidquam  objici  poteft:  nam  ut 
probavimus  in  eo  honoris  primarus  Conftantinopolitano  epifcopo  nonnili  poft 
Romanum  conceditur. 

In  Chalcedonenfi  major  diflicultas,  namque  epifcopi  in  definitione  a£l,  i6. 
iV<»'7r^e(r/3sr<»,  hoceft,  eadem  et  aequaUa  privilegia  tribuunt  epifcopo  novaeRomae, 
ac  veteris  Romae  epifcopo  et  judices  in  fua  determinatione  aequaliaprimatus  hono- 
ris  jura  concedunt  utrique:  verum  fi  quis  haec  diligentius  attendat,  videbit  haee 
non  obefTe  primatui  veteris  Romae,  nam  hic  epifcopi  fatentur  ConftantinopoHm  ef- 
fc  fecundo  loco.  Secundam^  inquiunt  dc  nova  Roma,  poji  jllam  veterem  exiften- 
tcm.  Et  poftea:  Epijcopum  tamen  CQuliantinopolitanum  liahere  Tv^ia-^ilx  r^t  nuHii 
-poji  Romanum  epijcopim.  Judices  vero  Romanae  ecclefiae  tribuunt,  ttoI  TdvTuv  u\» 
T»  TJOTsT»  >i«(  T»Jv  i^xifiTov  TifA,»v.  Conftantinopoli  vero  tribuunt  tcI  «Vt«  Trpia-Hux  Tttf 
T(,u)),-.  Sed  tantum  puji  Romaniim.  Itaquc  dum  idem  primatus  honor  Conftantino- 
politano  defertur,  his  canonibus  Romanipontificisprimatus  non  laeditur  fed  tan- 
tummodo  Antiochenae  et  Alexandrinae,  aliarumque  ecclefiarum  privileo^iis  derot^a- 
tur»  Hinc  S.  Leo  epift  56.  non  queritur  fuum  primatum  laefiim  effe  canone  Chal- 
cedoncnfi,  fed  quod  [ectmdi  honorisprivilegium  fedes  Alexandrina  perdiderit,  et 
Antiochena  ecclefia  proprietatem  tertiae  dignitatis  amiferit.  Et  poftea  :  Non  coK' 
vellantur  provincialiuvi  jura  primatuum  nec  privilegiis  antiquitus  injiitutis  metro' 
politani  fraudentur  anti/iites.  Niliil  Alexandrinae  Jcdis  ejus,quam  per  faniJum 
Aiarcum  cvangeltjiam  beati  Petri  difcipulum  meruit,  pereat  dignitatis.  Antioclie- 
naquaijue  eccUfiainparemae  cimjiitutinnis ordine perfeveret.   Eadem  expoftulatepift. 

57>   58,   63.  66.  at  nufquam  queritur  hanc  Chalcedonenfis  concilii  fanaionem  fiJ 
bi ,   fuoque  primatui  obeffc. 

Sed  deinde  ultcrius  protjrefTa  novae  Romae  ambitjo  fuam  ecclefiam  cumRo- 

mana  coacquare,  quantum  poiuit,  conata  eft:  fic  Joannes  conft.  ad  Hormifdam  fcri- 

bens  epift.  cam  ,   quae  iiirer  epift.  Hormifdae  elf  34,     SatiSJijJimaf ,   inquir,   Dei  ec- 

deftas,  hoc  eji,  faperinris  vejirae  et  novellae  ijiim  Ro?nae  unam  effe  accipip.     JlUm 

jedem  apoJioU  Petri  et  ijiius  augujiae  civitatts  unam  cjje  dejinio.     Et  poft  alia :  ficut 

opor' 


\ 


DISSERTATiONES  HISTORICi€.  Dissert.   IV,         263 

oportet  dicere,   et  oUm  fcripfi  utrafque  ecclcfias  tam  fenioris,   quam  novae  Romae  ■ 
unam  effc  evideuter  intelligens  et  utriujque  unam  fedem  rccte  definiens 

Hinc  etiam  Conftantinopolitanus  oecumenicum  fe  patriarcham  dici  amavit , 
fibique  illud  nomen  vindicavit,  Hoc  primum  Joanni  Cappadoci  tributum  legitur 
in  concil.  Conftant.  fub  Mcnna  et  Anthimo  conceditur  in  eodem  lib.  4.  cap.  7.  et 
novella  16.  iJeinde  Maxentio  imperante  Joannes  cognomento  Jejunator  feipfum 
oecumenicum  epifcepum  appeliavir  in  {ynodo  adverfus  quemdam  Gregoriumepifco- 
pum.  Tum  PeJagius  II.  ob  elationis  hujus  vocabulnm  inquit  Gregorius  lib.  4. 
epift.  38.  hujus  concilii  afta  diirolvit.  Hujus  Pelagii  fucceiror  Gregorius  eundem 
titulum ,  quem  Joannes  Mauritii  gratia  fretus  retinebat,  impugnavit  litteris  ad  im- 
peratorem,  ad  patriarchas  et  ad  ipfum  Joannem  fcriptis. 

Ex  his  Eulogius  Alexandrinus  refcripfit  Gregorio  fe  pariturum,  et  ifta  voce 
occumenici  abftenturum.  Hunc  ramen  titulum  in  his  ipfis  litteris  Gregorio  a- 
fcripfii,  quodei  non  placuit,  fed  Eulogium  monuii,ne  velfibi,  vel  altericuiquanr 
lale  aliquid  afcriberet. 

Poit  Joannis  mortem  Cyriacus  hujus  fucceflbr  eundem  titulum  retinult,  au- 
torque  fuit  Mauritio  et  Anaftafio  Antiocheno,  ut  Gregoriofcriberentrem  en"elevem 
et  omnino  indignam  ejus  diffenfionem  et  fcandala  generaret:  Ideo  Gregorius  licet 
invitus,  fed  pacis  ergo  Cyriaci  litteras  commmunicatorias  hocce  titulo  infcriptas 
fufcepir:  at  gravitereum  admonuir,  iit  afiulti,  (verbafunt  Gregorii)  vocabuli  fe  ap- 
petUtione  compefceret.  Attamen  hunc  retinuerunt  Conftantinopolitaniantiftitesfru- 
ftra  reclamantibus  pontificibus  Romanis :  nam  licet  Phocas  in  odium  Cyriaci  et  m 
gratiam  Romani  pontificis  adverfus  hanc  Conftantinopolitani  antiftitis  dignitatem 
decretum  emififfe  dicatur,  ftatim  tamen  Heraclius  rera  in  intcgrum  reftituit,  pofte- 
riorefque  antiftires  Conftantinopolitani  hunc  femper  tiruluin  ufurparunt.  Quamvis 
autemambitiofus  ille  fit,  ut  rcfte  vifumeftGregorio  ,  attamenKomanipontificispri- 
matui  non  obeft,  dici  etenim  poteft  aliquis  epifcopus  univerfalisratione  dioecefeos, 
cui  praeeft,  quo  fenfu  non  folum  Conftantinopoluano  ,  fed>t  Alexandrinojet  An- 
tiocheno  id  nominis  indultum  eft,  Hinc  Anaftafius  bibliothecarius  in  praeftt.  7. 
fynodi  ad  Joannem  8-  hunc  titulum  excufat.  In  co  ■,  inquit,  quo  frequenter  oecu- 
■menicvm  in  hac  fijnodoGraeci  patriarcham  fuum  inconvenienter  appellant.  apofiola- 
tus  vefier  adulationi  veniam  det.  Verum  mm  apud  Confiantinopolim  pofitus  fre^ 
quenter  Graecos  fuper  hoc  vocabulo  reprehenderem ,  et  fafius  vel  arrogantiae  redar- 
gnerem,  adjerehant-,  quodnon  ideo  oecumcnicum,quem  multi  univerfalem interpretati 
funt ,  dicerent  patriarcharrt,  quod  univerfi  orbis  teneat  praejulatuni-,  Jed  quod  cui- 
dam  parti  praefit  srbis,  quae  inhabitatur.  Nam  quodGraeci,  ii>i.isi*mv  vocant ,  a. 
Latinis  non  folum  orhis,a  tujus  univerfitate  univerfalis  adpellatur,  vernm  etiam  ha- 
bitatio,  vel  locus  habitabilis  nuncupatur. 

Deniquc  quamvis  Graeci,  poftquam  a  Laiinorum  communione  fejunfii funt, 
in  Romanam  ecclefiam  fuerint  iniquiores,  nunquam  tamen  ejus  primatum  direJte 
impugnaverunt ,   nec  enim  aut  Photius,   aut  Michael  Ccrularius  hanc  dUrenfionis 

cau- 


a64  I5E  ANTIQUA     ECCLESIi^     DISCIPLINA 

caufam  allegant,  ncc  de  prlmo  loco  cum  Rotnano  eplfcopo  contendunt :  unde  et 
Graeci  recentiores  fatentur  primum  locum  deberi  Romanae  ecclefiae.  Verum  id  ip- 
fi  a  conciliis  et  imperatoribus  indultum ,  vel  ob  amplitudinem  urbis  conce/rum  efFe 
contendunt,  non  autem  jure  divino,  et  a  Petro  illam  iftud  privilegium  habere  au* 
tumant.  Sic  Barlaam  monachus  in  libello  de  papae  principatu  cap.  2.  ait,  omnes 
apofiolos  ,  quoad  ccclefiam  attinct,  in  pari  honore  fuilTe,  facri  autem  duodcnarii 
principem  fuinePctrum,  cap.  3.  negat  Romanum  pontificem  peculiaritet  effe  fuc- 
cefTorem  Petri,  cap.  4.  ait:  Romanam  fedem  multis  faeculis  poji  Petriim  fanBoriim 
patnm,  piijfimorumqite  imperatorim  bencficio  primas  fiiijfe  naBam.  Cap.  6.  ait  fe- 
dem  Conltantinopolitanam  dignirate  pare^n  eire,  ct  in  rebus  ecclefiafticis,  perinde 
atque  Rbmanam  fumma  eminere  poteflate,  fed  ordine  {ccundat^^sde :  qnemadmodnm 
enim,  inquit  cap.  7.  novae  Romae  epifcopns  a  papa  lecundus  ordine  eft,  ita  plane 
Alexandrinus  liuic  fecundus ,  deindeAlexandrinoprosimus  Antioc/ienus ,  Hierofoly- 
mitanus  denique  Antiocheno. 

Hac  rationc  negat  Conftantinopolitanos  antiftites  a  pontificecreandos  efle,  et 
cap.  9.  papae  praerogativam  in  eo  fitam  efFe  docet,  ut  primo  federet  loco,  primuj- 
quc  frater  appellaretur ,  atque  adeo  in  mijfiicis  divinae  liturgiae  precibus  prima 
illius  mentiofieret.  Tu  ,  Ji  quid  amptius,  inquit,  dicere  habeas  e  facris  canoni- 
bus  ,  id  dcmonftra,  minime  refragahimur. 

Eadem  habet  Nilus  in  lib.  de  primatu  :  Cum  ,  inquit ,  duo  circa  papam 
(onfxdcranda  fint  ,  quod  et  Romae  epijcopus  fit  et  praeterea  ,  quod  fit  primus 
aliorum  epijcoporum,  prius  illud  a  Petro  accepit,  quod  fcilicet  fit  Romae  epijco- 
pus ,  alterum  vero  a  fanElis  patribus  et  piis  regibus  multo  poji  tempore.  Etenim 
fedi  veteris  Romae,  qtiod  urbs  illa  impiratrix  ejfet ,  merito  patres  primatus  digni- 
tatem  tribuerunt.  idem  in  lib.  de  diflenf.  ecclcf.  Neque  vero  ,  inquit,  illud  in 
caufa  cji  ,  quod  Latini  affirmant  nos  nobis  primatum  arrogare  velle  ,  et  in  (e- 
ctindis  poji  Romanum  principatum  nolle  coafifiere ,  fimulque  ideo  pacem  detreEiare , 
neque  enim,  inquam,  cum  Romana  ecclefia  de  primatu  contendimus ,  neqtie  de  fecun- 
do  loco  nunc  agitur.  Ex  his  perfpiccre  licet,  quae  fit  recentiorum  Graecorum  dc 
primatu  Romanac  ccckfiac  fcntcntia,  ct  in  quibus  vera  dicant,  1»  quibus  avero 
tbcrrcnt. 


§.  m. 


DISSERTATIONES    HISTORICE.   Dissert.  IV.         jjj, 

§.  III. 

Senientia  Wiclefijlarum ,  Lutheranorum ,  et  Caluinianorum  de  ecclefiae  Romanae 
primatu  refertur.  Huic  fubjicitur  oppoftta  curiae  Romanae  theologorum  opi- 
jiio ,  ac  deniutn  refertur  et  probatur  aliorim  thcologorum,  et  praefertim  Gal' 
lorum  doSrina,  inter  utramque  media. 

Ut  re£le  de  primatu  Romanae  ecclefiae  ejufque  praerogativls  ftatuatur,    exami- 
naiida\e  funt  omnium  ea  de  re  fententiae,  ut  ea ,   qoae  aequior  eft,  retineatur: 
primum  ergo,  heterodoxorum  opinationes  percurrendae  funt. 

Joannes  Wiclefus  referente  Thoraa  Valdenfi  doftrinales  fidei  antiquae  tom. 
I.  lib.  2.  art.  3.  ait  profuturum  ecclefiae  ,  fi  eareret  papa  capitaneo,  quia  tunc 
defcenderct  gratia  in  omnes  homines  perpendiculariter ,  utfunt  digni. 

Idem  Wiclefus  in  concluf  fuis  num.  ^.  fiatuit  papam  effe  antichrifium.  Pa- 
pa  ,  inquit,  cji  ille  antichrifius ,  Mndt^  QolWgh  expidire ,  ut  nullus  fit  papa  :  expe- 
rimento,  inquit  ,  cngnofimus ,  quod papa  vel  mortuo ,  vel  depofito  cum  ftiis  cardi- 
nalibiis  etpraelatis  caefareis ,  non  minus  fed  amplius  profperaretur  ecclefia. 

Inde  in  concilio  Conftantienfi  damnatur  haec  propofitio  Wiclefi  :  Non  efi 
de  necejfitate  falutis  credere  Romanam  ecclefiam  ejfe  ftipremam  inter  alias  ecdcfiar. 

Ibidem  in  articulis  Joannis  Hus  damnantur  ifti  9.  Papalis  digiiitas  a  caefa- 
re  inolevit.  Et  papac  pcrfeciio  et  injitttitio  a  caejaris  potentia  emanavit,  10.  nul- 
lus  fme  revelatione  affereret  de  fe,  qtiod  ejfet  caput  particularis  ecclefiae  fanBae, 
nec  Romaniis  pontifex  efl  caput  Romanae  ecclefiae,  27.  non  eji  fcintilla  apparentiae,  - 
qtiod  oporteat  unum  effe  caput  in  fpirittialibtis  regens  ecclefiam,  quod  femper  ciim 
ipfa  ecclefia  militante  confervetur. 

Poll:  Hufi^ium  et  Wiclefum  LutherHS  papae  primatum  aggreffus  efle  vide- 
tur  in  thefibus  Lipfiae  difputatis  cum  Ecchio  anno  15 19.,  quarum  propofitio  i?. 
haec  eft  :  Romanam  ecclefiam  effe  aliis  omnihus  /uperiGrem ,  probatur  ex  frigidi(fi- 
viis  Romanorum  pontijicum  decretis  circa  quadringentos  annos  natis,  quibiis  adver- 
fantur  hifioriae  approhatae  mille,  ac  centum  annortim,  textus  fcripturae  divinae, 
et  decretum  Nicaeni  concilii  omniiim  facratiffimi.  In  difputatione  cum  contenderet 
Ecchius  raon.archiam  in  ecclefia  efle,  refpondit  Lutherus  ejus  caput  e.Te  Chriftum, 
iion  hominem:  deinde  propofitiones  Hufi^ii  et  Wiclefi  in  fynodo  Conftantienfi  dam- 
natas  probavit,  et  in  difputationis  aeftu  omnem  primatum  ,  tum  Petro,  tum  Ro- 
manae  ccclefiae  eripuir.  In  fine  tamen  primatum  honoris  concedit  Petro,  fed  nun- 
quam  Romanis  pontificibus  :  attanien  iii  refolutionibus  propofitionum  Lypfiae  di- 
fputatarum  numero  15.  primatum  ejus  admittit  humano  jure  :  Si  Romana  eccle- 
fia,  inquit,  efi  prima  propter  primum  apofiolum  Petrum,  eadem  necejfitate  conjite- 
buntur  Compofiellanam  ejje  fecundam  propter  apofiolum  fanBum  Jacobum ,  et  Ephe- 

L  1  finam 


i66 


DE  ANTIQVA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 


finam  tertiam  propter  apojlolum  tertiiim  ^oannem,  et  /lc  per  ordinem  apofiohrnm^ 
At  ordo  ifie  numquid  fervatitr  ?  Qjiio  jure  ergo  folus  Petrus  facit  primam  ecclefiam, 
Mifi  /lumano?  Et  ibidem  :  Nec  papa  epifcopis,  nec  epifccpus  efi  presbijteris  juperior 
jure  divino.  Unde  Melanchton  in  epiih  dc  difput.  Lypfica,  teftatur  quaefiionem 
fuijfe,utrum  jure  divino  probari  pojjet  oecumenict  pontificis  autoritas,  et  pollea  Lw 
tlierus  oecumenici  pontijicis  autoritatem  veneratur,  actuetur,  de  jure  divino  dif: 
putari  voluit. 

Idem  Lutherus  in  epifiola  ad  Emferum  propius  ad  nos  accedens.  Volo  et, 
Inquit,  Romanum  pontificcm  effe  primum  omnium  ,  verum  ejfe  Romanum  pontificetn 
jure  divino  fuperiorem  niilla  ratione  credam.  At  pofiquam  daHinatus  eft  a  Leone 
X.  anno  1520.,  nulUim  jam  fervavit  modum,  fed  pontificem  paffim  antichriftum 
adpellavit. 

Zwinglius  in  comment.  ad  ColofT.  ncgat  papam  dici  pofTc  caput  ecclefiae  , 
imo  impofiibile  efTe  ait,  vifibilem  hominem  efle  caput  ccclefiac,  cum  jpfa  fit  invi- 
fibilis. 

Calvinus  hac  re  Lutherum  et  Zwinglium  fequurus  eft  lib.  4.  inftit.  c.  6.  §.  i. 
negat  primatum  aut  ex  Chrifti  inftituto,  aut  ex  ecclefiae  veteris  ufu  fumpfifTe  ori- 
ginem,  et  $.'8-  pontificetn  negat  effe  caput  non  folum  principale  ,  fed  et  rninif^e- 
riale,  cap.  7.  $.  i.  primatus  Romanae  ecclefiae  exordium  fynodi  Nicaenae  decreto 
tribuit.  In  aliis  quoque  operibus ,  ut  in  lib.  de  vera  ecclefiae  reformatione,  et  in 
Harm.  evangclica  ad  caput  16,  Matth. ,  negat  ex  primatu  Petri  Romanae  ecclefiae 
primatum  fequi. 

Eadcm  docent  Calviniani  ctLutherani,  qui  fi  quem  pontifici  Romano  prima- 
tum  tribuunt  ,  illum  quantum  polFunt  extenuant  et  referunt  tantum  ad  humanas 
conftitutiones. 

Huic  oppofitum  plane  callem  infiflunt  thcologi  Romanae  curlae  placitis  ni- 
miumadditli,  dum  enim  pontificis  primatum  defendunr,  ita  eum  extollunt  , 'ut 
invidiam  ipfi  maximam  conflenr. 

Primo  igitur  aiunt  pontificemRomanum  efle  abfolutumecclefiae  manarcham, 
et  ita  jure  divino  conflitutum  efTe;  monarchiam  autem  hanc  ecclefiae  nulla  arifto- 
cratia  aut  democratia  temperatam  eflTe. 

Secundo,  dicunt  Romanum  pontificem  habere  claves  et  jurifdiftioncm  im- 
mediate  a  Deo,  caeteros  autem  cpifcopos  hanc  a  Romano  pontifice  accipere. 

Tertio,  aiunt  eum  effe  controverfiarum  omnium  de  religione  judicem  fu- 
premum ,  adpellationes  univerfae  ecclefiae  ipfi  jure  diviiio  competcre. 

Quarto ,  eum  leges  de  novo  condere  pefre ,    quae  univerfam  ecclefiam  obli- 

gent. 

Quinto,  eum  non  modo  debere  praeefl^e  conciliis  omnibus ,  fed  etiam  fu- 
pra  omnia  concilia  cfie,   et  a  nernine  judicari  poffe. 

Sexto,  iidem  rribuunt  ponyficibns  jus  ordinandorum  ubique  non  modo 
patriarcharum  et  meuopolitanorura ,    fcd  ctiam  epifcoporum. 

Scptimo, 


DISSERTATIOMES  HISTORIC^E.   Dissert.  IV.         567 

Septimo,  Romanum  pontificem  faltem  ex  cathedra  loquentem  infallibileni 
efTe  in  judiciis  fuis  de  fide  perhibent. 

OQavo,  ipfum  eire  dominum  cotius  mundi ,  dominio  temporali,  er  ha- 
bere  poteftatem  deponendorum  regum  et  fidelium  a  facramento  fidclitatis  abfol- 
vendorum. 

Has  et  alias  ejusmodi  incredibiles  praerogativas  Romanae  ecclefiac  ejusque 
epifcopo  deferunt  Turrecremata,  Sanderus,  Bellarminus,  Baronius,  Lupus,  et 
alii  curiae  Romanae  plus  aequo  additli. 

At  caeteri  theologi.  praefertim  vero  Galli,  illi  magni  Leonis  di£I:o  obfequen- 
tes :  manet  Petri  privilegium ,  ubiciimque  ex  ipfuis  fertur  aeciuitate  jiidicium.  I>e 
primatu  Romanae  ecclefiae  fecundum  lianc  aequitatem  judicant,  nec  eam  extenuant 
cum  haereticis,  nec  nimium  extoUunt  cum  praediGis  theologis. 

Primo  itaque  ftatuunt  in  ecclefia  jure  divino  cfre  quandam  monarchiam,  hoc 
eft,  in  ea  primum  effe  Romanum  pontificem.  Attamen  ajunt  Chriftum  immediate 
ac  per  fefc  claves  loti  ecclefiae  colle£lim  fumptae  dedifie,  et  fubje£lum,  ut  loquun- 
tur,  immediatum  poteftatis  ecclefiafticae  non  effe  papam,  aut  praelatos,  fed  totam 
ecclefiam;  ita  tamen  ut  per  praelatos  jus  clavium  exerceatur,  non  per  folum  poii- 
tificem,  licet  primusfit  inter  eos,  qui  jus  illud  habent.  Hinc  ajunt  ftatum  ecclefiae 
monarchicum  efle,  regimen  ariftocraticum,  feu  ecclefiam  monarchiam  efiTe  arifto- 
cratico  regimine  temperatam. 

Quod  ad  hunc  primatum  pontificisRomani,  ajunt  illum  efle  de  jure  divino, 
quia  fcilicet  Petrus  a  Chrifto  collegii  apoftolici  primus  eft  inftitutus,  eo  confilio,  ut 
ad  hujus  rei  exemplum  femper  ecclefia  primum  aliquem  agnofceret  epifcopum. 
Cum  ergo  conftet  Romanum  pontificem  omnium  primum  femper  habitum  fuifte, 
haud  dubium  eft,  quin  ad  eum  ille  primatus  Petri  pervenerit.  Hoc  ipfum  tradit 
Bellarminus,  iibi  fic  ratiocinatur,  lib.  2.  de  Romano  pontifice  cap.  12.  Oportuit, 
inquit,  Petro  aliquem  fuccedere  in  primatu  ecclefiae,  cum  certuvi  fit  primatum  hunc 
e{fe  propter  ecclefiam:  igitur  moriente  Petro  interire  non  debuit  primatus ,  jedfiib- 
fijiere  debet  ac  perfeverare,  quamdiu  manet  ecclefia:  ataui ,  inquit,  quod  ijie  Petri 
fiicceffor  fit  Romanus  pontifex,  facile  probari  poteji,  nullus  enim  eji ,  nec  fait  un- 
quam,  quife  Petri  fuccefforem  ullo  modo  adferuerit,  vel  pro  tali  habitus  fit  preetvr 
Romanum. 

Unumhabent,  quod  opponant  Calviniani,  talem  fucceflionem  non  efl"e  ex 
Chrifti  inftituto  :  fic  Amefius  relatis  hisBellarmini  verbis.  Fundatur ,  inquit,  ijie 
primatus  non  in  jure,  Jed  infaEJo.  Secundo,  in  faBo  quod  in  Jcripturis  nou  nar- 
ratur.  Tertio,  in  tali  faflo,  quod  non  confiituit  jus  divinum,  fed  huvianum.  Q_uarto, 
in  tali  faSio  quod  non  videtur  vim  habere  communicandi  juris  liiijus,  ut  doEliffmi 
pontijiciorum  negant:  nam  Scotits  in  4.  dift.  24.  Cordubenfis  lib.  4.  q.  i.  Cajetanus 
de  primatu  papae,  Bannes  in  2.  quaeft.  i.  art.  10.  contendunt  per  accidens  tantum 
eonjungi  epifcopatum  urbis  et  orbis,  non  jure  divino,  aut  imperio  Chrijii;  ita  ut 

L 1     2  jure 


s6i  DE  ANTIQVA  ECCLESI^     DISCIPLINA 

jure  divino  epijcopus  Romanus  non  (it  fuccejjor  Petri ,  Jed  pojjit  eligi  in  fuccejjorem 
Petri  epifcopus  Parijienfis,  aitt  quilibet  atius. 

Ut  huic  refpondeas,     duo  funt    diftinguenda  cum  Bellarmino-,     fuccefT.o 

Romani  pontificis,     et  latio  fuccedionis:     fucceffio  eft  ex  Chrifli  infhtuto,     ratio 

fucceilionis  non  item ,    quia  fciUcet  ex  inflituto  Chnfti  efl  aUquem    efTe  primum 

in  ecclefia,     at  Romanae  urbis  epifcopum  eflc  primum ,  non  eft  ex  ioflituto  Chrifti, 

led  ex  faho  Petri  et  ecclefiae  confenfione,  ficut  epifcopos  efTe  in  ecclefia  eft  ex 

•iure    divino  et  inftituto  Chrifti;     verum  licct  non  fit  de  jure  divino  Romariim 

pontificem,  qua  Romanus  efl,     efle  primum,  de  jure  diviiio  eft,    eum  eife  pri- 

mum,      quatenus  fuccedit  Petro;    ut  enim  dicatur  jure  divino  primus,    fuflicit, 

ut  habeaiur  fucceflor  Petri,    cum  ipfa  fuccetio  in  piimatu  divi  Petri   (cuicumque 

tandem  epifcopo  competat,  fit  de  jure  divino  ,  utpote  cum  in  ecclefia  debeat  fera- 

per  aUquis   ordo  fervari ,   ut  a  Chrifb  inflitutum  efh   igitur  daro  quod  Romanus 

pontifex  fit  nunc  fueritque  femper  habitus  ut  fucceflor  Petri  in  primatu,  nemo  ne- 

gare  debet  dici  poire  ipfum  )ure  divino  primatum  haberc,  et  Ucet  negaretur  Roma- 

num  poniificemPetroinepifcopatu  fuccedere,  negari  tamen  non  pofTet  eumfuccede- 

re  in  primaru,  ut  anteaprobatum  efh    Forro  fi  quaeras,    cur  potiflimum  Romana 

ecclefia  fir  e!efta,quae  primatum  obtineret,  refponderi  porefl  id  fa£lum,quiaRoma- 

na  urbs  erat  prima,  nec  aUa  congruentior  ratio  videtur  reddi  poffe. 

Verum  ut  majorem  his  kicem  adferamus,  diflinguenda  funt  plura  in  Roma- 
no  pontifice.  Primo,  quod  fit  primus  epifcoporum.  Secundo,  quod  fit  metro- 
politanus  et  patriarcha.  Tertio,  quod  aUquas  habct  praerogarivas,  aUqua  jura  fibi 
peculiariter  concefTa.  Quarto,  quod  habeatpoteftatem  temporaiem  in  parrimoniuoi 
fanfli  Peiri.  Primum  habet,  ut  jam  diximus,  praefertim  ex  inftituto  Chrifti.  Se- 
cundum  et  tertium  habet  ex  confuetudine  et  canonibus  ob  urbis  et  ecclefiae  digni- 
tatem.  Quartum  partim  ex  donatione  Pipini  et  CaroU  Magni,  partim  jure  gcn- 
tium  et  praefcriptionis  more  aUorum  principum  puUticorum.  Ita  optime  Valenti- 
nianusia  novella,  quam  obtinuit.  S.  Leo  poreflatem  epifcopi  Romani  a  tripUci  ca- 
pite  repetit,  a  Petri  merito,  a  dignitate  fedis  Romanae,  ct  a  fynodorum  autoritate. 
Sic  etiam  coiiciliantur  invicem  difta  patrum  et  ponrificum  ,  quorum  alii  primatum 
luum  et  praerogativas  repetunt  a  Chrifli  inflituto,  aUi  a  conftitutionibus  et  decretis 
fynodorum,  aUi  ab  ufu  et  confuetudinc.  Conciliari  irem  poreft  per  ea,  quae  tradi- 
dimus,Graecorum  fentenria  cum  noftra.  Dcnique  iflis  rite  espUcatis  ac  perpenlis, 
faciUor  reddetur  heterodo.xorum  reditus  ad  ccclefiam. 

Ex  hoc  primatuRomani  pontificis  ffuunt  muhae  praerogativae,  quae  ipfi  non 
fecus  ac  primatui  jure  divino  competunr. 

Prima  eaque  potifTima  eft,  curam  habere,  ut  per  univerfum  orbem  caaones 
obferventur,  utque  fides  ilhbata  cuftodiatur.  Atque  ob  id  poreftatem  habere  uri 
poenis  ecclefiafticis  per  ipfos  canones  ftatutis,et  refragames  ad  id  compellere.  Hoc 
autem  privilegium  habet  Romanus  pontifex  jure  primatus  fui.  Nnm  qui  primus 
efl  in  aliqua  focietate ,  is  lege  naturaU  tenetur  invigilarc,  ut  leges  focieratis  obfer- 
ventur,  atque  ut  id  procurct,  necsfTaria  autoritatc  debet  eflq  inltruQus.   Hirc  fum-. 

mi 


DISSERTATIONES    HISTORIC^.    Dissekt.TV.        26^ 

itii  pontlfices  fe  fe  paffim  canonum  exequutores  efle  perhibent,  et  fi  qui  ubique  ter- 
rarum  fidem  auc  difciplinam  ecclefiafticam  canonibus  fancitam  violaffent,  fktiin 
adverlus  eos  primi  infurgebant,  et  malum  in  ipfo  exordio  autoritare  fedis  apoftoli- 
cae,  (i  fieri  poffet,  comprimebant.  At  fi  pertinacius  eflet  malum ,  nec  tantae  fedi& 
judicio  poifet  omnino  extingui  ob  contumaciam  haereticoFum  vel  fchifmaticorura, 
cum  necefFe  fit  hoc  in  cafu  concilium  generale  univerfam  ecciefiam  repraefentiins 
congregari,  nemo  dubitare  poteft,  quin  fecundo  loco  Romanus  pontifex  vi  pri- 
niatus  fui  potuerit  ad  hujusmodi  concilium  epifcopos  convocare,  ut  infallibili  ejus 
autoritace,  controverfia  terminaretur.  Verum  equidem  eftrprima  concilia  generalia 
ab  imperatoribus  effe  convocata,  fed  faepe  faepius  imperatores  id  fecerunt  ad  preces 
Romanorum  pontificum,  qui  eo  recurrebant,  ut  facilius  ac  promptius  epifcopi  con- 
gregarentui-,  fed  dubium  effe  non  poteft,  quin  ubi  fidei  vel  difciplinac  periculum  im- 
minet,  nec  jam  unius  Romani  pontificis  autoritas  ad  comprimenda  ecclefiae  diflidia 
fufficit,  dubium,  inquam,  non  eft,  quin  hoc  in  cafu  Romanus  pontifex  clafiicuni 
canere  poffit,  t.  vi  primacus  fui  cunflos  epifcopos  ad  fynodiim  generalem  vocare, 
atque  in  eos,  fi  legitime  vocati  adeffe  renuerint,  velut  in  ecclefiae  deferiores  excom- 
municationis  ferre  fententiara. 

Tertio  licet  Romani  pontificis  definitiones  de  fide  et  moribus  non  fint  om- 
nino  infalHbiles,  funr  tamen  magni  apud  omnes  momenti  et  univerfam  fpeftant  ec- 
«lefiam.  Atque  hinc  fingulae  privatim  ecclefiae  magnam  ejus  definitiombus  reve- 
renciam  praeftare  debent,   nec  pofi"unt  pro  iibito  eas-  vel  contemnere  vel  rejicere, 

Quarto-,  licet  Romanus  pontifex  non  fit  folus  omnium  controverfiarum 
judex,  funt  tamen  ejus  praecipue  in  judicando  partes,  nec  quidquam  in  ecclefia 
nvagni  momenti  definirrpar  eft,  quod  non  ad  ipfum  referatur,  vel  de  qao  non  con- 
fulatur.  Innumera  funt  ejusmodi  relationum  et  confultationum,  ut  ita  loquar,  ex- 
cmpla,  quae  alias  retulimus,   nec  hic  repetere  necelfe  eft. 

Quinro,  theologi  noftri  cenfent  Romanum  pontificem  a  legifaus  a  conciliis 
etiam  generalibus  latis  fapienter  difpenfare  pofiTe  eo  in  cafu,  quo  concilium  ipfum 
difpenfaret,  nec  non  agnofcunt  ipfum  leges  generales  pofl^e  condcre  et  toti  ecciefiae 
obfervandas  proponere,fed  quae  vim  habeant;  nifi  fint  promulgatae  et  receptae  com- 
muni  omnium  confenfu. 

Sexto,  ajunt  Tr^cilpixv  in  conciliis  ipfi  quidem  ex  convenientia  deberi,  fed  nou 
ex  neceffitate,  quandoquidem  tribus  primis  conciliis  gcneralibus  non  praefuit,  ne- 
gant  porro  illura  effe  fupra  concilia,  aut  a  ncmine  judicaripoffe,  quin  imo  contrarium 
diferte  affirmant  et  probant  ex  ipforum  pontificum  exemplis, 

Septimo ,  probavimus  in  diiFertatione  praecedenti  jus  ordinationum  ponti- 
ficem  non  habuilfe  extra  patriarchatus  fui  limites. 

Oflavo,  pontificem  infaliibilem  effe  negant,  et  de  faQo  plures  errafle 
contendunt, 

Nono ,  contendunt  ipfum  oecumenicis  conciliis  inferiorem  efle  et  ab  ipfis 
judicari  ac  deponi  poffe, 

L  1    j  Dscim^ 


ijo  DE  ANTIQVA  ^CCLESIJE  DISCIPLINA 

Decimo,  execrantur  illorum  fententiam,  qui  adferunt  pontificem  jus  habere 
deponcndorurti  regum  et  fubjeftorum  a  facramento  fidei  abfolvendorum,  regno- 
rumque  aut  transfcrendorum,  aut  cuilibet  occupanti  tradendorum. 

Sunt  et  alia  quaedam  piivilegia,  quae  fibi  arrogantRomani  pontifices,  quae  es 
iftis  fluunt,  quae  illi  pariter  non  agnofcunt;  ut  quod  lolus  papa  polTit  deponere 
epifcopos,  quod  falfillimum  elt  et  innumeris  exemplis  refellitur:  quod  neceffe  fit 
concilia  ab  ipfo  confirmari,  ut  robur  habeant,  quod  pariter  falfum  effe  docent 
prima  concilia,  quae  apontificibus  confirmata  minime  funt.  Item  quod  folus  jus 
habeat  ea  convocandi,  quod  adeo  falfum  eft,  ut  ofto  priora  concilia  ab  imperatori- 
bus  convocata  efle  conftet.  Haec  funt,  quae  noftri  praefertim  theologi  ad  prima» 
tum  pontihcis  Romani  pertinere  negant:  vide  de  his  Gerfonem  in  tractatu  de  pote- 
ftate  ecclcf.  de  auferibilitate  papae,  de  ftatibus  ecclef  ,  de  pace  et  in  articulis  contra 
Petrum  de  Luna,  Petrum  de  Alliaco  in  traft.  de  ecclefiae  autoritate,  Jacobum  Al- 
Imainum  traG:.  de  dominio  naturali  civili,  et  ecclcfiaftico,  de  autoritate  ecclefiae,  de 
poteftate  ecclefiaftica  et  laica,  Joannem  Majorem  difput.  de  autoritate  concilii  fupra 
pontificem  et  in  4.  dift.  24.  et  poft  hos  Richerium  traft.  de  ecclef.  et  politica  pote- 
ftate  in  apolog.  pro  Gerfonio  et  in  hiftoria  oflo  conciliorum  generalium  nuper 
edita,  Simonem  Vigorium  in  refponfione  fynodali  et  in  libro  gnllice  edito,  cui  ti- 
tulus  de  l'ctat  et  goHvernement  de  1'eglife,  JoanneniLaunoium  in  epiftolis  variis- 
que  traftatibus ,  Petrum  de  Marca  in  libro  dc  concordia,  adfertiones  Parifienfiura 
theologorum  et  cenfuram  corumdenj  in  Vernantium  cum  ejus  adfertione,  librura 
de  antiquis  et  majoribus  epifcoporum  caufis,  Iibrum  Gerbafiii  dofloris  Parifienfis 
de  eodem  argumento ,  et  alios, 

Eadem  nos  poft  tot  graves  ac  fummos  theologos  de  primatu  et  praerogatl- 
vis  fummi  pontificis  adferere  non  dubitamus,  et  jam  ex  iis  nonnuUa  probavimus, 
caetcra  fufe  deinceps  probabuntur. 


m 


DE 

ANTiaVA    ECCLESI^ 

D    I   S   C   I   P   L   I   N   A 

DISSERTATIONES    HISTORICiE. 

DISSERTATIO    V. 

In  qua  probatur  Romanl  pontificis  judicium  non  ejfe 

irreformabile, 

PRAELOQVIVM. 

R  um  ea  communis  fit  omnium  hominum  conditio ,  ut  multis  ac  variis  er- 
^-^  roribus  fint  obnoxii,  nullum  praeftantius  mortali  cuiquam  munus  a  Deo 
concedi  poteft,  quam  ut  aliquibus  in  rebus  falli  non  pofiit,  praefertim  vero  in  iis, 
quorum  cognitio,  licet  neceflaria,  rationis  tamen  viribus  haberi  non  poteft.  Hinc 
nullum  majus  Romanis  pontificibus  privilegium  tribui  potuif ,  quam  certum  et  in- 
fallibile  in  rebus  fidei  definiendis  judicium;  fed  quo  majus  et  excellentius  eft  iftud 
donum,  eo  diiigentius  cavendum  eft,  ne  illud  temere  ac  fine  fundamcnto  ipfis  ad- 
fcribamus;  nam  praeterquam  quod  indignum  eft  alicui  autoritatem  eam,  quae  ipfi 
non  competit,  tribuere,  nihil  magis  periculofum  quam  eum,  qai  poffit  errare,  in- 
fallibilem  credere:  fi  enim  contingat  eum  de  fafto  errare,  necenario  in  errorem 
ducuntur,  qui  eum  deficere  minime  poft^e  arbitrantur,  cum  ei  autoritati,  quae  pu- 
tatur  infallibilis,  adhaerendum  omnino  fit.  IgiturRomani  pontificis  infallibilitatem 
credere  nemo  debet,  nifi  tam  perfpicue  demonftretur,  ut  nullus  dubitationi  fuperfit 
locus.  Nam  nifi  omniiio  certum  fit,  eum  effe  infallibilem,  qui  poteft  cjus  juJicium 
pro  certo  tt  infallibili  haberi  ?     Quippe  fi  probabile  tantum  eft  pontincem  efie  in. 

falii- 


17«  TDE  ANTIQVA   ECCLESI^  DISCIPLINA 

falllbilem,  potefl  id  etiam  i(^e  falfum;  quod  fl  falfum  id  efTe  potefl,  potefl:  in  par- 
ticulari  judicium  quodlibet  papae  elL'  falfum.  Quomodo  ergo  dicetur  infallibile  ju- 
dicium,  quod  poteft  effe  falfum?  Itaque  qut  pontidcis  defendunt  infallibilitatem, 
tencntur  apertilfime  demonftrare,  iftud  priviiegium  ei  a  Deo  conceflum  effe,  hoc 
autem  aliter  probare  non  poirunt  quam  ei  fcriptura  et  traditione:  quare  fi  ex  neu- 
tro  capite  palam  et  aperte  id  oflendant,  a£lum  eft  de  illa  infallibilitate  pontificia. 

Porro  qui  pontificis  Romani  infallibilitatem  propugnant,  non  id  fibi  voiunt, 
Romanos  pontifioes  prorfus  et  quocumque  in  cafu  efle  infallibiles :  imo  fatentur 
eos  non  fecus  ac  caeteros  mortales  faepeerrare,  ac  decipi;  fed  tunc  eos  errare  non 
polfe  perhibent,  cum  ex  cathedra  ioquuntur,  quae  vox  antiquis  omnibus  theologis 
hos,  in  negotio  ignota  a  recentioribus  cft  excogitata. 

At  quamvis  omnes  infallibilitatis  pontificiae  adfertores  de  ea  conveniant^  in 
e''us  tamen  fenfli  adfignando  mulcum  a  fe  invicem  difcrepanc:  quibusdam  loqui  ei 
cathedra,  idem  elt  ac  cum  concilio  loquij  fed  ifli  non  tara  videntur  infallibilitatem 
pontifici  tribuere  quam  concilio.  Aliis  ex  cathedra  loqui,  idem  fonat  ac  fecundum 
fcripturam  et  traditionem  loqui;  quae  quidem  expofitio  nihil  magis  tribuit  pontifi- 
ci,  quam  cuiiibet  alii;  certum  enim  eft,  eum  non  errare,  qui  fecundum  fccipturam 
ec  traditionem  loquitur.  Sed  illud  quaeritur,  quomodo,  et  an  certo  fciri  pollit 
poutificem    fecundum  fcripturam   et  traditionem  loqui?  Quodfi    cuilibet   ex- 

aminare  liceat  ,  ruit  prefefto  infallibilitas  illa  pontificia.  Alii  fic  explicant, 
illud  cx  cathedra  loqui,  ut  idem  fit,  ac  loqui  re  mature  et  diligenter  exa- 
minata.  Vulgatifiima  expofitio  verborum  iftorum,  quam  Cajetanus ,  Bellarminus, 
Duvallius  et  alii  fubminiftrant,  haec  eft,  pontificem  loqui  ex  cathedra,  cum  circa 
fidem  ant  bonos  mores  ecclefiam  docet,  fed  nec  ifta  nodum  plane  folvit;  ulterius 
enim  quaeritur,  undc  cognofcatur,  ntrum  ecclefiam  doceat  univerfam ,  an  vero  ut 
privatus  loquatur.  Hic  eis  aqua  haeret;  quidam  dicunt  pontificem  tunc  cenferi 
ectlefiam  docere,  cum  decretalem  condit,  alii  cum  confultus  refpondet;  nonnuUi 
cum  bulla  ejus  certo  tempore  ad  valvas  S.  Petri  affixa  eft,  quo  nihil  ineptius  dici 
poteft.  Caeterum  inde  colligitur.,  quanta  fit  eorum,  qui  pontificem  Romanum  in- 
fiillibilem  efTe  docent  in  fua  opinione  tuenda  anxietas  et  inconftantia,  ex  qua  de  ejjis 
falfitate  piaejudicari  quodammodo  potefh  Enimvero  ut  certi  effe  pofiimus  de  in- 
fallibilitate  iudicii  alicujus  a  Romano  pontifice  lati,  debemus  habere  certam  regu- 
lam,  per  qiiam  manifeftc  cognofcamus  h»c  illorum  de  numero  efTe,  quae  necefrario 
infallibiiia  iur  ;  at  nondum  de  ejusmodi  regula  convenit  inter  cos  ipfos,  qui  ponti- 
ficem  infalhbilem  efte  praedicant,  fed  hi  quidem  unam,  alii  vero  aliam  conditio- 
nem  ad  certitudinem  alicujus  judicii  pontificii  requilitam  effe  contendunt,  ac  proin- 
de  necefiTe  eft  i.dicium  illud  in  dubuun  ab  aliquibus  rcvocari,  quod  ab  aliis  pro  cer- 
fo  et  infallibil,   habebitur. 

Quom  -do  ergo  quisquam  poteft  e(Te  certus  hoc  vel  illud  judicium  de  nume- 
ro  iiifallibilium  e(fe,  cuni  fi.-cundum  aliquos  in  dubium  revocari  pofiit,  fecundum 
alios  de  eo  dubitgre  fit.  nefas:  ergo  hic  irixjit^t  oportet,  ct  aeucrum  judicium  pro 

inialli-.  ' 


DISSERTATIONES    HISTORIC^.    Disstxr.  Y.         17) 

infallibili  habere :  fed  his  praemiffis,  Romanos  pontifices  aut  folos,  aut  cum  fut 
Romana  fynodo  etiam  cum  cx  cathedra  ioqui  perhibentur,  in  judicando  faili  pofTs 
oftendamus. 

Adhocaarem  fufEceret  rdverfae  opinionis  argumenta  Ycfellere,  quia  ipfo- 
rum  eft  (ut  obfcr%'aviraus )  probare  ex  fcriptura,  et  traditione  poniificem  Roma- 
num  inerrantiae  privilegio  gaudere  j  quapropter  fatis  nobis  eflet  argumcnta, 
quibus  id  fuadere  conantur,  inania  demonftrare,  nec  opus  foret  rationibus  et  ex- 
enipUs  docere  pontifices  in  definiendo  «rrarc  p ofle  et  de  fa£io  erraviffe,  fed  quia 
non  nocet  (  ut  loquuntur)  abundantia  juris,  utrumquc  nos,  Deo  dante,  prae- 
ftabimus. 


C  A  P  U  T    I. 

In  qiio  oJletidituT  Momanos  ponllfices  mon  >gjfe  tn  judicando 

infallibiles, 

l    I. 

Docetur  id  ex  fcrlptura. 

Et  prlmum  quidem  pontificem  Romanura  infallibilera  non  effe,  colligitur  «e 
fcriptura:  nam  Galatarum  2.  v.  14.  Pctrus  a  Paulo  reprehenfibilis  fuiflTe  per- 
hibetur ,  accufaturque  ab  eodem ,  quod  non  re£le  ad  evangelii  veritatem  ambularet, 
quodque  gentes  autoritate  fua  ad  judaizandura  impelleret.  Jam  vero  fi  potuit  Pe- 
trus  adverfus  veritatis  regulam ,  quam  pofteaecclefiafequutaeft,  cogeregcntesadju- 
daizandum  (ut  obfervat  Auguftinusj  cur  non  poterunt  Petri  fucceffores  contra  ve- 
ritatis  regulam  aliquid  aut  docere,  aut  faciendumpraefcribere?  Haec  veroratio  non 
a  nobls  primum  inventa  eft,  fed  ab  Auguftino  centies  incuileata:  is  enira  ex  hoc  lo- 
co  faepius  concludit  nullum  omnino  cpifcopura  nullam  fynodura  provincialem  effe 
infallibilera.     Sic  lib.  2.  de  baptifrao  c.  1.  ita  ratiocinatur, 

Si  quifquam  nunc  cogat  circumcidi  aliquem  more  judaico,  et  fie  baptizari, 
multoamplius  hoc  detefiaturgenushumanum,quamfi aliquis cogaturrebaptizari ,  qua- 
propter  ctm  Petrus  illud  faciens  a  Paulo  pojieriore  corrigitur  ....  qmnto  faci' 
lius  etfortius,  quodper  univerfae  ecclefiae  fiatuta  firmatum  efi,  vel  unius  epifcopi 
tutoritati  vel  unius  provinciae  concilio  praeferendum  eft.  Ante  Auguftinum  vero 
Cyprianus  idem  cx  ifto  apoftoH  Pauli  fafto  intulit  in  epift.  ad  Quintum:  Nam  nec 
Petrus,  quem  primum  dominus  elegitt  it  fuperquem  aedificavit  ecclefiom  fuam ,  cum 
(teum  Paulus  de  sircumtifione  pofimodum  difceptareti  vindieavitfibialiquid  infolen^ 


874  DE     ANTIQVA     ECCLESI^    DISCIPLINA 

ter  autarvoganter  ajjumpfit,  ut  dscerct  fe  primatum  tenere  et  cbtemperari  a  novelUt 
et  pnfieris  fibi  potlns  oportere,  fedconftliumveritatis  admifit  et  rationi  legiiimae,  qtiam, 
Paulits  vindicahat  facile  covfenfit ,  ut  non  pertinaciter  noftra  amemus ,  fed  quae 
aliquando  a  fratnbus  et  collegis  nvflris  utiliter  etfalnbriter  fuggeruntur,  fi  fint  ve' 
ra  et  legitima,  no/ira  potius  ducamus.  E.\  quibus  coiificitur  exeniplo  Petri  doceri 
epifcopos  omnes  nulio  e.\cepto  \n  errores  prolabi  pofle  et  ab  allis  emendnri.  Idve- 
ro  ad  Romanos  etiam  poiitifices  pertinere  docet  Pelagius  ]I.  in  epifl.  ad  Iftriae  epif- 
copos:  Dehet ,  inquit,  pcrpcndere  vcjira  dileciio,  quia  praedeccjjornm  nofirorum 
in  hac  caufa  {triuvi  capitulorum )  confcufus  tanto  pofl  inanis  nonfuit,  quando  prius 
duris  contradiitiunum  iaboribas  injudavit:  led  liis  infuper  faLhm Petri,quiet  Pau- 
lum  Juperat ,  vcfira  fraternitas  ad  vtcmoriam  reducat ,  diu  quippe  rejlitit ,  neadji- 
dem  gentes  Jantia  ecclejia  fine  circimcilione  recipcrct:  diufea  converjarum  gentium 
cotiimtinione  fubtraxit,  Paulo  attcfiante,  qtti  ait ,  ctimveniffem  AiitiocLiam,  in  fe- 
ciem  eiretiiti,  etc,  qui  tamen  ab  evdem  Paulo  pofhnodtim  ratione  ftifcepta,  dum 
qiiofdam  confpiceret,  qtii  gcntiles  ad  ecclefiam  venicntcs  pondere  fcrvandae  circumcs- 
fiifiiis  07icrarem:  dicit,cur  tentatis  Deum,  imponentcs  jugum  csrvicibus  difcipulo- 
riim  ,  qtiod  neque  patres  nofiri ,  neque  nos  portare  potvimns ,  numquid,  fratres  di- 
lcSJifJimi,  Peiro  apojiotorum  principi  fibi  difftmiiia  docenti  debuit  ad  haec  refponde- 
ri.  Ilaec  quae  dicis  audire  non  pojjumus,  quia  alitid  ante  praedicafli.  Si  igitur, 
in  trium  capitutorum  negotio ,  atiud  cum.  veritas  quaereretur ,  aiiud  autem  inventa 
veritate  dicium  efi ,  cur  mutatio  fententiae  huic  fcdiin  crimine  objicitur,  quamcun- 
lla  ecclefia  in  ejvs  asHore  veneratur^ 


i.    ir. 

Idm  prohatur   ex   vcteris  ecclefiae  difcijjtina. 

Sccundo,  rdem  conficitur  ex  difcipliira  ecclefiae  in  judicandis  caufis  eccleliafHcia 
in  alia  di^renatione  a  nobis  expofita,  ex  ea  etenim  luculenter  demonffratur,  ig. 
jBOtum  fuifie  per  decem  er  amplius  laecula  illud  non  errandi  priviiegium,  quod  Ro- 
iflano  tribuitur  cpifcopo,  nam  ut  abunde  ibi  probatum  cfl,  iion  pauca  ctiam  dc 
fide  olim  lata  funt  iudicia  inconfuito  Romano  pontifice,  nec  Irabirus  efl  ille  fum- 
inus  controverfiarura  judex:  Scd  faepe  fiiepius  judicia  ab  ipfo  lata  in  conciliis  prae- 
ftrtim  oecumenicis,  iterum  examinata  et  retratlata  funt:  jam  vero  Ji  cxtra  contro- 
verflam  tunc  fuiffet  Romani  pontificis  infallibjliras,  an  credibile  eft  caeteros  epifco- 
pos  quidquam  juciicaturos  fuiffe  abfque  ilJius  confenfu  et  autoritate,  aut  aliquid  ab 
ipfo  judicatum  retraftaturos  fuifre.  Nam  pofito,  quod  infailibile  fit  aliquod  judi- 
ciun:,  abfurdum  eft  caufam  in  «so  terminatam  iterum  exarainare  et  judicare.  Quid 
wgo  occeffe  era:  totius  orbis  epifcopos  fatigasi  ?    (^uid  opus  eccicfias  paftoribus  or» 

bai-ir   ♦ 


DISSERTATIONES    HISTORIC^.    DissrnT.  V.  2^5 

%an  ad  cogenda  concilia,  quorum  judicium  non  pluris  fieri  deheret,  quam  unius 
Romani  epifcopi?  Nam  e  duobus  infallibilibus  judiciis,  unum  pluris  altero  fieri 
non  poteft,  nec  duo  iiifaliibilia  judicia  majorem  habent  autoritatem  quain  unum; 
quod  esiim  infallibile  eft,  omnem  omnino  meretur  fideni,  nec  quidquam  huic  certi- 
tudinis  ex  illo  judicio,  licet  infallibili  accedit. 

Veriim  id  argumentum,  quod  ineluitabile  eft,  majorem  etiam  lucem  acci- 
pit  exhis  controveriiis,  quas  nonnuUi  epifcopi  mift:ime  catholici  cum  Romanis  pon- 
tificibus  habueix.int;  nam  fi  Romani  pontificis  infallibilitas  in  judicando  ab  omnibus 
cathoLicis  rum  ftiKTct  agnita,  caeteri  epifcopi  cathoHci  illius  proculdubio  judiciocef- 
fiilent,  et  ab  eo  diiTenrire  nefas  elTe  duxiffent:  fic  verbi  graiiji ,  fi  tempore  Vitloris 
Romani  pontificis  judicium  infaliibile  habitum  fuiflet,  ei  non  refHrifrent,  non  mo- 
do  Afiatici,  fed  nec  Jrenaeus  et  caeteri  orbis  epifcopi,  qui  in  illorum  communio- 
ne  contra  Romani  pontificis  fententiam  permanferunr,  Similiter  fi  tempore  Ste- 
phani  compertum  fuifllet  Romanum  pontificera  errare  non  pofTe,  Cyprianuset  Afri- 
cani  praefules,  necnon  Dionyfius  et  alii  orientis  epifcopi  in  Stephani  fententiam  pe- 
dibus  iviffejn,  nec  difciplinam  fuam  contra  ejus  autoritarem  mordicus  rerinuiflent: 
et  cene  S.  .'^ugudinus  hac  de  re  agens,  fupponit  eos  illaefa  fide  er  charitate  a  Ste- 
phano  difrenfiffe,  quia  res  nondum  fuerat  iiipremo  judicio  et  infallibili  determina- 
ta,  Fnit,  inquit  lib.  2.  de  Bapt.  c.  5.  aliquando  de  baptifmo  dnbitatio,  gui 
diverfa  Jenferunt,  in  unitate  manferiifit ,  ea  dubitatio  procedente  tempore  perfpeEia. 
ceritate  fubtata  efi. 

Jam  vero  fi  Romani  pontificis  judicium  tempore  Auguffini  habitum  fuiflet 
indeficiensj  nonne  Stephani  judicio  veritas  perfpefta  et  fublata  quaeflio  dici  de- 
builTet  ? 

Denique,  utalla  mittam  tempore  BaGIii  Magni  judicium  Romani  pontificis, 
etiamfi  cum  epifcopis  occidentalibus  fentiret,  non  habebatur  infallibile.  Nunquam 
enim  ille  (Balilius)  aut  caeteri  orientales  tres  hypoftafes  rejicere  voluerunt,  et  eos 
probare,  qui  unam  dicebant  hypollafim  ;  quamvis  id  maxime  urgerent  cum  Romano 
pontifice  occidentales,  nec  alia  conditione  cura  Meletio  communionem  habere  vel- 
lent,   quorum  propterea  typhurri   Bafilius   acriter  reprehendit. 

Confirmatur  idem  ex  Romanis  pontificibus,  qui  ad  caufas  ecclefiafticas  fi- 
niendas,  lynodos  petierunt  conrocari;  fic  Liberius  ad  Athanafiii  caufam  judicandam 
fynodum  petiit  a  Conftantio,  Damafus  et  occidentales  petierunt  fynodum  fieri  uni- 
verfalem  ad  res  orientis  componendas.  SiriciusBonofum  adconciUumremifit  judi- 
candura.  Innocentius  petiit  fynodum  fieri  ad  caufam  Chryfoftomi  examinandam.  S. 
Leo  ad  Eutychis  caufam  retraclandam,  refcindendumque  latrocinii  Ephefini  decre- 
tum,  (ynodum  univerfalem  neceftariam  efte  duxit.  Mitto  alios  innumeros:  q«od 
fi  Romani  pontifices  fein  judicandis  rebus  fideiaut  morum  infallibileseft^e  praefump- 
fifTent,  nunquam  illas  fynodos  fieri  petiifienr,  fed  judiciuni  fuumveluti  fupremum 
et  infaiiibile  interpofuiftent. 

M  m  £  Co«- 


176  DE     ANTIQUA     ECCLESIi5v    DISCIPLINA 

Confinnatur  itetn  haec  ratio  muitis  Ai^uftini  teftimoniis ,  in  quibus  afTerit, 
nulUus  epifcopi  aut  etiam  fyncdi  provincialis  judicium  e(Ie  infallibile.  Saepiflimc 
id  habes  m  ILbris  ejus  de  baprifmo,  cum  obfervat  nec  Stephani,  nec  Cypriani  ju- 
diclo  Qnaeftionem  de  rebapti^iatione  haereticorum  fuifle  terminatam ,  fed  univerfalis 
concilii  actotius  eccleiiae  judicio.  Hinc  ibidem  aperte  pronuntiat  omnes  omnino 
epifcoporum  litteras ,  et  omnia  omnino  concilia  provincialia ,  ne  exceptis  quidem 
Romanis,  emendari  pofle  a  concUiis  majoribus.  Speciatim  vero  hanc  regulam  Ro- 
mano  pontifici  ejjique  lynodo  adaptat  lib.  2.  ad  Bonifac.  c.  3.  Cum  enim  jaftarent 
Coeleftiani  Romanum  pontificem  Zozimum  Coeleftii  dogma  adprobaflTe,  refpondet 
primo  Coeleflium  Zozirao  impofuifle:  deinde  vero  haec  addit.  Sed  fi ,  quod  abfit , 
ita  timc  fuij}'et  de  Coclefio  et  Pelagio  in  Romana  ecchfia  judicatiim,  ut  illa  eorum 
doomata,  nuaein  ipfs  et  cum  ipfis  papa  Innoccntius  damnaverat ,  adprobanda  et  te- 
tienda  pronuntiarcntur ,  ex  hoc  potiiis  ejfet  praevaricationis  nota  Rcmanis  dericis 
inurenda.  Siccine  loqueremr  Auguftinus  ,  fi  credidiflet  Romanum  epifcopum  cum 
fuo  clero  non  pofl"e  a  fide  deficere?  Caeterum  tunc  temporis  adeo  perfuafum  erat 
epifcopis  Africanis  Romanum  pontificem  non  efl!e  in  judicando  Spiritus  fanfti  adju- 
torio  infalhbilem ,  ut  non  dubitent  id  veluti  certum  proponere:  nif  forte,  inqui- 
unt,  anifquamef,  qui  credat  uniaiilibet  noflrum  poffe  Deuminfpirare  jufiitiam,  et 
inmimerakilibm  congrcgatis  in  concilium  Jacerdotibus  denegare.  Unus  ille  epifco- 
pus,  non  aliuseft,  quam  Romanus  ,   ad  quem  haec  verba  diriguntur. 

Ladem  eft  ferme  fententia  concilii  5.  gcneralis  collat.   8-  tom^  5.  concil.   co- 
lum.  562.  et  563.  unde  haec  exfcripta  funt. 

LicctSpiritusfanBigratiacircafingulosapofiolosahundaret,  tit  non  indi- 
eerent  alieno  confilio  ad  ea,  quae  agenda  erant ,  nnn  tamsn  aliter  volueritnt  de  eo, 
quod  movebatur,  fi  oporteret  gentes  circumcidi  definire,  priufquam  communiter  con- 
sregati,  divinarum  fcripturarum  tefiimoniis  unufquisque  diHa  Jua  cojifirmaverunt, 
unde  communiter  de  eo  fsntentiam  protulerunt  ad  gejites  Jcrihentes,  vifuvi  cfi  Spi- 
ritui  fanHo  et  nobis:  Jedit  fanBi  patrcs,  qui  per  tempora  in  facris  quatuor  conciiiis 
convenerunt,  utcntes  communiter  de  exoriis  hasrefihiis  et  quaejiionihtis.  difpofuerunt 
itrto  conftituto,  quodin  communibus  de  fide  difputationibus ,  cum  proponantur  ex 
utraque  parte,  quae  difcutisnda  Junt ,  veritatis  lumen  tenehras  expellit  mendacii : 
ncc  enim  potefi  in  communibus  de  fide  difceptationihus  aliter  veritas  manifefiari , 
cum  Jinufquijque  prosimi  adjutoria  itidiget.  Ex  quibus  cernere  cft  iftius  concilii 
patribus  fuifle  perfuafum  veritatem  alibi  definiri  non  poffe,  quam  in  conciliis  gene- 
ralibiis,  nec  ab  ullo  privato  epifcopo  eiiam  Romano  quidquam  circa  fidem  dccerni 
poffe,  quod  ita  certumifit  ac  ea,  quae  in  conciliisdcfinita  funt. 


f.  III. 


DISSERTArrONES  HISTORICJB.  Dissirt.  V,         ^77 

^"'  f.  III.. 

li^e-n  p-ohatur  exemjiB  Romanorum- pontificumy  ^ui  de  faSo  a  fide  et 

veritate.  deviarunt. 

Tertio ,  pontificem  RonianuHi  ind'eficienti&  judicii  privilegio  non  gaudere  ad  ocu-^ 
lum  demonflratur  exemplis  Romanorum  pontificum,  quos  in  quaeftionibus 
fidei  aut  morum  etiam  confultos,  et  decretalibus  epiflolis  ecdefiam  docentes,  w 
proinde,  ut  loquuntur,  ex  cathedra  loquentes,   a  veritate  deviafTe  certum  efi. 

Primus  efl  Eleurherius  feu  quifquis  alius  Romanus  pontifex,  quem  teflis- 
efl  TertuUianus  in  Hb..  contra  Praxeam  litteras  pacis  mififTe  ad  Montaniftas,  et  eas 
poflea  revocafTe :  verba  Tertulliani  haec  funr.  Nam  iiem  Praxeas  tunc  epifcopum 
Romanumagnofcentem  jam  prohetias  Montani,  Prifcae,  Maxillae,  etexeaagnitio- 
ne  pacem  ecclefiis  Afiae  et  Phrijgiae  inferentem-,  falfa  de  ipfis  prophetis  et  eorum  ec- 
clefiis  affeverando  et  praedecefforMn  ejus  aiitoritates  defendendo  ;  coegit  litteras  pa- 
cis  revocare  jam  emijfas,  et  a.  propofito  recipiendorum  charijmntum  conceffare.  Fuit 
ergo  tum  temporis  Romanus  pontifex  ,  qui  novas  Montani  prophetias  approbavir, 
et  per  htteras Montaniflis  communionemimpertiir,  quas  errore  cognito  revocarq: 
coa£lus  cfl. 

Secundus  eflVi£lor,  qui  temere  in  Afianos  epifcopos  fententiam  excommuni- 
cationis  tuht,  et  ideo  acerbe  reprehenfus  efl  a  caeteris  epifcopis,  ut  ex  Eufebio  li- 
quct.  Quamvisautem  res  ifta  difciplinae  tantum  fuerir,  nihilominus  tamen  gra- 
viter  erravit  ifte  pontifcx,  qui  ob  rem  tam  parvi  momenti  rotum  orbein  lacerafTet,. 
nifi  caeterorum  epifcoporum  prudentia  hujus  temeritatem  correxifTet. 

Tertius.  efl  Stephanus,  qui  inoppofitum  Cypriano  errorenr  videtur  incidifTe^j, 
■  ^occns  quoslibet  haereticos  a  quacumque  haerefl  venicntes  fine  iterato  baptifmo  fuf-- 
cipiendos,  quo;  omnium  omn.ino  hae^ericorumbapnfmata,    five  in  nomineTrinita- 
lis,  five  fecus  collata  approbavir:  ita.  cene  mentemejus  intellexerunt  Cyprianus  er 
FirmiHanus  ,  ejufque  verba  id  omnino  fonant:  adde  quod  omnesfcre  haeretici,  qui 
tunc  exorti  erant,  exceptis  Novatianis,  dequibus  nondum  eiat  quaeftio,  cumTri. 
nitatem  non  agnofcerent,  inTnnitatisnomineminimebaptizabant,  fed  in  baptifm»- 
tc  abfurdis  utebantur  quibufdam  formuHs,  ut  videre  eft  apud  Irenaeum.     Cum  eii- 
go  omnes  aut  fere  oranes  haeretici,  qui  aChrifto  ad  Stephanum  ufque  exorti  erant, 
in  Trinitatis  nomineminimebaptizarent ;  StcphaHus  autem  a  quacumque  haerefi  ve- 
nientes  fine  iterato  baptifmo  fufceperit,  quid  aliud  inde  inferri  porelh  nifi  eum  il- 
lortim,  quiin  TrinitatisnoFnine  minimebaptizabant,  rata  habiiifie  baptifmata,   qui; 
error  efV  Cypriani  errori  oppofitus,     quem   tamen  ille  ita  acriter  dcfendit,     ut: 
Cyprianum  et  alios  aliter  fentientes  a  communione:  eccleiiailica  fununcnrere  fit  coi- 
aatus. 

M  m  5  Quar- 


a7»  T>E   ANTIQUA  ECCLESIiTE     DISCIPLINA 

Quartas  eft  Liberius,  qui  non  tammm  Athanafii  damnationi,  fed  et  fidei  for- 
mulac  hiereticae  iubrcripfit:  quaenam  autem  HU  fueritfidei  forniulaj  cuifubfcrip- 
■nt,  hic  ego  iiiquirere  nolo.  Unum  hoc  mihi  ad  propo{itum  fufficit,  a-ntiqlios  pro 
certo  habuiffe  Libcrium  haercticae  fitlei  formulae  fbbfcriphfre ,  et  Arianae  ptrfidiae 
confenfifie.  Hoc  aut.'m  manifefbam  efl  ex  Hilarii  teftimonio,  qui  faepiu» 
in  fragmentis  formulara  iilam,  cui  fubfcripfit,  Arianamperfidiam  vocar,  atqueident- 
idcm  Liberic  anathema  dicit:  unde  patet  eam  formulam,  cui  fubfcripfit  Liherius, 
primam  non  cfTe  Sirmienfem,  urpote  quam  Hilarius  defendit,  ac  velut  cathoHcfini 
exponit.  Simiiiter  Hieronymus  in  chronico  fcribit  I.iberium  haereticae  pravitati 
fubfcripfifTe,  aique  omnes  antiqui  uno  ore  de  lapfu  Liberii,  velut  de  apoflafia  a  fi- 
de  loquuntur,  et  fane  ita  verum  e'A  haereticam  fuiireformulam,  cui  fubfcripferat , 
in  exilio  Liberiui,  quaeque  ipfi  a  Demophilo  fuerat  oblata,  ut  hujus  fubfcriptionis 
occafioiie  ^Etiani  fparferint  in  vulgus  Liherium  diflimilem  patri  fihura  agnoviffe, 
quae  res  moviteos,qui  Scmiariani  dicebantur,  ut  ab  eo  Sirmium  reverfo  exigetenr, 
iit  filium  patri  natura  fimllem  fcripto  profiteretur.  Nambis  fubfcripfit  Liberius, 
primu^n  quidcm  in  exilio  fidei  formulae  fibi  a  Demophilo  oblatae,  quae  quidcm 
procul  dubio  Ariana  prorfus  erat,  nam  Dcmophilus  Arianam  haerefim  palam^profi- 
teri  non  verebatur:  huic  autem  cum  fubfcripfiffet,  fcripfit  ad  orientales  litteras  ob- 
teflans  eos,  ut  quoniam  in  omnibus  Deraophilo  et  orieutalibus  confenferat,  ap«d 
impcratorcm  efficiant,  ut  ab  exilio  revoeetur,  et  ad  ecciefiam  fu«m  redear.  Evoca- 
tus  itaque  Sirmium  Liberius  occuirit  ibi  fynodi  Ancyranae  legatis ,  qui  quoniam  j 
/Etiani  in  vuigus  fparferant ,  Liberium  filiuTTi  patri  diffimilem  profiteri,  eo  quod  '^ 
confubftantialis  vocabulum  damnafTet,  ab  eo  exegcrunt,  ut  tomo  formularum  fub- 
fcriberet,  utque  filium  natura  patri  fimilem  profiteretur,  Ita  rcm  narrat  Sozome- 
nus  lib.  4.  hifl.  c.  15.  cui  confentiunt  antiqua  monumcnta,  quaereperiuntur  in  frtg- 
mentis  Hilarii ,  unde  liquet  Libcrium  ab  haerefi  liberari  non  poflTe. 

Quintus  eft  Zozimus,  qui  Coeleflii  hteretici  libellum  cathoHcum  efiTepronun- 
tiavit,  eumque  datis  ad  Africanos  litteris  comprobavit:  nam  etCi  errorem  Coelefiii 
non  adprobaverit  pontifex,  attamen  cjus  de  peccato  originaii  dubitationem  procul 
dubio  adprobavit;  ita  Aug.  Hb.  2.  ad  Bonif.  c.  3.  Quaenam  tandem,  inquit,  que- 
rela  venerandae  memoriae  papae  Zozimi,  quae  ifiterloqtmtio  repentur,ubi  praeeepe- 
rit,  credi  oportere  ftne  ulio  vitio  peccati  originalis  hominem  nafci,  nufquam  prorfus 
hoc  dixit ,  nufquam  omniuo  confcripft ,  fed  cum  hoc  Coelefiius  in  fuo  libello  pofuijfet 
iutcr  itla  dumta>cat,de  quibus  fs  dubitare  et  injfrui  vdle  confejfus  eflinhomine  acer- 
rimiingenii,  qui profeiio  (i  corrigeretur ,  plurimiiprofuijfet ,  voluntas emendationis, 
noiii  falfitas  dogmatis  adprobataeji,  et  propterea  libellus  ejus  catholicus  diEius  efi, 
quia  et  hoc  catliolicae  mcntis  eji ,  fi  qua  forte  aliter  fapit  quam  veritas  exigit,  non 
ea  certijjime  dcfinire,  fed  deteBa  ac  demonflrata  rffpuere.  Ita  primum  Auguflinus 
excufare  conatur  fatlum  Zozimi  probantis  libellum  Coeleflii,  qui  dubitationem  de 
peccato  originali  praeferebar.  Deinde  vero  huic  rcfponfionj  parum  fidens  haec  ad- 
dit.     .Sedfi,  quod  abfit,  tune  fuijfftt  de  Q^dejlio  vel  Pelagio  in  Romatia  ecclefia  ju-. 

diiSi 


DISSEJtTATIOKES.  HIS-TORIC^.  DisstRT.. ' V.       '  ai» 

dicatim,  utilla  eorum  dogmata,  qiiae  in  ipfis  et  cum  ipjjs  papailnnocentius  damna- 
verat ,  adprobanda  et  tenenda  pronuntiarentur,  ex  hoc  potius  ejjet  praevaricationif 
nota  clericis  Romanis  inurenda.      Haec  Auguflini   refponfio  nodum  planc  folvir, 
necnon  pontificem  et  ecclefiam,  quaeRomae  eft,  a  fide  majorum  deficere  poffe  lup- 
ponit. 

Sextus  eft  Honorius,  qui  a  Sergio  patriarch«  confuItusMonothelitarum  erro- 
rem  decretali  epiilola  definivir ,     et  propterea  a  fynodo  fexta  oecumenica  non  fcmer 
snathemate  percufFus  eft,  nec  tantum  damnatur  ut  fautor  haerefeos ,    fed  ut  illius 
reus  ec  ex  epiflola  conviftus  fic  aO:.  13.  damnatur  ejus  epiftola,  ut  contraria   reflae 
fidei  et  haereticorum  dotlrinae  confentanea  p,  944,  his  verbis:     E.etraEiantes  dog-- 
viaticasepifiolas,  quae  tamquama  Sergio  Jcriptae  Junt  tam  ad  Ci/rum  quam  ad  Hono- 
rium  quondam  papam  anliquae  Romae.     Siviiliter  et  epijlolam  ab  illo,    id  eji  Hono- 
rio ,  refcriptam  ad  cmidcm  Sergium  hafquejnvenientes  alienas  exijlere  ab  apofioUcif 
dogmatihus  et  a  dejinitionihus  JanBorum  conciliorum  et  cunnoriim  probabilium  p*- 
trHm,  fequi  vero  falfas  doEirinas  haereticorum,  eas  omnimodo  ahjicimus:     Si  quis 
*b  hacrefi  excufare  velit  epiftolam  Honorii.  is  pariter  epiftolas  Sergii  poteft  excufs- 
re,  deinde  de  Honorii  epiftola  non  fecus  ac  Sergii  dicitur,     quod  aliena  exifiat  ab 
tpojlolicis  dogmatibus  et  a  defmitionibus  conciliorim  et  cunEiorum  prohabilium  pa- 
trum,etquodfequaturdofirinashaereticorum.     Nec  eft,  quod  dicat  Garnerius  hie 
mentionem  nullam  efTe  de  una  Chrifti  voluntate,  fed  tantum  generatim  dc  falfis  do- 
flrinis ;  agebatur  enim  in  illa  fynodo  tantum  deMonothelitarum  dogmate;  cum  er» 
go  epiftola  Honorii  jungitur  epiftolae  Sergii  et  arabae  datniiantur  quafi  abhorren» 
tfs  ab  apoftolicis  dogmaiibus,  de  alio  dogmate  id  non  poteft  intelligi,     qnam  de 
una.  Chrifti  volumate.     Nam  quod  addit  Garnerius,  abhorrerc  epiftolam  Honorii 
&  do£Lrina  apoftoiorum,  non  in  fide  ficut  epiftoiam  Sergii,  fcd  in  ccnftantia  et  for- 
litudine,  a  mente  verbifquc  fynodi  prorfus  abhorret,  nec  quifquam  cordatus  haic 
unquam  afTentietur  expofitioni ,     eamque  refellit  id,  quod  fequitur  in  codim  locoj 
ubi  patres  ita  loquuntur.     Cum  his  tero  fimul  projici  a  vultu  Dci  ecclejia  attholica-, 
jlmulque  anathematizari  praevidimws  et  Honorium,  qui  fiterat  papa  antiquae  Romae, 
eo  quod  inten^usper  fcripta,  quae  ab  eo  fafia  fmt  ad  Sergium ,     qnia  in  omvibus 
mentem  Sergii fequutus  eji,  etimpia  dvgm.ata  confrmavit.     Hinc  p.   972.  epif*olae- 
Honorii  leoae  in  conciHo:     Non  fecus  ac  caeterae  chart-ae  et  litterae  haereticcrum 
igni  addicuntur ,  eo  quod,  inquiunt  patres ,  cognovimus  in  unam  ipjam,    eamdem' 
qite.impietatem  tendere,  cumfcriptis  haereticorum.    Afl.  f?.  pag.  1024.  ait  fynodusj. 
daemonem  per  organa  fua,  ideft,   Thcodorum,  Sergijim,  Pirrhum,  Paulum,   Ho* 
norium  et  Ctjrum  atque  Marianum  et  Stephanum  ecclefiae  continenter  erroris  ftanda- 
la  excitarei  unius  mluntatis  et  operationis  induabus  naturis  Chrifii  haerefimin  po' 
pulum  fpargendo. 

In  profphonetico  ad  imperatorem  eadem  aQione  pag.  1033.  anavhemariza-- 
tnr  Honorius  cum  caeteris  Kaereticis :  Vtpote,  inquir  iynodus,  qtii  eos  in  omni- 
iusfequutus  efi.  Mitto  alia  loca  innvirnerB,  in  quibus  Honoriusuna  ciijoa  caetcrijtha»*. 

r*H- 


^ii  Dl  ANTI«QUA  ECCLESI^  DISCIPLINA 

fetlcie  anathemate  percutitur ,     milla  fatla  mcmione,  cur  damnetur,  quod  Telunum 
fuificeret  ad  probandum  eum  fuifTc  haereticum. 

Quantum  vero  iftud  argumentum  adverfarios  premat)  exeo  videre  eft,  quod 
Saronius  vir  accrrimi  judicii  non  alia  ratione  fefe  ab  eo  cxpedire  pofTe  judicavir, 
quam  fcribendo  acla  concilii  eds  adulterata :  Scd  hujus  opinionem  nunc  omnes  ri- 
•dent  et  a£lorum  his  in  locis  ^►iiirioT)!»'  nulius  non  agnofcit.  Quapropter  alii  eocon. 
fuo^iunt,  ut  dicant  Honorium  fuiffe  damnatum,  non  ut  haereticum:  fed  tantum  eo. 
quod  haercfim  nafcentcm  ncgligendo  ac  connivendo  foverit.  Verum  fi  haec  fuif- 
fet  concilii  mens,  cur  nunquam  Honorium  a  caeteris  haereticis  diflinxiiTet,  curubi- 
que  eodcm  anathemate  iifdem  yerbis  tum  illius  perfonam,  tum  ejus  cpiftolas  confi- 
xiflet :  durum  id  et  odiofum ,  divcrfis  longe  criminibus  eamdcm  poenam  infligere. 
Quid  quod  verba  concilii  hunc  fenfum  habere  non  poflTunt,  quis  cnim  patiatur  de 
eo,  qui  hacrefinonconfenrcrit,  fed  tantum  illam,  -non  ca,  quapar  eft  diligentia  com- 
prcfTcrir,  iila  dici,  quae  de  Hotiorio  lexta  •fynodus  habet,  quod  ejiis  epijlola  fit  con- 
traria  apojlolicis  dogmatibus ,  quod  fequatur  doBrinas  haereticorum ,  quod per  fcrip' 
ta  inveniatur  mentem  haereticorum  in  omnibiu  fequi  et  impia  dogmata  confirmare, 
et  in  unameamdemque  impietatem  tendere,  unius  voluntatis  et  unius  operationis  hae- 
rejlm  in  vtilgus  J'pargere,  et  alia  fimilia,  quae  dici  non  poffunt ,  nifi  dc  eo,  qui  hacrcfi 
planc  codfentit.  Maneat  cigoperfuafunl  fuiflsfextae  lynodo,  Honorium  infuisepi- 
Itolis  hacrefim  Sergii  apertc  docuifie. 

Ipfae  vero  epiftolae,  fi  legantuT , 'haercfira  Monotlielltarum  oranino  fapiunf, 
nam  in  iis  Honorius  unam  profiretur  Chrifli  voluntatem  et  de  duplici  Chriftiopera- 
tione  aut  voluntatc  iileri  vult,  et  quodMonoihelittrumpraecipuum  erat  dogma, 
totiufque  hacrefeos  principium,  dicit  ^efum  operatum  effe  divina,  media  humani- 
tate  et  humana.  plene  a  divinitate;  nam  Monothclitac  ajebant  humanam  in  Chriflo 
naturam  cfTc  divini  vcrbi  inftrumcntum,  quod  tamen  agerctur.  Excufatur  equidem 
Honorius,  eo  <juod  rationem  reddens,  cur  unam  dicat  voluntatem,  excludere  tantum 
videatuream,  quae  ex  onginis  vitio  in  nobis  cft:  Verum  hac  etiamratione  uteban- 
tur  Monothelitae ,  ftatuentes  omnem  voluntatem  humanam  ex  peccato  efl"e  etadpec- 
(«atum  efle  prociivem.  Unde  non  mirum  fi  Honorius,  ut  probaret  voluntatem  huma- 
nara  in  Chrifto  nullamefTe,  Tianc  fationem  reddit:  quia  a  diuinitate  ajfumpta  ejl  «o- 
fira  natura  non  culpa.  Et  licet  Joannes  ac  Maximus  aliter  ejus  rcrba  interprctcn- 
tur,  fic  tamen  illa  intellexit  totus  oriens,  imoet  ipfa  ccclefia  Romana,  quae  invctcri 
breviario  in  fefto  Leonis  IL  haec  ad  tertiam  quartamque  le£Uonem  lcgebat.  Hie 
fujcepit  fanSiam  fextam  ft/nodum,  quae  nuperper  Dei  providentiam  in  regia  urbe 
celehrata  eji  .  .  .  .  in  qua  fijnodo  condemnati  funt  Cyrus,  Sergius,  Honorius, 
Purrhus  ,  Paulus  et  Petrus,  necnon  Macarius  cum  difcipulo  fuoStephano,  jedetPo-' 
luchronius,  novus  Simon,  qui  unam  voluntatem  et  operationem  in  dominoyeju  ChrU 
Jio  dixerunt  vel  praedicaverunt ,  <S3c.  nec  vero  pugnat  cum  iftius  breviarii 
teftimooio  Leonis  ipfius  fecundi  autBritas.     Quera  nonnulli  putant  Honorium  e« 

tincum 


DISSERTATIONES  HISTORIC^.  DissERT.  V.         »8i 

t^ntum  nomine  accufare,  quod  negligentia  fua  crrorem  Monothelitarum  foverifa 
Utrumque  cnim  in  Honorio  reprehendi  mcrito  potuit,  et  quod  a  fidedeviarit  ipfe, 
etquod  alios  deviantesnon  correxerit;  utrumque  dicit  Leolf.  epiftola  ad  imperato- 
rem  Conftantium  ,  necnon,  inquit,  et  Honorium  anathematizamus,  quihancapofto- 
licam  ecclefiam  non  apoftolicae  traditionisdoflrinaiiluftravit,  fedprophana  traditione 
immaculatam  maculari  permifit.  Ita  etiam  Conftantinus  in  edifto;  Anatkematiza,» 
mus  qui  novorum  dogmatum  auiiffres  et  fautores  funt ,  Theodorum,  Sergium,  &c. 
tttque  etiam  Honorium  horum  fautorem ,  adjutorem  et  confirmatorem  haerefis,  et 
alias  ad  haec  Honorius  hujufmodi  haerefeos  confirmator ,  qui  etiamfibi  ipfe  pugnat^ 
ttc.  Ita  non  tantum  Honorius  haereiim  Monothelitarum  nafcentem  comprimere 
neglexit,  non  tantum  Sergii  et  ahorum  haereticorum  perfonis  favit;  fed  et  ipfius 
bierefeos  fautor  et  confirmator  fuit  ex  mente  Leonis  et  Conftantini,  quam  perpe- 
ram  aUo  trahunt  plerique,  non  diftinguentes  inter  fautorem  haereticorum  et  htc- 
refeos.  ^  Qui  perfonae  tantum  haereticorum  faucor  eft,  poteft  non  efte  haereticus, 
atqui  i-autor  et  confirmator  eft  haerefeos,  quaUs  fuit  Honorius,  is  non  poteftnon 
efle  haerericus;  ruit  ergo  vana  illa  diftinttio,  qua  fola  poteft  Honorius  ab  haerc- 
feos  crimine  cum  nonnullo  colore  vindicari. 

Porro  exemplum  iftud  Honorii  et  aha,  quae  fuperius  addu.\imus,  probant 
Romanos  pontifices  etiamutpontifices,  arque  uc  aiQnt,  ex  carhedraloquenres,  errori- 
bus  obnoxios  efte  poft^e:  nam  in  exemplis  propofiris  cernerc  eft  eos  confukos  uni- 
vafem  ecclefiam  docentes  litceris  et  fcriptis  pubUcis  animo  definiendi  emifiis  a  veri- 
tate  ct  fide  deviafle. 

Denique  Joannis  XXIL  exemplum  in  medium  poteft  adduci,  qui  pontifeic, 
tum  praedicationibus  publicis,  tum  eriam  iitteris  et  fcriptis  et  legationibus  conQtus 
eft  fuum  de  medio  animarum  poft  mortem  ftatu  errorem  in  ecclcfiam  Kniverfara 
inducere  et  contrarium  fentientes  a  fua  opinione  dimovere.  Rem  fic  narrat  conu- 
nuator  Nangii  ad  annum  1333.  Hoc  anno  1333.  cnm  praedicatio  qua  dicius  dmi- 
nus  yoannes  papa  ,  in  qna  publice,  ut  ferebatur,  dixerat,  quod  animae  decedentium 
in  gratia  non  vident  Dfum  per  ejfcntiam ,  nec  Junt  perfeBe  teatae  ufjue  poft  refur- 
reiiionem  corporum  (  qtiod  diiium  multos  jcandaiizaverat )  tacebatur  publice  tamen 
apud  Avenionem,  ubi  papa  tunc  refdebat,  iftud  diBum  a  pluribus  ab  aliquibus  et 
masime  a  quibujdam  cardinalibus  ob  favorem ,  ab  aliis  propter  timorem  praediiii 
pontificis.  Nam  quemdam  fratrem  praedicatorem ,  qui  contra  ijiud  dicium  five  er- 
rorem  iftum  praedicaverat ,  in  carcerem  fecit  poni:  Pariftis  autem  ut  a  magijiris 
et  tota  tkeologiae  facultate  adprobaretur,  mijft  funr  a  latere  ipfius  papae  duo  magi- 

Jiri  in  theologia,  qui  fibi  in  opinione  Jua  confcnticbant ut  magijiros  Pari- 

jienfes  ad  opinionem  Juam  adducercnt ,  Jed  ita  Dei  gratia  non  contigit.  NsiTat 
deinde  quemadmodum  haec  opinio  ab  illis  propofita  fuerit  faculiati,  et  reperit  dein, 
quomodo  coram  rege  a  decem  magiftris  fucrit  damnara;  denique  vocatos  ait  a  rcge 
omnes  magiftros  inVinccnnas,  raiftamque  ab  eo  ad  papamcpiftolam,  quamandatur, 

N  n  ut 


"aii        de;antiqua  ecclesi.^e    disciplina 

Vii  fcntentiammagiflrorim  ParificnRum  teneat,  qiii  meliiu  fcirent, qxiid  deberctteneri 
tt  credi  in  Jide  qiiam  jurijiac  aut  alii  clerici. 

THmper  littetas  petiit  pontifex,  iit  liceretbaccalaureis  utrainque  opinionem 
defendcrc,  his  acceptis  tribus  vicibus  congregata  facuhasopinionetn  Joannis  innpro- 
bavi:  ct  veiuit  eam  defendi:  Eadem  habet  Petrus  Alhacus  Cameraceniis  horum  fe- 
re  oculatus  teflis  ann.  1406.  In  oratione  ad  rcgem :  Q^uand  L'  on  traita  l'erreur 
^oannis  papac  XXII.  de  vifione  beata  rex  Franciae,  qui  i-toit  au  Bois  de  Fincen- 
nes ,  e7iioi/a  par  devers  la  faculte  de  theolngie,  mn  mie  par  deiers  1'univcifite,  et 
luy  enioi/a  t'on  a  Vicejines  lafaculti!  vingt -neuf  maitres,  et  l' appointement  quils 
firent,  ii  icxecuta  et  manda  lors  "^oanni  papae  22.  quil  fe   revoquat ,     on  quil  le 

feroit  ardre. 

Item  ^oannes  Gerft  inferm.  de  fcfio  pafchatis :  prcptcr  quod  injupcr  adpa- 
ret  falfitas  do^rinae  papae  '^oannis  XXII.,  quae  damnata  fuit  cumfono  buccinantm 
vel  tubarum  coram  rege  Philippo. 

Gobehnus  Cofmodromii  aetaf.  6.  cap.  71.  'jjoannes  XXII.  vofiquam  fenex 
effeSius  efi,  defpuit  praedicans  animas  jeparatas  non  videre  ejfcntiam  divinam  ante 
diem  judicii,  contra  quem  Tliomas  IValleis  de  ordine  Praedicatorum  fe  exponens 
periculo  propter  fidem  catholicam  publice  praedicavit ,  itaqiie  propter  hoc  papa  mifit 
eum  in  carcerem ,  et  ibidcm  fame  cruciatus  efi.  Papa  anno  20.  Ludovici  in  extre- 
mis  conjiitutus  ad  infiantiam  quorumdam  amicorum  fuorum  praedi^um  errorcm  re- 

vocavit. 

Langus  in  monafterii  Cifiercienfis  chronic.  Thomas  de  Valaspraedicaiit  Ave- 
nione  contra  papam  ^oannem  proptcr  errorcm  ejus  de  caecitate  animarum.  Joannes 
antequam  migraret  evita,  revpcavit  errorem,  verba  revocationis  funt:  Et  ji  forfan 
inpraediflis  Jermo7iibus,  coUationibus  aliqna  diximus,  quae  fcripturae  facrae  quovil- 
tnodo  ejjent  vel  viderentur  obvia ,    ea  revocamus  exprejfe. 

Ex  his  et  ahis,  quae  huc  afferri  pofTent,  te/Hmoniis  conflat  JoannemXXII. 
non  tantum  in  eo  errore  fuifTe  animas  fanftorum  beatitudine  non  fruiante')udicii 
dicm,  fed  etiam  nihil  nonmoHtum  eHe,  ut  errorem  iftum  tota  ecclefia,  ac  praeci- 
pue  Gallicana  amplefteretur;  atque  ob  eam  rem  legatos  a  latere  cum  Htteris  inGal- 
liam  mififle,  et  forte  multosGallos  in  eam  fententiam  traxiffet,  nififacultatis  noftrae 
autoritas  obftitifFet.  Habemus  ergo  in  iflo  pontificc  e.xemplum,  quo  mani fefle  pro- 
batur  pr.pam  Romanum  etiam  cum  ecclcfiam  docerc  intcndit,  crrorem  pofie  tan- 
quam  fidei  dogma  proponere,  ac  proinde  ruit  Komani pontificis cxcathedraloquen« 
tis,  hoceft,  ccciefiam  docentis  infftllibilitas. 


f.  IV. 


DISSERTATIONES  HISTORICAE.     DissEftT.  V.        285 

§.   IV. 

Ex  recentiorum  pbntijicum  pngnantibns  intei'  fe  dejinitionibut  rejicitur 

infaUibiUtas. 

Veritas  ciim  nm  fir,  nunquam  potefl  fecum  invicem  piignare,  nec  poteft  aliquo 
tempore  falfum  effe,  quod  aliquando  verum  fuit.  Ubi  ergo  occurrunt  pon- 
tificum  pugnaiues  inter  fe  definitiones,  neceffe  eft  ex  iisalteram  a  vero  efle  alienam. 
Hoc  autem  pontificibus  recentioribus  ufu  faepe  venifTe,  ut  contraria  definirent,  liaud 
ignorant.qiiinjurecano  licopaulalum  verfati  funt.  Duohujus  reiexempla  paulo  vetu- 
iiiora  rcferuntur  ab  Almaino  in  traciatu  de  autoritate  ecclefiae  his  verbis :  Sccuk' 
do ;  inquit,  Innocentius  III  et  Coelejiinus  determinavertint  contraria  Juper  ijitt 
propo/itionc,  uno  conjiigiim  ad  haeref.m  tranfeunte.  aiter  qui  remanet  infide,  poteji 
ad  fsciinda  vota  tra-iftre,  detcrminario  Innocentii  III ,  qiiod  non  poteji ,  ponitur  in 
capite  quarto  de  divortiis,  determinatio  Coeleflini  tit  dicit  glojffa  in  eodem  ca- 
pite  ofim  pmehatur  in  decretaHbns  de  convafone  conjugatorum  in  fine.  Tertio^ 
pergit  idem  ,  aliquipa>irifice<  liiitiicrunt  contra  evangclium,  ut  Pelagius,  qui  fecit  con- 
(iitutionem,  qu>d  <,mnes  fukdiaconi  Siciliae  a  fuis  uxoribus  ah/iinerenf,  quas  in  mino- 
rihus  ordinihus  dixerant ,  ut  ab  ojficio  ccffat-ent ,  qtcam,  quia  erat  inir^ua  et  cuntra 
evangelium,  retraciavit  Grco^orius  primus  ejus  Juccejfor,  itt  patct  31  diJHncl.  c  an- 
ie  tnennitim  in  textu  et  giojfa:  fi  enim  potuerit  judicialiter  Jiatuere  cuntra  evange' 
lium  ita  et  definire. 

Innocentius  IV.  in  caput  presbyter  de  facramentis  non  iterandis,  znformat 
facramentorum  pfi  apojinlos  ejfe  inventas  et  ab  ecclefia  ordinatas.  De  rittr  inquit 
apojiolico  invenitur  in  epifi.  ad  Timotlieum,  quod  manum  imDonebant  ordinandis ,  et 
orationcm  fiindebant ,  aliam  autem  formam  nonlegimus  ab  eis  fervatam  ,  unde  cre- 
dimus,  quod  nifiefent  formae  pofiea  adinventae,  fufiiceret  ordinatori  dicere:fu  faccr- 
doivel  alta  aequipiAlentia  verba:  Jed  fuhfequentihus  temporibus  Jormas,  quaefervan- 
tur,  ecclefta  ordiuavit.  Haec  pontificis  hujus  fententia  adverfatur  Eugenii  IV.  d?fini- 
tioni  ct  vulgatae  fcholafiicorum  opinioni. 

Similiter  Stephanus  JI.  confultus  refpondens  et  decretalem  condens,  ac 
proinde  ex  cathedra  loquens  de  baptifmo  in  vino  collato,  fic  flatuit  c.  1 1.  epifr.  Si 
in  vino,  quis  propterea ,  quod  aqtiam  non  inveniehat  omnino  periclitantem  infantem 
haptizavit ,  nulla  eiexinde  adfcribitur  culpa.  Infar.tes  fie  permeant  in  ipfo  haptij- 
mo,  namfi  aqua  adfuit  praejens,  ille  presbyter  excommunicetur  et  poenitentiae  fub' 
jiciatur.  Ha;c  definitio  adverfatur  contrariae  Eugenii  IV.  in  refponfis  ad  confulta 
Bulgarorum  fanclioni  et  ccclefiae  univerlae  difciplinae. 

Aliud  hujufmodi  contradi£lionum  in  Romanis  pontificibus  exemplum  ad- 
modum  facetum  nobis  fubminiflrat  Francifcanoruin  de  paupertate  conrentlo,  quae 
pontifices  quoque  inter  fe  commifit:  quippe  cum  Francifcanis  quibufdam  veuifFet 
in  mentem,  omnemomnino  rerumad  ufum  pertinentiumproprietatem  abiicere,  cura- 
zunt  iu  Francifci  regulam  %  Gregorio  iX.  anno  1230.  eipUcarii  ut  nuUa  omninq 

N  n  2  pro. 


9J4  DE  ANTIQUA  ECCLESli^  DISCPLINA 

prletas  ipfis,  five  in  communi,  five  iii  fpeciali  competere  deberet.  Dkimits ,  in- 
quit  ifte  pontifex ,  qiiod  neque  in  communi,  neque  in  fpeciali  debent  proprietatem 
habere ,  fed  utenfilium  et  librorum ,  et  eorum  mobilium ,  quae  licet  habcre ,  eorum 
iifum  habeant .  .  .  nec  veiidi  dchent  mobilia  vel  extra  ordinem  comviutari  aut  aliena- 
ri  quoquomodo,  nifi  ecdejiae  Romanae  cardinatis ,  qui  fuerit  ordinis  gubernator  ■, 
generati ,  feu  provincialibus  mimjhis  autoritatem  fuper  hoc  praebuerit  vel  aj' 
fen(im.       i 

Poft  haec  Innocentius  IV.  rerum,  quarum  ufusMinoribus  conceditur,  pro- 
prietatem  ad  fedcm  apoftolicam  fpecialiter  pertinere  declaravit  anno  1245.  Item- 
que  Alexander  IV.  anno  1254.  decrevit  loca  fratrum  ad  pontlficem  et  fedem  apofto- 
licam  fpecialiter  pertinere:  cum  vero  hujufmodi  proprietatis  abdicationem  quidam 
irriderent,  Nicolauslll.  in  decretali  exiit,  eos  velut  errantes  damnavit  et  e.\comi)ni- 
nicatione  perculit,  dicimus ,  inquit,  quod  abdicatio  proprietatis  hujufmodi  omnium 
rerum  non  tam  infpeciali  quam  etiam  in  communi  meritoria  efl  et  fanBa,  quam  ei 
Chrifius  viam  perfeEiionis  ofiendens  verbo  docuit  ct  exemplo  firmavit ,  qiiamque  pri' 
mi  fundatores  militantis  ecclefae ,  prout  ab  ipjo  f^nte  hauferunt  volenies  pcrfc&e 
vivere  per  dofirinae  et  vitae  exempla  in  eos  deriuarunt.  Aliter  fenticntes  excom' 
municationis  Jententiae.,  quam  nunc  in  ipjos  proferimus,  fe  noverint  fubjacere,  a  qua 
per  7ieminem  niji  per  P<oma7ium  pontificem  pojjint  abfoivi :  ita  occa.^one  contentio- 
nis  Francifcanorum,  Innocentius  dogma  condit  de  abdicatione  proprietatis  omnJum 
lerum ,  eofque,  qui  illam  meritoriam  aut  fantlam  efte  negarent,  profcribit,  idque 
tam  difcrtis  verbis  adhibita  etiam  facrarum  litterarum  autoritate  decernit,  ur  facile 
intelligatur  eum  habuiffc  in  animo  univerfam  ecclefiam  docere ,  ac  rem  ex  cathedra 
definire.  Huius  fucceffor  Martinus  IV.  in  bulla  dara  jo.  Kal.  Februarii  anno  1282, 
variter  fiatuit  ad  ecclefam  llomanam  omnium  rerum  mobilium  et  immobilium,  quibns 
fratres  uti  pojjunt,  jus ,  proprietatem  et  dominium  nulla  modo  fpeciare.  Idem  dc- 
cernit  Nicolaus  IV.  anno  129S.  ac  demum  Clemens  V.  in  concilio  Viennenfi  circa 
ann.  i  3  1 1.  eadem,  quae  anteceftores  fui  dedaraverant,  confirmat  conftitutione  fatis 
prolixa,  quae  inter  Clementinas  legitur,  cujufque  principium  eft  exivi\  ita  feptem 
Romani  pontifices  non  modo  approbarunt  eos  Francifcanos,  qui  illarum,  quibus  ute- 
banrur  rerum  proprietarem  abdicabant,  eamque  pontifici  ultro  largiebantiu- ,  fed 
et  cos,  qui  iftud  improbarent  damnare  non  dubitarunt. 

At  e  contra  Joannes  XXII.,quiCiementi  fucceftir,  Minores  quofdam,  qui  frat- 
res  <Je  paupere  vira  ,  necnon  Bifocchi  ac  Beguini  dicebiintur  fcque  D.  Francifci  re- 
gulam  ad  littersm  fervare  profitebantur,  damnavit  et  abolevit,  conliitutione,  cujus 
initium  fanOa  Komana  ecclefia,  necnon  altera  direflorio  inquifitorum  inferta,  quae 
incipit  glorioiam  eccleiiam,  utraque  anno  ipfius  2.  dara,  tunc  ait  Eymericus  quatu- 
or  fratres  hujufmodi  velut  haeretici  apud  Maftiliam  anno  1 ;  1  g.  per  inquifitorem 
haereticae  praviiatis,  velut  haeretici  condemnati  funt  et  Hammis  addifli,  qui  ab  eo- 
rum  collegis  tamquam  martyres  honorati  funt:  porro  praecipua  caufa,  quae  Joannem 
XXII.  in  iitos  exacerbaverat;  haec  crat,  quod  Nicolai  111.   de  proprietatc  bonorum, 

quibus 


DISSERTATIONES   HISTORICAE:  Djssert.  V.  sgs 

quibus  utebantur,  fententtam  mordicus  retinerent.     Hinc  y.Kal.  Aprilis  ann&ijis. 
confiitutionem  {quia  nonnnnqnam)  promulgavit,  qua    fufpendit  excommunicatio- 
nis  fententiam  aNicolao  latam,   in  eos,qui  decretalem  fuam  exiit  ,   aliter  quam 
littera  ipfa  fonat,  exponerent,  aut  aliquid  in  ea  declaraium  in  dubium   revocareni: 
at  ex  alia  parte  Michael  Cefenas  geoeralis  Minorum  ,    Guilielmus   provincialis ,  et 
alii  conftitutionem  Nicolai  III.  lueri  coeperunt  et  contrariam  (ententiam  velut  haew 
reticam  oppugnare:    tum  Joannes  ut  eos  profcriberet,  conftitutionem  cwm  «zfer» 
emifit,  in  qua  fundamentum  opinionis  Nicolai  velut  haereticum  er  erroneum  pro- 
fcribit  declartns  erroneum  et  haereticum  e(Je  pertinaciter  ajjcrere,  quodChrifius  ejuj- 
que  apofioli,  nec  in  fpeciali  necin  communi  aliqua,  nec  haec  ipfa  vendendi  vel  do' 
nandi  jus  habuerint.     Deinde  in  alia  extravaganti  ad  conditorem  A^chv&x  e  trans^s- 
to  et  recepto  per  Nicolaum  III.  in  Romaiiam  ecclefiam,  rerum,  quaeMinoribns  con^ 
ferrentur,  dominio,  fervato  tamen  ab  iis  ufu,  nihil  commodi  Romanis  pontificibaa 
accedere,  nec  propterea  fratres  iieri  pauperiores.     C«m,  inquit,.  nec  intentio  refei'^ 
vantis,  nec  fratrum  ipjorum  fnerit,  quod  ad  qtiemcumque  alium   quam    ad  fratres- 
diHarum  rerum  perveniret  compendium.     Cum  vcro  fratres  Minores  aNicoIai  kn~ 
tentia  minime  propter  haec  difcederent,  irerum  Joannes   novam    edidit  fanclionem 
iqtiia  quorumdam)  anno   1524,  piomulgatam ,  ubi  manifefteilIamNicoIaiIiI.de 
expoHatione  Chrifti  et   apoftolorum    doftrinam  pefiiferam,  erroneam ,  damnatam 
doLirinam  et  haerefim  ac  hla(pemiavi  catholicae  fidei  inimicam  pronuntiat ,    omnes  et 
fingulos,  qui  eam  docuerint  verbo  vel  fcripto  vel  in  pofierum  do^uri  et  defenfuri  funt 
haerefeas  damnat ,  ac  tamquam  haereticos  contumaces,  Romanaeque  ecclejiae   rehelles 
ab  omnibus  haberi  mandat..     Hinc  Nicolaus  Eymericus  in  Hifpania   TarraconcnH 
inquifitor  creatus,  20.  circiter  annis  poft  obitura  Joannis  XXII.  fratrum  Minorum 
Joanni  adverfantium,   quos  fraticellos,  feu  fratresdepaupere  vita  appellat,  errores 
recenfens,  direftor.  p.  2.  q.  51.     Primus,    inquit,  error  et  haerefis  efi  ,    quod  da- 
minus  '^ejusChrifiiis,  in  quantum  fuit  homo,  et  ejtis  apofioli  nihil  hahuerunt  in  pro- 
prio ,  nec  in  communi ;   qnia  ftierunt  perfeFa  pauperes  in  mundo.     Secundo   qiicd 
dicunt  hanc  ejje  peTfeElam  evangelicam  paupertatem  videlicet  nihil  habere  in  pro- 
prio,  nec  in  commtini.    ftem  Antoninus,  qui  Eymerico  paulo  recentioreft  eorumdem 
fratricellorum  mentionegi  faciens,  ait  fummae  theologi  p.  4.  eit.  11.  c.  7.  §.  5.  in 
extravagantibiis  'Joannis  XXII.    determinatur  pro  haerefi  habenda  omnie,  eorum,. 
qui  dictmtur  fratricelli,  Jeu  fratres  de  opinione  dicentitim  C/irifitim  nihil   habuiffe 
cum  apofiolis  proprium  ,    nec  in  particulari,  necin  eommuni-  etiam  rerum  mobilium: 
fed  folum  niidum  ufum  faBi  eorum,  quihus  utebatur  fihi  conceffis  pcr  eleemofynam  vel 
alircm  modinn,  cum  tamen  foannis  [V.  dicatur ,  qtiod  difcipuii  ejus  ivertmt  in  civi- 
tatem  ad  emendtim  cibum  et  ^joannis  XIII.,  quod  ^udas  habebat  loculos,   etc^viulti 
pertinaces  in  diBa  opininne  fuertint  combiifii. 

Ex  his  autem,ut  ad  propofiium  noftrum  revertamuTf  abundeliquetRomai^os 
pontifices  etiam  folemniter  aliquid  definientes  errori  obnoxios  effe,  cum  enim  NI* 
colauj  et  Joannes  contrariuro  plane  definiant,  atq_ue  huicTideatur  haereticum,  quca 

N  n  j  a& 


2i6  DE     ANTIQVA     ECCLESIAE     DISCIPLINA 

ab  Lllo  determinatum  eft ,  neceffe  eft  alterutnim  eorum  non  modo  in  errore  verfari, 
fed  et  errorem  folemniter  defiiiiviire. 

Et  certe  Toannes  ultro  agnovit  ftare  non  pofTc  fuam  definitionem  cum  in- 
faUiHiHiate  pontificia,  cum  enim  Michael  gcneralisMinorum  cum  afleclis  fuis  Joan- 
ni  objiceret,  quod  in  hii.  quae  pertinent  ad  fidem  et  tnures,  determinatum  /emel  per 
fummum  putitificem  non  puteji  per  alium  revocari,  rcfpondit  pro  Joanne  cardinalis. 
qui  podea  pontifex  eft  crcatus,  diaufquc  Benedi£lus  Xll.  id  falfum  efFe,  cum  ex- 
emplis  pluribus  conftei,  quod  iliud,  quod  circa  fidem  et  mores  male  determinatum 
efi,  per  unum  pjpam  vel  concilium,  poteft  per  alium  perjpetla  melius  veritate  cor- 
rizi  et  emendari  et  ideo  non  efje  mirim,  /i  dominus  ^oannes  dii'genti  deUberatione 
cum  multis  pentis  in  theotogia,  et  in  utroque  jure  hahita  revocavit ,  quaemale  dise- 
rat  D.  Nicolaus  de  Chrifti  et  apiftolorum  paupertate:  haec  refert  Eymericus  DiretK 
n  •'  o'  17  itaque  fruftra  Ucilarnunus  pontificem  utrumque  conciliare  conatur  lib. 
A  c"  14.  dc  Romano  pontilice,  cum  ultro  Joannes  agnofceret  fe  Nicqlai  111.  fenten- 
tiaeadverfari :  nec  eft,  quod  dicat  Bellarmniub  Joannem  non  negare  ChrifKim  ali- 
quando  nihil  habuifie  proprii,  nec  in  fpeciah  ,  ncc  in  communi,  fed  negaffe,  quod 
fcmper  t-alem  vitam  egerit.'  Non  eft,  inquam,  quod  Bellarminus  hoc  patto  veht 
contradifliionem  inter  Nicolaum  et  Joaimem  aut  tollere  aut  faltem  ienire:  nam  pri- 
mo  Toannes  vigefimus  fecundus  exappropriationem  feu  abdicarionem  dominii  in 
rebus,  quae  ufu  confumuntur,  impofiibiiem  effe  putavit:  Cum,  inquit,  in  ipfo  aciii 
res  con/umatur  hujujmodi  ac  in  ipfius  rei  exerceatiir  /uhjhnti^,  nec  fine  ipfuis  con- 
lummatione  effe  valeat.  At  Nicolaus  eam  poli  bilem  elie  aibitraliatur.  Secundo, 
Toannes  vigefimus  fecundus  hujusmodi  abdicationem  inutilem  tffe  fanxit,  quippe 
cx  qua  nihil  commodi  occederet  Romanae  eccleliae,  nihii  incommodi  fratribus  Mi- 
noribus,  qui  nec  propterea  fuerint  pauperiores. 

At  c  contra  Nicolaus  111.  eam  fanttam  et  meritoriam  efTe  fan.\it,  in  eaque 
perfeclionem  paupertatis  confiilere  definivit,  et  contrarium  fentientes  profcripfir. 
Tertio  Toannes  haereticum  et  blafphemum  efle  ait  diceie  Chriftum  et  apoflolos  non 
habuiffe  proprietatem  aiiquarum  rerum,  five  in  comnnini,  five  in  particulari.  At 
Nicolaus  dicit  Chriftum  et  apoilolos  vei  bo  et  exemplo  liujafmodi  abdicarionem  do- 
cuiffe.  Quarto  Joannes  non  fuium  damnat,  ut  haereticos,  fcd  et  igni  addici  jubec 
eos  fratres,  qui  abdicationem  hujufmodi  pertinacitcr  profiterentur :  Nicolaus  vero 
cumfexaliis  pontificibus  hoc  inftitutum  commendat,  laudar,  approbat. 

Aliud  excmpfim  nobis  praebet  dilTidium  interClementem  quintum  et  Boni- 
facium  oclavum.  Hic  enim  extravaganti  ««am  yaju^am  ,  ve!uti  fidei  articulum  de- 
finivit,  reges  fuae  fedi  in  temporalibus  fubedi;;  ille  vero  eam  coniHfutioncm  revo- 
cavit  in  capite  merMzf  (fc  jtJr/f //pgm.  Scd  de  hoc  difTidio  agemus  diffcrtatione  ulti- 
raa,  qua  conftabit  Bonifacii    fenteniiam  cum  recla  et  fana  fide  manifefte  pugnare. 

Denique  ut  alia  phira  eiufniodi  excmpla  omittam,  quae  decretales  et  bullas 
pontificum  legentibus  paflim  occurrent,  fic  fecum  invicem  pugnant  Sixtus  quintus 
«  Clotnens  ottavus  circa  bibUoium  concfiiioncra ;  Sijitus  enira  in  buUa  cditioni  bib-, 

hoxum 


DISSERYATIONES  HISTORICAE    DissERT.  V.         a8T 

liorum  praefixa,  hanc  fuam  valgatae  edltionem  emendatifTfmam  elTe,  etpriflinae 
puritati  reftitutam  fanxit:  nihilominus  tamen  Clsmens  oclavus  cum  muhos  in  i!Ia 
edidone  errores  reUiios  deprehendiffet,  illam  fimul  cum  bulla  jam  promuigata  fup- 
preffit,  et  novae  editioni  emendatiori  conficiendae  operam  pofuit,  quae  innumeris 
pene  in  locis  aSixtina  diffidet:  ergo  vel  hic  de  novo  bibha  corrigendo  ,  vel  ille  fu. 
am  editionem  emendaiiffimam,  ct  priftinae  puritati  reftitutam  effe  proaumiandoj 
in  negotio  maximi  ad  religionem  momenti,  a  veritate  deviavit. 


§.     V. 

Ex  Romanonm  pontifimni  confejfione  probatur ,  eos  non  hahere  mdcficientu  jti- 

dicii  priuilegium. 

Vi  Romani  pontlfices  indeficientis  judicii  privilegio  fruerentur,  nulli  cfTenr,  qui 
L>  de  eo  fecuri  magis  effent  quam  ipfimet  pontifices,  quippe  qui  illius  effent  con- 
fcii ;  at  fi  confulantur,  tantumabeft,  ut  ilhid  non  errandi  privilegium  in  feipfis 
agnofcant,  ut  e  contra  ultro  fuam  ipfi  confiteantur  infirmitatem,  feque  non  fecus 
ac  caeteros  epifcopos  a  fide  poffe  deviare  fateantur.  E  rnulti':,  qui  id  fponte  ag- 
nofcant  paucos  tantum  felegimus,  quos  hic  teftes  laudaremus;  atque  ut  a  recentio- 
ribus  ordiamur,  fatetur  id  Paulus  quartus  in  confeffu  quodam  frequenti  propter 
quandam  confultationem  congregato  anno  1557.,^!  Iktueretur,  num  ille  poffet  fol- 
vere  matrimonium,  quod  per  verba  de  praefenti  inter  Francifcum  Montmorantium 
ctjoannam  Halluyriam  Pienneam  contra^lum  fuerat,  quaoccafione  fic  loquutus  efr. 
Ne,  quaejo  ,  vos  teneant  decejjorum  meorum  faiJa  et  exempla,  qnae  eatenus  feqni  vo- 
lo,  quatenus  fcripturae  autoritas  et  theologorum  rationesviis  ad  Ulud  agendtim  indu- 
tent.  .  .  Non  dubito,  quin  ego  et  praedecejfores  mei  errare  aliquando  potuerimus? 
non  folum  in  hoc  ,  fed  etiam  in  pluribus  aliis  rerum  generihus  y  et  tamen  condem- 
tiandi  plane  nonjumus:  nam  Deus  fuam  ita  regit  ecclejiam,  tit  illi  certum  ad  tem- 
pus  abfcondat  multa,  quae  tum  inde  patefacit:  haec  refert  Joannes  Haga  Parifienfis 
theologus,  qui  in  illu  confeffu  aderat,  ut  refertur  in  Michaeiis  de  Calfienau  tom. 
2,  comment.  et  in  lib.  6.  additionis  ad  illos  commentarios,  qui  anno  1659.  Lute- 
tiae  prodierunt. 

Fatetur  Adrianus  fextus,  qui  in  4.  art.  3.  de  mfniftro  confirmationis,  air,  ad 
fecundum  principale  de  faiioGregorii  primi,  dico,  quod  fi  per  Romanam  ecchfiam 
intelligatur  caput  illius  ,  puta  pontifex,  certum  efi,  quod  pffit  errare,  etiam  iw 
iis,  qtiae  tangutit  fidem,  haerejim  per  fuam  determinatiouem  aut  decretalem  docendoi 
plures  enim  fuerunt  p.jntifices  Romani  haeretici,  item  et  noviffime  fertur  cfv  Joanne 
XXlI.y  qui  puhlice  djcuit ,  declaravit,  ct  ah  omnihus  teneri  mandavit.  Haec  ille 
fcripfit,  cum  effet  adhuc  Lovanicnfis  thcologus,  quae  pontifex  fa£ius  oon  retra£la- 
)  vit . 


iti,         BE     ANTIQVA     ECCLESIiE     DISCiPLINA 

vir,  rurfum  edi  voluit  in  nova  cditione  commcntarionim  iuorum  in  quatuor  fen- 
tent.  libros ,  quam  Romanus  pontifex  adornari  curavir. 

Fatetur  idem  Eugenius  quartus,  qui  in  tertia  bulla  adverfus  concilium  Bafl- 
Jeenfe,  licet  fe  fupra  conciiium  generale  efferret,  ait  in  quaeftionibus,  quae  ad  fidem 
rcjpidunt^  vel  fiatum  univerfalis  ecdejiae,   potiiis  atteiidendam   ejfe  concilii  ^itam 

popae  fententiam. 

Faterur  Grcgorius  undecimus  In  tellamenro  fuo  :  //em,  inquit,  volumiis, 
dicimus  et  prote/iamur  ex  nojira  certa  fcientia ,  quod  fi  in  covfifiorio  ,  in  concilio , 
vel  in  Jcrvionibus,  vel  in  collationikns  publicis ,  vel  privatis  es  lapfu  linguae ,  aut 
stias  ex  aliqna  turbatione ,  vel  etiam  laetitia  inordinata,  aut  praefentia  magnatum 
■^d  eorumforfitan  complacentiam,  feu  ex  aliqua  difiemperantia ,  vel  inadvertentia, 
aut  juperfluitate  aliqua  dixerimus  erronea  contra  catholicam  fidem,  quam  coramSeo 
et  hominJhus,  ut  tenemur,  pr»e  caeteris  profitemur,  colimus  et  colere  cupimus ;  fed 
forRtan  adhaerendo  opinionibus  contrariis  fidei  catholicae  fcienter,quod  non  credi- 
mus,  vel  etiam  ignoranter ,  aut  dando  favorem  aliquibus  contra  cathoLicam  reHgio- 
tiem  obloquentibus ,  illa  exprejje  et  fpecialiter  revocamus-,  detefiamur,  et  habere  vo~ 
lumus  pro  non  diElis.     Hacc  pontifex  ille  tom.  6.  Spicilegii  Dacheriani. 

innocentius  tertius  fe  in  errorcm  et  haerefim  labi  pofle  faietur,  et  ab  eccle- 
lia  propter  eam  judicari,  ferm.  3.  de  confccrat.  pontificis  in  tantum,  mihi  fides, 
inquit,  'necejfaria  eji,  ut  cum  in  caeterit  peccaris  Deum  judicem  habeam,  propter  pec- 
catiun,  quod  in  fide  committitur,  pojfim  ab  eccfefia  judicari. 

Faterur  idem  Adriaiius  lecundus  in  epiUola,  quae  fynodi  fextae  afl:.  7.  lefl-a 
et  approbata  eli:  Licet ,  itoquit,  Honurio  ab  orientalibus  pofi  mortem  anathema  fit 
diEium,  fciendum  tamen  efi,  quia  fuper  haerefi  fuerat  accufatus ,  propter  quam 
folum  licitum  efi  minoribus  majorum  fuorum  moribus  refifiere,  vel  pravos  fenju 
iibere  refpuere. 

Fatetur  Leo  fecundus  in  Epift.  ad  Conft.  in  qua  confirmat  fynodum  fextam, 
ubi  de  Honorio  ait,  ipfum  Romanam  apofiolicam  ecclcfiam  non  apofiolicae  traditionis 
doElrina  lufirajfe,  fed  prophana  traditione  immactdatam  fidem  maculari  permifijfe, 
et  inEpift.  ad  Eivigium,  accujat  eum,  quod  immaculatae  apoJioUcae  traditionis  regw 
lam,  qiiatn  a  praedeceffm-ibus  acceperat,  maculari  confenjerit. 

Denique  huc  afferri  polleat  ii  omnes  poniifices,  qui  nonnulla  praedecen"o- 
rum  fuorum  ftatuta  infirmarunt ;  fed  imus  fit  pro  omnibus  Clemens  quartus,  qui 
ad  abbatem  cafae  Dei  fcribens ,  ait,  cernere  fe  deceffores  fuos  monafieriis  dedijfe 
privilegia  juri  divino  contraria,  quae  rationabiliter  annullare  fe  pojfc  dicit,  adjici- 
ens,  et  quamvis  nofiris  pracdecefjfirihus,  prout  necefjitas  exigit,  geramus  honorem, 
multa  tamen  eorum  aliquibus  placuerunt-,  quae  nobis  imparis  meriti  et  fcientiae  nul- 
la  poJTent  ratitine  placcre.  Ex  his  patet  iion  cflc  uudiendos  eos,  qui  invitis  et  re- 
clamantibus  fummis  pontificibus  iplis  indcficientis  judicii  privilcgium  afcribcre 
«onaniur. 

i  VI. 


DISSERTATIONES  HISTORIC^  Disssar.  V.  ai, 

$.    V  I. 

Rejicitur  infaUibilitaf  ponti/icis  ex  decretii  coneiliorutn. 

Ad  rejiciendam  Romani  pontificis  infallifailitatem ,  nihii  clarius,  nihil  aperti- 
us  eft,  quam  concilii  Bafilecnfis  iandio,  quae  fic  fe  habet  in  epiftola  Synod. 
tom.  12.  Concil.  col.  682.  Si  ecclejia  errare  pojjit ,  cum  certiim  Jit  papam  errare 
poffe;  tunc  et  papa  et  reliquo  tuto  corpore  errantibus ,  tota  erraret  ecclefea^  quod 
e(fe  non  poteft.  Experientia  etiam  dtmonjirat,  quia  Jaepe  experti  fitmus ,  et  legimiis 
papam  licet  caput  et  principalem  partem  errajje-,  reliquum  autem  corpus,  papa  er- 
rante,  erraffe  nunquam  legimus ,  propterea  reliquum  faepe  totum  corpus  condem- 
mvit,  attt  excommunicavit,  aut  depofuit  papam  -tam  ratione  fidei  quam  moriim. 
Haec  eft  definicio  concilii  generalis  et  approbati  a  pontifice:  nam  Bafileenfe  concili- 
iim  approbavit,  et  oecumenicum  elfe  declaravit  Eugcnius  quartus  in  bulla,  quae  lec- 
ta  eft  feftione  decima  quarta.  Decernimus,  inquit,  et  declaramas  praefatum  conci- 
iium  generale  Bafileenfe  a  tempore  praediSiae  inclwationis  fuae  legitime  continuatum 
fuiffe  et  ejfe,  etc.  Cum  ergo  epiftola  illa  fynodica  a  fynodo  probata  fuerit  feftiORC 
tertia,  haud  dubium,  quin  pro  definitione  concilii  generalis  habenda  fit,  et  inter  ac- 
ta  concilii  ab  Eugenio  approbata  numeranda.  Adde,  quod  Nicolaus  quintus  Euo-e- 
nii  fuccefTor,  omnia  fafta,  gefta,  concefla  ,  data,  indulta  ,  difpofita  et  ordmata 
concilii  Bafileenfis  approbavit,  ut  videre  eft  tom.  12.  Concil.  col.  665.  Ergo  nan 
eft,  quod  refpondeant  adverfarii,  hanc  epiftolam  fynodicam  concilii  non  fuiffe  a  Ro- 
manis  pontificifeus  approbatam,  et  ideo  nullam  vim  habere.  Addi  poteft  fynodi 
Conftantienfis  fanftio,  quae  concilium  papa  fuperius  efFe  definivit:  quod  verum  eftc 
non  poteft,  nifi  pontifex  errori  fit  obnoxius  ,  ut  nos  obfervavimus  antca.  Adjicc 
«iaoi  illa,  quae  diximus  §.  2.  hujufcc  diflertationis. 


$.     V  I  L 

'Jdducuntur  acadeniiarum ,   ac  praefertim  Parifienfis  adverfus  infallibilitatem 

pontijiciam  decreta. 

Deinde  «ccedit  his  omnibus  academiarum  theologtcarum  eutoritas,     ac  inpri- 
mis  Parifienfi»  facultatis ,  quae  feraper  tenuit  ac  docuit  pontificem  Romanura 
errare  pofle. 

Siccenfuit,  cum  anno   1033.  Philippo  Pulchro  confulenti  refpondit,  lici- 
tum  eflc  a  Bonifacii  o£laYi  fententia  ad  concilium  generale  appellare. 

O  •  Sle 


j-j»  DE     ANTIQUA   ECCLESI^     DISCIPLINA 

Sic  ccnfuit  anno  1333.  fub  Philippo  Valefio  cum  Joannis  XXII.  fcnten- 
tiam  de  flatu  animarum  rejecit  ,  eumque  haerefeos  et  erroris  arguit ,  ut  fupr*. 
diximus. 

Sic  cenfuii  in  conciHo  Pifino  anno  1409.,  ubi  nomine  academiarum  Parl- 
fienfis ,  Andegaveufis ,  et  Tolofanae  do£lor  Gallus  afferuit  ,  Petrum  de  Luua  efTc 
iiaereticum. 

Sic  cenfuir  in  caufa  Montefoni  Dominicani  ,  qui  cum  a  cenfura  facultatis 
anno  1387.  i»  ipfum  lara  appeilafTet,  hoc  fundamento,  quod  folus  papa  de  fide  et 
doflrina  judicare  pofftt,  in  aclis,  quae  facultas  ad  ceufurae  fuae  defenfionem  confe- 
cic,  refpondit  in  caufi;.  fidei  Jicite  ad  concihum  appellari  pofFe.  Secundapars,  in- 
quir,  illius  diBi,  qiiod  fciUcet  ad  Jiur.mum  putitifucm  pertinet  eorum,  quae  tangunt 
fidem ,  examinatio  et  decifio  cantinet  manife/iam  haerefim ,  imo  multas  haerejes. 
Prima  haerefis,  primo,  quia  per  iUam  exclufwnem  exctuditur  iiniierjalis  ecclefia  et 
generalc  concilium  eam  repraeJentans,quod  eji  haereticum .  quia  incaufu  fidei  a  Jum- 
mo  pontifice  appellari  potefl  ad  concilium  ,  ficut  patet  in  diJiinEiione  cap.  AnaJiafius, 
et  manifefium  eji ,  quod  ad  iplum  pertinct  concilium  res  fidei  dcfinire,  ficut  patet  ex 
autoritate  Gregorii  15.  dift.  cap.  Siciit  etc.  Haec  ex  mf.  codice  coUegii  Navarrici 
in  urbe  Parif. 

Sic  cenfuit  in  caufa  Sarraceni  ex  eodem  ordine  praedicatorum  monachi,  qui 
eum  in  afl;u  Vefperiarum  hanc  propofitionem  in  thefi  inferui/Tet,  quandocumque  in 
tlio  concilio  aliqua  infiituuntur,  tota  autoritas  dans  vigorem  Jiatutis,  in  folo  fum~ 
mo  refidet  pontifice.  Facuhas  hanc  propofitionem  velut  erroneam  ab  ipfo  revocari 
voluit  anno  1429.  contraria  hac  propofitione  afierta.  Qjiandocumque  in  alio  con- 
cilio  aliqua  in/iituuntur,  tota  autoritas  dans  vigorem  Jiatutis  ,  refidet  non  in  foh 
Jummo  pontijice ,  fcd  principaliter  in  Spiritu  fanHo  et  ecclefia  catholica. 

Sic  cenfuit  in  articulis  contra  Lutheranos,  in  quibus  infalhbilitatem  poteffa- 

temque  rerum  fidei  fupremo  judicio  jiidicandarum,  ecclefiae  foli  et  concilio   gene- 

rah  cam  repraefentanti  vindicat  art.   ig.  „Tenetur   et  quihbet  chriftianus    firmiter 

credere  unam  eife  in  terris  univerfalem  ecclefiam  vifibilem,  quae  in  fide  et  mori- 

,  bus  errare  non  poteft,  cui  omnes  hdeles  iniis,  quae   funt  fidei  et  morum   obe- 

dire  aflringuntur,  art.  12.      Quod  fi    quid  in  fcripturis   facris   controverfiae  ai;t 

',  dubii  oriatur,  ad  praefatam  ecclefiam  deffnire  et  determinare  fpeflat  art.  22.  cer- 

',  tum  eft  concilium  generale  legitime  congregatum  univetlam  repraefentans    eccle- 

',   fiam  in  fidei  et  morum  definitionibus  errare  non  po/fe:   de  ponrifice  vero  Roma- 

',  no  nihil  fimile  ait;   fed  hoc  tantiim  a.  23.  nec  minus   certum  effe  de   jure  divino 

',  fummum  in  ecclefia  ClirifH  milirdute  pontificem,   cui  omnes  chriftiani  parere  tc- 

*,  nentur,   qui  quidem  poteftatem  habet  indulgentias  conferendi,   etc. 

Sic  cenfuit  in  cenfura  propofitionum  Joanniv  Angeli  Minoriiae  anno  I4<!i., 
ubi  damnat  has  propofitiones.  Uudecimus  articulus  papa  „  poffet  ab  uno  ecclefia.- 
„  ilico  tollere  medietatem  redituum  beJieficiorum  ,  ct  uni  alteri  dare,    non  e\pri- 

mendu 


i 


DISSERTATIONES  HISTORIC/^E.     DiSSBRT.  V.  i^i 

„  mendo  aliquam  caufam :  liaec  propofitio  eft  periculofa  ,  et  nuUo  modo  praedt- 
„  canda,  ut  jacet  articuius  li.  Quicumque  contradicit  voluntati  papae,  p3.;anizat, 
,,  et  fententiam  excommunicationis  incurrit  ipfo  fafto.  A  nullo  papa  reprehenden- 
„  dus  nifi  in  caufa  haerefis:  hacc  propofitio  ell  falfa,  icandalofa,  et  fapiens  haere. 
„  fim  manlfeftam 

Sic  cenfuit  anno  1663.  aim  fenatui  Parifienfl  fex  propofitiones  obtulit,  qua- 
rum  fexta  eft  ejufmodi,  non  ejje  doBrinam  facrae  facultctis,  qiiod  JummHs  pontifex 
nullo  accedentc  ecclejiae  confenfu  ftt  infallibiiis.  Cum  enim  facultas  procul  dubio 
aliquam  circa  quaeftionem  hanc  dotlrinam  habeat,  declarerque  doilrinam  fuam  non 
effe,  quod  pontifex  fit  infallibilis :  ergo  contrariam  habet  do£lrinam,  quod  fit  falii- 
bilis,  nullum  quippe  eft  inter  utrumque  medium. 

Denique  anno  1664.  diferte  et  abfque  ambagibus  mentera  fuarn  aperuit  in 
cenfura  contra  Vernantium  edita,  in  qua  falfas,  temerarias,  fcandalofag,  et  in  fide 
periculofas  effe  pronuntiat  propofitiones  Vernantii,  quibus  infalUbilitatem  fummi 
pontificis  afterebat.  - 

Academiae  Parifienfi  ^confentiunt  hac  in  re  plures  aliae,  inter  eas  Herfordi- 
enfis  in  traft.  fuper  unione  ct  neutralitate  principura  eleciorum,  ubi  haec  habet. 
Cum  papa  poffit  errare,  refiduum  corpus  eccle/iae  fi/nodaliter  congregatnm  errare 
nonpoteji,  experientia  hocipfum  demonjirat;  Jaepius  enim  compertum  efi  papam 
errare  refidno  ecclefiae  corpore  reEie  fentiente,  papa  autem  re&e  fentiente  refiduum 
totum  ecclefiae  corpus  errajfe  nunquam  efi  compertum. 

Cracovienfis  academia  anno  1441.  de  autoritate  facrorum  conciliorum  quar* 
tfl.  Sic  etiam  e/i  de  judicio  ecclefiae  refpeEiu  aElionum  papae,  quia  ecclefia  nunauam 
deviare  poteft  aut  aberrare  a  Jide  reEia,  papa  vero  frequenter ,  19.  dift,  Anaftafiu», 
Ideo  judicium  ecclefiae  dignius  eft  judicio  papae. 

Viennenfis  in  opere,  quo  eleftorum  confultationi  refpondit,  approbat  conci- 
lii  BaGlcenfis  et  Conftantienfis  decreta  de  autoritate  concilii  fupra  pontificem  Ro- 
manum. 

Colonienfis  idem  facit  in  traclatu  de  poteftate  concilii  et  papae  ad  Theodori- 
cum  Colonienfem. 

Idem  etiam  cenfent  aliae  quamplurimae,  quarum  tefUraonia  relata  funt  a 
Launoio  in  epiftola  ad  EarilloDium  tom.  i.  Epift.  4. 


$.  ultlmus, 
Ex  theologit  idem  docetur. 

Denlque  innumeri  pene  theologi  ac  praefertim  antiquiorei  et  dofiiores    pontifi- 
cem  crrori  obnoxium  cfTe  alferuerunt,  et  infallibilitatis  pontificiae  figmentum 

O  0  2  raulris 


25»  DE  ANTXQUA  KCCLZSIM  DISCIPLINA 

jnuhis  argtitnentis  oppugrrarunt:  inprimis  vero  Joannes  Gerfo  Paridenfis  ctnceifa» 
rius  multisin  locis  hatic  dotlrinam  propugnavit,  ac  praccipue  in  traftatu.,  utrum 
iiccat  in  cattjis  fidei  a  pontifice  provocare,  in  quo  haec  habet  propofitio  quarta  in 
taufij  fidci:  nulla  dcterminatio  judicialiy  epifcopi  vel  papae  lig^t  fidelet  ad  credenm 
dum-,  qu'jd  itafit  de  veritate  fidei,  ficut  practeiidit  Jua  declaratio  ,  quoniam  tam  pcu 
pa  qnam  epifcopus  ,  deviabiles  jtint  afido,  ohligat  tamen  fubditos  poena  excommuni- 
tatumis  talis  determinntio,  quod  non  dogmatizent  oppnfitum  ,nifi  appareat  manifefta 
ratio  repugnandi,  vcl  per  facram  fcripturam,  vel  per  revelationem,  vel  psr  eccle' 
6ae  feu  gencralis   concilii  determinationem, 

Gerfonem  fequitur  Toltarus  defenforii  cap.  5.  Apparet ,  inquit,  quod  jun 
fupponunt  pjpam  fieri  pojje  haereticum  et  cunfinnatur  experimento:  7iam  papa  Mar* 
eellmui  fuit  haereticus  :  erpoft  alia.  Item  de  Ifoanne  XXII.  ,qui  tenuit  haerefim  ' 
tirca  vifionem  beatam  etc.  Et  praefat.  in  EvangeL  Matthaei.  Q,uilihet  hcmo  quan>- 
tumcumque  f^nEius  et  quantaecumque  potsftatis  potefi  errare  in  fide  et  efflci  haereti- 
eus,  ficut  de  multis  fummis  pontificibus  legimus,  ut  de  Liberio,  de  Joanne  XXII. 
et  aliis  quibufdam.  Dionyfius  Carthufianus  lib.  i.  de  autorriatc  papae  et  concihi 
cap.  51.  Cum  papa  pofiit  errare  infide,  moribus,  et  caetsris,  qnae  funt  de  neceffita' 
te  faiutis ,  ejus  fudicio  mnvidetur  ultimate  et  ccrtitudinalitcr  ftandum  in  ijiir, 
(um  nonfit  infallibilis  fidei  regula,  ncque  indeviahile  fundams7itum. 

Petrus  de  AHiaco  cardinaiis  et  epifcopus  Cameracenfis  trafl.  de  autor.  ec- 
clef.  p.  3.  c.  3.  Talem,  inquir,  autoritatem,  nempe  fummam  non  habet  papa ,  cum 
errarc  poffit  in  fide. 

Adrianus  Galterus  er  ordiire  U.  Berredifti  Parifienfis  theologus,  tra£l.  de 
pximatu  Petri  et  ecclefiae.  Quis ,  inquit,  tamvafre  imponere ,  fuavtterque  didi- 
tit  obtrudere  palp-itm,  ut  gluriofis  mendaciis  et  coacervatis  fahulamentis  tanta  folir 
ditats  firmare  coyiterdat ,  et  judicium  ejus  (fucccjforis  Petri)  in  iisy  quae  funt  fidei 
et  bonorufn  mcrnm ,   srrare  a  vnritcue  mn  poffe  mordicus  a.fj-ercret.. 

Joannss  Arboreus  Parif.  theologus  lib.  4,  theologiae  cap.  32»  Papa  in 
fids  errare  poteft,  ut  diclt  Inriocenrias  hajus  noini!3.is  qnartas-  vel  in  cap.  i.  d^ 
fumma  Trinitate  :  Et  tota  mihi  via  aherrare  videtur ,  qui  aliter  fentit ,  et  plus  ve^ 
ritati.tribuendum  eji  qnam  amico:  ajfentantur  Jane  Romano  pontifici,  qt.i  faciunt 
eum  immunem  a  peccato  et  a-  lapju  haerefsos  et  fchJjmatis ,  cum  non  Ht  divino  mn- 
nere  confirmatus  in  gratia. 

Claudius  Santefius,  qui  Tridentino  concilio  inrerfuif,  in  refp.  ad  Apolog. 
Thcodori  13 ezae,  Licuit,  inquit,  non  folis.Sorhonicis,  fed  in  omni  orhe  chriftiano^ 
theologis  dijjcrere,  an  papa,  ji  a  fide  defccvrit,  privari  poffet  gradu  fuo. 

Guilielmus  Oknmu-i  lih.  3.  p.  i.  Dialogorum  c.  3.  multis  probat,  papam 
poffe,  ut  ipfeloquitur,  haereticiiri,  ac  potifiimum  eiemplo  Joannis  XXII.  et  Ni- 
eolai  III.   a  nobis  fupra  e.\pofirp. 

Gntrianus  ipfe  diftinrt.  40.  C.  Si  papa.  Cujus,  inquit,  iffic  redarguere 
vfaefumeiTnortalium  nuiluJ ,  quia  chniios  ipfe  judicaturut  a  ncmine  efl  judicandur, 

niji 


DISSERTATIONES  HISTORICAE,  Dissht.V.        a^j 

ttifi  deprekendatur  a  fide  deviur.  Et  in  cap.  Anaftafius  dift.  19,  Videtur,  qucdl 
papa,  inquit  glo/ra,  tenetur  requirere  concilium  epifcoporum,  quod  verumeft,  ubi 
defide  agitur,  et  tunc  Jtjnodut  major  ejlpapa,  ut  15.  dift.  Sicut  videtur  trgo,quod 
papa  non  poffit  defiruere  fiatuta  concilii,  quia  orbis  major  efi  iirbe. 

Guido  archidiaconus  Bononienfis  dift.  21.  nunc  autem :  Hinc  papa  potejl 
tondemnari  de  haerefi,  ciim  pertinax  fuerit ,  alias  non.  Eadem  eft  fentenria  Augu- 
ftini  ab  Ancona  Eremitarum  S.  Augult.  theologi  in  fumma  q.  5.3.  i.  Alvari  Pela- 
gii  lib.  I.  de  planau  ecclefiae,  Joanuis  dc  Imola  in  capite  de  ekaionc  et  eleai  pa. 
it&axt,  et  alioruin  bene  multoruai.. 


C  A  P  U  T    I  L 

In  quo  TBj^ondetur  argumentis,  quihus  adverfarii  Romani  ponttficix 
hifalUbilitaiem  fuadere  conantur.- 

Diximus  adverfariorum  efTe  privilegium  illud  indeficlentls  judicii ,  quod  Ronsa- 
no  pontifici  tribuuHt,  ex  fcriptura  et  tradirione  a/Terere,  noftramque  fenrenti- 
am,  etiamfi  nullo  argumento  pofitivo  probaretur,  necefiario  tenendam  efi^e,  fi  va- 
nis  taniunv  ac  futilibus  augumentis  adverfariorum  opinio  niteretur;  hoc  autem  ita 
fe  habere  ex  fequenribus  eorum  arguratntis  noftrifque  ad  ea  refponfionibus  unuC 
quifque  facilc  intelliger. 

Ex  facrislitterisadducunr,  primo  illud  Ghrifti  di£lum  adPetrum,  Lucae 
32.  V.  32,  Ego  rogavi  pro  te,  Petre,  ut  non  deflciat  fides  tua.  et  tu  aliquando 
eortverfus  confirma  fratres  tuo.\  Unde  concludunt  fidem  Rojuanorum  pontificun» 
Petri  fuccefi"orum  deficere  non  pofre. 

Verum  fi  quid  probet  iftud  tsftimonium,  plus  probat  quam  adverfarii  poflu- 
liant  •,  non  enim  probaret  tantum  Romanos  pontifices  non  pofl"e  a  fide  deficiendo 
aberrare,  fed  etiam  nuUatenus  pofFe  a  fide  et  ^ratia  e.xcidere  :.  itaque  inrelligi  debet 
ifta  promiflio  Chrifti  de  fola  Petri  perfona,  docet  id  er  iiKentum  Cbrifti  praedi- 
centis  futurum.  ut  Patrus  aliquando  ipfum  neoarei,  ita  tamen,.ut  a  fidepenitus,  et 
afque  ad  finem  vitGe  non  eicideret.  Simon ,  iiimon  ,  inquir  Chriftus,  ecce  fatanas 
expetivit  vos,  itt  cribraret  fxcut  tritiam,  ego  autem  rogavi  pro  te,  etc.  Tentatio 
illa  fatanae  refpicit  perfonam  Petri  et  apoftolorum,  et  limiJiter  oratio  Chrifti  no» 
habet  alium  finem,  qaam  ut  Petrus  Licet  a  diabolo  tentatus,  a  fide  tamen  penitus  er 
afque  ad  finem  viiac  non  deficiat,  fed  ut  poft  negationem  converfus  cojifirmet  frat- 
res,  hoc  autem  totum  in  ipfa  perfona  Petri  adimpletum  efr.  Nam  et  tuitatus  cft  a 
diabolo  et  in  tenrationc  viftias  Chriftum  negavir.  Verum  ei  profiut  oratio  Ciinfti': 
ftaiim  eaMn-poeniteiitia  du^us  refipuii,    st  poH  peUionem  ac  i-efui:ie£lioneJn 


CUffc- 


o  0  a  Hi 


f^f4  DK   ANTIQUAECCLESI^   DISCIPLINA 

'  {k\  non  modo  conftantior  caeteris  tipparuir,  fed  er  generofis  ditlis  et  fa£lis  frarres 
fuos  confirmavit:  ira  hunc  locum  exponunt  TcrtuU.  lib.  de  fuga  in  perf.  cap.  2. 
S.  Cyorianus  Epift.  $.  et  in  lib.  de  orat.  dominica.  S.  Hilar.  lib.  1.  de  Tniiirate, 
Bafilius  Homil.  22.  de  humilitate  :  Ambrof.  in  Pfalm.  4:5.  Chryfoft.  Homii  63, 
Carth.  Conc  in  Ep.  ad  Innoc.  I  ,  et  Innocentius  I.  in  tp.  ad  Carth.  Conc.  S.  Aug^. 
pluribus  in  locis  er  alii  interpretes,  quos  numero43.  confulcre  poteris  apudLaunoi- 
um  Epift.  ad  Jacobum  Bcvilaquam  Epift  tom.  ^.  Porro  ex  hac  cvpofitione  nihilpo- 
teft  colligi  ad  probandum  pontificis  Romani  judicium  cH^e  indeficiens:  fi  quid  enim 
ex  ifta  orarione  Chnfto  pro  Petro  de  ejus  fucceft^oribus  colligeretur,  inferri  deberet 
pro  Perri  fuccen"oribus ,  non  fecus  ac  pro  ipfo  Petro  orafl^e  Chriftum,  ut  a'  fide  ipfi 
privatim  mimme  dcficcrent,  at  nuUus  huc  ufque  fomniavit  id  ipfis  privilegii  ad- 
fcribi  polFe. 

Sunt  et  alii  patres  ac  interpretes,  quos  apud  eumdcm  Launoium  ibidcm  col- 
let^os  reperies,  qui  dicant  orafiTe  Chriftum,  ut  univerfalis  ecclefia,  vel  ctiam  gcnerale 
concilium  a  fide  nunquam  deficiat,  qHorum  interpretatio,  iicet  minus  ad  litteram, 
eo  magis  adhuc  cum  adverfariorum  placitis  pugnat,  cum  ex  illa  fequatur  infallibili- 
tatem  ecclefiae  et  concilio  adfcribi  dcbere,  non  autem  pontifici  Romano,  ut  quid 
enim  locus  ille,  qui  de  Petro  ad  Htteram  inteliigendus  cft,  ad  ecclefiam  et  conciliura 
inflefteretur,  nifi  certum  effet  Petrum  et  ejus  fucceflores  potuifle  a  fide  deficere,  | 
ecclefiam  et  concilium  non  item.  «! 

Secundo  loco  profertur  ab  iis,  qui  in^libilitatem  defendunt  illud  Matth.  16. 
Super  hanc  petram  acdificabo  ecclefiam  meam,  et  portae  inferi  non  praevalebunt  ad- 
verjus  eam.  Unde  colligunt  Petrum  et  ejus  fucceft^ores  tdz  ecclefiae  fundamen- 
tiim;  cum  autem  impoftibile  fit  ecciefiae  fundamentum  ruere,  impofiibile  efife  con- 
cludunt  Romanum  pontificem  a  fide  deficerc. 

Verum  uti  diximus,  antea  locus  ille  quatuor  modis  exponitur  a  patribus  et 
interpretibus  fcripturae;  alii  enim  dc  perfona  ipfius  Petri  haec  verba  interpretantur, 
dicuntque  fuper  illum  fundatam  ecclefiam,  quia  ipfe  cum  caeteris  ad  eam  fundan- 
dam  adiaboravit,  alii  dicunt  fuper  omnes  apoftolos  fundatam  pariter  efte  eccle- 
fiam,  Petrumque  eum  haec  ei  dicla  funt  geftafife  perfonam  ecclefiac:  funr,  qui  no- 
lunt  Petrum  hic  petram  eflTe  diftum ,  fed  petram  aiunt  cfi!e  fidem  ct  confeffionem 
Petri,  vel,  ut  alii  volunt,  ipfum  Chriftum  :  nuUa  autem  ex  iftis  expofitionibus 
pontificum  infaliibilitati  favet:  ficut  enim,  qui  in  fecunda  cxpofitione  fentiunt  fuper 
apoftolos  omnes  eorumque  (ucceft^ores  fundatam  efie  ecclefiam  ,  non  propterea  pu- 
tant  aut  apoftolos  omnes  aut  eorum  fucceftores  indefeftibiles  fuifte,  ita  non  fequi- 
tur  ex  prima  e.\pofitione  Petrum  et  ejus  fuccefljores  indefe£libiles,  eo  quod  fuper 
eos  tamquam  fuper  petram  et  fundamentum  ccclefia  fit  aedificata,  ex  tertia  etquaris 
expofitione  in  gratiam  Romanorum  pontificum  nihil  concludi  poflTe  perfpicuum  eft. 

Tertio  loco  Bellarminus  objicit  ,  illud  Chrifti  diftum  ad  Petrum  Joannif 
ult.  Pafee  oves  meas,   atque  ex  eo  iic  raciocinatiir .    pontifex  f/i  docior  et  pafior 

totiut 


DISSERTATIONES  HISTORICAE.  DisSERT.  V.  sjy 

totiui  ecdefiae  i  ergo  tota  ecclefia  iilum  audire  et  Jequi  tenetur,    ergo  ft  ille  erretr 
tota  ecclefia  errahit. 

Refpondeo  non  folum  Petrum,  fed  pmnes  apoflolos  et  eorum  fucceflores  pa- 
ftorcs  cffe  ovium Chrifti, ipfisque  in  perfonaPetri  dit^um  fuiire  iWxxdpafceoveimeas, 
et  tamen  nemo  contendit  fingulos  ccclefiae  paftores  infallibili  judicio  praeditos  efTe: 
ita  hunc  locum  ad  omnes  omnino  apoftolos  et  animarum  curam  habentes  referunt 
Ambrofius  lib.  a.  de  dignitate  facerdotali:  Pafce,  inquit,  oves  meas,  quas  oves  et 
quem  gregem  nonfolum  tuncB.  Petrns  fujcepit,  fed  et  nobiscum  eas  fuscepit  ■,  et  cum 
illo  eas  nos  Jufcepimus  omnes.  S.  Aug.  traft.  47.  in  Joannem:  Et  quidem  fratres 
quod  pajior  eji  ( Chriftus )  dedit  et  membris  ftiis.  Nam  et  Petrus  pajior ,  et  Paulus 
pajior  et  caeteri  apojioli  paftores  et  boni  epifcopi.  Verum  etiamfi  iitud  diclum  ad 
folum  Fetrum  et  ejus  fucceffores  pertinerct,  non  fequitur  eos  efTe  infallibiles,  nec 
valet  ratiocinium  Bellarmini,  cum  enim  errant,  definunt  ecclefiam  pafcere.ut  opor- 
tet:  imo  occidunt  eas  potius  quam  pafcunt,  unde  non  tenentur  ejus  oves  eum  fe- 
qui,  cum  vident  fe  in  mortifera  pafcua  duci :  non  enim  oves  pafcit  irrationales,  qnai 
pro  arbitrio  et  nutu ,  quo  voluerit,  agere  pofiit,  fed  quae  ratione  et  perfuafionibus 
pafci  debeant,  hoc  efl,  doceri  et  moveri,  ut  fpontc  Chrifhim  coiant,  ejusque  fidem 
ac  rehgionem  illibatam  fervent.  Haec  fere  funt,  quae  adverfarii  cx  facris  litteris 
argumenta  depromunt,  quae  nullius  plane  roboris  effe  ex  diftis  nemo  non  videbit, 
nec  gravioris  funt  momenti  ea,  quae  ex  fanQorum  patrum  aut  poniificum  operibus 
genuinis  defumunt. 

Inter  ea  vero  primum  ac  principem  locum  lenere  videtur  illud  Hieron.  ep.  ad 
Damafum,  in  qua  poflquam  dixit;  Cathedrae  Petri  communiotic  euttjocior,  juper  il- 
lam  petram  aedijicatam  ecclefiam  fcio ,  quicumque  extra  /tanc  domum  agjium  comede-' 
rit,  propliantis  erit,  fi  quis-  in  arca  Nce  non  eji,  peribit  regnante  diltwio.  Addidif, 
difcernite  fi  placet ,  objecro,  non  timeho  tres  hypofiafes  dicere,  fijubctis,  etc.  ubi , 
inquiunt  adferit  Hieronymus  fe  tuto  fequi  pofle  fententiam  Romani  pontificis,  quia 
novit  fuper  eum  ecclefiam  effe  fundatam,  et  extra  ejus  communionem  faJutem  non 
efTe:  deinde  cur,  inquiunt,  Hieronymus  totius  orientis  de  hypoflafibus  fententiae 
et  judicio  acquiefcere  noluifTet,  impenumque  Romani  pontificis  ad  tres  hypoflafe» 
agnofcendas  expetlaffet,  nifi  putafFeteum  in  judicando  falli  non  pofrc.»' 

Refpondeo  ex  verbis  Hieronymi  inferri  non  pofTe  Romani  pontificis  judicium 
cire  infallibile,  fed  magni  tantum  ponderis  et  momenn  apud  ipfijm  fuifFe  eccletiae 
Romanae  fententiam  atqae  communionem  :  hoc  tantum  eius  verba  foiianr,quae  im- 
merito  ad  infallibilitatem  aftruendam  trahuntur :  ait  autem  fe  tuto  fequi  pofTe  Ro» 
mani  poniificis  fententiam,  qnia  fcilicet  difiidentibus  de  hypoflafeos  voce  ecclefiis 
totiuS'  orbis,  poterat  ipfe  ad  eam  quam  vellet  panem  accedere,  unde  non  foliu* 
Romanaeecclefiae  autoritatem  adducit,  fed  occidentalium  omnium  et  Aegyptiorum, 
Haereticum,  inquit,  me  cum  occidente ,  liaereticum  ciim  /jeQ;iipto,  hoc  eji ,  cum 
Damafo  Petroque,  quia  fcilicet  ilHs  duobus  adhaerebsnr  occidenraies  er  Aegyptii 
omnes,  condemnenti  quid  enim.  liominem  exce^it  fodii.  criminantur.-    Stquebamir 

porrci' 


i,i5  BE  ANTIQVA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

porro  ilk  iflorum  pofius  qiiam  aliorum  fententiam.     Primo,  quia  ordinatus  fuerat 
«  Paulino  trium  hypoftafeon  holle,  qui  occidentem  et  Aegyptum  hypoftafibus  minus 
iicquum  effecerac.  Secundo,  quia  timebat,  ne  nomine  hypoftafeos  aliqui  non  perfo- 
nam,  (ed  fubftantiam  fignificarent.     Quodveroait:    Jiiper  ilUm  petram  adificatam 
tcclefiam  fcio :  quicumque  extra  hanc  domum  cmederit  agnum,  prophanus  eji :  fi  quit 
in  arca  Noe  non  ejf ,  peribit  regnante  diluvio.   Dicium  eft  olHciose  et  per  cxagee- 
rationcm.    Deinde  id  non  probat  fedis  Romanae  fenientiam  infallibilem  effe  femper 
fidei  rcgulani,  fed  ad  fummum  ordinario  adhaerendum  effe  Romani  pontificis  fen- 
tentiae,  cosque  qui  a  fcde  apoftolica  diflident,  in  periculum  fchifmatis  venire ,  at 
nihil  id  facit  ad  fidem  et  judium  Romani  epifcopi ,   fed  tantum  ad  communionem. 
Denique  pcrfpicuum  eft  ex  diclis,  cur  Hieronymus  Romani  cpifcopi  imperium  ad 
tres  hypoftafes  profitendas  exfpeftarit,  quippe  lentiebatquaeftionem  effe  de  nominc, 
nihil  mali  effc,  fi  tres  hypoftafes  bono  fenfu  profiteretur,  vcrum  cum  id  ab  ipfo 
cxigeretur,  nolcbat  id  facere,  quia  cum  occidente  et  Aepypto  communicabat,  qui 
ires  non  dicebant  hypoftafes ,  fueratquc  ordinatus  a  Paulino  trium   hypoftafium  ad- 
verfario:  ipfeque  pecuiiares  habebat  inimicitias  cum  iis,  qui  tres  dicebant  hypoita- 
fes.     Quid  aliud,  quaefo,  poterat  facere,  cum  ab  eis  urgeretur,  ut  trcs  hypoftafes 
diceret,  quam  a  Romano  epifcopo  petere,  num  vellet,  num  juberet,  ut  tres  dicerct 
hypoftafes-,  nam  fi  citra  ejus  auftoritatem  id  fcciffet,    vifus  fuiffet  ab  ecclefiae  occi- 
dentalis  et  Acgyptiae  communione  difcederc,  quod  impriiHis  cavebat  :  ergo  impe- 
rium  ei  iudicium  Romani  cpifcopi  non  expeftat,  ut  fententiam  ferat  de  quaeftione 
circa  tres  hypoftafes :  ipfe  enim  fciebat,  quid  de  ea  effet  fentiendum,    et  anteDamafi 
refponfionem  fuum  tulcrat  judicium ,    fed  volebat  ejus  auftoritatem  habere,  quam 
oricntalibus  opponeret. 

Poft  Hieronymum  profertur  Auguftinus,  qui  ferm.  a.  de  verbis  domini  cap.  i». 
'^am  enim  ,  inquit,  de  hac  cauja  Pelagii  atque  Caelejiii,  duo  concilia  mijja  funt  ad 
fedem  apojlolicam ,  inde  etiam  referipta  venerunt,  caufa  finita  eft,  error  utinam  ali- 
quando  {iniatur.  Unde  inquiunt,  cum  finitana  putet  Auguftmus  caufam  fidei  quan- 
do  poft  concilia  fedes  apoftolica  judicavit,  dicendum  cft  hujus  effc  fupremum  et 
infallibe  judicium. 

Refpondeo,  finitam  dici  caufam  Pelagianorum  poft  concihorura  et  apoftolicae 
fedis  iudicium ,  non  quod  nullum  fuperius  effet  judicium ,  fuperius  enim  agnofcit, 
in  fimili  caufa  Auguftinus,  cum  ait,  poft  judicium  Romanae  fedis  adhuc  reftaffc 
plenarium  ccclefiae  concilium,  fed  quia  poft  damnationem  Romani  pontificis  Pela- 
gianorum  caufa  omni  defenCone  fpoliata  crat.  Nam  antequam  a  Zozimo  profcri- 
ptus  fuiftet  Caeleftius,  jaGitabant  Pelag^iani  fe  a  Romano  epifcopo  ct  multis  occi- 
dentalibus  probari,  ubi  vero  ab  ifto  pontifice  Pelagius  ct  Caeleftius  aperte  damnati 
funt,  jam  dcfenfione  omni  carebant,  ac  propterea  finita  dici  potcrat  eorum  caufa, 
quia  unanimi  confenfu  ab  omnibus  occidcntaiibus  damnabantur,  porro  tantum  ab- 
eft,  ut  Auguftinus  fcripfcrit  hanc  caufam  finitam  effe  judicio  fedis  apoftolicae,  quia 
fuprcmum  crat  ct  infallibile ,  ut  ipfe  de  ea  dic«t,  quod  11  de  C»clcltio  et  Pelagio  i» 

Ko- 


c 


DISSERTATIONES   HISTORICAE.    Dissert.  V.  297 

Romana  ecclefia  fuiflec  aliquid  fecusjudicatum,  nota  pracvaricationis  eflet  clericis 
Romanls  inurenda. 

His  additur  Petri  Chryfologi  teftimonium  epift.  ad  Eutychem  ante  concilium 
Chakedon.  ubi  haec  habet.  Hortamur  te ,  frater  honorabilis .  ut  his,  qtiae  abea- 
tijjlmo  papa  Romanae  civitatis  fcripta  funt ,  obedienter  atttndas ,  quia  beatus  Pe- 
trus,  qui  in  propriajede  vivit  et  praefidet,  praejiax.  quaerentibus  fidei  veritatem. 

Refpondeo,  aliud  eft  beatum  Petrum  veritatem  fidei  quaerentibus  praebcre» 
aliud  infaliibiliter  eam  praebere :  prius  de  Romano  epifcopo  dicit  Chryfologus,  non 
pofterius,  quod  tamen  unum  eftprobandum. 

Denique  Bernardi    teftimonium  profertur,  qui  epift.  190.  ad  Innocentium  II. 

ita  loquitur.     Oportet,  inquit,  ad  vejirum  referri  apojiolattm  pericula  quaeque  et 

fcandala  regni  Dei ,  ea  praefertim,  quae  de  fi.de  contingunt,  dignum  namque  arbi- 

tror  ibi  potijfimtim  refarciri  damna  fidei,  ubi  non  pojftt  fides  Jentire  defeElum,  cui 

enim  alteri  fedi  difium  eft  aliqtiando,  oravi  pro  te  Petre,  ut  non  deficiat  fides  tua. 

Refpondeo  primo,  ex  uno  Bernardi  officiofo  difto  infallibiliiatis  privilegium 
Romano  pontifici  tribui  non  poffe,  nifi  accedat  fcripcurae  et  traditionis  autoritas". 
Nam  etiamfi  conftaret  mentem  Bernardi  fuifte  his  verbis  pontificem  Romanum  in- 
fallibilem  praedicare ,  hujus  unius  auftoritas  ad  iftud  privilegium  Romano  pontifi- 
ci  adferendum  minime  fufficeret. 

Secundo,  non  ioquitur  Bernardus  de  perfona  papae  Romani,  fed  de  fcde  Pe- 
tri,  ac  proinde  ex  ifto  loco  probari  tantum  poteft  Romanam  ecclefiam  totam  non 
poffe  a  fide  deficere;  at  immerito  concluditur  Romano  pontifici  foli  idem  privile- 
gium  competere. 

Tertio,  loquitur  Bernardus  comparate,  non  abfolute  exaggerando  pontificis 
Romani  auHoritatem,  qua  tunc  opus  habebat  ad  Abaelardi  errores  profcribendos. 

Quarto  Innocentius  non  putavit  haec  verba  Bernardi  ad  fe  folum  pertincre, 
nam  Abaelardi  errores,  licet  a  duobus  conciliis  jam  damnatos,  non  nifi  coafto  ite- 
rumconcilio  profcripfit:  Nos  itaqtie,  inquitin  epift,,  quae  inter  Bernardinas  eft  294^' 
qtii  in  Petri  cathedra,  ctd  et  dmino  eji  diEium ,  et  tu  aliquando  converfus  confirma. 
fratres  tuos  ,  licet  indigne  rejidere  confpicimtir ,  commtinicato  fratrum  nojirorum 
confilio  dejiinata  nobis  a  veftra  dile&ione  capitula  et  univerfa  ipfius  Petri  Abaelardi 
perverfa  dogmata  canontm  auEloritate  cum  ftio  auBore  damnavimus. 

Denique  Bernardus  lib.  3.  confiderat.  ad  Eugenium  de  Romanis  pontifici- 
bus,  ut  ei-rori  obnoxiis  loquitur  praefertim  1.  4.  Tunc,  inquit,  tibi  licitum  cenfeat 
fuis  ecclefias  mutilare  membris,  confundere  ordinem,  perturbare  terminos,  quos  po- 
fueriint  patres  tui,  fi  jitftitiae  eft  jus  ciiique  fervare,  fuum  auferre  Jtis  jnjio,  qtio- 
modo  poterit  convenire?  Erras,fi  ut  fummam  tuam  ita  et  Jolam  injiitutam  aDeo  vejU 
ram  apoftolicam  poteftatem  exifiimas. 

Ex  di£lis  jam  abunde  conftat,  e  latinis  patribus  nullum  teftimonium  profer- 
ri,  quo  diferte  Romani  pontificis  infallibilitasaftruatur,  imo  nullum  proferri,  e  quo 
poftit  illa  per  legitimam  confequutionem  deduci,  cum  vero  interopera  patrum  grae- 

P  p  •■  ■'-•'--   '■''•        coruui  ■  ^ 


498         "^  Dir  A^JTIQUA  ECCI.KSIAE  DISCIPLINA 

corum  genuina  nulliim  teftimonium  inveniretur,  quod  illuc  uUo  modo  trahi  pofTet, 
confeQa  funt  plura  teftimonia,  quae  ipfis  adfcriberentur  et  fub  eorum  nomine  vendi- 
larentur;  fed  eorum  vs9-s;'<»v  deprehendere  haud  diihcile  fuir.  Inter  ea  vero  infig- 
nia  funt  illa,  quae  cx  Jibris  thefaurorum  Cyrilli  laudantur  a  D.  Thoma  multis  in  lo- 
cis  ut  in  4.  dilt.  24.  q.  3.  art.  2.  Ut  membra  maneamus  iu  capite  nojlro  apojlolica 
throno  Romanorum  pontificum,  a  quo  nojirum  eft  quaerere  -,  quid  credcre,  quid  fine- 
re  debeamus,  ipfium  venerantes ,  ipfiumque  rogantes  pro  omnibus ,  quoniam  ipfiius  fio~ 
lius  efi  reprehendere ,  corripere,  Jiatuere  et  difiponere,  fiolvere  et  ligare  loco  illius, 
mti  ipfium  aedificavit,  et  multi  alii,  quod  fiuum  e(}  tt  plemm ,  ficd  ipji  l<ili  dedit,  cui 
ttmnes  jurc  divino  caput  inclinant  et  primatcs  mundi  tamquam  ipfii  domino  Jefu  Chri- 
fio  obediunt.  Ideoi  teflimonium  repetit  in  libro  contra  impugnantes  religionem  ct 
iii  opulculo  contra  errores  Graecorum  ac  demum  in  catena  aurea  aliud  fub  ejusdem 
Cyrilii  nomine  tenimonium  refert  his  verbis.  Cyriilus,  inquit  in  libro  tkefiauri , 
fecundum  autcm  hanc  domini  promijjionem  ecclefia  apoftolica  Petri  ab  omni  fieduEiione, 
haereticaque  circumventione  manet  immaculata ,  Jtiper  omnes  primates  ecclefiarum 
tt  populorim  in  /uis  pontificibus  in  fide  plenijfima  et  autoritate  Petri  et  quamvis  aliae 
ccclcCiae  quorumdam  errore  fint  verecundatae ,  Jiabilita  inquejfabiliter  illa  fiola  reg' 
nat  filentium  imponcns  et  omnium  obturans  ora  haereticorum ,  etc. 

Haec  autem  loca  Cyrilli  effe  fubdititia  luce  clarius  eft.  Primo  enim  non  ex» 
tant  in  germinis  thefaurorura  CyrilH  libris,  unde  illa  refertD.  Thomas,  nec  extare- 
illic  pofTunt,  cum  nihil  faciant  ad  fcopum,  qui  hic  in  eo  totus  eft,  ut  Trinitarem  ex" 
lacris  litteris  probet,  nec  alio  excurrit.  Deinde  iflorum  locorum  fenfus  et  fiylus 
Ipnge  abefl  a  doQrina  et  ftylo  Cyrilli.  Demum  qui  eoslaudarit,  primus  eflD.  Tho- 
mas ,  q.uem  nemo  nefcit  faepc  laepius  fubdititia  fcripta  et  teifimonia  patrum  pro- 
V£iis  laudrfle. 

Ejusdem.  farinae  efl  teflimonium  Chryfoftomi,  ab  eo  laudatum  ex  refponfis  ad. 
confulta  Bulgarorum,  cum  Chryfoftomus  diu  ante  Bulgarorum  nomen  auditum, 
fuent  mortaus:  nec  majoris  fieri  dtbet,  nefcio  quis  canon  Conftantinopolitanus  ab 
codem  laudatus,  qui  fe  iic  habet.  Antiquae  Romae  epificopum  primum  efific  ct  masi- 
mum  omnium  epi/coporum.  Idem  dicendum  de  acclamatione  fynodi  Chalcedbn.  ab- 
codem  D.  Thoma  iaudata,  quae  nec  in  graecis  nec  in  larinis  concilii  Chalcedonen- 
Jis  exemplaribus  reperitur,  ct  in  qua  reperitur  vox  lcumeraicns,  quae  nec  graeca  nec 
latina  eft.  Denique  non  magis  fidei  habendum  eft  ahis  locis  ("hryfoftomi,  Maximi,, 
Cyrilli  et  aliorum  ab  eodem  fci:;ptore  laudatis,  quae  in  eorum  operibus  non  inve- 
niuntur-,  haec  enim  patrum  illoium  genuini  foetus  minime  funr,  fed  ipfi  nb  aliis 
fubjefti,  aB.  Thoma,  qui  in  iftis  rebus  acutum  non  cernebar,  in  fuos  commcntarios 
transiata  funt ,  qui  plura  de  iis  volet,  Launoium  confulat  in  cpift.  t.  1.  ubi  fiife 
haec  loca.  fubdititia  effe  demonftrat;  fed  res  clarior  eft,  quam,  ut  in  ea  diurius  im- 
moremur.  ,  , 

Ultimo  .loco  proferimus  Romnnorum  pontificum  auto'  imrcm,  qua  maxime  ni- 
tuutuc  adverfarii,'  quanivis  iplis  in  fua.cauia  Ioq.ucntibus  taatum  fidci  quantum  cae* 

texia 


DISSERTATIONES  HISTORIC^.  Dissert.  V.  299 

ferls  haud  debeatur.  Verum  ut  probavimus  antea  ex  iis  quamplurimi  agnofcunt 
errare  fe  poIFe  ec  decipi,  irao  et  in  haerefim  labi;  quare  etiamfi  nonnulli  hoc  fibi 
privilegium  vindicaflTent  reclamantibus  aliis  non  effent  audiendi.  At  praeterea  nul- 
lam  efTe,  qui  fibi  jus  infallibiiiter  judicandi  tribuerit,  ut  ex  locis  ab  adverfariis  alia- 
tis   conitabit. 

Objiciunt  primo  verba  epiftolae,  quae  nomen  Lucii  I  praefert,  quae  funt  ejus- 
modi.  Eccle/ia  Romana  apojiolica  et  mater  ecclejiarnm  omnium,  qtiae  a  tramite  apo- 
fiolicae  iraditionis  nunqiiani  errajje  probatur,  nec  haereticis  novitatibus  depravata, 
fuccubuit  fecundum.  ipfius  dmini  pollicttationem  dicentis:  ego  rogavi  pro  te  Petrey 
etc,     Eadem  fere  habentur  in  epilh  Felicis  primi. 

Refpondeo  teftimonia  haec  uuliius  efie  momenti,  utpote  defumpta  e.K  epiftoiis, 
tjuas  fubdititias  effe  conftat  apud  omnes,  in  utraque  ifta  falfa  confulum  nota  earum 
*8Ss/«i'  fpeciatim  prodit. 

Objiciunt  fecundo  teftimonium  Agathonis  papae  in  epiftola  ejus,  quae  le£la  eft 
et  probata  in  fynodo  6.art.  4,,in  qua  fic  loquitur.  Haec  eft  vera  jidei  regula,  quam 
in  profperis  et  in  adverfis  vivaciter  tenuit  apojiolica  Chrifti  ecclefia ,  quae  per  Dei 
gratiam  a  tramite  apojiolicae  traditionis  nunquam  erraffe  probatury  aut  haereticis 
uovitatibus  unquam  depravata  fuccubuit.  Qjiia  dicium  eji  Petro  ■  Simon ,  ecce  la- 
tanas  expettit :  ego  autem  rogavi  pro  te  Petre,  etc.  Hic  dominus  fidem  Petri  non 
defeBuram  promijit,  et  conjirmare  eum  fratres  fuos  admonuit ,  quos  apojiolicos  pon~ 
tifices  meae  exiguitatis  praedecejfores  fecijfe  cun£}is  eft  agnitnm. 

Refpondeo  primo  adverfarios,  cum  ab  Agathonls  teftimonio  ordiantur,  a?no- 
fcere  nullum  pontificem  per  quinque  et  amplius  ecclefiae  faecula  fibi  infallibilicatem 
arrogafte. 

Secundo,  non  dicicA^atho  Romanum  pontificem  infallibilitatis  privilegium  ha- 
bere,  fed  tantum  Romanam  ecclefiam  a  tramite  apoftolicae  traditionis  non  aberrafte, 
quae  aflTertio  eft  fa£li,  non  juris,  nam  ex  eo,  quod  aliquis  non  crraverit,  non  fe- 
quitur  eura  errare  non  poffe. 

Denique  id  non  dicic  Agatho  de  Romano  pontifice  folo ,  hoc  enim  falfum  fuif- 
fet,  nam  Liberium  et  Honorium  a  traditionis  apoftolicae  tramite  deviafile  ignorarc 
non  poterat,  fed  de  Romana  ecclefia,  quae  deficientibus  a  fide  epifcopis  fuis,  nun- 
quam  tamen  a  fide  defecerat. 

Poft  Agathonem  laudant  epiftolam  g.  Nicolai  primi  ad  Michaelem  imperato- 
rem,  ubi  de  fua  fede  fic  loquitur.  Privilegia  ijiius  fedis  perpetua  funt  divinitus 
radicata  atque  plantata,  impingi  poffiint ,  transferri  non  poffunt,  quae  ante  impe- 
riumvejirum  fuerunt,pefmanent,  Dco  gratias,  haBenus  illibata,  manebuntque  poji 
vos,  quousque  chriftianum  nomen  pracdicatum  fuerit ,  illafubfiftere  non  ceffabunt  : 
ct  mox  oftendens,  unde  illa  privilegia  tam  libere  praedicarec,  haec  ait,  nam  et  in- 
ter  caetera,  is  per  quem  nobis  praecipue  ifta  funt  privilegia  collata,  aliquando  con- 
verfus  audivit  a  domino,  confirma  fratres  tuos. 

P  P  ».  ^  ke- 


300  DE  ANTIQUA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

Refpondeo  hic  nihil  aNicolao  dici,  ex  quo  infallibilitas  deduci  poffit,     Privile- 
legia  fedis  fuae  commendat,  ea  transferri  non  pofTe ,  et  in  aeternum  permanfura 
eife  dicit :  hoc  nihil  ad  infaiUbilitatem  pontificis  Romani.      Nam  licet  ecclefiam  Ro- 
manam  fcmper  fubfiltere  et  a  fide  penitus  non  deficere  necefFarium  fit,  haud  inde 
fequitur  eius  epifcopum  in  errorem  cadere  non  po(le.     Quod  vero  addit  Petro,  a 
quo  haec  privilegia  Romanae  fedi  funt  coUata,  dirtum  efTe,  et  tu  confirma  fratres 
tuos,  fi  probaret  aUquid  de   Romano  pontifice,  probaret  eum  non  pofie  in  culpam 
cadere,  quin  poenitentiam  agat,  et  fic  non  poiTe  daninari:  addit  enim  Nicolaut  poft 
haec  verba :  et  tii  confirma  fratres  tuos,  fiqiiidem  et  in  culpam  cecidit  Petrus,  ut 
fciret,qualiter  infirmitatii  aliorummifererideberet,etc.  Ergofi  idemprivilcgiuai  liabe- 
reni  fucceffores  Petri,  quod  habuit  Petrus,  haberentomnts  donum  perfeverantiae  fi- 
-olic-    fed      ut  iam  diii,  Nicolaus  ex  his  probare  minime  vult  fe  errare  non  poffe, 
fed  fuum   c(^e,  foliicitudinem   eccletiarum  omnmm  gerere,  et  tratres  per  vim  op- 
orefTos  adiuvare:  colligitur  ex  antecedentibus  verbis.     Haec,  inquit,  Ignatium  pa- 
triarcham  nulla  regula ,  nulloque  ordine  di^ante  dejeflum,  tamquam  fratrem  adju- 
lare  competlunt :  nam  inter  caetera  ,  is ,  per  quem  nobis  Junt  haec  privilegia  collata 
fic  aliquando  converfus  audivit  a  domino,  confirma  fratres  tuos :  ubi  videre  eft  pri- 
vilegia  Romanae  fedis  a  Nicolao  coramendata  eo  tantum  fpetlare,  ut  Romanus  epi- 
fcopus  ignatium  patriarcham  iiijufte  deje£lum  pofii.:  adjuvare. 

Poifhaec  proferrur  Leonis  IX,  qui  circa  annum  1050.  Romanam  ecclefiam  re- 
vit  epiftola  ad  Petrum  Antiochenum  quinta,  ubi  commcndans  fedem  Romanam 
hae'chabet:  Nimirim  jolus  cflPetrus,  pro  quo,  ne  deficeret  fides  ejus,  dominus  et  /al- 
vator  afferuit  }e  rogajfe,  dicens:  rogavi  pro  te,  etc,  quae  venerabilis  et  efficax  ora- 
tio  ohtinuit,  quod  /latlenus  fides  Eetri  non  defecit ,  nec  defeflura  creditur  in  throno 
ilius  usque  in  faeculum  faeculi,  Jed  confirmabit  corda  fratrum  variis  concutiendae 
Uei  periclitationibus,  ficut  usquequaquc  confirmare  non  ceffavit, 

Refpondeo  haec  verba  Leonis  LX.  non  elfe  ita  ftri£le  accipienda,  quafi  Roma- 

nontifex  a  fide  deficere  non  poflir^  alioquin  probarent  eura  non  tantum  docen- 

do  ecclefiam  errare  non  pofle,  fed  nec  fidem  eum  pofle  amittere :  non  ioquitur  er- 

de  perfona  Romani  epilcopi,  fed  de  ecdefia  Komana :  unde  in  epiftola  ad  Mi- 

haelem  Conftantinopolitanum  patriarchara   eumdem  fcripturae  locum  aellgans,  ex 

co  probat  fidem  Petri  non  defe£turam  in  univerfa  ecclefia.      Taliter,  inquit,  /j/iflfa 

ecclefia  Juper  Petrum,  id  eft,   Chrijium  et  fuper  Cepham  filium  hominis  acdificata, 

auiainferi  portis ,  difputationibus  fcilicet  haereticorum  nullatcnus  foret  fuperanda, 

fu  polUcetur  ipja  veritas,  portae  tnferi  non  praevalebunt  adverfus  eam;  cujus  pro- 

miffionis  effeHum  Je  impetrafje  a  patre  fitius  protejiatur ,  diccndo  ad  Petrum:  ego 

te  rozavi,  etc.     Erit  ergo  quisquam  tantae  dementiae,  qui  oratinnem  illius  cu- 

^usvelte  eft  p"ffe,  audeat  in  atiquo  vacuam  putareP  Nonne  a  fede  prituipis  apojio. 

lortm,  Romana  vidclicet,  tam  per  eumdem  Petrum  quam  per  fiws  Jucceffores  cotivi- 

Ba  atnue  expugnata  Junt  omnium  hatreticnrum  commetita  ,  et  fratrum  corda  in  fidt 

Eetri    quae  ha^enus  necjefecit,  nec  tisque  injinem  deficiet,  funt  confirmata. 


DISSERTATIONES    HISTORIC^.   Diss«t.  V.  301 

Ex  his  videre  eft  per  fidem  Petn  non  defuturam,  Leonem  intelligere  ipfam 
fidem  quam  praedicavit  Petrus,-  per  fidem  vero  feu  thronum  Petri  ipfum  non  in- 
telligere  folum  Romanum  pontificem,  fed  ecclefiam  univerfam  Romanam :  fenfus 
ergo  ejus  non  eft,  haud  defefturam  fidem  Perri  in  Romanis  pontificibus ,  fcd  noa 
defefturam  in  univerfa  ecclefia  Romana. 

Denique  Innocentii  IJI.  teftiraonium  prae  caetcris  opponitur,  hoc  habetur  iti 
cap.  Majores,  extra  de  baptismo  et  ejus  effetlu,  ubi  haec  habet.  Majores  caufae 
praejertim  artiailos  fidei  contingentes  ad  Petri  fedetn  referendos  intelliget ,  [qui  no' 
vit  pro  eo  dominiim  exorajje ,  ne  deficiat  fides  ejus. 

Refpondeo  Innocentium  hoc  pofcere,  ut  majofes  caufae  ac  praefcrtim  fidei 
ad  fe  referantur,  at  ipfum  non  dicere  eas  fupremo  et  infallibili  judicio  a  fe  judicarie 
das :  nec  alio  fine  adducit  haec  verba  Chrifti  ad  Petrum  :  Ego  rogavi  pro  te  Petre, 
ut  non  deficiat  fides.  Ergo  immerito  ab  adverfariis  ad  probandam  infallibilitatem 
adducuntur,  cum  ex  iis  tantum  probet  Innocentius  caufas  majores  ad  fe  referendas, 
et  alio  in  loco  difene  dicat  fe  in  fide  poffe  aberrare,  et  ab  ecclefia  judicari,  ferm. 
fcilicet  3.  de  confecratione  Romani  pontificis,  ubi  fic  loquitur :  Intantum  milii  fi- 
des  necejjaria  efi ,  ut  cum  de  caeteris  peccatis  Deum  judicem  habeam ,  ob  peccatmttr 
quod  infide  committitur  ,  pojfm  ab  ecclejia  jndicari.  Porro  peccatum  in  fide  com- 
mitti  non  potefl,  de  quo  ecclefia  poffit  cognofcere  et  judicare,  nifi  fiat  docendo 
pravum  ahquod  dogma.  Hoc  autem  ipfi  innocentio  contigit :  confultus  enim  ab 
aliquo  abbate  Ciftercienfi  de  quodam,^  qui  fibi  confefFus  fuerat  fe  celebrafFe  mifras, 
etfi  laicus  effet,  et  fic  vellet  permanere,  an  polFet  in  hoc  cafu  revelare  fecretura 
confeflionis,  ex  confilio  cardinalium  cenfuit  Innocentius  revelandum  efte  in  eo  cafu 
confeflionis  fecretum.  Id  refert  Caefarius  Ciftercienfis  monachu;!  Innocentio  aequa- 
lis,  lib.  3.  hifl.  memorab.  c.  32.  ubi  ait,  Imiocentii  rejponjionem  fimpliciter  et  ab- 
foltite  datam-,  non  folum  communi  theologorum  doEJrinae  adverfari,  fed  etiam  vi' 
deri  repugnare  Lateranenfi  concilio  c.  11.  /ub  eodem  Innocentio  celebrato. 

Ex  his  abunde,  ni  fallor,  demonftratum  habemus  nihil  adferri  pofTe,  quo  vere 
folidequc  Romani  pontificis  in  rebus  fidei  definiendis  infaUibUitas  aftruatur ;  nunc 
ad  alia  properemus. 


Pp  5  DK 


DE 

ANTiaVA  ECCLESIAE 

D   I   S    C    I    P    L    I    N    A 

DISSERTATIONES  HISTORICAE. 


DISSERTATIO    VI. 

De    concilii    generalit  fupra  Romanum  pontifcem   autoritate, 
PRAELOQVIVM. 

Quam  adgredlmur  de  comparatione  poteftatis  pontificiae  cum  autorltate  con- 
cilii  generalis  quaeltionem,  quibuCdam  prima  fronte  fuperfluam  et  odio- 
fam  videri  pofTe  non  diffiteor.  Eccui  enim  bono,  inquiet  aliquis,  de  duarumma- 
ximarum,  ut  nemo  dubitat,  poteftatum,  fupra  fe  invicem  excellentia  tam  acriter 
difceptare.  Quid  opus  eft  cas  fecum  invicem  committcre,  et  de  primatu  conten- 
dentes  inducerei  quid  religionis  intereft,  utrum  papa  flt  fupra  velinfra  concilium; 
fcd  qui  ita  ratiocinantur ,  quaeftionishujus  confeQaria  prorfus  ignorant.  Nam  qui 
ad  illa  vel  modicum  attenderint,  ftatimintelligentnonde  quaeftione  aliquametaphy- 
fica  et  ludicra  hic  agi,  fed  eam  controverfiam  moveri ,  e  cujus  determinationeeccle- 
fiaftica  difciplina  tota  peodeat;  nam  fi  papa  fit  fupra  conciHum,  fequitur  eum  efle 
fummum  ccclcfiae  monarcham  et  dominum,  ccclefiam  autoritate  fuprema,  non  tu- 
tcm  canone  regij  nullum  effe  ariftocraticum  in  earegimcn;  conciliorum  nuilamefte 
neceftitatem,  horum  autoritatem  omnem  iion  ea  communi  et  catholico  ecclcfiarum 
confenfu,  fcd  ab  unius  papac  fcnifiuia  et  voluntate  pendere,  proptereaque  papam 
pofle  cx  animi  fui  t^hniio  canones  abrogarc,  alios  cpndei;e,  ab  illorum  obfervatio-. 

ne 


DISSERTATIONES    HISTORlCiE.     Disstr.r.  VI.         305 

ne  pro  libito  difpenfare,  epifcopos  ejus  effe  confillarios,  non  legitimos  et  neceflW- 
rios  controverfiarum  judices.  Haec  funt  confeftaria,  quae  theologi  curiae  Romanae 
obnoxii,  ex  falfa  et  perverfa  quaeitionis  hujus  definitione  inferunt.  Nos  autem  e 
contra,  quitcnemus  concilium  generale  effe  fupra  papain,  cx  hac  affertione  contra- 
ria  prorfus  elicimus  confetiaria,  papam  fcihcet  non  effe  fupremum  ac  abfolutufli 
ecclefiae  monarcham  et  dominum,  ecclefiam  non  abfolutaautoritate  fed  canone  rcgi, 
Statum  ejus  hcet  monarchicum  ariffocratico  regimine  temperari,  frequentem  con- 
ciliorum  celebraiionem  effe  neeeffariam,  horum  autoritatem  non  pendere  a  folo  pa- 
pa,  ac  proinde  papam  non  poffe  leges  a  concihis  latas  abrogare,  nec  ab  earum  ob- 
iervatione  difpenfare,  nifi  legitima  de  caufa,  et  ineo  cafu,  in  quo  concihum  ipfum 
difpenfaret.  Epifcopos  in  conciho  congre_g-atos  effe  judices  omnium  controverfia- 
rum  et  perfonarum,  atque  ipforum  etiam  pontificum  Romanorum,  fi  in  fideetmo- 
ribus  peccent.  Ex  quibus  intelhgere  eft,  ex  hujus  quaeffionis  determinatione  tot^- 
ecclefiae  a<K0Wju/air  pendere.  Quare  fatis  mirari  non  poffum  Petrum  de  Marca  Pari- 
fienfem  archiepifcopum ,  virum  afioquin  acerrimi  judicii,  pronuntiaffe  controver- 
iiam  hanc  imlhus  effe  ad  difciplinam  ecclefiafficam,  hbertatefquc  ecclefiae  Gaihca>- 
rae  vindicandas,  momenti.  Nam  fi  femel  pontifex  Romanus  concihis  omnibus 
fuperior  afferatur,  ruit  profefto  omni3  ecclefiae  hbertas,  conciha  fua  auroritate 
fpoliantur,  canones  in  irritum  mirtuntur,  Gmnia  ad  unius  pontificis  nutum  et  ar- 
bitrium  revocantur,  quae  fi  femel  admittas,  eccJefiae  Galhcanae  libertaies  tuerinuli- 
lo  paflo  potes> 

Porro  quaeffio  propofita  triphciterintenigitur.   Primoenim  quaeritur,  urrutTO 
conciUum  generale  legitime  congregatum,     cui  adeft  pontifex  Romanus,     vel  adi 
quod  legitime  vocatus  adeffe  lenuit,  majorem  habeat  autoiitatem,  quam  pontifexRo- 
manusfolus,  et  fine  conciho  gcnerah.     Secundo,  utrum  concihum  generale  habear 
poteftatem  condendi  canones ,   quibus  ipfe  pontifex  teneatur.     Demum,  utrum  con- 
ctlium  pofiit  judicarc  de  perfona  papae,     ipiumque  in  errorem  aut  in  crimen  lap- 
fum  deponere.     Haec  tria  funt,  quae  propofita  quaefiio  de  autoritate  concihi  genei 
rai-is  fupra  papam  involvit.     Qui  duunt  ponrificem  effe  fupra  concihum,    aflirmanr 
tria;  maiorem  effepontihcis  quam  (oncilii  auroriratem,  aut  faJtem  aequalem  ;     Ro- 
manum  ponrificem  non  tencri  concihi  generahs  le^ibus,   eafque  poffe  pro  hbito  ah' 
ipfo  abrogari :     demum  pontificem  non  poffe  a  concilio  judicari  aut  deponi.     Qui 
vero  concilium  pontifice  Romano  fupcrius  effe  afferunt,   tria  haec  negant,  er  oppo- 
fitum  tenenr.      Quaeflio  porro  ifta  videtur  piimum  in  controverfiam  veniffe,  atque' 
hinc  et  inde  aL:itari  coepiffe  circa  rempora  concihi  Pifani,    ut  BeJlarminus  obfervaf, 
qua  de  re  nobis  cum  ilio  nuHa  lis  er!t ;  fed  tota  difficuhas  eo  redit,    quid  ante  iffud 
tempus  eccle!ia  univerfii  de  autoritate  pontificis  et  concihi   fenferit,    et  quid  deinde 
in.conciliis  generalibus  de  iffn  quaeffione  indicarit?     Contendit  Bellarminus  eccle»- 
Jiam  ante  ifiud  tempus  f  atiafie   ponti.^icem   concilio  fuperiorem,    tuncque  primum' 
fuiffe  ahquos,  qui  con?iHmTi  liipra  papiim  e.\rollere!:f;    nos  e-conrra  dicimus,  BcUar- 
miui  fententiam  ad  iilud  ul^ue  tempu';  jfuiffe  orbi  univerf»  ig,noiain,  tuncque  pri=- 


^04  DE  ANTIQUA  ECCLESI^  DISCIPLINA 

mum  inventam  et  Inveaam  fuiire.  atque  amea  ecclefiae  femper  perfuafum  fuide 
maiorem  effe  concilii  praefertim  generalis ,  quam  Romani  pontificis  auaoritatem  : 
ac  demum  idem  ab  ipfa  poft  motam  litem  in  concihis  generahbus  ftatutum 
atque  definitum  effc:  haec  funt ,  quac  nobis  adverfus  BcUarmmum  oftendere 
dportet. 

$.     L 

Potejlatis  ecclefiajiicae  immediatiim  fubjecfum  ejfe  miverfam 

ecclefiam. 

Propofitarum  quaeAionum  definitio  tota  pendet  ex  hujus  principii  determinatio. 
ne  quod  hifce  verbis  a  noftris  theologis  concipitur :  quodnam  Jtt  JubjeBum 
immediatum  potejiatis  eulefa/iicae.  Senfus  eft ,  an  poteftas  clavmm  lit  irnmediatc 
conceda  univerfitati  ecclefiae,  ut  per  ejus  miniftros  ac  per  (umrnum  pontihcem  ex- 
crceatur,  an  vero  fummo  pontifici  aut  etiam  epifcopis  i.t  immediate  coUata:  hocelt 
fcilicet,  quaeltionum  propofitarum  fundamentum;  nam  fi  clavium  poteihs  eit  pe- 
nes  folum  pontificem  Romanum,  haud  dubium  eft.  quin  fuper  un.verlam  eccleiiam 
poteftatemhabeat,  cum  aUam  poteftatem  hac  in  hyporhefi  non  habeat  ec  efia  et 
oraelati,  quam  quae  iUis  ab  ipib  communicatur ;  fecus  vero  fi  vice  verfaecJelia  lu- 
nremam  habet  poteftatem,  quae  ab  ea  in  miniftros  e,us  fummumque  pontificem  de- 
livatur  Opcrae  pretium  eft  ergo  ,  antequam  ultra  progrediamur ,  opiniois  noftrae 
fundamentum  ex  traditione  confirmare.  Ut  ergo  pateat  mentem  ant.quorum  orn- 
nium  fuifl-e,  claves  non  uni  Petro ,  fed  in  perfona  Petri  univerfitati  ecclefiae  coUa. 
tas  effe  quas  iUa  miniftris  fuis  atque  ipfi  fummo  pont.fici  communicat,  nonnuUa 
veterum  id  diferte  an-erentium  teftimonia  referam.  Impnmis  vero  fpeaat  lUud 
Chrifti  dillum  apud  Matthaeum  evangeUi  c.  i8.  Si  eos  tejies  non  audterit  frater 
neccans,  dic  ecclefiae,  fi  autcm  ecclefiam  non  andierit,  ft  tibi  Jicut  ethmcus  et  publt. 
c^nvs  Ouo  patet  fupremam  excommunicandi  poteftatem  penes  ecclei.am  e  fe^  Hoc 
flutem  ex  ifto  loco  aU.fque  fimiUbus  intulerunt  antiqui  patres .  quorum  fcleaatan- 

tum  et  aperta  teftimonia  referam.  ,  .     ,      .  „  . 

TertuUianusScorpiaci  cap.  lo.  Momento  claves  hic  dominum  Petro  et  per 
etm  ecclefiae  reliquijfe.  Cyprianus  Ub.  de  unitate  ecclefiae.  Loqu,tur  domtnus  ad 
^etrum-  Tu  es  Petrus,  etc.  Tihi  dabo  claves  rcgni  coelorum.  Et  quamv.s apojio. 
lis  omnibus  po/i  reJurreBionem  juam  parem  potejiatem  tnhuat,  et  dicaf.  S'cut  mt. 
Rtmevivenipaterpater,  &c,  tamen  ut  unitatcm  manifefiaret,  ttnttatts  ejujdem 
orifrinem  ab  mo  incipientemfua  autoritate  dijpofuit ,  hocerant  utique  et  caeten  apo. 
fioli,  quqifuit  Petrui  pari  conjortio  praediti  honoris  et  potejiatis. 

♦  Opta- 


DISSERTATIONES  HISTORlCiB.     Dissbrt.  VI.       30J 

Optatus  lib.  7.  Praeferri  Petrm  caeteris  apoflolis  meruit  et  claves  regni  coe- 
lorim  communicandas  caeteris  folus  accepit :  id  eft,  accepiteas,  utcaeteris  etiamcoai- 
municarentur,  perfonam  gerebat  omnium. 

S.  Bafilius  monafiicarum  con/Htutionum  c.  25.  Pstre,  inquit,  amas  me  plut 
kis,  pafce  oves  meas :  et  omnihus  deinde  pafloribus  ac  magiflris  eamdem  tribuit  po^ 
teflatem ,  cujus  quidem  rei  flgnum  eft ,  quod  omnes  fimiliter  atque  ille  ligcnt  et 
folvant. 

Ambrofius  lib.  de  dignitate  facerdotali  c.  2.  Qjias  oves,  iriqui»,  et  quem 
gregem  non  folum  tunc  bcatus  fufcepit  Petrut,  fed  et  nobijcum  eas  fnjcepit,  et 
cnm  illo  eas  nos  fufcepimus  omnes. 

Chryfoftomus  homil.  79.  ad  eadem  verba.  Amas  me,  Petre,  pafce  ovet 
meas:     Qjiod,  inquit,  non  ad  facerdotes  folos  diBum  efl,  verum  etiam  ad  fingulos 

n^Jirum  ,  quibus  vel  minimus  grex  commijfus  efl Habet  unufquifque  ovcm, 

ad  pinguia  eam  pafcua  ducat. 

Hieronymus  lib.  i.  contra  Jovinianum.  At  dicis  Juper  Petrum  fundatur  ec' 
eiefia,  licct  idipfam  in  alio  loco  Jtiper  omnes  apoflolos  fiat,  et  cunEii  claves  regnicoe- 
lorum  accipiant ,  et  ex  aequo  Juper  eos  fortitudo  ecclefiae  folidetur ,  tamen  propte- 
rea  unus  eligitur,  ut  capite  covflituto  fchi/matis  tuUatur  occafxo. 

Sanaus  AuguUinus  dilerte  er  centies  lib.  de  agone  chriftiano  c.  30.  Huic 
enim  eccleflae  claves  regni  coelorum  datae  Junt ,  cutn  Petro  datae  funt ,  et  cum  ei  di- 
citur,  ad  omnes  dicitur,  pafce  oves  measy  concione  2.  fuper  Pfalmum  30.  cujus  ec- 
clejlae  perfonam  gerebat  Petrus  i  et  enarratione  in  Pfalmum  io8.  Agnofcitar  ille 
in  figura  ge/iaffe  perfonam  ecclcfiae.  Traclatu  50.  in  Joannem.  Petrus  quando 
claves  accepit,  ecclefiam  fsnciam  fignificavit.  Item  tratlatu  i  ig.  Claves  nnustam- 
quam  perfonam  geretis  ipfius  unitatis  accepit.  ]tem  tratl.  124.  Cujus  ecclefiae  Pe- 
triis  apojiolus  propter  apoflolatus  Jui  primatum  gerebat  Jigurata  generalitate  perfo- 
nam. .  . .  Ecclefia  ergo,  qnae  fundatur  in  Chrijio ,  clavesab  eo  regni  coelorum  accepit 
in  Petro ,  id  eit ,  pote/iatem  ligandi  folvendique  peccata.  Mitto  alia  innumera 
ejufdem  teftimonia  in  eamdem  fententiam,  viginti  fej:  coUegitLaunoius  epiftoiarum 
p.  2.  epift.  »d  Adrianum  VaUantium,  fed  citata  fuffiaunt  ad  mentera  ejus  cognof» 
cendam. 

Cyrillus  lib,  12.  in  Joannem,*  accipite  fpiritum  fanSium,  rejpondemus  vir- 
tutcm  in  omnes  permanajfe,  et  fcopnm  Urgientis  implejje;  dedit  autem  Chriflus  noii 
tiliquibus  feorjum,  fed  univerfis  dijcipulis. 

Santlus  Leo  ferm.  3.  de  annivcrfario  a/THmptionis  fuae,  propter  quod  dici- 
tur  beatijfimo  Petro  :  Tibi  dabo  claves  regni  coelorum:  traiifivit  quidem  inaiiosapo- 
jhlos  vis  iflius  poteflatis,  et  ad  omnes  ecclefiae  principes  decreti  hujus  conflitutio 
commeavit;  fed  non  fruftra  uni  commendatur,  quod  omnibus  intimetur.  Petro  enim 
fingulariter  id  credidur,  quia  tunBis  ecclefiae  reHoribus  praeponitur.  Idcm  habet 
ferm.  2.  de  natali  apoftolorum. 

Q  9  Ful- 


joU  DE  ANTIQUA  ECCLESIAE   DISCIPLINA 

Fulgentius  in  lib.  de  fide  adPetrum.  c.  3.  Deits  inperjona  B.  Petri  lio^audi 
Jolvendiqtie  tribitit  potejiatem.  Lib.  i.  de  peccat.  mcritis  et  remiff.  Cui  (  eccleiiae) 
claves  regni  coeloriim  dedit ,  aii  etiam  potejiatem  ligandi  folvendiqiie  concejjit.  Et 
cap.  20.  Hinc  e/i,  qiiod  etiamB.  Petro,  ideji,  ecclefiue  Juae  in  terraligandifolven- 
diqiie  tribiiit  potejiatem. 

Eucherius  Lugdunenfis  homilia  de  natali  Petri  :  Et  tibi  dabo  claves  regni 
(oeloriim,  hoc  enim  quod  principaliter  Petro  dicitur ,  cacteris  quoque  apnjiulii 
diBum  inteiiigi  debet,    et  nontantum  apojiolis,     vertm  ctiam  epijcopis  et  Jacer- 

dotibus. 

GregoribS  primus  lib.  6.  expofit.  in  caput  16.  lib.  i.  regum  cap.  3.  Nam 
quod  antiqiiis  nttjquam  dicitur,  qiiodctmqueligaveris  Juper  terram  ,  modo  univcrjali 

in  ecclejia  dicittir. 

Beda  in  cap.  1 9.  Matthaei :  Claves  regni  coelortim  Pctrus  tamquam  pcrjonam 
gerens  ipfius  unitatis  accepit,  Et  in  cap.  21.  Ecclejia  ergo  tn  Petro  claves  regnt 
er)elorum  accepit.  Et  lib.  4.  in  cap.  16.  Matth.  Haec  putcjias  (iigandi  atque  lol- 
vendi )  fine  diibio  (un£iis  datiir ^apojiulis ,   necnon  epijlopis ,   piesbyteris,    et   omni 

ecclejiae. 

Ambrofius  Aufpertuslib.  4.  in  apocalypfim :  HuicPetro  typum  gerenti  eccle- 
^ae  dieit,  quodcumque  ligaveris ,  idem  habet  hb.  5.  et  Hb.  7. 

Dungalus  diaconus  in  Hb.  contra  Claudium  Taurinenfem  citata  B.  Augufti- 
ni  teftimonia  tranfcribit  Rabanus,  lib.  5.  in  Matth.  c.  1  6.  Qiiae  folvendi  atque  li- 
pandi  potejias,  quamvis  Joli  Petro  data  videattir  a  dumino  abjqiie  tdla  dubietate; 
tamennojcendtm  eJi,qiiod  et  caeteris  datur  ipjo  tejie. 

Meldenfe  concilium  anni  S45-  l^t  clavibiis  eccledae  datis  aditus  ad  vitam 
tlaiidi  debcat  aut  rejerari. 

Pafchafius  Radbertus  lib.  g.  in  Matth.  cap.  16.  Videtur  cum  Petro  et  ctm 
omnibtis  apojiolis  haec  potejias  Jpecialitts  a  domina  attributa,  et  licet  ecclefiae  eadem 

fit  concejja. 

Hincmarus  Rhemenfis  epift.  33.  cap.  20.  cap.  36.6^47.  necnon  in  libelloex- 
poftulationis ,  qui  in  concilio  Duziacenfi  primo  refertur  cap.  26.  citata  ei  AugufU- 
no  et  Beda  teftimonia  exfcribit. 

Odo  Cluniacenfis  llb.  4.  collat.c.  19.  <2«/ (Chrifius)  ligandi  atque  Jolvendi 
potejiatem  ecclefiae  reBuribus  in  perjona  beati  Pi-tri  cmccjjit. 

Hugo  de  fanflo  Vi£lore  Hb.  i.  de  facramentis  cap.  26.  Qitid  eji,  quod  in 
typo  ecclefiae  di^um  eji  Petroi  qttodcimque  iigaveris.  Sequuniur  eamdem  fenten- 
tiam  magifler  fententiarum  diftintt.  ig.  et  19.  .Alanus  lib.  2.  contra  Valdenfes. 
Thoraas  Valdenfis  tom.  i.  de  facramentis  cap.  14S.  Joannes  Gerfo  traft.  de  pote- 
ftate  ecclefiaftica,  confiderat.  4.  Toftatus  Abulcniis  in  cap.  13.  Num.  quaeft.  48. 
Dionyfius  Carrhufianus  lib.  i.  dc  autorirare  papae  ctconcilii  arr.  34.  Almainus  de 
poteltate  ecckfiaUica  cap.  17.  Adrianus  fextus  in  4.  q.  i.  Guilicimus  Okamus,   et 

«lii: 


DISSERTATIONES   HISTORICAE.  Disjert.  VI.        30-7 

alii:  fed  ex  iis  theologis  non  eft,  qui  opinionem  floftram  diligentius  e.\plicet  etaccu- 
ratius  expendat  quam  Toftatus  Abulenlis,  e  quo  non  pauca  referrehaud  pio-ebit. 

Quaeftionem  fic  proponit  illo  loco  fupra  citato,    an  communitts  fen  ecdefia 
pojjit  habere  exercititim  jurijdiliioni! ,  et  an  Clirijiiu  dedcrit  clavcs  foli  Petro  fpe- 
cialiter,  veljoii  ecclefiae,  et  quomodo  transfertur  autoritas  clavium  de  uno  praelats 
ad  alium.   Huic  autem  quaeffioni  relpondet,  jurifdiQ:ionemquidemfecundumafl:um 
cadere  non  po(Te  in  communitatem,  fed  inperfonamdeterminatam,  quaepoditaflus 
aliquos  exercere,  fed  eam  elfe  in  communitate  fecundum  originem  et  fecundumvir- 
tutem.  quia  omnes  perfonae,  quae  accipiunt  jurifdittionem,  exvirtute  communitatis 
accipiunt.     Itaautem,  inquit ,  videtur  de  clavibus  ecclefiae,  quia  illae  datae  funt  a 
„Chrifto  toti  ecclefiae,  quiatamen  nonpoterat  univeria  ecclefia  difpenfare  il!a,  cum 
,,ncin  edet  aliqua  perfona,  eas  Pe^^ro  dedit  nomine  ecclefiae;  fi  tamen  intelligeretur 
„cldves  traditas  ^Hq  Petro  fpecialiter,  non  folum  fequereturinconvenienter,  quodin- 
„ducitur,     fcilicet  quod  alii  apoltoli  non  habuiffent,  etc.    fed  adhuc  inconveniens 
„  maius  erat,  quod  defuntio  Petro  non  manfiirent  claves;  quod  nectfle  erat,  fi  foli 
„  Petro  datae  fuiffent,   et  non  folum  fi  ipfi  foli,  fed   etiam  fi  omnibus  apoftolis  da- 
,,tae  fuilfent,  tamquamdeterminatis  perfonis  defunflis  illis  non  manfiffent  clavesin 
..ecclefia,  quia  ifU  non  habent  potellatem  dandi  aliis  claves ,    faciendo  eos  fucceffo- 
„  res  fuos,  cum  nemo  pollic  praelatum  fuccefrorem  fibi  facere  ....  Ergononfue- 
„  runt  datae  claves  illis  tamquamdeterminatis  perfonis,  fedtamquam  miniftris  eccle- 
„fiae;   et  tunc  magis  dabanrur  claves  ecclefiae,  cumecclefia,  quae  ipfas  habet  redicali- 
„  ter,  nunquam  moriatur.   Hinc  leviter  adparet,  quomodo  mortuo  Petro  fuccederent 
„aUi  fummi  pontifices  in  aequali  poceftate,  quia  illa  poteflas  clavium  erat  in  eccle- 
,,'fia  .  .   .  Hinc  mortuo  Petro  poteft  elii^fre  fuccefiTorem,     ct  eligendo  confert  eam 
„poteftatem.     Hoc  idem  patet  in  communitatibus,  fi  enim  aliqua  communitas  vel 
„coIlegium  eft,  ibi  erit  jurifditlio,  et  quia  non  potefl  adminiffrari  per  univerfam 
j.focietatem,  adminiffratur  per  unum  de  communuate:    non  efl  tamen  jurifditlio 
„  in  illo,  ita  quod  non  fit  in  comniunitate ,  fed  efl  magis  in  communitate,  quiaan- 
«tequatti  ille  conftituatur  in  judicem  vel  reOiorem,    nullam  habet  jurifdiflionem  illp 
„  mortuo  vel  cadente,  non  penitus  expirat  jurifditlio :    poteft  alius  praefici  in  rc- 
.,  clorem  vel  judicem,  non  tamen  pcliethoc  fieri,  fi  non  maneret  jurifdifliio  in  com- 
i.mimitate:     ergo  ipfa  communitas  habet  magis  jurifdi£i:ionem.     Adhuc  patet  hoc, 
„quia  fede  vacante  capitulum  habetomnia,  quae  pcrtinent  ad  jurifdiSionen  praelati : 
„licet  non  ea,  quae  funt  ordinis  ....  Ergo  videtur,  quod  jurifdi£tio  illaradicalius 
„erat  in  ecclefia  quam  in  praelato:  non  tjmen  haberet  eam  ecclefia  nifi  in  prtncipio 
„ei  tradita  fuiffet,     quia  jurifdi£tioclavium  non  e(t  talis,  quales  funt  jurifdiQioHes, 
,,  quas  conftituunt  fibi  homiiies.     quia  cum  jurifdiclio  fit  in  remittendo  peccata  et 
„ligando,  non  poffunteam  homines  fbi  fingere,  fed  aDeo  folocft.  cum  ipfefolus 
„remittat  peccata,  in  ecclefia  aurem  e(t  ifta  jurifdi^tio.     Ergo  oportet,  quod  illam 
„aliquando  acceperit,  et  hoc  non  fuit,  nifi  cum  primo  traditae  funt  claves  a  Chrifio. 
y,Et  ([uaefi.  49.  ecclefia  fufcipit  daves  a  Chrifto,   cc  spoltoli  tamquam  miniftri  ec- 

Q  q  2  „eccle- 


308  DE  ANTIQVA  ECCLESI^  DISCIPLINA 

„clefiae,  et  nunc  ecclefia  illas  habet  et  praelati  etiam,  fcd  oliter  ecclcfia 
„quam  praelati;  nam  ecclefia  illas  habet  fecunduiTi  originem  et  virtutem  , 
„praelat!  autera   habent   fecundtim    u(um    earum.       Dicitur    ecclefia    habere    fe- 

jjCundum  vinutem  claves,     quia  poteft  illas  conferre  praelato  per  eleQionem 

„Exemplum  hujus  rei  in  domino  rei  et  ufufruftuario  atque  ufuario;  nam  dominus 
„rei  habet  ufum  rei,  ct  confert  illum  ufum  alteri,  fed  non  eo  modo,  quo  habet, 
„quia  (ibi  refervat  ufum  ,  ut  proprietario  alteri  concedit  velufuario,  vel  ufufru- 
„£luario  ;  et  in  hoc  confert  dominus  quod  habet,  quia  dominusrei  noneftufufructua- 
j,  rius  velufuarius  jconformiter  inecclefia,  ipfa  enim  non  habet  claves,  quantum  ad 
„  ufum  ;  omnia  autem  ifta  defcendunt  ex  hoc,  quod  ecclL-lia  non  e(t  aliquid  \mum 
3,per  fe  potcns  habere  adminiilrationem  clavium,  fi  autem  polfet  per  fe  adminiftra- 
„re,  non  committeret  alicui  praelato.  Ita  epifcopus  Abulenlis  opinionem  noilram, 
quae  facrae  facultatis  Parifienfis  eft,  mirum  in  modum  illuftiat  et  invifte  probat, 
ita  ut  nihil  a  nobis  addi  poflit  ad  eam  explicandam  aut  aiferendam. 

Ut  tamcri  ad  propofitum  revertamur,  oftendendum  eft,  quo  pafto  ex  hoc 
principioet  fundamento  fequantur  ea,  quaenobis  in  hac  difTerratione  probanda  fump- 
limHs,  Hoc  autem  facile  eft  ad  oculum  demonftrare,"  nam  nemoeft,  qui  nonftatim 
intelligat  illum  fupremam  habere  poteftatem,  qui  poteftatem  ipfam  habetfecundufn 
originem  et  virtutcm ,  eum  vero  poteftatem  non  habere  fupremam ,  qui  tantumpo- 
teftatem  habet  ab  alio  fibi  commiftam  quoad  ufum.  Patet  autem  e.\  di£lis  potefta- 
tem  ecclefiafticam  elfe  penes  ecclefiam,  Romanum  autem  pontificem ,  caeterofque 
praelatos  eam  acciperc  ab  ecclcfia  quoad  ufum  tantummodo.  Non  ergo  fummus 
pontifex  habet  poteftatem  in  univcrfam  ccclefiam,  licet  habet  in  univerfa  ecclefia, 
fed  vice  verfa  ccciefia  porcftateni  habet  in  pontificem ;  et  quemadmodum  mortuo 
pontifice  alium  fufficit,  ita  poteft  eum  corrigere  atque  deponere,  non  quidem  ipfa 
per  fe,  nam  univerfam  focietatem  ecclefiae  convcnire  aut  judicare  non  efl  pofiibile; 
fedperconcilium  generale,  quod  cumiuiiverfam  ecclefiam  repraeicntet,  habetuniTer- 
fam  ecclefiae  poteltatem  in  fe  unitam,  cum  praefcrtim  eccleliae  univcrfae  liabeataf- 
fenfum.  Cum  ergo  ecclefiae  poteftas  fit  fuperior  poteftate  papae,  cum  ecclefia  le- 
ge£  dicere  pofiit  papae  ;  cum  ecclefia  pofi:t  auferre  a  papa  jurifdiftionem,  quam  ipfi 
commifit;  nemo  dubitare  poteft,  quin  haec  omnia  fieri  poflint  a  concilio  generali 
ipfara  repracfemante ;   fed  haec  funt  figillatim  cipendenda. 

f     II. 

Majorem  fjfe  concUii  generatis  quatu  Romani  pontifcis  autontaiem. 

Ad  probandum  majorem  e/Te  conciHi  pracfertim  gencralis  quamRomani  pontifi- 
cis  autoritritem  hoc  ununi    obfervaffe  fufficeier,  a  conclio  geneiali  ectlefain 
uuiverfam  repraekntari,  non  item  a  i\omano  pontificc;  quippe  cum  fuprcrra  po- 

teltas 


DlSSERTAIiONJaS   HlSTORiCAE.  DissiRf.  VL         sa;? 

teflas  fpiritualis  toti  ecelefiae  in  comiTiUHe  a  Chrifto  collata  fit,  ut  paragrapho  fu- 
periori  abunde  probatum  sii,  aliunde  vero  certum  fit  concilium  generale  univerfain 
ecclefiamrepraefentarenon  item  Romanum  pontificem,  quis  negare  poflit^  quin  ma' 
jor  fit  concilii  quam  Romani  pontificis  autoritas? 

Praeterca  Romanis  pontificibus  adeo  perfuafum  fuit  concilii  autoritatem  fua 
niQJorem  eflc ,  ut  ultro  ipfi  concilia  poftularint,  tamquam  ad  dirimendas  contro 
verfias  neceiraria,  fuaque  judicia  iniiJis  retra£laripoftularint,  aut  faltem  pafli  fue- 
rinr,   docet  id  conftans  ac  perpetua  Romanorum  pontificum  difciplina. 

Atque  ut  a  beato  Petro  ordiamur,  niliil  ille,  ut  Chryloftomus  obfervar,  ni- 
hil ,  inqutm,  alicujus  momenti  folus  egit,  nihil  alicujus  momenti  fine  conciiio  fU- 
tutum  eile  voluit :  cum  eligendus  apoftolus  in  locum  Judae ,  cum  conftituendi  dia- 
coni,  cum  aliquid  de  legalium  obfervatione  ftatuendum  in  commune  confulit,  et 
omnia  fratrum  elettioni  ac  judicio  permitiit.  Id  vero  maxime  elucet  in  illa  celebri 
de  legalium  obfervatione  controveriia,  quae  in  concilio  Hierofolymis  congregato 
difceptata  ac  judicata  eft;  totiufque  fynodi  non  uniusPetri  nomine  definita.  His 
verbis,  vifim  e/i /piritui  faiiLio  et  nobis ,  ete.  Hoc  e.xemplo  utuntur  fynodi  5.  ge- 
neralis  patres ,  ut  oltendant  concilii  praefertim  generalis  autoritacem  finguloram 
epifcoporum  ipfique  Romani  pontificis  autoritate  fuperiorem  effe  ac  majorem.  His 
„verbis:  Licet ,  inquiiint ,  fpiritus  fanfti  gratia  circa  fingulos  abundaret  apoftolos, 
„ut  non  indigerent  alieno  confilio  ad  ea,  quae  agenda  erant,  non  tamen  aliter  vo- 
.jlucrunt  deeo,  quod  movebatur,  fi  oporteret  gentes  circumcidi,  definiripriufquaint 
„communiter  congregati  diverfarum  lcripturarum  teftimoniis  unufquifque  fua  di- 
„fla  confirmaverunt,  unde  communiter  de  eo  fententiam  protulerunt  ad  gentes  fcri- 
„bentes:  vifum  eft  fpiritui  fantlo  etnobis,  etc.  Sed  et  fanili  patres,qui  per  tem- 
j,pora  in  fanflis  quatuor  conciliis  convenerunt  antiquis  exemplis  utentes  communi- 
,,ter  de  cxortis  haerefibus  et  quaeftionibus  difpofuerunt ,  certo  conftituto  quod  in 
„communibus  de  fide  difceptationibus  cumproponuntur,  quae  ex  utraque  parte  dlf- 
„cuiienda  funt,  veritatis  lumen  tenebras  expellit  mendacii.  Nec  enim  poteft  ii» 
„coramunibus  de  fide  difputationibus  aliter  veritas  manifeftari,  cura  unufquifque 
,,proiimi  adjutorio  indiget. 

Hinc  quoties  in  ccclefia  majores  ac  graviores  controverfiae funt  exortae,con- 
gregata  femper  fuere  concilia.  Quid  autem  necefife  fuifiet  ea  congregari,  fi  folius 
Romani  pontificis  autoritas  concilii  autoritatem  fliperaret?  At  non  ifta  fiiit  Roma- 
norum  pontificum  fententia,  cum  ipfi  concilia  ultro  ai  necefTaria  poftuleiu  etiam 
pofl  judicium  fuum. 

Sic  clerus  Romanus  ,  tempnre  Cjpriani,  caufam  lapforum  non  aliter  rraita- 
xi  poflTe  afHrmat,  quam  collatione  conjiliurum  cum  epifsopis,  prcsbyteris  chnfejjori- 
iusfaBa,  quoniam  nec  firmum  decretum  potefi  ejje-,  quod  non  plunmorum  videbi- 
tur  habuijje  conlenjum. 

Q  q  3  Sic 


3IO  DE    ANTIQVA   ECCLESIAE    DISCIPLINA 

Sicjulius  adorientalium  diffidiafinieiida,  Athanafii  caufam  judicandam,  nec- 
non  ad  fidem  confirmandam  concilium  neceirarium  effe  affirmat,  atque  ad  illud  Eu- 
((.bium  et  ejus  focios  invitat, 

Sic  etiam  Liberius  ad  eamdem  caufam  j-dicandam,  concilium  petiifTe  fe  te- 
{!atur,  et  iterum  enixe  poftulat  in  litteris  ad  Conftantium,  atque  illa  dc  caufa  lega- 
tos  ad  eum  mittit,  idem  cum  in  imperatoris  confpeclum  veniffet,  eamdem  poflu- 
latiohem  iterato  renovavit,  ct  interroganti  imperatorisrauiiftro,  quota  pars  orbis eft 
I^ibcri ,  iion  refpondet  fe  fupra  concilia  effe,  luamque  autoritatcm  orani  alia  majo- 
remefle,  fed  tantum  ait,  quod  etiam  fi  folus  fit  cum  paucis,  non  ideo  caufam  fidei 
jinnui.  Quoniam  tres  tantum  fuerunt,  qui  Nabuchodonozori  reltitere.  Damafus 
ct  alii  epifcopi  occidentales  pofl  Aquileienfem  fynodum  ad  imperatorem  Thecdo- 
fiumfcnbentcs  adcomponendas  orientis  res,  fynodum  geneialem  fieri  enixe  poffu- 
lant:  iidem  autemfe  non  praerogativam  examinis  fibi  vindicare  aiunt,  fed  tantum 
confortium  communis  arbitrii.  Caufam  Bonofi,  quae  concilii  Capueniis  flatuto 
finitimis  epifcopis,  Anyfio  fcilicet,  ThefFalonicenfi  et  MacedonibusfueratcomraifTa, 
non  audet  ipfe  judicare ,  cum  hujufmodi,  inquit,  fnerit  fynodi  Capuenfis  judicium 
ut  finiiimi  Bonofo  de  eo  cognofcant,  advertimus  nobis  judicandi  formam  competere 
non  pojfe.  Quibus  verbis  agnofcit  Siricius  le  non  folum  concilii  gencralis,  fed  et 
fllrerius  fynodi,  qualis  erat  Capuenfis,  autoritate  ita  aflringi,  ut  non  poffit  caufam  ab 
ifxa  fynodo  aliis  judicibus  commifram  ipfe  judicare,  agnofcit  etiam  judicium  ab  iftis 
qui  a  fynodo  delegati  fuerunt,  ferendura  fuo  judicio  firmius  ac  fuperius  fore;  ^'b/ 
enim,  inquit,  iit  fcripfmus ,  fijnodi  vice  decernitis,  nos  quafi  ex  Jc/nodi  autoritate 
judicare  non  convenit.  Innocentius  primus  ad  motas  in  Chryfoftomum  turbas  com- 
poncndas  fuam  non  interponii  autoritatem  tamquam  fuprcmam,  fed  fynodum  ne- 
ccffariam  effe  judicat:  Quodnam,  inquit  in  epifl.  ad  clerum  Conft.  remedium  ifJir 
rekus  inpraefenti  ajferemus,  necejfaria  erit  Jtjnodalis  cognitio,  quam  etiam  multo 
jam  antea  congregandam  diximus,  eaenim  fola  eji,  qnae  hujufmodi  proceliarum  im- 
petHS  rctundere  potcji. 

Coeleftinus  primu'^  cognita  Neflorii  haerefi  privatam  fedis  apoflolicae,  fcd 
in  concilio  occidentalium  fententiam  in  eum  profert,  ac  deinde  cum  convocata  fy- 
nodus  gcneralis  foret,  ipfe  ad  cam  legaios  mifit,  litteris  fuis  ita  fynodorrm  gene- 
ralium  autoritatem  cxtollcns.  Nonpoterit ,  inquit,  veritas  mentiri,  cujusinevan- 
gelio  ifta  fententia  ejl.  ttbi  duo  vel  tres  congregati  fuerint  in  numine  meo,  ibi  et 
igo  Jhm  inviedio  cortmi,  quod  cum  ita  Jit ,  Ji  nec  liuic  tam  brevi  r.umero  Jpiritus 
janciui  dccji ,  quanto  magis  eutn  7iunc  injerejje  credimus,  quatido  in  unum  convenit 
tanta  turba  fajiEijrum. 

Scd  nullus  eflpontifex,  qui  de  conclliorum  neccfiliaie  et  autoritate  plura 
fcripfcrii  quam  hetitus  Leo,  pracfertim  vero  in  caufa  Eutychctis.  Licet  enim  Fla- 
vianus  ad  judicandum  Futychem  fyncdum  generaiem  ncceflariam  non  effe  credidif- 
fet,  nihilominns  S.  Leo  concilii  cekbiationi  annuii,  petiitque  ab  iniperatore,  ut 
tntra  Italiam  habere  juberet  epijcopale  concilium,  qno  conciliante  Deo  pojjent  om- 

ni* 


DISSERTATIONES   HISTORICAE.  DiSszRT.  VI.         31. 

nia  fcandala,  qttae  in  pertiirbationem  ecdejiae  covmota  erant,  refecari.     Cum  vero 
imperator  eam  fynodum  Ephefi  indixKFet,     uhrojbeatus  Leo  ad  eam  legatos  nnGr, 
Vnde,  inquit  in  epift.  ad  Theodofium,  quamvis  ad  diem  concilii  epifcopalif  queta 
pietas  vejira  con/iituit  occurrere  me  ratio  niilla  permittat ,     cum  nec  aliqua  ex  koc 
exempla  praecefferint  et  temporalis  necejjitas  me  tion  patiatur  dejerere  civitatem^ 
praejertim  cum  tam  evidens  fidei  caufajit,  ut  rationabilibus  caujh  ab  indicenda.  Jif- 
nodo  fuijfet  abjiinendum.      Tamen  in  quantum  dominns  juvare  dignatur,  meum  ftu- 
dium   commodavi,     ut  clementiae  vejirae  Jiatutis  aliquatenus  pareatur.      Oidinaiis 
hincfratribus  meis,  qui  amptitandis  fcandalis  pro  caufae  aequitate  fufficiant,    qnique 
praefentiae  meae  impleant  viccm.     Nec  beatus  FJavianus ,  nec  fanclus  Leo  inutitemi 
effe  fynodum  judicant,     eo  quod  judicium  pontificis  concilii  judicio  llt  fuperius , 
fedquia,  ut  obfervavimus,  atque  ut  hic  habct  fanQus  Leo,   evidens  omnino  caufa 
fidei  fit  in  anterioribus  conciliis  aperte  definita,  fed  cum  fynodum  neceffariam  ju- 
dicaffet  imperator,  ipfe  fan£lus  Leo  ultro  alfenfus  eft,  nec  putavit  ulJum  fieri  iedi 
aut  Qutoritati  fuae  praejudicium ,  fi  ad  illam  legatos  mitterer.     Cum  vero  fynodus 
illa  Diofcori  nefanis  artibus  compulfa  perperam  judicafiet,     fi  S.  Lco  fuam  autori- 
tatem  concilii  poteftate  fuperiorem  credidUiet,  quis  dubitet,  quin  ille,     prout  afFe- 
£lus  erat,  ffatim  ejus  decreta  in  irritum  mififfet;  verum  nihil  hujufmodt  fecit,  aut 
facere  fe  poffe  arbitratus  efl,  imo  nullum  alium  huic  malo  remedium  effe  ratus  eft, 
quam  concilii  alterius  generalis  celebrationem.     Quapropter  imperatorem   fupplex 
per  litteras  non  femel  obieftatus  eft,  ut  majorem  ex  toto  orbe  Jacerdotum  numerum 
congregaret.     Quum  demum  fynodum,  imperante  Martiano,  obtinuit,  et  in  qua 
Chalcedone  habita  Eutychetls  caufafupremo  judicio  terminata  eft.     Quis  porro  cre- 
dat  Leonem  dignitatis  fuae  defenforem  acerrimum  aut  ccncilia  generali»  poftulaffej 
aut  fua  judicia  in  iis  retratlari  permififre,  fi  fuam  autoritatem  concilii  autoritate  fu- 
periorem  fuiffct  arbitratus. 

Uenique  diferte  teftatur  in  epift.  ad  Theodoritum  poft  (ynodum  fcripts, 
)udlcium  fium  poft  iynodi  confirmationem  magnum  robur  accepiffe,  et  jam  non 
pofle  ultatenus  conveih  aut  Iabefa£tari.  Gloriaminiy  inquit,  in  domino,  qui  nuL 
lum  nos  infratribus  detnmentum  fufiinere  permijit,  fed  quod  nojiro  prius  minijierio 
dejinierat,  non  univerfae  fraternitatis  privavit  affenfu,  utverea  fe  prodiijfe  ofien- 
derit  quud  prius  a  pnma  omnium  fede  firmatum,  totius  chrifiiani  orbis  judicium 
recepjfet,  Ergo  non  ex;ftimavit  |udicium  fuum  aequaiis  fuifiTe  ponderis  cum  judi- 
cio  fynodi. 

Felis:  IIL  er  Gelafius  I.  ad  damnandum  Acacium  Conffantiiiopolitanum,  nou 
fuam,  fed  concilii  Chalcedonenfis  autoritatem  adducunt:  cum  enim  ilfe  f}-nodum 
peterer,  it»  qua  iudicarerur,  nonaiunr.illi  opus  non  elfe  fynodo,  eo  quod  fua  fufti- 
ciar  autoritas  pontificis,  utpote  quae  quaLbet  fynodo  major  fit  atque  fuperior,  kd 
fynodummiaimeneceiririam  eiredicunt,  eo  quod  Acaeius  )ungeretfeEurychianisia 
fynodo  Chnlcedoneitli  damtiatis:  Necenim,.  inquit  Gelafius-  epift.  9.  didrinm  eft  ^ 
ftiodfcut  in  unaquaque  kaerefx,  ^uod  iiicvjfabiliter  repetendum.  efi,.     quia  Jirmum 

ejfe 


511  DE  ANTIQUA  ECCLESI.T:  DISCIPLIXA 

cjfs  mdUis  amhigit  chriftianus,   omnes  complices  feSlatores  communicatorrs  damnatae 
fimel  pravitatis  pari  fjrte  cenfentur ,  ideotiue  fit  confsquens ,  tit  jicut  Timotheus  at- 
fiiie  PctrvstaUumJeilatorescommunicatoresdamnataeftvielpravitatispari  fortecenje- 
r::r,  ficundnm  illius  tenorem  fijnodi ,  nulla  recenti  fatla  pontificum  congregatione 
dcmnati  funt.     Sic  ct  qui  Petro  communicavit  /kacius  ut  criminis  paJticeps,     ita 
eovfors  faEius  fit  et  poenae.     Itaque  Romani  ponrihces  iion  fiiam  in  Acacium  ,     fed 
concilii  Chalcedonenfis  autoritatem  allegant,  cujus  fe  tantum  exequutores  perhibent, 
■jjic  cnim  Gelafius  ep.  4.  air,  decelTorem  fuum  exjequutorem  fuijje  veteris  con/iituti 
non  novae  conftitutionis  au&orem,  quod  nonfolum,  inquit,  praefuH  apufiolico  face- 
re  licet,  fed  et  cuicumque  pontifici,  ut  quuslibet  etquemUbet  locum  fccundum  regulam 
haerejcos  ipfus  ante  damnatae  a  catliolica  communione  difcernant.     Siccine  le  gefif- 
fent  ilti  pontificcs,      nifi   autoritattm  concilii   fua  fuperiorem  exiftimcflent.      Quid 
opus  fuiliet  ftudiofe  obfervare,  fe  non  fuo  martc  pugnare,    fed  tantum  ex  autori- 
tateconcilii  Chalcedonenfis?     Non  poteft  alia  latio  afferri,  cur  eam  tantum  vendi- 
lent,  nifi  quod  iilam  fua  majorem  efie  arbitrentur. 

Vigiiius  papa  in  caula  trium  capitulorum  ad  eorum  damnationem  non  po- 
Uiitcompelli,  nifi  autoritate  concilii  generalis  ,  hoc  teftantur  Italiae  clerici  in  iitte- 
ris  ad  Itgatos  Francorum  ConflantinopoHm  euntes.  Coepit,  inquiunr,  papaVigi- 
lius  ad  hoc  ccnipelli,  ut  ahfolutc  ipja  capitula  fme  fijnodi  Chalccdonenfis  mentione 
daw.narct ,  fcd  papa  non  acquiejcens  huc  facere ,  et  vidins  Je  nimium  ingravari  di- 
xit  tunc  ferenifjimo  principi,  vcniant  Iiuc  fratres  nojlri  cx  omnihus  provinciis  quini 
iiut  jcni,  et  qmcquid  fub  tranquillitate  trcLlatu  habito  omnibus  vifum  fuerit,  cum pa- 
ce  dijponemus.  Qjuiafine  c.^nfinju  omnium,  ifia,  qtiae  ct  JynodimChalctdonenJemin 
duhium  venire  faciunt ,  et  fcandalum  fratrihus  mcis  generant ,  folus  faccre  nullate- 
nns  accnicjcam.  Et  pofcafi  quis  Graecoium  epifcoporum  ufque  ad  univcrjalis  con- 
cilii  traSiatum  de  ijin  capitulis  aliquid  fecijjet ,  aut  facientibus  acquievijjct  a  com- 
munione  fcdis  apoJieUcae  alicnus  exijierct.  Cum  vero  quinta  fynodus  generalis  de 
tribus  capituiis  judicium  poflea  tulifFer,  rcpugnante  ac  refiftente  Vigilio,  ejus  tum 
decrctum  vim  habuit,  cocQufque  ferrur  ipfe  Vigilius  tandem  ei  confentire.  Aga- 
tho  Romanus  pontifex  fynodo  generali  piopter  Monothelitarum  caufam  indiQanon 
deprecatur  eam  niinime  fieri,  eo  quod  in  fynodo  Laterancnfi,  praefide  Marcino  I. 
jam  judicata  caufa  videri  potuifTet ,  quin  imo  ultro  ad  eam  legatos  miriit,  eamque 
neceffariam  fuifFc  fatetur  in  epiiiola  fynodica.  Vt ,  inquit,  veritas  adhuc  in  anci- 
piti  pofitis  clareat,  et  eam  fervciiter  amplcilentibus  robur  accrejcat,  ct  zizaniorum 
gcnimina  fpirituali  falce  abfcindantur. 

Mirto  alia  plurima  pontificum  Romanorum  reftimonia,  quibus  cenries  ipfi 
profitenrur.fed  nihil  quidquam  momenti  definireautgererepofre,  fineconciliiautori- 
tate,  unus  erit  inflar  omnium. 

Innocentius  III.,  qui  Philippo  petenti,ur  fibi  liceret  cum  uxore  divoniura 
facere:  refponder  fe  id  fine  concilio  gcnerali  facere  non  pofFe  iib.  3.  rcgift.  15. 
epifi.  104.     Verum,  inqmt ,  fi  fhper  hoc  abfque  generalis  deliberatione  concilii  de- 

ter- 


DISSERTATIONES  HISTORIC^.  Dissert.  V7.         315 

terminare  aliquid  tentaremus,  praeter  divinam  offenfam  et  wmdanam  infamiam, 
quam  ex  ea  pojjemus  incurrere,  forfan  ordinis  et  officii  nohis  periculum  immineret, 
Putavit  ergo  poffe  aliquid  conciliuin  generale:  quod  fibi  facere  non  liceretacproiu- 
de  autoritatem  generalis  concilii  iua  fuperiorem  agnovit. 

Gregorius  X  in  indii.tione  concilii  Lugduncnfis  agriofcit  fe  folum  fine  con- 
cilio  gcnerali  non  fufiiceie  ad  res  ecclefiae  reftiruendas.  Ad  quod,  inquit ,  cum 
„nos  fufficere  non  pofle  fciamus,  levamus  oculos  ad  montem,  montem  quidemDei, 
,,moiuem  uberem,  montem  pinguem,  unde  opportunum  nobis  provenire  auxiiiura 
„et  humiliter  petimus  et  devote  fperamus,  et  quia  falubre  in  his  adhiberi  remedium 
„intereft  generaliter  omnium  nos  cum  fratribus  noftris  aliifque  viris  prudentibus 
„exaO:o  et  trequenri  traftatu  praehabito,  prout  tantae  neceffitatis  inftantia  exigebar, 
„de  ipforum  confilio  generale  concilium,  ficut  imitatione  digna  fan£lorum  patrum 
„confuetudo  laudabilis,  longaeque  obfervationis  exemplum  nos  inftruit,  opportuno 
„tempore  decernimus  congregandum ,  in  eo  tam  circa  praemiffa  ,  quam  circa  caere- 
,,ra,  quae  falutem  refpi^iunt  animarum,  illa  Deo  aufpice  ,  communi  confilio  inve- 
„niatur  provifio,  er  ejufdem  spprobatione  concilii  roboretur.  Eadem  verba  repetit 
Clemens  V.  In  epift.  ad  Philippum  Francorum  regem. 

Denique  ut  alia  mitram,  Komani  pontifices  ad  Lutheranorum ,  Calviniano- 
rum,  atiorumque  novatorum  errores  perempforio  judicio  damnandos  concilii  gene- 
ralis  autoriratem  necefl^ariam  efi!e  crediderunr ,  nec  conqucfti  funt  rem  a  fua  fedeju- 
dicatam  in  fynodo  Tridentina  iterum  examinari,  ac  de  novo  judicari.  Non  erc^o 
putaverunt  fuam  autoritatem  autoritate  concilii  majorem  aut  fuperiorem  efle. 

Denique  eamdem  femper  fuifTe  de  conciliautoritare  totius  ecclcfiaefenrenriam 
docet  ea,  quam  in  dehniendis  rebus  ecclefialHcis  perpetuo  lervavit  difciplina,  de  qua 
diifertatione  lecunda  fatis  et  abundediftu.Ti.   Ex  ea  quippe  liquet,  fupremum  femper 
ecclefiae  judicium  fuiffe  penes  fynodum  generalem,  a  qua  non  poterat  uUa  ad  ponti- 
ficem  e(Te  provocatio,  cum  e  contra  a  pontificis  Romani  judicio  ad  fynodum  gene- 
ralem  confugere  licerer.     Docetid  diferteDivus  Auguftinus  ep.  162.,  ubi  nonatiftis 
Romae  a  pontifice  fynodoque  profcriptis  ait  unum  adhuc  coufugium  fiipereffe  ad 
plenariam  fciiicet  fynodum.     Ecce  putcw.us ,    inquit,    illos  cpifcopos,  qui  Romae  ju- 
dicarunt,  non  honos  fuijje  judices,  rcfiabat  adkuc  plenarium  ecclefae  imiverfae  con- 
cilium,  uhi  etiam  cum  ipfs  judicibus  caufa  pojfet  agitari,     ut  fi  male  judicajfe  con- 
viSii  ejfent,  eorum  jententiae  folverentiir.     Haud  dubitavit  ergo  S.  Auguflinusme- 
jorem  eflTe  concilii  plenarii  et  gejieralis  fquod  ad  ejus  Africanorumque  mentetn  po- 
tuit  e(Te  tantum  nationale)  non  dubitat,  inquam,  quin  huiufmodi  concilium  Roma- 
111  pontificis  et  ejus  fynodi,  quae  novemdecim  erat  epifcoporum,     judicium  infir- 
mare  poflTet  ac  folvere.     Et  fane,  ut  jara  multotiesa  nobis  obfervatum  ac  probatum 
eft,  univerfae  ferme  caufae  fidei,     poflquam  a  Romanis  pontificibus  judicatae  fiinc,' 
iterum  in  fynodis  agitatae,  atque  definitae  fucrunt,     nec  res  ante  concihi  dennitio- 
nem  penitus  eliquatae  atque  definitae  cenfebantur.     Sic  Auguftinus  obfervat  in  ne- 
gotio  baptifmi  haereticorum  judicio  Stephani  litem  non  fuilfe  dcfiuitara,     fed  taij- 

R  r  tum 


514  DE   ANTIQUA  ECCLESi.^E  DISCIPLINA 

tum  fynodi  plenariae  fanftione;  beatumque  Cyprianum  potuine  fine  haerefi  a  St?- 
phani  opinione  difrentirc  ,  quod  non  poterant  Donatiltae.  poftquam  res  in  fynodo 
plenaria  definita  fuerat.  Sic  etiam  in  negotio  celebrationis  pafchae,  quamdiu  Vifto- 
ris  tantum  et  Romanae  ecclefiae  fententia,  reprobata  efl  Aiiaiiorum  coiifuetudo,  pro 
haereticis  aut  fchifmaticis  habiti  minime  fuerunt.  At  ftatim  atque  a  concilio  Nicae- 
no  rtatutum  eft,  pafcha,  nonnifi  die  dominica  celebrandum ,  qui  a!ia  die  iliud  cele? 
brarunt,  fchifmatici  ubique  audiere. 

Mitto  aliainnumeraexempla,  atque  primum  ifluddifTertationis  hujus  capuT  con- 
cludo  autoritate  et  ratiocinio  fanfti  Auguftini  hb.  2.  de  bapt.  cap.  4.  Vniverjiimy 
inquit  in  fimili  negotio,  partibus  femper  optimo  jure  praepo7iitnr.  Cum  ergo  con- 
cihum  flt  totura  refpellu  papae,  qui  membrum  ejus  d\,  cum  concilium  univerfam 
Tepraefentet  eccleliam,  cujus  pontifex  efl  membrum,  licet  primum  atque  praeci- 
puum,  quis  fanus  in  dubium  revocare  poflit,  quin  univerfa  eccleiia,  et  concihsm 
eam  repraefentans  majori  autoritate  poUeat,  quam  folus  pontifex  Romanus?  Addi 
pofTet  et  illud  Hieronymi  epift.  §5./  aiitoritas  quacritur,  orhis  major  efl  iirbe. 
Quod  fi  ita  efl ,  major  quoque  debet  efle  epifcoporum  univerfi  orbis,  quam  epifco- 
pi  unius  urbis  autoritas. 

f     IIL 

Pontificem  Eomanim  conciUi  tegibur  teneri ,  nec  pojfe  itlaf  pro  libito  irritare,  im- 
mutare,  quamvis  pojjit  ab  iis  fapienter  difpenjare  in  eo  cafn,  quo  concitum 
tiifpenfaret. 

Scquitur  haec  propofitio  ex  praecedenti ,  nam  fi  papae  autoritas  infcrior  efl  auto- 
ritate  concilii,  fi  judicium  concilii  fuperius  eft  judicio  pontificis,  cum  inferior 
nihil  pofljt  in  fuperiorem,  neceffario  dicendum  eit-,  leges  et  judicia  concilii  genera- 
!is  non  pofTe  a  Romano  pontifice  pro  iibito  diffolvi  aut  murari,  aut  vice  verfa  cum 
fuperior  inferiori  leges  dicere  poflit,  pontificem  Romanum  conciliis  et  legibus  te- 
neri  fatendum  efli  fed  ut  omnibus  id  conflet,  non  aHis  utemur  teftibus  quam  ipfiE 
Romanis  pontlficibus,  qui  omnes  uno  oieclamant,  fe  conciliorura  legibus  teneri, 
nec  pofTe  fe  illas  infringerc,  aut  pro  libiro  immutare.  Sed  praeflat  ipforum  audire 
verba,  quibus  nihil  difeitius  ,  nihil,  lucalenrius  eft,  audiantur  ergo. 

Julius  primus  epifh  ad  orientales  :  Jd  vere  ad  j^nodi  ct  cpifi^porum,  qui  in  con- 
titio  (Nicaeno)  fuerant,  contumcliam  vergeret,  fi  quae  illi  tanto  fiudio  et  cura,  ve- 
lut  Deo  praefente  egijfent,  a  nobis  ut  vana  futiliaque  abrogarentur.  Et  iiidem.- 
t^os  omnia  fecundum  cannnem  facimus. 

Liberius  in  epilf.  ad  ConfK  Ad  iftud  officium  tcfiis  efi  mihi  Dcus  meus  invitur 
accefp,  in  quo  cupio  quidcm  fuie  offenja  Dei,  qujmdiu  infacculofuero,  permancrc, 
et  nunquam  mea  Jiatuta,  Jcd  apojiolica  ut  ejfcnt  femper  Jirmata  et  cufiodita  perfcci 


DISSERTATIONES  HISTORICT:.  DissERT.  W.         315 

ficutU!  morem  ordinemqite  majorum,  nihil  addidi  epifcopatui  urhis  Pvemae,   nihil 
miuui  pajfus  Jum. 

!  Bonifacius  primus  in  epift.  ad  Hilarium  Narbonenfem.      Qiiod  nequaqtiam  pof- 

fumus  ferre  patienter,  quia  cunvenit  nos  paternarum  fanciiomim  diligentes  effe  cu- 
Jiodes.  Ec  pofi  alia:  Nemo  ergo  eorum  terminos  audax  temerator  excedat ,  nec  ali- 
^uid  in  iilorian  Cuntumeliam.  partibus  fuis,  quae  tibi  non  videntur  conceffa,  defendat. 
Cejfet  hujusmodi  praefumptio  eorum,  qui  ultra  licitum  Juae  limitem  dignitatis  exteU' 
dunt.  Quod  idcirco  dicimus,  ut  advertat  charitas  tua  adeo  nos  canonum  praecepta 
fervare,  ut  ita  quoque  conjiitutio  nojira  definiat,  quatenus  metropolitani  fui  una- 
quaeque  provincia  in  omnibus  rebus  ordinationem  Jemper  exfpeliet. 

Caeleftinus  primus  in  epift.  ad  Perigeneni  Dinatum,  Bafilium,  et  alios  Illyrici 
epifcopos,  daminentur  nobis  regulae,  non  regulis  dominemur ,  /imus  fubjeBi  cationi- 
hus,  qui  canonum  praecepta  fervamus. 

Sixtus  III.  in  epift.  ad  epifcopos  per  lllyricum,  Jed  ut  omne  corpus  capite  re- 
gitur,  ita  ipfum  caput ,  nifi  fuo  corpore  Jujientetur,  firmitatem  et  vigorem  fuum 
perdit ,  et  non  tcnet,  quam  hahuerat,  dignitatem. 

Leo  primus,  nimis  haec  improbanda ,  nimis  funt  prava,  qiae  fanBis  canonibus 
Jnveniuntur  ejfe  contraria.     Et  paulo  poft:   Ahjit  a  conjcientia  mea,  ut  tam  prava 

aipiditas  Jiudiis  meis  adjuvetur fanBiilliet  ve?ierabites patres,  qui  in  iirbe  Ni- 

caena  facrilego  Ario  cum  fita  impietate  damnato  manjuras  usque  in  finem  mundi  le- 
ges  ecclefiajiicorum  canonum  condiderunt ,  et  apud  nos  in  toto  orbe  terrarum  infuit 
conjiitutionibus  vivunt,  et  fi  quid  ufque  alitcr  quam  illi  Jiatuerunt,  praefiimitur,  fine 
cunElatione  cajjatur,  ut  quae  ad  perpetuum  generaliter  infiituta  /unt,  nulla  com- 
mutatione  varientur. 

Idem  in  ep.  ad  Pulcheriamde  iisdera  canonibus  Nicaenis  loquens,  ,,Quoniam, 
,,inqutt ,  contra  ftatuta  paternorum  canonum,  quae  ante  longiffimae  aetatis  annos 
,,in  urbe  Nicaena  fpiritualibus  funt  fundata  decretis  nihil  cuique  addere  conceditur, 
3,  ita  ut  fi  quis  diverfum  aliquid  deccrncre  veht  fe  potius  minuat  quam  illa  corrura- 
5,  pat.  Quae  fi  ut  oportet  a  cuntiis  pontificibus  intemerata  ferventur,  Et  cap.  3. 
„confenfiones  vero  epifcoporum  fan£lorum  canonum  apud  Nicaeam  conditorumre- 
,:  gulis  repugnantes  unita  nobiscum  veft:rae  fidei  pietate  in  irritum  mittimus.et  per 
jjautoritatera  beati  Petri  apoftoli  generali  prorfus  definitione  caftamus,  in  omnibus 
5,ecclefiafticis  his  legibus  obfequentes,  quas  ad  pacificarionem  omnium  facerdotum 
„per  trecentos  decem  et  oflo  antiftites  fpiritus  fan£lus  inftituit. 

Simplicius  in  epift.  ad  Acacium  ait  contra  definitionis  concilii  Chalcedonenfis 
nihil  retraEiari  pojje,  quiaper  univerfum  mundum  infolubili  obfervatione  retinetur, 
quod  a  facerdotum  univerfitate  confittutum  eji. 

Gelafius  I.  cpift.  ad  epifcopos  Dardanlae,  quibus ,  inquit,  convenienter  ex  pa- 
terna  traditione  perpenjis  confidimus,  quod  nuilus  jam  veraciter  Clirifliamis  igno- 
ret  uniuscujusque  fynodi  conftitutum,  quod  univerjae  ecciefiae  probavit  ajjenjus,  non 
aliqiiam  magis  exeijui  fedem  oporteret  quam  primam. 

R  r  2  Simi- 


'3i6  DE  ANTIQUA  ECCLESI^  DISCIPLINA 

Similiter  Hilarius  papa  in  Romano  concilio,  qui  praefuit.  Nos ,  inquit,  po. 
ti(Jim!  faccrdotii  admimjiramus  officia,  talium  transgrejjiomm  ciilpa  refpiciet  .... 
Ji  quidem  reatu  majore  delinquit ,  qui  potiori  honore  perfruitur  ,  et  graviara  facit 
vitia  facerdutum  fublimitas  perfonarum. 

Aeapetus  cpift.  6.  ad  Caeraxium  Arelatenfem :  revocant,  inquit,  nos,  quomi- 

nus  defideriis  tuis  annuaraus  venerenda  pairum  manifeHiffima  conflituta,  quibus 

„fpecialiter  prohibemur  praedia  juris  ecclefiae,  cui  nos  omnipotens  dominus  prae- 

,eire  conflituit  quolibet  titulo  ad  aliena  jura  transferre;  qua  in  re  fapientiae  vcliiae 

,quoque  credimus  enfe  gratiflimum,  quod  in  nullo  contra  prifcas  definitiones,  con- 

flituta  vel  regulas  qualibet  occafione,  fub  cujuscunque  perfonae  refpectu  venire 

concedimusj   nec  tenacitatis   ftudio,  aut  faecularis  utilitatis  caufa  hoc  facere  nos 

"credatis,   fed  divini  confideratione  judicii,  necefFe  nobis  eft,  quicquid  fynodalis  dc- 

rcrevit  autoritas,  inviolabiliter  cuflodire. 

Greeorius  1.  lib.  3.  indi£l.  12.  epift.  30.  Conftantinae  Auguflae  negat,  quod  il- 
la  petierat,  ut  caput  Sanfti  ad  fe  transmitteret ,  qund,  inquit,  vos  illa  praecipitis, 
quae  facere  nec  pojjum,  nec  audeo.  Lib.  2.  ind.  11.  epift.  52.  Si  canones  non  cu- 
ftoditis,  et  majorum  vnltis  Jiatuta  convellere,  non  cognojco,  qui  ejiis.  Jdem  lib.  i. 
cpift.  24.  ait  fe  quatuor  concilia  geneialia ,  velut  quatuor  evangelia  venerari. 

Martinus  I.  epift.  5.  ad  Joannem  Philadelphiae  epifcopum,  defenfores  snim, 
inqui-t,  divinorum  canonum  et  cnjiodes  Juinus ,  non  praevaricatores.     Et  in  epift.  ad 

Amandum  trajeftenfem  :  ]deo,  inquit,  necejfe  hahuimus coetum  generalem  fra- 

trum  et  coepifcoporum  nojirorum  in  Romana  civitate  congre^^are. 

Zacharias  epifl.  i.  ad  Bonif.  cap.  5.  Abft,  ut  hoc  pracdecejjor  nofierita  crcda- 
tur  vraecepijfe ,  nec  enim  ab  hac  apo[iolica  fede  illa  diriguntur,  quae  contraria  ejje 
r;atrumfive  canonum  injiitutis  invemrentur. 

Leo  III.  in  dialogo,  quem  de  additione  particulae  filioque  fymbolo  fafta  ha- 
buit  cum  legatis  Caroli  imperatoris,  negat  quidquarn  fe  pofTe  fymbolo  adjicere, 
auia  >  inquit,  me  ilUs  patribus  Conjiantinopolitani  concilii  non  dico  praefcram  ,  Jed 
abfit ,  ut  coaequare  praefumam. 

Nicolaus  I.  epiftola  32.  ad  epifcopos  Silvanettenfls  concilii,  jciat  beatitudo 
veftra,  non  nos  regulas  atque  decreta  velie  corrtimpere. 

Adrianus  II.  de  his  nihil  audemus  judicare,  quod  poffit  Nicaeno  concilio  et 
auinque  caeterorum  conciliorum  rcgulis  vel  decretis  nojirorum  antecejforum  obviare. 

Toannes  VIII.  epifl.  231.  Et  quia,  inquit,  ecclefiae  Dei  privilegium  nos  de- 
cet  immutilatum  folcmnitcr  conjvrvare,  ne  in  aliquo  patrum  terminos  praeferre  vi- 
deamur,  contra  fatuta  majorum  agere  nequivimus. 

Silveftcr  II.  epift.  145.  Itaque  in  caufa  Robertt  abbatis ,  ob  eam  quam  ferva- 
mus  ac  femper  vobis  fervarc  volumus  Jxdcm,  hacc  tria  conjtdtando  proponimus,  pri- 
tnum  non  ejfc  mjhi  jnris  falcem  in  alicnam  mcjjem  ponere. 

Gregorius  Vll.  Et  quia,  inquit  lib.   2.  epilt.  5.  venirandi  canones  ad  facer- 
d<jtii  s-radum,  tales  pruvehi  eontradicunt  probare  eos  nonfatis  cautumfore  puta. 
*"  mus , 


DISSERTATIONES  HISTORIC^.  DisstRT.    VI.         317 

mus,  ne  quidquam  a  nobis  contrarium  janBis  patribus  in  exemplum  et  autoritatem 
relinquatur  i  Jolet  enim  Jau&a  et  apojtotica  Jedes  pleraque  coujiderata  ratione  tolera- 
re ,  Jed  numquam  in  Juis  decretis  et  conjiitutionibus  a  concordia  canonicae  traditio- 
nis  difcedere, 

Eugenius  III.  epift.  8.  Contra  Deum,  inquit,  et  facrortim  canonum  fanBiones 
nulli  omnino  petitioni  pojjumus  praebere  confeiijtim. 

Innocentius  IIl.  5/  fuper  hoc  absque  generali  deliberatione  concilii  Jfatuere  ali- 
quid  tentaremus ,  praeter  divinam  offenjam  et  mundanam  infamiam  forfan  ordinis  et 
ojpcii  nobis  periculum  irnmineret ,  cum  contra  praemijjam  veritatis  fententiam  noflra 
non  pojjit  autoritas  difpenfare. 

Idem  agnoverunt  antiilites  graeci  et  latini  in  decreto  unionis  concilii  Floren- 
tini,  quo  ftatuitur  Romano  pontifici  pajcendi,  regendi  ac  gubernandi  univerfam  ec- 
clejiam  a  Domino  ^efu  Chrijio  potejiatem  ejje  traditam,  quemadmodum  et  in  aiiit 
conciliorum  oecumenicorum  et  in  facris  canonibus  continetur.  Hoc  gA,  juxta  eum 
modum,  quo  et  in  aEiis  conciliorum  occumenicorum  et  in  facris  canonibus  continetur, 

virxi.  Quae  voces  palcendae  et  regendae  ecclellae  univerfae  rationem  et  formam 
reftringunt,  oftenduntque  pontificem  in  regenda  et  pafcenda  ecclelia  teneri  conci- 
liorum  et  canonum  autoritatem  et  decrta  fequi,  nec  polfe  aliter  ecclefiam  univerfara 
regere  aut  pafcere.  Ita  vero  legi  et  intelligi  deberc  decretum  fynodi  Fiorentinae, 
non  aurcm,  ut  recenter  a  quibusdam  legitur,  quemadmodum  etiam  docet  tum  textus 
graecus  decreti,  tum  i-,  qui  ita  in  latino  legere  fcriptores  Blondus  Eugenii  papaeiV. 
notarius  lib.  ^.decade  10.  Marcus  Vigerius  Patavinus,  qui  Romae  anno  15  16.  obiit, 
in  decachordo  chorda  10.  RofFenfis  art.  25.  contra  Lutheranos.  Ekius  lib.  2,  de 
primatu  Petn  c.  25.  Alhertus  Pighius  lib.  4.  de  Hierarchia  c.  ultimo.  Hi  omnes 
fcriptores  minime  fufpeGi  funt,  et  tamen  decretum  concilii  Florentini  legerunt  et 
intellexerunt,  quemadmodum  et  nos  legimus  arque  intelle.vimus.  Majorem  autem 
ipfis  quam  recentioribus,  qui  aliter  verba  concilii  legerent  et  intelligerent,  fidem 
deberi  nemo  non  intelligit. 

In  eadem  fynodo  Beftarion  fefiione  nona,  velut  principium  apud  Graecos  et 
Latinos  minmie  controverfum,  fupponit  ecclejlam  Romanam  quantacumque  faailtate 
polleat,  minus  tamen  pollere  fynodo  oecumenica  et  univerfaii  ecclefia.  Quod  qui- 
dem  principium  a  Latinis  minime  rejeclum  legitur;  imo  in  decreto  unionis  modo 
relato  confirmstum  eft  ,  cum  modus  ecclefiae  pafcendae  et  regendae  pontifici  prae- 
fcriptus  eft,  ju.xta  afta  veritatis,  et  canones  conciliorum. 

Poft  tantam  nubem  teftium,  quis  nifi  excaecatus  et  vecors  adfirmare  audeat, 
Romanos  pontifices  decretis  conciliorum  noa  teneri,  fed  ea  pofiTe  pro  libito  abroga- 
re ,  et  fine  caufa  quoslibet  ab  iis  diipenfare,  cum  contrarium  tot  ac  tanti  Romani 
pontifices  diferte  ac  fine  ambagibus  proteltentur:  nam  in  teftimoniis  fuperius  aila- 
tis  videre  eft,  eos  faepe  iaepius  adnrmantes,  fe  concilii  legibus  ita  teneri,  ut  eas 
vei  in  leYiflimi^  rcbus  injfringerc  aui  violare  minirae  y^eam. 

R  r  5  Nec 


31-8  DE  ANTIQUA  ECCLESI.^  DISCIPLINA 

Nec  vcro  dilpenfationes  canonum  a  pontificilms  olim  licet  raro  coacefrae,  i"u- 
periori  doclrinae  advcrrantur,-  quippe  dilpcnlatio  non  eit  infratLo  aut  violatio  le- 
o-is,  fcd  declaratio  cum  autoritate  fatta  legem  non  habere  locum  in  t<U.  vel  tali  ca- 
fu ;  nam  cum  legislator  legem  ferat  generalem ,  nec  pollit  onines  cafus  praevidere, 
uecelie  eft  legem  locum  noti  habere  ,  cum  praefumitur  mens  legisletoris  i)on  fuilfe, 
ut  in  iilo  cafu  obligatoria  efret,  ut  loquuntur.  Jtaque  confideranda  eil  in  difpen- 
fationibus  mens  legislatoris,  et  eo  tantum  in  cafu  diipenfatio  da«da,  quo  in  caiu 
-cam  ipfe  legislator  conceiliffet.  5ed  quia  fi  permitteretur  unicuique  hu'iusmodi  in- 
serpretaiio  legis,  fi  cuivis  liccret  de  mente  legisiatons  judicare,  lub  hoc  obtentu  le- 
ges  ab  omnibus  infringerentur;  necelfe  fuitjus  iftud  refervari  iis,  qui  autoritatepol- 
lenr,  quibus  pcrmiiFum  eil  cum  autoritate  declarare  legem,  locum  non  habere  in 
hoc  vel  i!lo  cafu,  et  ita  ab  ejus  obfcrvatione  diipenfare.  In  hoc  enira  diifert  inter- 
•pretatio  a  dilpenfatione,  quod  interpretado  fiat  ab  co,  qui  autoritatem  non  habej: ; 
.difpenlatio  vero  ab  eo,  qui  autoritatem  habet.  Sic  doftor  aut  jurisconfultus  poteil 
quidem  interpretari  legem,  non  autem  poteii  efiicere,  quominus  li,  quos  cenfct  a  le- 
ge  debere  eileimmunes,  ab  illa  fiant  immunes.  Hoc  autem  faciet  fenatus,  faciet 
praetor,  et  alius  qui  autoritatem  habet.'  Ita  pontiiex  Ixomanus  potefl: «on  folum  \n terpre- 
tari  lc^em ,  quod  quilibet  doftor  poifet,  ied  et  declarare  cum  autoritate  in  tali  vel 
tali  cafu  hunc  vel  illum  ab  ea  eile  immunem;  hoc  autem  non  poteit  facere,  nifi  cum 
£videns  et  jufta  ratio  faciendum  efi^e  fuadet,  alioquin  diflipatio  potius  eit  quam  di- 
ipenfatio,  inquit  egregrie  Bernardus,  hac  de  rc  coniuleudus  in  libro  de  praecepto 
et  diipenfatiGoe,  et  in  epiflola  prima. 

§.   IV. 
In  qiio  jJrobalur,  pontificem  Romamm  a  concilio  judicari  ei  deponi  poffe. 

Romanos  pontifices  in  errores  prolabi  pofi"e  fuperiori  difl!"ertatione  oitenfum. 
Eosdem  gravibus  turpibusque  vitiis  depravari  pofle  certo  certius  efi:.  Aliunde 
vero  conltat  ab  ecclefiaitica  communione  ejiciendos  ,  ec  de  epifcopatu  dejiciendos 
«ife  illos,  qui  vel  in  fide  vel  in  moribus  peccant,  ut  a  nobis  demonftratum  et  ex- 
plicatum  eil  in  diiiertatione  de  excommumcatione.  Ex  quibus  fimul  juni,lis  infer- 
lur  fieri  poffe  aliquando,  ut  pontifex  Romanus  fit  exxonimunicandus  et  deponen- 
dus.  Quod  «tiamfi  nunquam  eveniilet,  attamen  fieri  poile  quis  dubitaret?  Verum 
non  unum  fupereit  exemplum  epifcoporum  Romanorum,  qui  a  conciliis  proptcr 
haerefim  ac  vitia  judicati,  damnati,  atque  ctiam  de  fcde  dejccli  fiaerunt. 

Et  quidem  antiquum  fuiife  ecclefiae  Romanae  morem,  ut  cum  in  haerefeos  vei 
criminura  fufpicionem  veniflcnt,  a  fynodis  judicarentur,  docet  concilium  Italiae  fub 
Damafo  in  epiitola  tertia  ad  Gratianum  ct  Valentinianum  :  Alemoratiis-,  inquir,  /ra- 
terDamalus,  qmniam  infua  caufa  veflri  tenct  infgnejudicii,  mnfiat  inferior,  qui- 
bui  et  fi  aetiuaUs  eji  vmiere,  praem^ativa  tameii  apo/iolicae  fedis  excellit,  ut  judU 

(iis 


DISSERTATTONES    HISTORIC^.   Dissekt.  VT.        31? 

silf  pnblicis  videantur  ej]e  fuhjecli ,  quihus  facerdotale  capnt  lex  vcjlra  Jnwmovif;. 
Eft  poft  pauca  ;  Qjiod  vero  ad  praedicandam  epijcopi  confcievtiamjeverioribns  fe  dc- 
dit  ipfe  jitdiciis  Jacerdotum,  a.  quibus  non  noviinis ,  fed  etiam  morum  rctio  penfatw, 
Et  poftea:  Quoniam  non  novum  aliquid  petit,  fed  fequitur  exempla  majarum  ,  ut 
epifcopus  Romanus  ,  /  concilio  ejus  caufa  non  creditur ,  apud  concilium  Je  imperiale 
defendat.  Nam  et  Sijlvejier  papa  a  Jacrilcgis  accnfatus  apud  parentem  veflrum  Con- 
(lantinum  caufavi  propriam  profequutus  cji.  Quo  ex  teftimonio  liquet  confueiucli- 
nem  ecclefiae  Romanae  effe,  tit  ejus  epilcopus  a  fynodo,  etiam  in  moribus  judi- 
caretur. 

Rariora  funt  hujus  rei  apud  antiquos  exempla,  quia  tum  temporis  ad  epifcn, 
paturaRomanum  ii  tantum  promovebantur,  quorum  integra  eratvita  moresque  prn- 
bati.  Nihiiorainus  tamen  cum  aliquid  in  iis  reprehenfione  dignumerat,  caereri 
epifcopi  Pauli  apoftoli  hbertatem  imitabantur,  qui  Petrum  minus  rei,le  ad  evang.e^ 
lii  veritatem  ambulantem  reprehendit.  Sed  ut  illa  mittam,  in  Romanos  pontifices 
a  fynodis  lata  judicia  memorabo. 

Honorium  fexta  fynodus  cum  caeteris  haereticis  damnavit,  licet  mortuum  ; 
quod  il  mortuum.  potuit  anathemate  percellere,  quis  dubitet,  quin  potuerit  eum  fi 
vixi.Tet  de  epifcopatu  dejicere'?  '  1 

Ad  Symmachi,  qui  quorumdam  acsufabatur  criminum  ,  canfam  judicandam, 
re\  Xheodor-icus  fynodum  Italiae  indixit,  qua  quidem  in  fynodo  Symmachi  caufa 
ventikta  eft:  led  ciim  deficerent  probationes ,  concilium  ^udicavit  hunc,  quantum 
ad  homines  refpicit,  inimunem  et  liberum  effe  ab  obje£lis  criminibus:  Decernimus^r 
inquiunt  patres  fynodi  Romanae  anno  501.  habitae,  ut  Sijnnnachus  pupa  Jedis  apo- 
Jiolicae  praeful  ab  hujusmodi  propofitionibus  impstitus,  quantum  ad  hom.ines  refpicif., 
qnia  totum  cau/is  ohfijientibus  defignatis  (hoc  eft  quia  deficiebant  adverfus  eum  pro- 
bationes.  )  Conftat  arbitrio  fuijfe  divino  dimijfnm,  fit  immunis  et  liber,  etc.  totam^ 
qiie  caufiim  Deijiidicio  rcjervafites,.  univerfos-  hortamur,  ut  facram  communionem  ab 
eo  recipiant,  etc.  Verum  quidem  til,  ur  nihil  diUimulem,  fuiffe  tum  nonnullos, 
qui  exiftimarent  fynodum  Iralorum  epifcoporum ,  utpote  minorum  etinferiorum 
pontifice  Romano,  non  haberede  eo  judicandi  poteftatem.  Ita  ipfa  fynodus  initio 
Theodorico  regi  duo  fuggeilir,  quorum  aiterum  erat  debuiffe  fynodum  ab  ipfo  pon- 
rifice  convocari;  alterum  Romanum  pontificem  minorum  nunquam  fubjacuiffe  ju- 
dicio.  Quamvis' autera  alii  Jegaat  inimicorum  pro  minorum,  alii  minorum  nomine 
non  epifcopos,  fed  laicos  judicss  intelligant :  malim  bona  fidei  fratri  eos  minorum 
nomine  intellexiffe  epifcopos;  at  cum  Theodorieus  adfirmaffet  fynodum  confenfti 
Romani  epifcopi  celebratam  ,  caufam  ejus  ipfi  ventilarunt,  Deoque  dimiferunt,  non 
ob  defe^tum  poteflatis ;.  fed  ob  defeGum  probationum.  Videtur  tamen  Ennodius 
aliter  mentem  fynodi  inteilexiffe,  cum  ait  in  apologetico:  Aliorum  fort»  hominum 
taufas  Deus  volueritpcr  komines  terminare ,  fcdis  ifiius  prsefulem  fuo  fine  quaefiio- 
nc  refervavit  arhitrio.  Quod  ab  Ennodio  di^lum  videtur  per  adulationem,  ad  merio 
tem  ^uorundam,.  qui  in  moribus  jDontificem  a  fynodo  praefertim  provinciali  judicari 


-io  DE  ANTIQUA  ECCLESIi^  DISCIPLINA 

non  pofTe  iam  tum  aiebant,  fed  farebantur  omnes  in  rebus  fidei  a  fynodo  generali 
jpfum  judicari  poffei  ut  egregie  docet  Adrianus  fecundus  in  epKbla,  quae  fynodi 
odavae  a£l;one  feptima  leQaed:  Licet,  inquit,  Honorio  ab  orieiitalibiis  anathcma 
fit  diFtum,  Jciendum  tamen  eji,  quia  fuper  haerefi  accujatus  fnerat ,  prr,pter  quam 
Jhluni  licjtum  cji  minoribus  majorum  fuornm  moribus  rejijiere,  vel  pravos  Jenfus  li- 
bere  rejpuere.  Fuit  ergo  quorumdam  licet  vana  perfuafio,  propter  mores  a  concilio 
Romanura  epifcopum  judicari  non  pofTe,  quamvis  nemo  dubitaret,  quin  propter 
fidem  deponi  polFet;  quod  unum,  nobis  fufficit.  Sed  nec  alterum  illud  verum  eft, 
nam  poft  Symmachi  et  Honorii  tempora  exempla  fuperfunt  Romanorum  pontifi- 
curn  a  conciliis  propter  corruptos  mores  depofitorum. 

Imprimis  vero  inngneeft  judicium  aRomano  concilio  in  Joannem  duodecimum 
latum,  a  quo  propter  horrenda  flagitia  depofitus  efl  Joannes,  et  alius  in  ejus  locum 
ekctus,  ut  narrat  Luitprandus  Ticinenfis  iib.  6.  cap.  6.  his  verbi^  Poji  tridiiiim 
rogantibns  tam  Romanis  epifcopis,  quam  plebe,  niagnus  in  fanBi  Petri  ecclefa  fit 
eonventus,  federuntque  cum  imperatore  archiepijcopi  ab  Italia  pro  Engelfrido  Aqui- 
leenji  patriarcha  ,  quem  in  eadem  urbe  languor  repente  ut  fit  arripucrat.  Rudol- 
phus  diaconus,  Albertus  Mediolanenfis,  etc.  et  enumeratis  fexaginta  et  amplius 
archiepifcopis,  epifcopis  et  cardinalibus ,  cum  aliquot  Romanae  ecclefiae  ofHciariis, 
urbisque  primatibus,  His  itaque  rejidentibus ,  pergit  hiftoricus,  Jilentiumque  Jum- 
mum  tenentibus ,  ita  fanSius  imperator  exorfus.  Qtioniam  decorum  e[fet  ta\r-  claro 
fanEloque  dominum  papam  ^oannem  Jntere/Je  concilio,  cur  tantum  declinaverit  coe- 
tum,  vos  0  faniii  patres  conjulimus,  quibus  commufiis  lahor  ecclcjiafticus ,  ac  com- 
viune  negotium  exifii;  tunc  Romani  pontifices  et  cardinales ,  presbijteri  et  diaconi 
cum  univcrfa  plcbedixerunt;  miramur  JanBiffmam  prudcntiam  ve/irum,iios  hocvelle 
pcnontari,  quod  nec  Ibericos,  nec  Babijlonicos ,  nec  Indicos  incolas  latet ,  non  hic 
efl  ex  iis,  qui  veniunt  in  vefiimentis  ovium,  intus  autem  funt  lupi  rapaces ;  ita  aper- 
tefacvit,  ita  aperte  diabulica  pertraciat  negotia,  ut  nihil  circuitionis  utatur.  im- 
perator  refpondit.  yujhm  nobis  videtur,  nt  accufationes  nominatim  exprimaKtur. 
Tum  a  Narnienji  epifcopo  exccrandorum  criminnm  accufatns  ^oannes  litteris  ad 
fijnodum    vocatur,     ut    fe    de    impcfitis    criminibus    et    facrilegiis   purgaret. 

Hanc  epiltolam  cum  legiffet  Joannes,  nulla  accufationum  in  fe  prolatarum 
mentione  facla,  refcripfit  tantum  fe  audiviffe  fynodum  in  mente  habere,  ut  alium 
crearent  papam :  Qjiod,  inquk,  fi  facitis ,  excommutiico  vos  de  Deo  omnipotente, 
ut  non  habeatis  licentiam  ullum  ordinare  ct  miffam  ceiebrare.  Haec  fynodus  kalen- 
dis  Decen-.bris  congregata  refpondit  Joanni:  Si  adfijnodum  venire  ct  abjeEia  purga- 
re  Jiott  differtis,  autoritati  vejirae  proculdubio  obcdiemus;  (ed fi  venire  et  objeBa 
canitalia  crimina  purgare  diffimulatis,  tunc  excommunicationem  vefiram  parvi  pen- 
demus ,  eampitius  in  vos  retorquebimus ,  quandoquidem  jufie  facere  poffumus. 

1-Iae  litterae  Adriano  datae,  ut  ad  Joannem  dcferrentur,  fed  cum  inveniri  non 
potuiffet,  conilaretque  eum  ad  fynodum  non  venturum,  totius  fynodi  judicio  de- 
pofitus  eil:>  et  eleitus  in  ejus  locum  Leo  IV.,  quem  quidem  Joanncs  poli  difcefTum 

impc- 


DISSERTATIONES  HISTORICAE.  Diss«t.  VI  321 

imperatoris  Roma  ejecit;  fed  ipfc  Joannes  paulo  pofl  e  vivis  abiit  idibus  Maii  anno 
964.  poft  hujus  morrem  a  Romanis  Benediftus  eft  fubro»atus ,  fed  eo  rejeclo  Leo 
coadunata  epifcoporum  fynodo  reftitutus  eft,  et  in  Benediaum  tamquam  in  invafo- 
rem  prolata  fententia.  Haec  narrant  praeter  Luitprandum  continuator  Reginonis 
Adamus  Bremenfis,  Sigebertus,  et  aiii  bene  multi,  quorum  teftimonia  coilegit  Lau-, 
noius  p.  4.  epift.  i.  ad  Marefium.  Ex  iis  vero  nuilus  eft,  qui  faftum  concilii  im- 
probet,  aut  depofitionem  Joannis  iniquam  et  illicitam  effe  fcribat,  imo  omnes  uno 
ore  eam  adprobant,  Joannera  cipapam  et  Leonera  legitimum  pontificem  adpel- 
lanr.  • 

Primus  omnium  Baronius  Joannis  videtur  fufcepifTe  patrocinium  ,  fed  infe- 
licirer  omnino  :  quod  enim  ait  eum  fuiffe  a  fynodo  reiiitutum,  depofitumque  per 
eam  Leonem,  id  non  aliunde  liabet,  quam  cx  addiramento  quodam  infertoin  chirc- 
nicon.  Sigeberti,  quod  Aubertus  Miraeus  non  invenit  in  manufcrip.  Gemblacenfis 
monaflerii,  quodque  manifefte  patet  efte  affutum  at  a  mente  Sigeberti,  qui  Joan- 
nem  expapam  et  Leonem  legitimum  pontificem  ibidem  agnofcit,  omnino' alienum 
eft.  Nec  vero  fides  ulla  debetur  atHs  quiburdam  e  Vaticano  codice  prolaris,  quae 
feruntur  efte  lynodi  a  Joanne  adverfus  Leonem  celebratae;  cum  enim  nuilum  hu- 
jufmodi  concilium  habitum  fuifte  conftet  ,  non  poffunt  ejus  aQa  effegenuina,  cum 
praefertim  haec  aliunde  fuppofitionis  argul  polSut,  ut  oftendit  Launoius  citaia  epi- 
ftola  ad  Marefium. 

Ut  vero  minus  odiofum  autoritatis  a  concilio  in  Romanum  pontificem  ex- 
emplum  proferam,  addam  fententiam  a  concilio  Lateranenfi  anno  112.  celebrato 
in  Pafchalem  fecundum  latam ,  qua  tum  pontificis  illius  fententia  de  inveftituris  eft 
rerciifa,  tum  ipfe  pontifex  a  fynodo  emendatus,  et  ad  fidei  fuae  profefiionem  emit-- 
tendam  impuKus.  Primum  ergo  Pafchalis  fe  correftioni  concilii  fubjicit  his  ver- 
bis.  Porro,  inqait,  fcriptum  illud ,  qmd  magnis  necejjitatihus  CQaElns,  non  pro 
vita  mea ,  non  pro  falute  et  gloria ,  fed  pro  folii  eccle/Iae  necejjitatibin ,  Jine  fratrum 
confilio  ,  aut  (ubfcriptionihus  feci.fiiper  quo  nulla  conditione,  nulla  prumijjione  con- 
Jlringimur ,  ftcut  vrave  fa&um  cogiioj'co,  ita  prave  facium  cijnfiteor ,  et  omnino  cor- 
rigi,  Deo praejiante  ,  dejidero.  Cujus  correSiionis  modum  fratriim' ,  qin  convene- 
riint  concilio,  judici^jque  confiituo,  ne  forte  per  hqc  impoJierinK  detrimentum  ali- 
quod  ccclcfiae,  aut  animae  meae  praejudicium  relinquatur.  His  a  Pafchali  diftis, 
commimi  omnium  favore  laudatum  eji,  ut  fratres  omnes,  qui  donum  a  Deo  fapien-o 
tiae  jcicntiaeque  perceperant,  maturius  Juper  hoc  coHfilium  cmmuni  coUatione  ju- 
fciperent,  quid  fequenti  die  per  infpirationem  fpiritus  fanEii  refponderent.  Die 
itaque  fe.\ta  ,  quae  et  ultima  concilii  fuit ,  jideifuae  veritatem  fanciis  patribus  per 
omnia  congruentem,  dominus  papa  Pafchalis  in  audientia  concilii  totius  expojuit , 
ajferens  Je  fcripturas  JanRas  veteris  et  novi  tejiamenti  et  concilia  iiniverfaiii  vene- 
randa  fiifcipere,  decreta  Romanorum  pontificum  ,  ac  praecipue  decreta  domini  pa- 
pae  Gregorii,  et  C.  memoriae  papae  Urbani,  quae  cum  fe  probare  et  fempcr  pro- 
bacurum  efle,  profeffus  eflet;  in  calce  profeftionis  Engolifmenfis  Gerardiis  hanc  ex 

S  s  fcriptis 


p 


jis  DE  ANTIQUA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

fcriptis  fententiam  recitavit ;  Privilegium  iltud,  quod  non  eji  privilegium  ,  fed  pri- 
vilegium  pro  libertate  captivorum  et  ccclefae  a  domino  papa  Pajchali  pcr  violentiam 
Henrici  regis  extortum,  nos  ovines  inhoe  janBa  concilio ,  cum  eodcm  papa  eongre- 
gati,  canonica  cenfura  ct  ccclcfiajiica  autoritate  judicio  janEii  Jpiritus  damnamus 
tt  irritum  ejfe  judicamnsy  atque  omnino  caffamus.  Ex  his  mulra  inferri  pofiunt 
curialium  piacitis  adverfa.  Primo  >  pontificem  errare  pofle.  Secundo,  errorem 
ejus  a  coRcilio  corngi  et  emendari.  Tertio ,  modum  correftionis  ipfi  a  concilio 
praefcribi.  Quarto>  coram  concilio  pontificcm  fe  purgare,  fideique  profeflionern, 
ut  fe  purgaret  emittcre.  Demum ,  crrorem  ponrificis  a  concilio  damnari  et  rejici. 
Denique  in  concihis  Pifano,  Conftantienfi,  ac  Bafilecnfi,  Romani  poniifi- 
ces,  ut  conciliorum  patribus  eft  vifum,  depofiti  funt  aliique  ad  ipforum  nutum  in 
eorum  locuni  (ubrogaii,  qui  ab  univerfa  ecclefia  pro  legitimis  habiti  luntj  fed  ea 
de  rc  plura  paragrapho  fequenti. 

Unum  hic  addam  concihi  oQavi  decretum ,  quod  rem  extra  omnem  eontro- 

▼erfiam  ponit  •,  hoc  quippe  canone  vigefimo  primo  reverentiam   quidem  Romano 

epilcopo  debitam  metur ,  ita  tamen  ,  ut  poflTt  in  eum  a  conciho  fententia  ferri,  his 

verbis:  Si  quis  tanta  efferatus  audacia  ,  quemadmodum  Pkotius  et  Diofcorus,  fwe 

fcripto ,  Jivejine  fcripto  infanias  qiiajdam  contra  cathedram  coriphaei  apofiolorum 

Petri  audeat  jaBare,  eandem  atque  illi^ententiam  damnationis  fubeat.     Si  qua  ve- 

To  oecumenica  colleSia  de  Jipiodo  de  Romana  etiam  ecclefia  controverfia  extiterit,  lice- 

bit  cum  decenti  reverentia  de  propofita  quaefiionc  veneranter  percontari,  rejponfunu 

qiie  admittere ■,  et  fwe  juvari  ,  five  juvare,  nnn  tamen  impudenter  contra  feniores 

Romae  pontifices  fententiam  dicere.     Quibus  pofiremis  verbis  non  adimit  conciho 

fynodus  oftava  poteftatem  judicandi  de  epifcopo  Romano ,    quam  praecedeutibus 

eiconcefiit;  fedtantum  caver,  ne  impudenter  et  audafter  privati  epifcopi,   quales 

Photius  et  Diofcorus,  fententiam  in  pontificem  dicant.     Quod  ex  primis  canonis 

verbis  hquet,  fi  quis  tanta  efferatus  audacia,  quemadmodum  Photius  et  Diofcorus» 

etc.     Et  fane  fynodus  permittit  conciho  oecumenico  de  iis,  quae  fpeftant  ad  fum- 

Hiumpontificem  quaerereet  judicare,  eumque,  ut  habet,  juvare,  vel  ab  eo  juva- 

ri     hoc  eft,  vcl  eum  docere,  vel  ab  eo  doceri;  vetat  autem  tanrummodo,  ne  teme- 

reVententia  in  eum  proferatur  ,     fupponens  eam    ferri    poffe ,     fi    non    temcre 

et  imprudcnter   id  a  privatis  fiat  >     fed  ab,  univerfa   fynodo.      Uno  verbo  non 

negat  fynodus  oecismenico  concilio  judicium  pontificis  Romani  competere,  imo  id 

aditruit,  fed  tanram  defimt  non  eife  de  co  tcmere,  judicandum.     Nec    eft,  ^uod 

putet  Cajetanus  ,  ho«  fe  telum  vitare,  dicendo  fenfum  canonis  cfTe   non  pofTc  fine 

audacia  de  pontifice  Romano  judicari.     Contrarium  enim  fupponit  fynodus  ,    cuni 

vult  de  rebus  ad  ponrificem  ccclefiamque  Romanam  fpeflantibus  a  fynodo  inqairi ; 

ad  quid  enim  inquireretur,  nifi  ut)tidicium  ferrttur?   Qxiid  fi  ir.qiiifiiionc  feflain- 

Tenirctur  haercticus,  aut  graviffimorum  criminum  reus,  nolletqtie  juvari,  hoc  eft, 

emendariafynodo?  Quis  dubitet,  quin  mens  fynodi  fuerit,   hoc  in  cafu  finc  te- 

aacritatc  fentenriam  in  cwn  dici  pofTe  ? 

§.  V. 


DISSERTATIONES    HISTORIC/E.   Diisbrt.  VI.        |»j 

f  V. 

In  quo  condliorum  Pifani ,  Conjlantienfu  et  Bafdeenfit  circa  propofiiam  quae- 
Jlionem  definitionet  referuntur  et  ab  adv^rfarionm  objeaionibut  vindican" 
tur. 

Poftquam  a  nobis  oftenfura  efl:,     quae  fuerit   antiquae   ecclefiae  clrca  conctlii 
et  pontificis  Romani  autoritaterr.  mens  et  difciplina  ,  fupereft  ,    ut  quid  de 
illa  in  conciliis  generalibus  poft  motam  litem  definitum  fuerit,  «xpendamus. 

Tria  porro  funt  concilia,  in  quibus  haec  quaeftio  diu  multumque  ven- 
tilata  ac  tandem  definita  eft,  et  faiiis  confirmata,  Pifanum  fcilicet  Conftanticnfe  ae 
Eafileenfe,  quorum  hiftoriam  breviter  ab  origine  deducere  a  propofito  oon  erit 
alienum. 

Cum  Grcgorius  XI.  Avenione,  ubi  73.  annos  pontifices  federunt,  Romatn 

rediiftet,  atque  paulo  poft  anno  1378-  e  vivis  exceffifTet  ,    populus  Romanus   fedi- 

tionefafta,  in  conclave,  utvocant,   irrupit,  atque  omnibus  cardinalibus  mortem 

inrerminatus  eft,  ni  Romanum  aut  faltcm  Italum  crearent  pontificem  ;  hi,  ut  falu- 

ti  fiiac  confulerent,  BartholomaeumNeapolitanum,  qui  cardinalis  non  erat,   ponti- 

ficem  delegerunt,  qui  di^lus  eft  Urhanus  VI.,  fed  aegre  ferentes  vim  a  populo  (i- 

bi  illatam  aliquando  poft  fundos  (^h  tranftulerunt,  ubi  cardinalem  Rsbertum,  qui 

Clemens  VII.  eft  diclus,  pontificem  elegerunt.     Is  Avcnione  fedit  ,    ufque  ad  an- 

num  1394.,  quo  morruus  fuccelTorem  habuit  Petrum  de  Luna,  quiBenediftus  XIII. 

eft  diftus.      Aliunde  vero  Urbano  VI.  fuccefiic  Bonifacius   hujus  nominis  nonus. 

Bonifacio  Innocent.  VII.,  ac  demnra  Innocentio ,  Angelus  de  Corario,    qui  anno 

1406.  ca  conditione  elcftus  eft,  ut  ftatim  poft  eIe£lionem  ad  finem  imponendurn 

fchifmaii  pontificatu  fefe  abdicaret.     Verum  ubi  pontificatum  adeptus  cft  €0  cede-- 

re  noluit,  feque  Gregor.  XII.  adpellari  voluit.      Ita  res  ad  duos  rediit  antipapas, 

BenediQ;.  XIII.  et  Gregorium  XII.     Neutrum  pro  legicimo  ponrifice  agnofcebat 

Gallia,  et  tertium  eligi  volebat.  Hinc  habitum  eft  conciiium  Pifanura  anuo   1409., 

et  ex  confenfu  chriftianorum  omnium  principum   celebramm,    cui  quidem  adfue- 

runt  plusquam  ducenti  epifcopi  ex  Italia,  Francia,  Germania,  ct  Angiia.     Ad  il- 

lud  vocati  Gregorius  et  Benedi^lus  ,    cum  non  adfuilTent,  de  pontificatu  dejefti 

funt,  cle£lufque  Alexander  V.    Nec  foiura  Pifana  fynodus  fuam  in  pontifices  auto- 

ritatem  exercuit,  fedj  etiam  decreto  fancivit;  Concilium  generale  univerfam  reprae- 

fentatis  eccle/iam  ejfe  fuperius  papa  et  ad  illud  pertinere  cognitionem  ac  judicium 

controverfiarum,  quae  pontijicatum  Romanum  fpeBant.     Eavero,    quae  a  concilio 

Pifano  gefta  et  definita  fuerunt ,  adprobavit  et  confirmavit  Alexander  V. ,  qui  tuni 

ab  omnibus  pro  legitimo  pontifice  habebatur,  et  Pifanum  concilium  legitimum  et 

generale  pronuntiavit.     Quo  etiam  nomine  donatur  concilium  illud  ab  omnibus, 

qui  de  eo  tum  temporis  fcripferunt. 

Ss     »  Poft 


334  DE  ANTIQUA  ECCLESI/E  DISCIPLINA 

Poft  mortem  Alexandri  V.  Joaiines  XXIIL  hujus  fuccefTor  concilium  Con- 
ftantienfe  ,  quafi  ad  contiimationem  t-ifani  anno  i4M-  indicit.  Huic  iple  ponti- 
fexadfuit,  proniifirque  fe  pro  bono  pacis  pontificatu  ceffurum  ,  modo  BenediQui 
XIII.  et  Gretvorius  Xll.  idem  faccrent.  Sed  hujus  pollicitationis  poenitentia  duQus 
a  concilio  fcceffit.  Nihilominus  concilium  non  propterea  interruptum  cft,  imo 
decreium  emifit,  quo  defiiiiebatur  concilium  feceftu  Joannis  XXiil.  non  efiTe  dil- 
iolutum.  Deinde  vero  fedionibus  4.  ct  5.  diferte  definivit  coiKilium  generale  itni- 
verfam  repraefcntans  ecclefiam ,  poteffatcm  fuam  immediate  habere  a  Ckrifio  ,  cui 
qnilihct  ciijufctmque  fhttts ,  vei  dignitatis  etiawfi  papalis  cxifat,  obcdirc  tenctur 
in  his ,  quae  pertincnt  ad  fidem  et  extirpationem  Jchijmatis  et  refomiatiunem  ecclejia? 
p-eneralem  in  capite  et  in  membris.  Hocce  decietum  probatum  fuit  narionaiiter  ac 
deinde  fynodaliter,  hoc  eft,  fejun£tum,  ut  fiebat  ab  unaquaque  natione,  ac  dein- 
de  ab  univerfis  in  fynodo  patribus. 

Omnia  porro  ita  decreta  et  definita  in  concilio  a  Martino  V.  probata  funt, 
qui  illa  tantum  excipit ,   quae  nationaliter  et  non  fynodaliter    definita  hierant. 

Pofl  haec  Joannes  XXill.  ad  fynodum  citatus  refpondirfe  difcefiTus  fui  poe- 
ritentia  duci,  probariafe,  quae  faaa  fuerant  a  concilio ,  quaeque  deinceps  eranr 
ftatuenda,  paratumque  fe  e(Te,  quaecumquea  concilio  eiiam  adverfum  fe  decerne- 
rentur,  adprobare.  Idem  fecit  Gregorius  XII. ,  folus  Benedi£lus  XIIL  fe  ipfum 
pontificatu  abdicare,  et  concilii  judicio  caufkm  committere  renuir,  atque  ideo  a 
concilio,  ut  conrumax  eft  prokriprus  feihone  37.,  deinde  feffione  39.  concihum 
decretum  condidit  de  celebrandis  finguhs  quinquenniis  concihis  gcneraiibus. 

Quaecumque  autem  in  concilio  nationalitef  cr  fynodaliter  fucrant  definita" 
Martinus  V.  legitimus  pontifex  a  concilio  eleclus  rata  habuit  et  probavit,  in  pri- 
mis  vero  decreta  feffionis  4.  et  5.  Nam  inter  articulos  bullae  in  errores  Wieieffi 
conditae  iubet  interrogari  Wiclefiftas,  num  teneant  conctlium  generale  univerfam 
ecclefiam  repraefentare,  num  doceant  ea  ,  quae  a  concilio  Conftantienfi  probata 
funt  ab  omnibus  chriftianis  probari  debere,  quod  quidem  feffiones  quartam  et 
quintam  refpicit. 

Idem  pontifex  decreto  Conftantienfis  concilii  morem  gcrens  concilium  ge- 
nerale  indixit  primo  Papiae,  deinde  Senis  ac  demum  Bafileae  ,  at  ante  hujus  ini- 
tium  e  vivis  excefiit:  hujus  vero  fuccefTor  Eugenius  IV^  Julianum  cardinalem  lega- 
tum  illuc  deftinavit,  ut  concilio  praeefi^et.  In  eo  2.  fefiione  conciiii  Conibntienfis 
de  autoritate  concilii  fupra  papam  decrcta  renovata  funt.  Conatus  eft  deindc  Eii- 
genius  concilium  difTolvere,  ac  ftetit  illud  nihilominus,  ftatuitque  feffione  13.  pon- 
lifici  non  competere  hujufmodi  poteftarem  ,  ipfiim  quidem  effe  ecclefiae  caput,  fed 
non  univerfa  ecclcfia  Aiperius.  Ipfum  quippe  ftilli  procul  dubio  poffe;  qiiod  de 
ecclefia  dici  fine  piaculo  non  pofTct.  Haerericum  cffe  dicere,  papam  non  tenericon- 
eilio  parere,  tum  Eugenius  IV.  mutata  fententia  concilii  acla  probavit ,  ct  ea  om- 
ria  confirmavit,  quae  a  principio  decreta  fueranr  ,  ufque  ad  feflionem  decimam 
fcxtam,  in  qua  bulla  confirraatoria  aQorura  fynodi  continetur. 

Ej 


13ISSERTAT10NES  HISTORIC^  Dissert.  VI.         325 

Ex  his,  ut  puto,  abunde  evincitur  quaeftionem  iftam  de  autorftate  concJlii 
generalis  etiara  fupra  papam  in  tribus  conciliis  generalibus  per  tres  pontifices  le^i- 
limos  et  ab  omnibus  reccptos  adprobatis  diferte  et  aperte  defiaitam  fuilfc  ,  ita  uc 
de  illa  jam  non  fine  temcritate  dubitari  poffe  videatur. 

§.      VI. 

Refpondetur  iis,  quae  a  nupero  quodam  fcriptore  ad  elevanda  et  ehdenda  eon-' 
cilii  Conjlautienfts  decreta,  objeSta  funt;  finmtque  Conjlantienfis  concilii 
necnon  Bafiieenfis,  et  cleri  Gailicani  mperrime  congregati  patres  ab  hujus 
calumniis  vindicantw\ 

Ad  clevanda  concilii  Conftantienfiis  de  autoritate  conciliorum  generslium 
decreta  multa  commenti  funt  adverfarii.  Ex  iis  enim  aliqui  ea  quafi  du- 
biae  autoritatis,  ac  ut  minus  approbata  rejecerunt,  alii  ad  tempus  tantum  fchts- 
matis  concilii  dicla  detorferunt;  haec  duo  recentior  quidam  cieri  Gallicani  pa- 
trum  cavillator  poft  alios  adverfus  concili  Conftanrienfis  decrera  rudi  et  incon- 
dito  fermone  crocitavir,  quibus  et  tertium  addidir,  a  quo  libellum  fuum  ordi- 
tur,  fellionis  4.  decrera  vitiara  e/fe  er  corrupta.  Cum  ergo  hujus  opus  licet 
c.xiguum  omnes  adverforium  adverfus  concilii  Conftanrienfis  decreta  cavillariones 
fontineat,  operae  pretium  fafluros  nos  effe  arbitrati  fumus,  fi  ejus  argumenta 
expenderemus. 

Primum  ergo  ut  vltiarum  efTe  probet  fcflionis  4.  decretnm,  ait  in  aliquot 
editionibus  poft  haec  verba,  quod  ipfa  fi/nodus  in  jpiritu  janEio  legititne  cangrega- 
ta,  cui  quilibet  cujuscumque  fiatus  vel  dignitatis  exijiat,  obedire  tenetur.  Poft 
haec,  inquam,  verba  non  reperiri  haec,  jn  his  quae  pertinent  ad  fidem :  fed 
tantum  ifta,  quae  fequuntur,  ad  extirpationem  diBi  fchijmatis,  et  reformalionem 
generalem  eccleftae  in  eapite  et  in  membris, 

Addir  haec  omnia  verba  poftrema,  ad  reformationem  ecclefiae  in  capite 
tt  in  membrisy  in  tribus  codicibus  mff,  aflorum  concilii  necnon  in  quatuor 
aliis  mfr.  geftorum  indubirarorum  Conftantienfis  fynodi,  ac  demum  in  dtiobus 
infr.  codicibus  cardinalis  Sirleti  non  haberi.  Hinc  ille  concludit,  ea,  quae  fpec- 
tant  ad  reformationem  generalem  ecciefiae  in  capite  et  in  membris,  adventiria 
effe,  et  inferta  decreto  fefiionis  4,  hujus  aurem  interpretationis  auflores  effe 
non  tantum  comminifcitur,  fed  et  velut  exploratum  affixmat  Bafileenfes  patres, 
xoncilii,  inquir,  Bafileenfis  patres  cum  jam  viderent  autoritatem  Juam  apud  ple- 
rosque  vilipendi,  cogitare  coeperunt  de  publicandis  aBis  Conftantierfr  concitif, 
ideoqae  mandartmt  dnobus,  cardinaUbus ,  duobus  epijcopis,  duohus  theologiae  dvc- 
toribus ,  et  archidiacono  Zagabieifi,  ut  ex  aBis  Co'nfiantienf\s  funodi  dvcreta  ex- 
iralterenty  bot  vero  cum  an.  1-^42^  abjolutum  ejfet  a  depwatis  Jupra  diEtis,  optu 

S  s     5  jideltteT 


526  DE   ANTIQVA   ECCLESI.^E    DISCIPLINA 

fiJcliter  confcriptum  fuit.  Ex  hoc  codice  jtijfu  Bcfileenfis  Jijnodi  ex  Jcrtpto  yo- 
^nnet  quidam  Hobcrt  ex  Inderdof  facrae  theotogiae  baccalaureus  copiam  propria 
manu  extraxit,  et  haec,  qtiae  an.  14-99  •  ad  Hieronymum  de  Crooria  juris  utrius- 
qtie  duBorem  fpefiabat.  Eodem  anno  typis  mandata  eji  in  imperiali  oppido  Ha- 
(renou.  Haec  funt,  quae  de  aftorum  4.  fedionis  vitiatione  affert  ifte  recentior, 
quae  quidem  et  vana  tSe,  et  etiamfi  vera  effent,  quantum  ipfi  ct  ejus  fcopo  iuutilia 
lint,  nemo  non  anixnadvertit. 

Primum  enim,  etiamfi  fcffionis  4.  dccreto  nonnihil  additum  efle  conftarct, 
quid  quaefo  inde  lucraretur,  cum  certum  fit,  ipfeque  non  diffiteatur  Scheleftratus, 
eadem  omnino  verba  fedione  <;.  habcri,  ibique  adje£.ta  dici  minimc  pofle,  cum  ubi- 
que  atque  in  ipfis  mff.  «b  eo  laudatis  reperiaiitur.  Dicct  forte,  minorem  efTe  feflio- 
«is  5.  quam  4.  autoritatem ,  atque  in  illa  communi  confenfu  decretum,  hocce  non 
elfe  editum,  fed  hoc  ilU  effugium  modo  praecludemus;  inrerim  certum  maneat  et 
indubitatum,  a  concilioConltaiuienfi  iilud  intcgr;um  de  autoritate  concilii  generalis 
decretum  effe  editura,  fi  non  feflione  4.  laltem  fefiione  5. 

Secundo  demus,  abeffe  ab  ifto  decreto  haec  verba,  in  iis,  quae  fpefiant 
reformationem  ^eneralemecclefiae,  etc.  autoricas  concilii  generaUs  fupra  papas  fati» 
€t  abunde  ftabihtur  praecedentibus  hifce,  qtiod  ipfa  fynodus  in  Jpiritu  fanBo  legi- 
time  congregata  generale  concitium  faciens  ecclefiam  catholicam  militatttem  reprae- 
fentans  potejiatem  aChrijio  immedjate  habet,  cui  quilibet  cujiucnmque  Jiatus,  vel 
di^nitatis  etiamfi  papalis  exi/iat ,  obedire  tenetur.  Inutiie  eft  ergo  Scheleftrato 
of^enicre,  fequemia  de  reformatione  verba  effe  adje£la,  cum  non  minus  ex  praece- 
denabus  autoritas  conciUi  generaUs  fupra  papam  adferatur.  Nam  fi  quilibet,  cu- 
iuscumque  dignitatis  fit,  fi  ipfe  papa,  nomiiiatim  tenctur  obedire  concilio  generaU 
univerfam  ccclefiam  repraefentanti ,  quis  dubitet  majorem  cfle  hujus  quam  cujusU- 
bet,  fttque  ipfius  papae  autoritatem? 

Tertio,  haec  verba  effe  addita  nuUatenus  efl:  verifimile.  Primum  enim  id 
adferit  contra  editionum  omnium  conciUiConflantienfis  fidem  atque  etiam  contra 
ninr.  omnium,ad  quas  editiones  recenfitae  funt,  fidem,  in  quibus  omnibus  habetur 
decretum  felfione  4.  cum  liac  additioiic  et  Jid  r.efonnationem,  <^c.  Quod  vero  in 
qu"ibusdam  non  habetur  ad  Jidem,  nihil  ad  propofitum  Schelefh-ati  conducit.  De- 
inde  idem  adferitur  contra  fidem  plurimorum  optimae  notae  antiquifiimorumque 
mff. ,  qui  in  bibUothecis  occurrunt,  etiam  eorum,  quae  forte  ante  Bafilecnfium  pa- 
:rum  coUetlionem  confcripta  funt.  Quid  habet,  quod  his  opponat  Scheleftratus, 
aUquot  tantum  mir.  profert,  de  quorum  antiquitate  non  conftat,  et  quidem  e  loco 
fufpecto  deprompta  eft,  bibUothecis  fcilicet  urbis  Romae,  in  quarum  mfF.  certura 
eft,  pleraque  eorum,  quae  curiae  Romanae  placitis  adverfabantur  effc  erafa  aut 
oraiira.  Sed  demus,  de  induftria  fa£ium  id  non  cfFe,  an  non  faciUus  fuit,  haec 
verba  in  quibusdam  mff  omitti  quam  in  aliis  fuppleri. 

Quarto,  addiramenti  hujus  ratio  a  Scheleffrato  adjunfla,  non  tantiim  fi£litia, 
fed  ct  abfurda  plane ;  quis  eaim  credat,  Bafileenfes  paties  de  induflria,  haec  feflio- 

ot 


DISSERTATIONES    HISTORICiE.    Dissirt.  VI.       327 

m  4.  inferuifle,  aut  fi  inferuUrent,  a  nemine  fuifTe  animadverfum,  eo  tcmpore,  quoi 
concilii  Conftantienfis  aftorum  recens  adhuc  erat  memoria,  Quis  putet,  eos  gra- 
tis  eam  fraudem  admififle,  cujus  ftatim  ab  omnibus  argui  atque  convinci  potuiffent ;, 
deinde  cui  bono  ifta  feffioni  4.  adjeciffent»  cum  eadem  prorfus  reperirent  feffione 
5.,  cujus  noii  minorem  autoritatem  cfle  arbitrabantur.  Fiflitium  ergo  ell  et  abfur- 
dum,  hanc  eis  fine  ullo  fundamentO'  dicam  impingere. 

Denique  fi  fides  mff.  a  Scheleftrato  citatis  habeatur,  hoc  unum  poteft  inferrf, 
primum  quidem  feffione  4.  conditum  efl^e  decretum  fine  ifta  additione  ef  ad  refor- 
mationem  ecclejiae.  Sed  fefiione  fequenti  decretum  iflud  fuifTe  reformatum  ab  ipfis 
patribus  fynodi. 

Hoc  p«tet  ex  geftis  quibusdam  concllii  Conftantienfis  ab  ipfo  cditis,  in  qui- 
bus  poftquara  narratum  efl  feffione  4.  capitulum;  iflud  eduum  efie  fine  iftis  verbis 
et  ad  reformationem r  et(.  poftea  narratiu*  fefHone  5.  aftum  fuiffe  fuper  correciin- 
ne  et  emendatione  capitularum  in  praecedentifef^one/iatutorump  et  conckifum  ejfey 
quod  fupra  diila  capitula  hoc  modo  corrigerentur.  Ergo  fi  fides  habeatur  ipfis  acti» 
a  Scheleftrato  prolatis  in  ipfo  coneilio  Conflantienfi  feffionis  4.  decretum  fuit  refor- 
matum,  et  eum  prius  fine  iftis  verbis,  et  ad  reformationemr  etc.  prodiifTet,  pofte* 
ab  ipfa  fynodo  fuit  cum  iftis  editum.  Non  eft  ergo',  quod  hujus  additamentt  reo» 
peragat  patres  Bafiieenfes,  quod  ab  ipfa  fynodo  Conftantienfi  faftum  efie  docent  afta 
ab  ipfo  probata. 

Pergit  deinde  ad  elevandam  decreti  hujus  autoritatem,  atque  primum  fcfl^ 
fionis  5.  decreta  non  fuifTe  ex  confenfu  omnium  fatta,  quod  ut  probet,  aQa  qitae- 
dam  concilii  Bafileenfis  huc  usque  inedita  profert,  quibus  oftendere  conatur ,  feilio- 
ncm  4.  et  5.  rcclamantibus  multis  e  patribus  celebratas  fuiffe,  imo  et  libellum  con- 
teftatorium  adverfus  eas  a  cardinalibus  cffe  emiffum,  aflentientibus  regis  Galliae 
legatis ,  qui  fefe  cardinalibus  adjunxerunt»  Speciofa  quidem  prima  fronte  videtur 
haec  exceptio;  fed  fi  accuratc  expendatur,,  ftatim  concidit.  Primum  enim  a£ta  illa,. 
quae  profert  Scheleftratus ,  non  funt  authentica ,  nihilque  fimile  habetur  ia  veris  ec 
genuinis,  imo  ex  iis  conftat  unanimi  cardinalium ,  epifcoporum  er  oratorum  con- 
fenfu  decreta  haec  primum  nationah'rcr  propofita  fynodaliter  effe  conclufa  atque 
decreta.  Deinde  vero  etiamfi  fides  ah'qua.  adhiberetur  a£lis.  a;  Scheleftrato  prolatis, 
quae  nihil  aHud  videntur  efle  quam  commentarioli  cujusdam,  qui  concilio  adfuerac 
pontificis  partibus  addi£ti;  etiamfi,  inquam,  in  autoritatem  admittantur,.  nihil  ta- 
men  haec  ad  caufam  Scheleftrati ,  quippe  ex  iis  minimc  probatur,  litem  er  conrrof^ 
verfiam  fuiffe  de  duobn&  decretis,  de  quibus.  inter  nos  agitur,  imo  inter  eos,  quS 
feffionis  celebrationi  kU  npponebanr,  numeramur  legati  regis  Franciae ,  quos  de- 
eretis  iftis  fefe  oppofuiffe  plane  abfurdum  :  fed  rantum  ex  iis  videtur  oftendi,  poft 
difceflum  papae,  qviosdam  e  parribus  Bafileenfibiis  dubitaffe,  nura  expediret  eo>  afr- 
fente  et  redinim  promirtente  feffionem  inchoare,  fic  enim-  incipiunra£torum  iftorumi 
fragmenta  a  Scheleflrarro  prolara:  Omnia  tanfjuam  ludicra  et  fiEie  pro  parte  do'- 
mini  nojiri  papae  oblata  per  domimm  regem  iiomamrum  et  alios-  ibidem  adflantei 

reputattt 


jiS  »E  ANTIQUA  ECCLESI^    niSClPLINA 

reputata  fuerunt,  fuitque  unanimiter  vociferatum,  his  non  ohftantibus  fiat  fef- 
Jio,  fiat  JeJJio,  propter  quae  tam  ipfa  die  quam  dte  Veneris  fequenti  altercati* 
nes  maximae   fuerunt  inter  daminos  cardinales  et  ?iationes. 

Ex  iis  pater,  et  ex  attis  autheinicis  confirmatur,  Joannem  difce/Fus  fui  varias 
excufationes  atculiire,  quarum  una  erat,  fe  fanitatis  ergo  Conftantia  difcediffe,  niox- 
que  rediturum.  Hae  porro  excufationes  licct  liatim  iudicrae  ac  fitlae  omnihus  efTe 
viderencur,  nihilominus  fuere  nonnulii,  qui  expeftandum  adliuc  elle  arbitrarentur. 
Narratur  deinde  in  iisdem  a£lis,  nationes  de  celebranda  fedione  deJiberafie,  atque 
interim  cardinales  obtuliflc  regi,  paratum  efTe  papam  procurarores  mittere  ad  ce- 
dendum  papatu,  paratosque  fe  efle  fefiioni,  fi  fieret,  adeffe,  dum  non  fierent  alia 
capicula  quam  infra  fcripta.  ( Hoc  eft,  ea  quae  habentur  fcffione  4.  inter  quae 
decretum  efl:  de  autoritate  concilii  generahs.)  Haec  capirula  rex  nationibus  propo- 
fuit,  quae  cum  de  iis  deliberaflent  habita  die  fabbati  fellione  pofl:  habitam  difcepta- 
tionem  inter  cardinales  et  nationes  dc  capituhs  jam  praeUbacis,  tandem,  verba  iunt 
aftorum  divino  fiamine  infpirante  in  unam  fententiam  convenerunt ,  qiiod  tantum 
capitula  infra  jcripta  in  dicia  fejftone  fatuerentur.  Fuit  ergo  diBa  jijfio  de  con- 
fenfu  et  voluntate  domini  regis,  et  omnium  dominorum  cardinalium  in  Conjiantia 
exijientiuht ,  quatiior  nationum  et  oratorum  regum  et  omnes  cardinales  in  CvnjlaTitia 
exijientes,  qui  non  erant  infirmitate  gravati  interfuerunt.  Haec  autem  narracio 
tantuni  abeft,  ut  nobis  obfit  et  Scheleftrato  faveat,  quin  e  contra  non  pauca  continet, 
quae  noftram  niirum  in  modum  caufam  juvent:  ex  ea  enim  primum  conftat,  ab 
ipll»  cardiiialibus  propolita  fiiifle  capitula,  quae  in  feffione  funt  defioita,  Secundo, 
cadem  effe  ventilata  apud  (ingulas  nationes.  Tertio,  cum  cardinaUbus  circa  haec 
efTe  deliberatum,  dennim  omnes  uno  fjamme  infpirante  in  unam  fententiam  ctjnve- 
niffe,  atque  unanimi  confenfu  decreta  fefiionis  4.  effe  promulgata.  Intet  haec  au- 
tem  primum  efl:  de  aufloritate  concilii  generalis,  in  quo  etiamli  non  liabeaniur  haec 
verba,  et  ad  reformationem  eccUjiae,  etc.  lufticiunt  ea,  quae  praecedunt  ad  pro-; 
bandam  auroritatem  concihi  pontificia  fuperiorem  efTe.  Icaque  videre  eft,  rem  de-., 
finitam  fuifk  poft  maturam  ueliberationem,  ei  ptimum  pationaliter  ac  deinde  fyno- 
daUter  effe  conclufam. 

Poft  haec  cum  adhuc  de  capituUs  fcflionis   efTet-a'iercatum,    non  quidem 
quoad  ipfain  fubftantiam,     fed  quoad  quasciam  circumfrantias,    tandem  unanimi, 
confenfu    Itatutum  eft,      ut  corrigeicnrur    et   emendaicntur  eo  modo ,     quo    han, 
bentur    feflione     5.   Verum   eft    quidem  caidinales    et  legatos    regis  Franciae  (ft, 
fides    habeatur    commcntariis    Schele(lraii-)     proreflationem    fecreto    fccifTe   ante- 
quam    venirent   ad    fellionem  fe  lantum   propter  fcandalum  evitandum  ad  feflio- 
iiem  ire,  non  animo  confentiendi  his,  quae  audiverant  in  fellione  flatui  debere,  ve- 
rum  proteftatio  ifta  primo  non  potcft  dici  fuifre  facta  adverfus  decretum  de  autori- 
tare  conciUi  generalis,  cum  legati  Franciae  huic  i^^t  adjun.xerint,  quos  huic  decreto 
fefe  oppofuiffe  omni  verifimiUtudine  caret,  ifla  ergo  protcftatio  fafta  fuit  adverfus 
alia  quaedam,  quac  in  feifione  5.  dcfinienda    cfre    fercbantur.      Cura   vero   feflio 


DISSERTATIONES    HISTORIC^.   DissEar.  VI.  3:9 

fui^et  et  decreta  emifTa,  nulla  amplius  adverfus  ca  proteftatio  fatla  eft,  imo  omiiiutn 
COiifenfu  promuig^ata  fuit,  ec  ab  omnibus  nuilo  reclamante  probata. 

Ex  his  abunde,  nifallor,  demonftratum  eft  ,  illos  ipfos  commentarios  fy- 
nodi  Conftantienlls  ,  qui  a  Schelftrato  prolati  funt,  noftram  confirmare  potius 
qu«m  infirmare  fententiam.  Nihil  dico  de  proteftatione,  quae  {"cquitur,  factaque 
di-citur  poft  feftionem  3  8.>  qua  nationes  Italica,  Hifpanica  et  Gallicana  poniificem 
eligi  poftulant:  haec  enim  a  propofito  omnino  aUena  eft. 

Duo  funt  alicujus  momenti,  quae  nobis  opponit  Schelftratus  ,  unum  eft  , 
non  fuilfe  fufficienter  deliberatum,  fed  tantum,  ut  habetur  in  iftis  a£lis  aiiquditer ; 
akerum  recitata  fuiffe  feflionis  5.  decreta  per  eleftum  Poznanienfem ,  quia  cardina- 
lis  Fiorentinus  illa  noluic  pronunciare,  unde  concludit,  iftorum  decretorum  auto- 
rhatem  infirmari. 

Verum  haec  duo,  licet  ita  fe  haberenr,  non  tanti  viderentur,  ut  propterea 
dccretorum  concilii  autoritas  penitus  labefieret.  Nam  primo  certum  eft,  qua^io- 
nem  iftam  de  autoritate  concilii  novam  non  fuiffe,  fed  jam  agitatam  atque  defini- 
tam  in  concilio  Pifano,  imo  et  in  hac  ipfa  fynodo  Conftantienfi  jam  motam,  ut  teftis 
eft  Petrus  de  Alliaco.  Deinde  vero  conftat,  capitula  propofica  et  decreta  feffione 
4.  et  5.  inter  nationes  primum  fuifte  ventilata,  ac  de  iis  cum  cardinalibus  diu  dif- 
ceptatum.  Quod  vero  in  a£lis  habetur,  aliqnaliter  ejfe  difputatum,  non  ita  in- 
telligendum  quafi  ieviter  res  agitata  fuerit,  fed  fenfus  eft  non  proprie  difputatum 
aut  altercatum  fuiffe,  fcd  tantum  aliquatenus,  hoc  eft  rem  ventilatam  fine  difpu- 
tationis  aeftu.  Quod  vero  fecundo  loco  addit,  recitata  fuift"c  capitula  pcr  eleftum 
Poznanienfcm ,  quia  cardinalis  Florentinus  noiuit  ea  recitare  ■,  non  habetur  in  a£lis 
concilii,  fed  tantum  ea  fuiffe  recitata  a  cardinaliPoznanienfi:  verum  voluerit  necne' 
FJorentinus  ea  recitari,  nihii  ad  rem:  fufficit  ea  mandato  cencilii  univerfi  fuift^e  re- 
citata,  et  ab  aftantibus  probata. 

Quae  vero  fuerit  cardinalium ,  Florentini,  Cameracenfis  et  aliorum  mens, 
qua  de  caufa  feftiones  prorogari  voluerint,  patet  tum  ex  aftis  conciiii  Conftantien- 
fis  tom.  12.  Concil.  col.  25.  tum  etiam  ex  proteftatione  ab  ipfis  emiffa  poft  tertiam 
feffionem  ibidem  col.  1464.  Ex  quibusmonumentis  liquet,  eos  proteftatos  efte,  fe, 
fi  Joannes  XXIII.  vellet  in  propofito  fefe  abdicandi  permanerc,  ab  ipfius  partibus 
futuros.  Si  vero  fecus  faceret,  fe  concilio  adhaefuros  atque  idcirco  petiifte,  ut 
donec  de  ejuspropofitaliqueret,  feffiones  difterrentur.  Has  tamen  concilium  prop- 
terea  intermitti  deberc  non  cxiftimavit,  et  cardinales  pro  bono  pacis  eis  adfuerunt, 
cumque  cognoviftent,  Joannem  XXIII.  de  induftria  moras  neflere  et  papatu  cede- 
re  bona  fide  nolle,  cum  caeteris  epifcopis  adverfus  eum  confenferunt.  Itaciue  nulla 
fuit  in  fynodo  altercatio  de  autoritate  concilii  generalis  fupra  papam,  quam  omnes 
agnofcebant,  fed  tantum  de  celebratione  feftionum,  quas  cardinales  nonnulli  pro- 
rogandas  efle  arbitrabantur ,  donec  de  pontificis  fcntcntia  et  mente  plane  con- 
ftuiffct. 

T  t  '  Xi 


3JO  DE  ANTIQVA  ECCLESli^   DISCIPLINA 

Et  fane  decretum  de  autorltate  concilii  generalis  fupra  papam  etiam  ad  re- 
fbrmationem  ecclefiae  in  capite  et  in  membris  unanimi  patrum  concilii  confenfu 
faftam  fuiffe,  femper  apud  omnes  indubitatum  fuit;  fic  Gerfo  patres  concilii  allo- 
qucns  in  fermone,  quem  habuit  coram  ipfis  in  fefto  fancli  Antonii,  concilii  Con- 
ftantienfis  decretum  laudat,  in  quo  haec  verba  reperiuntur,  et  ad  reformutionem  ec- 
clefiae  et  in  capite  et  in  membris;  itemque  in  fermone  habito  21.  Julii  die  idem  de- 
cretum  impenfe  laudat,  atque  faluberriraum  illud  efle  et  dignum,  quod  ubique  in- 
fcribatur.  Siccine,  quaefo,  de  decreto  controverfo  aut  fuppofito  coram  ipfis  con- 
cilii  patribus  Gerfo  aufus  fuifTet  proloqui? 

Tranfit  deinde  Schelltratus  ad  concilii  Conftanticnfis  in  decretis  iftis  con- 
dendis  autoritatem ,  enmquc  tribus  elevat  rationibus  ,  primum  quia  decreta  a  con- 
cilio  fub  una  obedientia  Joannis  XXill.  funt  condita.  Secundo,  quia  aliter  fenfiffe 
videntur  patres  poft  tres  obedientias.  Tertie,  quia  decreta  haec  minus  apprebata 
funt,  aut  tantum  ad  tempus  fchifmatis  confeQa,  Haec  funt,  quae  nobis  ex  ejus 
libro  refutanda  fupcrfunt,  quod  breviter  praeftabimus. 

Ad  primum  dicimus,  conciUum  vim  et  autoritatem  fuam  non  habuiffe  ex 
obedientiis  trium  pontificum,  quippe  Joannes  XXIII.  erat  legitimus  pontifex,  a 
quo  fuerac  vocata  fynodus,  alii  duo  non  erant  legitimi,  et  ideo  confenfus  illorum 
non  erat  requifitus  ad  convocationem  aut  celebrationem  fynodi.  Joannes  veroXXIIf. 
ultro  ceffurum  fe  pontificatu  promiferat,  poterar  ergo  concilium  tum  autontate 
fua,  tnm  vi  iilius  cefi^ionis  agere  et  decernere.  Nec  opus  erat,  ut  cxpeftaret  alias 
obedientias,  unde  ipfe  Joannes  feffione  12.,  et  qui  pollea  eleQus  eft,  Martinus  V., 
ut  mox  difturi  fumus,  concihum  Conftanrienfe  pro  generali  habuerunt,  ct  quae  ab 
ipfo  fuerant  etiam  tempore  unius  obedientiae  decreta,  approbarunt. 

Secundum  argumentum  ,  patres  fcilicct  Conftantienfes  ahter  fenfiffe  pofl; 
tres  obedientias  probat  tantummodo  Schelftratus  ex  proteftatione  a  fe  primum  edi- 
ta,  quam  poft  feflionem  38.  cardinales  una  cum  nationibus  tribus,  ItaUca,  Hifpa- 
nica  et  Gallicana,  adverfus  Germanicam  condidiffe  feruntur  ad  eleftionem  pontifi- 
cis,  fedhoc,  utjamdixi,  ad  propofitum  nullatenus  pertinet,  in  eo  quippe  que, 
runtur  diffeni  eleclionem  pontificis  legitimi,  obteftanturque  nationem  Germani^ 
cam,  ut  finat  papam  eligi  acollegio  cardinallum  cum  deputatis  aut  deputandis  a  fy- 
nodo,  proteftantur,  fc,  fi  quid  inde  detrimenti  ecclefiae  accidat,  inno.vios  fore, 
convenientius  effe  reformationem  poftponi  eleftioni  pontificis,  Hac  non  obftante 
proteftatlone,  reformatio  non  eft  intermiffa  et  cle£lio  rejefla,  donec  tandem  con- 
cordia  unita  eft,  ea  conditione,  ut  decretum  fieret,  quo  futurus  pontifcx  obiigare- 
tur  ecclefiam  reformare  in  capice  et  curia  Romana  fimul  cum  concilio  et  deputatis  a 
mtionibus;  quo  decreto  fafto  et  capitibus  reformationis  propofitis  eleftus  eft  pon- 
tifex  Martinus  V. 

Haec  porro  tantum  abefi ,  ut  oftendant  improbatum  effe  a  fynodo  decretum 
de  autoriiate  concilii  ad  reformationem  ccclefiae  in  capite  et  in  membris,  ut  e  con- 
ixaoftendaiK,  patres  in  hac  opinione  femper  perftitiire,     Sed  hoc  unum  fuiffe  in: 

ler 


an 


DISSERTATIONES  HISTORIC^.   Dissert.  VI.         jji 

ter  eos  comroverfum  ,  utrum  expediret  ante  reformationem  pontificem  eligere , 
vero  ejus  eie£lio  reformationi  efTet  poftponenda.  Ac  novillime  inter  partes  conve- 
nifre,  ut  pontiifex  eligeretur  ea  conditione,  ut  prius  decreto  obligaretur  una  cum 
concilio  ecclefiam  in  capite  et  curia  Romana  reformare ,  necnon  articulos  reforma- 
tionis  ipfi  a  fynodo  piaefcriptos  obfervare,  an  quaefo  ifta  probant,  concilium  de- 
rogaire  iis,  quae  fiatuerat  de  autoritate  concilii  ad  reformaiionem  ecclefiae?  An  non 
ponus  ofh.idunt,  iis  concilium  femper  adhaefiffe?  Unum  tamen  et  alterum  verbu- 
lum  ex  ifla  proteflatione  et  concordia  nobis  objicit  Scheleftratus,  quod  non  efl  om- 
nino  intaO:um  praetermittendum,  prius  eft  in  protefiatione  iffud  haberi,  licet  affe- 
ratis  fine  vejiro  conjenfu  et  ordinatione  concilii  fuper  modo,  forma,  loco  ,  tempare 
■  et  materia  ad  diciam  eleElionem  non  pojje  procedi  obfiantibiis  quibiisdam  hujus  conci- 
lii  decretis,  quibus  nos  Hijpanica,  etiamji  alias  valida  exifierent,  non  ligaremur. 
Unde  vellet  inferri  Scheleftratus ,  decreta  prius  edita  de  autoritate  concilii  ad  refor- 
mationem  ecclefiae  non  effe  valida. 

Poflerius  eft  in  inftrumento  concordiae  ,  ubi  inducitur  natio  Germanica, 
hanc  rationem  reddens,  cur  ele£tio  fit  poftpoiienda  reformationi,  quod  iciJicet  pa- 
pa  eleBus  ligari  non  poffit.  Unde  concluditur  ,  exiftimaffe  nationcs  ,  conciliura 
non  poffe  legitimo  papae  leges  dare. 

Refpondeo,  levia  efTe  omnino  haec  momenta,  primum  quidem  ,  quia  non 
loquuntur  nationes  de  decretis  de  autoritate  concihi  ad  reformationem  ecclefiae  in 
capite  et  in  membris,  fed  de  decretis,  quibus  cavebatur,  ne  pontifex  fieret  fine  con- 
fenfu  concilii  et  eo  modo  ac  tempore  ,  quo  concilium  praefcriberet.  Deinde  iftud 
dicitur  tantum  nomine  Hifpanicae  nationis,  quae  quia  favebat  Benedifto  XXIII.  feu 
Petro  de  Luna,  haec  in  ejus  gratiam  proteftationi  potuit  inferere,  Denique  prote- 
flationis  hujufmodi  nuUa  eft  autoritas,  cum  praefertim  res  in  fynodo  poftea  fuerit 
definita,-  adde,  quod  ipfi  Hifpani  decreto  concilii  paruerunt,  et  eletlionera  pontifi- 
cis  cum  deputatis  a  fynodo  fieii  conceflerunt. 

Ad  alterum  momentum  facilis  quoque  eft  refponfio,  non  fuiffe  mentem  fr- 
nodi  papam  ligari  non  poffe  per  decreta  fynodi,  fed  induci  tantum  Germanos  hanc 
rationem  alTerentes  ad  procraftinandam  ejus  ele£tionem,  non  qaod  re  vera  crede- 
renr,  papam  ligari  non  pofle  decretis  concilii,  fed  quia  timebant,  ne  ille  femel 
elettus  reformationem  pati  aut  facere  non  poffet.  Quare  priufquam  elio-eretur,  de- 
cretum,  utdiximus,  de  reformatione  per  concilium  facienda  emiffum  "eft.  Quod 
in  a£tis  authenticis  concilii  ita  habetur  feflione  40.  Sacro  fancJa  generalis  f/nodut 
Conflantienfis  in  Jpiritn  fanEio  legitime  co7igregata  univerfalem  ecclefiam  repracfen-  " 
tansfiatuit  et  decernit,  quod  futurus  Romanus  pontifex  per  Dei  gratiam  de  proxi- 
mo  ajfumendus  cum  hoc  facro  concilio  vel  dcputandis  per  fingulas  nationes  debeat  re- 
formare  ecclefiam  in  capite  et  in  membris  et  curiam  Romanam ,  etc. 

Caeterum  approbatum  efTe  a  Romanis  pontificibus  decretum  feflionis  4.  et  ?, 
dubitari  non  poteft,  quin  de  oninibus  quoque  aftis  concilli  dubitetur,  nam  primo 
Joannes  XXIil.  ipfe  ut  habetur  feflione  1 2.  concilii  declaravit  atque  profeifus  eft, 


332  DE  ANTIQVA  ECCLESIAE  DISCIPLmA- 

funodum  Confiantienfem  ejje  legitimam  concilii  Pifani  continuationem ,  atque  errare 
nonpnjje,  proptereaque  ejus  ordimtioni,  declarafioni  et  determinationi  omnihus  in 
rebiis  Jiare  fe,  ac  contra  fe  alinuo  temporis  procejjn  nunquam  itiirum  promittere. 

Deinde  vero  Martiuus  quintus  iummus  pontifej:  eleilus  ,  et  omnium  con- 
fenfu  tanquam  legitimus  approbatus,  decreta  Conftantienfis  etiam  fab  una  obedien- 
tia  fafla  non  femel  approbavir.  Primum  fefHone  42.  concilium  Conftantienfe  gg- 
nerale  concilium  vocat ,  approbaique  depofitioncm  ab  eo  fa£lam  Joannis  XXIII. 
fe(r.  44.  decretum  concilii,  quo  jubcatur  f  uturus  pontife.x  concilium  generale  indice- 
re,  confirmat  et  eseciuioni  mandat  futuri  concilii  generalis  locum  ,  Papienfem  ai- 
vitatem  deflgnans  his  verbis,  feff.  44.  Cupientes  ac  volentes  decreto  hujus  gencralit 
conciiii  fatisfacere  inter  alia  dijponente  ,  quod  omnino  gsneralia.  concilia.  eek' 
brentur,  etc. 

Demum  fellione  45.  proteftarus  eft ,  fe  omnia  et  Jingula  determinata,  et 
sonclufa ,  et  decreta  in  materiis  fidei  per  praefens  concilium  conciliariter  tenert  et 
inviolabiliter  ohfervare,  et  nunqmm  contraire  qiioquo  modo  ,  ipfaque  fic  concilia- 
riter  fatfa  approbare  ,  ratijicare,  et  non  aliter  nec  alio  modo.  Inter  ea  porro, 
Guae  conciliariter  fafta  funt,  haud  ambigendum,  quin  collocanda  fint  decreta  feflio- 
nis  quartae  et  quintae  ,  quae  quidem  primum  nationaliter  expenfa  in  fynodo  defini- 
ta  fint,  et  quldem  definita  quafi  ad  fidem  pertinerent.  Ruunt  ergo  adverfariorum 
cfFugia,  qui  ut  decreta  fefiionis  quartae  et  quintae  approbata  effe  negent,  aiunt  cum 
•  Bellarmino,  ea  conciriariter  non  effe  fafta  ,  cum  Cajetanoad  fidem  illa  non  pertine- 
re,-  utrumque  autem  falfum  eHe  patet  ex  ipfo  concilio,  primum  quidem  quia  ex 
aftis  authenticis,  atque  ex  iis  ipfis,  quae  a  Scheleffrato  probata  funt  ,  liquet  hanc 
quaeftionem  in  nationibus  finguiis  primum  examinatam  ,  atque  difcufTom  ,  poffea 
fuifTe  in  fynodo  generali  omnium  confenfu  definitam.  Hoc  eit  autem,  quod  Mani- 
nus  appellat  conciliariter  fa£lum  j  caetcra  vcro  aiio  modo  fa£la,  hoc  eff,  apud  na- 
tiones  tantum  deliberata  atque  conclufa,  ut  loquuntur,  non  autem  ab  univerfa  fy- 
nodoprobata,  ut  conclufio  nationis  Gallicanae  de  annatis  non  folvendis  ,  et  pro- 
.pofitio  de  damnando  Jibro  Joannis  Falkemberg,  et  alia  fimilia,.  q.uae  univerfa  fyuodi 
fenientia  non  funt  confirmata. 

Alterum  vero  effugium,  Martinum  fcilicet  agere  tantumde  rebus  fidel,  ad 
quam  decreta  haec  non  pertinent,  pariter  a  conciiio  praecluditur ,  quod  illa  quafi 
ad  fidem  peninentiadefinivit  atque  fancivit.  Et  fane  quis  neget  ad  fidem  pertine.ne, 
quod  concilium  generale  univerfara  ecclefiam  repraefentet,"  quod  errare  non  pofLt.; 
quae  cum  decretis  quartae  ac  quintae  feffionum  fynodi  contineantur  ,  quis  eas  ad 
fidem  pertinere  pofre  negetl 

Denique  Martinus  quinrus  in  bulla  adverfus  errores  Vuicleffi  et  concilii 
Conffantienfis  definitiones,  pi  obat  ct  fatis  indicat,  decreta  fefi^ioiiuni  quartae  et  quin- 
tae  a  fe  probata  fuiffc,  et  ad  fidem  pertinere.  Primo  cum  jubet  iiiierrogari  fufpec- 
tos  haerefeos,  iitrum  credant  et  teneant,  quod  quodlibet  cmcilium  generale  et  itiam 
£onJiantienfe  miverfam  ecclefiam  repraefentet.     (^uo  rcfpicit  ad  decretum  fefjionis- 

quartae 


DISSERTATIONES"  HISTORIC.^.  DrssjRT.  VT.         33? 

quarrae  et  quintae.  Item,  utritm  credant,  quodillud,  quod  concilium  Conjiantienfe 
ttniverjalem  ecclefiam  repraefentanf  approhavit ,  et  approbat  infavorsmfidei,  et  ad 
faliitem  animarum,  qnod  hoc  efi  ah  imiverfis  fidelihus  approbandum  et  tenendum,  et 
fuod  condemnavit  et  condemnat,  effefidei  et  botiis  moribus  contrarium,  hoc  ab  eifidem 
effe  tenendum pro  condemnato  et  approbato.  Non  po/runt  ad  iitam  interrogatio- 
nem  refpondere,  qui  decreta  concilii  Gonftantenfis  de  autoritate  fynodi  generafis 
fupra  papam  impugnant;  non  pofTunt,  inquam  ,  huic  interrogationi  refpondere, 
quin  vel  opinion^m  fuam  abjurent,  approbando  univerfa  concilii  decreta,  velMar- 
tinum  quintum  temeritatis,  erroris  et  impudentiae  arguant,  qui  ea  probari  volue- 
rit,  quae  improbari  oporteat.  Uno  verbo  ,  Marrinus  quintus  univerfa  conciiii 
Canftantienfis  afta  et  decreta  probat  conciliaritur  fafela  ea  omnia ,  quae  ab  ipfo  ad 
fidem  et  falutem  animarum  fpe£lantra  definita  funt ,  approbari,  quae  ab  eo  dam- 
nata  lunt,  dam.nari  jubet.  Nufquam  excipit  fcfiionis  quartae  et  quintae  dccretaf 
qua  ergo  autoritate,  qua  fronte  ea  volunt  efTe  adverfarii  excepta? 

Eft  et  aiiiid  in  eadem  bulla,  quo  conftat,  Martinurti  concilii  Gonftantienfis 
decretis  de  autoritate  concilii  generalis  prorfus  affenfifie,*  nam  ad  articulum  41.  er- 
rorem  Vuieleffi,  qui  eft  hujufmodi :  Non  eji  de  necejfttate  Jalutis  credere  Rom-a- 
nam  ecclefiam  effe  fiupremam  inter  aiias  ecclefias.  Haec  habet  pontifex  ad  mentem 
conciKi  ConftaRrienlls.  Error  efi,  fi  per  Romanam  ecclefiam  inteiligat  univcrfale.m 
'  ecclefiam  atit  concilium  generale,  aut  pro  quanto  negaret  primatum  Ramani  pontifi. 
cis  fuper  alias  eccle/ias  particulares.  E.\- qua  quidem  ebfervatione  fatis  inteliigitur, 
Martinum  €.\iftiraa(re  univerlalem  ecclefiam ,  et  concilium  generale  majorem  habere 
autoritarem,  Romanum  vero  pontificem  primatum  habere  in  ecclefia  fuoer  alias  ec- 
clefias  particulares,  non  aut.-:m  poteftatem  ecclefia  univerfa  et  concilio  gcncrali  fu- 
periorem.  Maneat  ergo,  decrera  fefiionum  quartae  et  quintae  de  autoritate  concilii. 
fupra  papam  a  pontifice  Martino  quinto  fuiffe  probat». 

Ad  haec  opponit  duo  Scheleftratus ;  alterum  eft  ,  Martinum  quintum  ea 
tantum  approbafTe  coiiciiii  decreta,  quae  ad  mareriam  fidei  pertinebant  ,  iis  autsm 
verbis  comprehendi  non  pofre  decreta  de  autoritate  concilii  fupra  papam  ;  quia  f<ji- 
licet  ea  nomine  rantum  conftitutionum  appellantur  fefilone  quinta  :  cum  ea,  quae 
fpeftant  ad  Bohemorum  et  Huffitarum  negotium  eadem  fefiione  dicantur  fuper  ma- 
teriafidei.  Hinc  inteiligitur  hoc  nomine  ea  tantum  decreta  comprehendi,  quae  hae- 
reticos  fpeftant:  undein  duobus  manufcriptis  bibliwhecaeVaticanae,  fingulis  fefiio- 
nibus  ubi  agitur  de  Vuiclefiftis,  Huffitis  etBohemis,  praefigitur  titulus  ifte  in  ma- 
reriafidei,  vel  f«  caufia  fi.dei.  Caeteris  autem  non  item  :  Qiiippe ,  inquit,  tria 
materiartm  genera  in  Confiantienfi  concilio  dijiingui  folebant;  uuum  materiae  fidei s 
fecundum  unionis  ;  tertium  materiae  reformationis.  Per  primum  intelligebatur  id 
qiivdfiebat  contra  haereticos;.  per  fiecundnm^  quod  fiebat  contra  tres  contendentes  de 
papatu,  et  pro  trium  obedientiarim.  uviofie  ac  eleBione  veri  et  indubitati  pontifi- 
iif.     Per  tsrtutm ,  guod  fiehat  pro  reformanda  ecclefia  in  capite   et   in    membris,. 

T  t  3  R^ 


^54  DE  ANTIQVA  ECCLESI^  DISCPLINA 

Hefpondeo,  inter  ea,  quae  fpe£labant  unionemetreformationem,  efrenonnulla,  quae 
non  folum  ad  ciifciplinam,  fed  eciam  ad  fidem  pertinent;  talem  autem  efTe  hanc  de- 
finitionem  ,  qiiod  concilium  generale  univerfam  ecclejum  repraefentans  ,  etc.  Ma- 
nifefte  patet  ex  eo,  quod  hocce  decreto  non  tantumde  negotio  aliquo  difponitur,  aut 
ad  lempus  aiiquod  cavetur ,  fed  dogma  conditur  atque  decernitur,  quod  perpetuo 
idem  elt,  nec  mutari  poteft.  Quippe  licet  res  difciplinae  et  oeconomiae  variari 
poflinf,  quod  tamen  circa  haec  ell;  dogmatis,  mutationem  non  habet.  Sic  ,  vcrbi 
cratia,  ulum  calicis  laicis  concedere  vel  interdicere,  res  efl  difciplinae,  at  dogma- 
tis  eft  non  elfe  de  necefiitate  lalutis  calicem  fumere.  Et  hoc  cum  definit  fynodus 
Conftantienfis,  cenfetur  de  fide  aliquid  definire;  ita  pariter  cum  ad  dogma  pertine- 
at  dicere  et  credere,  utrum  concilium  ecclefiam  univerfam  repraefentet,  necne, 
utrum  errare  poftic,  necne,  utrum  immediate  a  Deo  habeat  poteftatem,  necne; 
utrum  ei  omnes  atque  etiam  Romani  pontifices  parere  teneantur,  tum  in  fide,  tum 
in  reformatione  ecclefiae  in  capite  et  in  merabris.  Cum  haec  definit  fynodus  aliqua 
eeneralis,  non  pofTunt  ejus  decreta  ad  fidem  non  pertinere.  Et  quemadmodum  ad 
fidem  pertinent  decreta  concilii  in  Huflitas,  quibus  Romani  pontificis  et  ecclefiae 
Homanae  fupra  alias  praerogativa  decernitur:  ita  ad  fidera  pertinere  debenc  decreta. 
<3uae  univerfae  ecclefiae  et  concilii  generalis  uipra  Romanam  ecclefiam  praerogativa 
ftabilitur.  Quod  vero  ait  Scheleftratus  ,  haec  decreta  conftitutionum  nomine 
in  concilio  indigitari,  non  iropedit,  quominus  ad  fidem  fpeclent ,  cum  conftitutio- 
nes  fynodales  decreta  fidei  contineant.  Quod  autem  ea,  quae  errores  liaereticorum 
fpeclant,  vulgo  appellentur  materia  fidei ,  fatlum  eft  ex  communi  loquendi  more, 
quo  folent  ejufmodi  controverfiae  (pecialiter  nomine  fidei  iiidigitari:  quamvis  etalia 
lint,  de  qiiibus  cum  haereticis  nulla  iis,  quae  non  minus  ad  fidem  percinent.  Sic  in 
concilioTridentino,  licet  decreta  et  canones  in  haereticos  fpecialiter  appellentur  de- 
«reta,  de  fide  nihilominus  multa  funt  in  capitibus  de  reformatione,  quae  ad  fidem 
fion  minus  pertinent,  quam  quae  in  canonibus.  Mitto  autoritatem  manufcripto- 
rumVaticanorum,  in  quibus  ticulus  ifte  recentiori  manu  adjici  potuit,  et  ab  aliquo 
eiufdcm  cum  Bellarminoet  Cajetano  fententiae  feflionibus  praefigi. 

Alterum  Schcleftrati  argumcntum,  uc  probet  non  fuifte  confirmataperMar- 
tinum  quintum  feilioins  quartae  et  quintae  decreta,  eft  ejufmodi.  Tantum  abeft, 
ut  Martinus  quintus  haec  decreta  approbarit,  quin  e  contra  dum  folus  obftitit  con- 
cilio,  ne  )  ber  Joannis  Falkeitrberg  damnaretur,  cumque  unus  ex  Poioniae  regis  le- 
gatis  ad  f '.turum  concilium  fefe  appellaturum  diceret  ,  pontifex  ei  (ilentium  fub 
poena  excommunirationis  impofuit.  Demum  finito  concilio,  tefte  Gerfone,  conftitu- 
tionem  promuJgavit,  in  qua  haec  reponebatur  aflertio  :  Nulli  fas  efi  a  fupremo 
judicio,  lidelicet  apofiolico  ,  feu  Romano  pontifice  ^efti -  C/irifii  vicario  in  tcrris 
appellare ,  aut  illius  jndiciim  in  caufis  fidei ,  qttae  tamqtiam  majores  ad  ipjtm  et 
fcdfm  apofiolicam  deferendae  fint,  declinare. 

Refpondeo, 


DISSERTATIONES  IIISTpRIC^.     DiseERT.Vr.        35^ 

Refpondeo,  Marti  m  id  fecifTej  quod  facere  coBfueverunt  omnes  ad  fum- 
rnum  evefti  faftigium,  ui  nmemores  eorum,  quae  prius  tenuerunt,  aliam  meu' 
tem  induant  ;  quippe  is  ad  poDtificatum  a  concilio  evettus,  quamdiu  concilium 
lietit,  fefe  morigerum  et  obedientem  fynodo  praeftitit,  nec  fiiam  poteftatem  illius 
autoritati  praetulit.  At  ftatim  atque  concilio  finis  impofitus,  fuam  cocpit  excoUere' 
autoritatem.  Primum  cum  de  libri  Joannis  Falkemhsrg  damnatione  a£lum  eft^ 
noluit  de  eo  mentionem  amplius  fierij  cum  vero  de  appellatione  ad  futurum  conci- 
lium  aflum  effet.  difplicuit  haec  propofitio  .pontifici,  et  demum  ftatuit  non  polFe 
a  pontifice  ad  concilium  appellari,  non  advertens,  id  fi  verum  effer,  flare  non  pofTe 
ejus  eleflionem  ,  et  Joannis  XXIII.,  Henedicti  XIII.,  ac  Gregorii  XII.  abdicationem 
quippe  tandumdem  fibi  juris  potuilFent  arrogare  contra  Pifanam  et  Conftaiitienfera 
fynodura,  et  prohibere,  ne  a  fuis  fentenciis  ad  concilium  provocaretur ;  cum  prae- 
fertim  unus  ex  iis  legitimus  elFet  pontifex-.  Quod  fi  dicant  in  cafu  fciiifmatis  id  lo- 
cum  habere,  Martini  conffitutionem  de  non  provocando  ad  concilium  quomodo 
defendent,  cum  necdum  fchifma  finitum  fuerit  eo  tempore,  quo  promulgaia  eff, 
fuperftite  adhuc  Petro  de  Luna ,  qui  fe  legitimum  pontificem  effe  jaftitabat.  Sed 
ut  ut  fii  deMartiniV.  privata  mente,  refponderi  poteft  nunquam  eumdecreta  fefHa- 
nis  quartae  et  quintae  publice  et  authcnice  reprobaffe,  quemadmodum  ea-nonfemel 
approbavit,  ut  a  nobis  oftenfum  eft.  Nam  conftitutio  illa,  cujus  adornatae  men- 
tionem  facit  Gerfo  ,  promulgata  non  fuii  per  orbem  ,  fed  huc  ufque-  latuic 
ignota. 

Superefi  ultimum  adverfariorum  efhigium  ,  quod  leviter  omnino-  attingir 
Scheleftratus ,  quamvis  aliis  mirum  in  modum  placeat.  Hoc  autem  efl ,  dccret* 
haec  quartae  quihtaeque  feffionum  concilii  Conftanrienfis  ad  tempus  tantum  fchifna- 
tis  pertinere,  nec  extendi  debere  ad  illud  tempus,  quo  unus  eft  pontifex  legititnus, 
Verum  hoc  quoque  etf ugium  facile  eft  praecludere, 

Primo  enim  concilium  Conftantienfe  generatim  loquitur  de  omnt  tempore, 
ct  de  omni  reformatione  ecclefiae  in  capite  ef  in  membris,  tam  in  fide,  quam  in  rao- 
ribus,  non  autem  tantum  de  extirpacione  fchifmatis. 

Secundo,  non  autem  loquitur  de  hoc  vel  illo  ccncilio,  fetf  gencratlm  de  eu-. 
jufcumque  generalis  concilii  decretis,  quibus  omnes  atque  ipfos  eiiam  pontifices 
quovis  tempore  parere  oportere  definit. 

Tertio,  poenam  excommunicationis  et  poenitemiae  ferrin  eosy"^ui  decretis 
conciliorum  non  parerent. 

Quarto,  fupremam  hanc  concilii  autoritatem  dedncit  ex  eo,  quod  univerfan» 
repraefentet  ecclefiam,  et  errare  non  poflit,  quod  cuivis  concilio  generali  quovis 
tempore  celebrato  aeque  convenir. 

Quinto,  conciliumnon  folum  Jn  illegitimum  pomificem  fer?  judiciam ,  fe^ 
•tiam  in  legiilmum,  Joannem  fcilicet  XXIIL 

Sexzo 


33«  T>E  ANTK3VA  ECCLESl^    DIS-CIPLINA 

Sexto,  concilium  leges  condit ,  fefr.  17.  et  39.,  quibus  futuros  poiuifices 
teneri  vulf,  non  ergo  cenliiit  tantum  fe  tempore  fciiifmatis  legem  pontificibus 
iraponere  poffe,  fed  €tiam  kg;es  condere,  quibus  pontifices    legitimi  tenerentur. 


u 


$.     V  I  L 

Jlcademiarum  et  theologorum  affertur  autoritar. 

Jltimo  loco  fuccenturiantur  nobis    doftiffimorura    theologorum    fententiae,  &e 
celeberrimarum  toto  orbe  academiarum  defiuitiones. 


Et  quidem  primum  Parificnfis  academia  caeterarum  omnlura  facilc  prin- 
ceps,  a  primis  incunabulis  hanc  doQrinam  habuit,  fiamque  ubi  fe  dedit  occafio 
defendit  atque  definivit.  Primum  hujus  rei  mocumentum  eitat  fub  Philippo  Pul- 
chro,  quo  tempore  fimul  cum  rege  et  ecclefia  Gallicana,  ac  proceribus  regni,  a  fen- 
tentia  pontificis  ad  futurum  concilium  gencrale  provocandum  effe  cenfuit.  Nos , 
inquiunt  in  inftruraento  publico  die  Veneris  ante  feftum  Joannis  Baptifiae,  anno 
domini  1303.  dato,  convocationem  et  congregationem  ipfius  .concilii  reputantes  uti- 
lem,  necejjariam  et  fahibrcm,  ac  expedientem  fidei  negotio ,  et  ecdejiae  fan&aeDei, 
ejufdem  convocationi  et  congregationi  ajfentimus,  ac  opem  et  operam  libenter  dabi- 
mus  juxta  pojfc,  et  provocationi  et  appellationi  praefati  domini  regis  adliaeremus, 
quMtum  de  jure  pojjumus  et  dehemus  jecundum  Deum  ct  jujiitiam,  et  fanQae  per- 
mittent  canonicae  fan^iiones.     Haec  unlverfa  tum  temporis  academia. 

Speciatim  vero  facultas  theologiae  Parifienfis  adverfus  Montefonum  et  Sara- 
cenum,  autoritateni  concilii  generalis  fupra  papam  afl"eruit  ;  adverfus  primum  in 
tiiaclatu,  quem  compofuit  nomine  facultatis  Petrus  de  Alliaco,  quo  probat  in  caufis 
fidei  a  pontifice  ad  concilium  appeliari  pofFe;  adverfus  Saracenum  vero  in  ipfa  cen- 
fura,  qua  configit  has  propofition.es,  quandoamque  in  aliquo  concilio  generali  ali- 
qua  injiituuntur,  tota  autoritas  dans  vigorem  ftatutis  in  toto  fummo  refidet  pontifi- 
ce,  omnes  aliae  potejiates  de  jure  nihil  pojjutit  contra  fiimmum  pontificem:  et  con- 
trarias  Saratenum  profitcri  jub.ct,  quae  funt  hujufmodi  :  quandocumque  iti  aliqtto 
concilio  aliqua  inftituuntur,  tota  autoritas  dans  vigorem  ftatutis,  refidet  non  in  folo 
fummo  pontifice,  fed  prittcipaliter  in  fpiritufanfio  et  catholica  ecclefia,  aliqua  po- 
teftas  fcilicet  ecclefiae  de  jure  poteji  aliquid  ,  et  certis  in  cajibus  contra  fummum 
pontificem. 

Item  eadem  facultas  in  cenfura  adverfus  Joannem  Angeli  Minoritam  ad  an- 
num  1482.  damnat  propofitiones  fequentes  g-  hacc  eft,  papa  pojjet  totum  jus  cano- 
nic%im  defiruere  et  novum  conjlituere ;  haec  propofitio.  inquit,  eft  Jcandalofa  ,  blaf- 
phmntoria  et  notorie  hteretica  et  erronea.    Itexn  11.,  quac  eli  hujufmodi.-  Papa 

pojftt 


DISSERTATIONES   HISTORIC.f;.  Dissert^VI.  5^7 

pojjet  ah  uno  ecdefiafiico  tollere  mcdiam  partem  redituum  benoficiorum  fuorutJi  et  uni 
alteri  dare  ntn  exprimendo  aliqnam  caujam,  cujus  propofitionis  haec  eft  cenlura, 
Haec  propojitio  efi  perictthjfa-,  et  nullo  modo  praedicanda.  Demum  in  cenfura  12. 
Qjdcumquecontradicit  voluntati  papae,  paganizat  et  fententiaiji  excommimicationis 
incurrit  ipjo  faSio,  a  nnllo  papa  reprehendi  potcji  nifi  inmateria  /laerejls:,  hacc  pro- 
pofitio  ejifalfa,  fcandalofa  et  fapiem  haerefim  manifcfiam  ,  mens  proporuiouum 
elt  papani  fapra  concilium  extollere  ,  cenfurae  vero  papam  concilio  iUtuere  in- 
feriorem. 

Tota  FarifienfTs  academia  anno  1491.  pro  libertate  ecclefiae  et  virorum  cc- 
clefiafticorum  immunitatibus  ad  generale  concilium  appellavit,  a  fanEiiffimo,  in- 
quiunt  in  libello  appellarionis,  domino  nofiro  papa  Innocentio  VIIl.  minus  debite 
conjulto  ad  fe  ipjum  melius  conjulendnm,  et  ad  fanciam  fcdem  apojiolicam  etiam  me- 
lius  confulendam,  necnon  ad  facrofanBam  nniverjalem  fijnodum  celebrandam  .  .  .  . 
provocamus  et  appellamus  prorefiantes  nominihus,  quihus  fupra  de  praediEiis  Jenten- 
tiarum  et  cenfcrarum  nullitate  juxta  canonicas  fanciiones,  fubmittetites  tamen  om- 
nia  judicio  univerjalis  ecclefiae. 

Hanc  fuifie  Parifienfis  academiae  et  Gallorum  omnium  tempore  fententlam, 
teftatur  cardinalis  a  Lotharingia  in  epiftola  Romam  miiTa  ad  Britonem,  qui  ipfierat 
a  fecretis.  Nunc  fuperefi,  inquit,  ultimus  e  titulis,  quem  volunt  Jummo  pontifici 
tribuere,  is  efi,  quem  Florentina  fijnodus  ipfi  adjcribit  in  fidei  definitione,  quam  con- 
fecit,  ego  vero  negare  non  pojfum ,  quin  Gallus  fim  ,  in  Parifienfi  educatus  acade- 
mia,  quae  concilii  autoritatem  pontificia  majorem  effe  confiantiffime  docet ,  atque  eos, 
qui  docent  contrarium,  haereticos  ejfe  cenfet,  namapudGallos  concilium  Confiantienje 
pro  oecumenico  quoad  omnes  partes  hahetur,  ei  Bafileenfe  fequitur :  Florentimm 
perinde  nec  oecumenicum  nec  generale  rejicitur,  et  res  eo  redaUa  eft,  ut  Galli  de 
vita  potius  quam  de  fententia  difcederent. 

Hanc  opinionem  ifto  etiam  tempore  retlnuit,  cum  anno  1663.  propofitio» 
nes  condidit,  quarum  una  do£lrinam  a  nobis  traditam  diferte  definit. 

Denique  clerusGallicanus,  quaenam  fuerit  ecclefiae  Gallicanae  ea  de  rc  fen- 
tentia,  aperte  definivit,  et  omnia  adverfariorum  effugia  praeclufit  in  nupera  defi- 
nitione. 

Mitto  alias  academias ,  ut  Lovanienfcm ,  Cracovienfem,  Colonienfem,  Her- 
fordienfem,  ete.  Mitto  ctiam  theologorum  innumerorum  tcftimonia,  paucorum 
tantumhic  nomina  perfcribam,  quorumteftimonia,  qui  volet,  quaerat  apud  Launoi- 
um  p.  I.  Epift.  ad  Frankevillam :  hi  funt  autcm,  Gerfo,  Petrus  de  Alliaco,  Joan- 
nesMajor,  Dionyfius  Carthufianus,  Robertus  Corceon,  AdrianusVLprimum  Doc- 
tor  Lovanienfis,  deinde  pontifex,  Galerus,  Cliftoveui,  Arboreus,  Francifcus  Vic- 
toria,  Joannes  Celaia,  Thomas  Campegius,  Dominicus  Sotus,  Toftatus  AbulenGs, 
Martinus  Navarrus ,  Thomas  de  CorfeUis,  Henricus  Haffianus,  Philippus  abbas 
monafterufanaiDionyfii  in  Fraacia,   Petrus  Qrtifius,  Claudius  Santcfiiis ,  Renatus 

U  u  Bene- 


3jS  DE  ANTIQUA  ECCLESI.1:  DISCIPLINA 

BenediQus,  c  Lovanienfi  academia  praeter  Adrianum,  Joannes  Driedo,  Jacobus 
Latomus ,  Ricardus  Capperus  et  alii  plures ,  quorum  teltimonia  ftudiofe  et  a«cu-. 
rate  pro  more  fuo  Lqunoius  collegit  locis  fupra  citatis  et  alibi. 


f.     ultimu». 
Refpondetur  adverfariorum  objeSionibuT.  - 

Poftquam  aflertionem  noftram  fatis  ei  abunde  confirmavimus ,  adverfariorum 
arcfumenta  repellenda  nobis  funt ,  quod  quidem  non  crit  admodum  ardu- 
um>    cum  levibus  omnino  ct   vanii  illi  nitantur  rationibus, 

Objiciunt  ergo  primo  locum  hunc  evangelii  Lucae  cap.  12.  Qiiis  putat 
fidelisfervus  et  priidens,  quem  confiituit  Dominus  fuper  famiHam  Juam?  Quem  qui- 
dem  locum  de  pontificc  .Romano  intelligendum  cilt  contendunt  ,  addunt  autonta- 
tem  Hilarii  diaconi  in  commentariis  ad  epiftolas  Pauli  dicentis  ecdefiae  reQoreiti 
«ffc  Damafum. 

Verum  argumentum  iflud  adeo  alienum  efl  a  propoftto  ,  ut  vix  perfpici 
poflTt,  quid  indc  deducant  et  quomodo  id  faciant.  Laudata  quippe  in  objeftione 
icripturae  verba  de  Roman»  pontifice  folo  non  intelliguntur ,  fed  de  omnibus  epif- 
copis,  paftoribus,  imo  fi  ad  litceram  ea  fumas,  de  omnibus  omnino  chriftianis  flc 
locum  hunc  explicant  fan£li  patres ,  vel  de  epifcopis  et  pafloribus  vel  de  omnibus 
fidelibus,  ita  Irenaeus  lib.  4.  cap.  44.  de  omnibus  id  dicit  presbyteris.  Hilarius 
Can.  37  in  Matt.  Quanquam,  inquit,  in  commune  nos  ad  indefeffam  vigilantiae 
iuram  hurtetur,  fpecialem  tamen  populi  principibus,  id  eji  epifcopis  follicitudinem 
mandat,  etc^  Ambrofius  in  cap.  12.  ad  haec  verba,  et  illa  quidem  in  omnes  prae~ 
septi  forrtta  generalisy  verum  fenes  fequentis  exempli  difpenfatorihus,  ii  efi,  fa^ 
scrdotibus  videtur  effc  propolita-,   etc. 

Chryfofiomus  homilia  78-  m  cap.  24.  Matthaei  de  divitibus  et  potentibus 
chriftianis,  id  interpreratur.  Auror  operis  tmperfe£H  in  Matr.  apud  eumdem 
Ch-yfollomiim  de  facerdotibus,  ec  Hieronymus  in  cap.  34.  Matth.  de  omnibus 
chiiftianis. 

Auguflinus  lib.  1.  quaefl.  evangelicarum  cap.  26.  dicit  hunc  locum 
propter  modum  capacitatis  unicuique  chrifliano  coiivenire  ,  Indorus  Peiu- 
fiota  lib.  ^.  epift.  145.  de  epircopis  inrerprctatur.  Pctrus  Chryfologus  de  om- 
nibus  chriftiaiiis,  ecclrfiae,  inquit  in  fermone  :6.  de  fidcli  difpenfarore  •  praefulet 
ifia  fimtlitudo  quamvrimum  conjirrngit  ,  fed  k^mincm  nulltim  mortalem,  nulltaa 
prorfus  eximit  haec  fxgura  quae  dum  'ojuitur  ad  drfpeTtfatorem  ,  omnibMS  una  inter- 
vogaiile  rejpondit ,  fi  eji  quijq^am,  qui  a-Deo  nihii  acccperit,  etc. 

Ex 


DISSERTATIONES  UISTORICJE.  DimRT.  VI.        355 

Exhis  patet,  fan£los  patres  locum  hunc  intellexifre  de  omnibus  fidelibus,  et 
maiime  de  epircopis  et  paftoribus,  quibus  omnibus  haec  verba  adaptat  ecclefia  in  of- 
ficio  publico.  Qu.d  vcroexiftoloco  itaimelleclo  deduccrepoffintadveriarii,  egopror- 
fus  capere  non  polfum. 

At,  inquit  Bellarminus,  quamvis  patres  non  loquantur  fxjore/T'^  de  epifcopo 
Romam,  tamen  fine  dubio  fententia  fcripturae  eji ,  ut  ficut  epifcopi  particulares 
Junt  fHmmi  oeconomi  in  fuis  ecclefiis ,  ita  ejfe  epifcopum  Romanum  in  univerja 
ecclejia. 

Atque  inquam  ego,  fententia  haec  eft  Bellarmini  non  fcripturae,  non  pa- 
trum,  qui  nullam  Romani  epifcopi  menrionem  faciunt,  ut  autem  refte  inftitueretut 
comparatio ,  deberet  ita  procedere,  ut  epifcopi  particulares  funt  fummi  oeconomi 
in  fua  ccclefia  ,  ita  cpifcopus  Romanus  in  Romana,  ita  tamen  ut  propter  amplitu- 
dinem  fedis  habeat  quandam  fuper  univerfam  ecclefiam  infpeQionem,  fed  tan- 
tum  ut  canones  ubique  obfervari  procuret:  et  fic  aliquo  modo  dici  potefluniver- 
fae  ecclefiae  oeconomui.  Atque  ita  forfan  intelligitur  iftud  Hilarii ,  domus  Deifeu 
ecclefiae,  cujus  reEioreJi  Damafus.  Nam  vel  id  intelligere  oporret  de  fola  ecclefit 
Romana,  vel  fi  deuniverfa  intelligas,  non  poteft  aliter  accipi  quam  de  generali  illa 
totius  ecclefiae  cura,  quam  fummus  pontifex  ob  primatum  haberc  tcnetur,  ut  ob- 
fervavimus  alibi. 

Urget  Bellarminus ,  quemadmodum  oeconomus  ita  eft  fupra  familiam  ,  ut 
non  poffit  ab  ea  judicari  et  puniri,  fed  a  folo  dire£lore,  idem  diccHdum  cft  de  Ro- 
Hiano  ponrifice  refpeftu  ecclefiae. 

Refpondeo,  Bellarminum  femper  falfo  fupponere,  id  de  folopontificcdlftum; 
deindc  falfo  etiam  fupponere  eum  efle  oeconomum  nniverfaeecclefiae  eo  modo,  quo 
epifcopi  funt  oeconomi  fuarum  ecclefiarum.  Tertio  falfo  etiam  fupponere  compa- 
rationem  in  omnibus  eJfe  aequalem;  quac  tria  cum  neceffario  fupponat,  ratiocinium 
Bellarmini  totum  plane  concidit  ex  diclis. 

Objicitur  fecundo  locus  alius  evangelii  Joannis  fcilicet  ultimo  capite,  ubl 
Chriflus  Petrum  ita  adloquitur  :  paycp  oves  meas.  Conftat  autcm  ,  inquit  Bellarmi- 
nus,  paftorem  ita  praeefle  ovibus ,  ut  nullo  modo  ab  eis  judicari  poflit. 

Refpondeo,  locum  hunc  de  omnibus  omnino  paftoribus  intelligi  ct  intelle- 
ftum  femper  fuiftej  ita  Petrus  ipfe  epift.  i.  cap.  5.  omnes  adloquens  presbyteros, 
pafcite,  qui  invobis  ef},  gregemDei,  inquit,  Ambrofius  de  dignitate  facerdotalit.  2, 
quas  oves ,  inquit ,  quem  gregem  non  folum  tunc  B.  Petrus  /ufcepit ,  fed  et  nobifcum 
easfufcepit,  et  cum  illo  eas  nos  fujcepimus  omnes.  Chryfoftomus  homilia  79.  in 
Matt.  ad  haec  verba.  Amasme,  Petre  etc.  quodnon,  inquit ,  adfacerdotesjolum' 
modo  di^um  eji,  verum  etiam  adfingidos  nofinim,  quibus  vel  minimus  grex  ejicom- 
mijfus.  Verbo  dicam  ,  antiqui  onfncs,  id  quod  diftum  eft  Perro,  al  omnes  pafto- 
resditlum  effe  autumant,  unde  Auguftinus  ait,  multoties  Petrum  tunc  ecclefiae  fu- 
ftinuifl^e  perfonam.  Hoc  pofito  ruit  ratiocinium  Bellarmini.  Probaretenim  pafto- 
f«  oraoes  ft  ncmiac  poffe  judicarij  fed  etiamfi  Petro  foliid  diftuiu  conYcnirct,  paf^ 

U  u  2  eg 


34«  DE    ANTIQUA    ECCLESI/E    DISCIPLINA 

ee  oves  meas ,  ^afcc  agnos  meos,  nonnifi  fophiftice  inde  inferri  poteftj  nonpo(Teeuni 
ab  ccclefia  )iidicari;  his  enim  veibis  nihii  aliud  Chriftus  fignificare  vult,  quam 
pabulo  veibi  oves  fuas,  agnos  fuos,  hoc  eft  fideles  a  Petro  nutriendos  efie.  Qui 
autcm  inde  infcrre  vuit  l'etrum  in  omnibus  paftoribus  dT^  plane  fimilem,  et  ores 
Chiiili  nihil  pkis  habere  juris,  quam  oves  vulo;ares ,  is  lane  defipit. 

Mitto  alia  duo  tefHmonia  ex  epift.  ad  Ephelios  a  Bellarmino  prolata  ,  quia 
ad  propoiitumplanenon  percinenr,  pigerque  in  iftis  immorari.  Hoc  «num  ob(er- 
vo  perpctua  Bellarminum  in  ifiis  laborare  fallacia,  cum  fupponit  nomina  difpenfa- 
toris,  pafloris  ct  capitis  eodem  modo  convcnire  Petro  ac  Chriflo;  hoc  enim  fallum 
eife  quivis  Itatim  dcprehendir.  Et  quidem  nomencapitis  ecclefiae  Chrillo  convenit 
fecundum  omnem  fuum  intelleQum  ,  Romano  autem  pontifici  quomodo  conveniar, 
docent  fequentia  Romanorum  pontificum  teftimonia.  Gregorii  1.  epift.  58.  ad  Jo- 
aniicm  certe,  inquit,  Petrus  apojhliis  primujn  memhrum  e[i  Janciae  et  univerfalit 
ecclefiae-,  Paulus,  Andreas,  "ifvannes  quidaliud,  quam  fmg;ulariimfuit  plebiuvi  cjpi- 
ta  ct  tavicnfub  iino  capite  {Chrijio)  omnes  memhra  fuiit  ecclefiae.  Si.xtus  IIL  in  epi- 
ftola  ad  epifcopos  lllyrici,  ut  omne  curpus  capitc  regitur,  ila  ipjum  caput  nifi  fuo 
corpere  fiijientetur ,  Jirmitatem  et  vigorem  funm  perdit ,  etnontenet,  quamhabuerat 
dignitatem.  Joannes  VllL  epift.  i^y.  ad  Bafilium:  Totius,  inquit,  familiaedo'- 
mmi  fiatus  et  ordo  vmtahit ,  fi  quod  requiritur  in  covpore  non  fit  in  capite,  et  inde 
fiet,  utomnis  ccclefiajrica  dij'ciplina  rejolvatur,  omnis  ordo  turbetur. 

Hinc  videre  eft,  quomodo  nomen  capltis  conveniat  Romano  pontifici.  Ca- 
put  eft  eccleflae,  hoc  eft  primum  ejus  membrum ,  quod  tamen  indiget  ab  univerfo 
corpore  fuftentari,  ne  firmitatem  fuam  amittat.  Et  {i  contingat  aliquando  caput 
niorbidum  fieri,  meliiis  eji,  inquit  Turonenfe  concilium  canonei;.,  ut  caput  hu- 
jujmodi,  fi  cttrari  non  poteji ,  amputetur,  quam  grcxper  eumdem  injiciatur. 

j,,       Objiciunt  tertio  in  concilio  Chalcedonenfi  pontificem  femper  ante  concilium 

nomiHari. 

•  r.  Refpondeo,  inde  minimeprobari  concilium  univerfura  efti:  inferius  pontifi- 
ce,  fed  tantum  primum  cont-ilii  membrum  fuiffe  Romanum  pontificem;  quia  con- 
fuetudo  eft,  ut  cum  focietas  aliqua  fcribit  litteras,  iis  primura  focieratis  membrum, 
quod  eius  caput  eft  ,  nomcn  fuum  praemittat,  fic  retloris  nomen  praeponitur  uni- 
verfitati  et  decani  nomen  faculrati  auc  capitulo.  Nemo  tamen  inde  inferat  reftorem 
univerfiiare  integra,  ut  decanum  facultate  et  capitulo  fuperiorcm  effe. 

Objiciunt  quarto  ,  ad  fummos  pontifices  a  judiciis  epifcoporum  et  fynodo- 
rum  femper  fuit  provocatum. 

Rcfpcndeo,  e.\  difrcrcationefecunda  abunde  liquere,  primo  jus  provocatio» 
ris  Romano  pontifici  jure  divino  nnn  competere,  fecundo,  nec  olim  illud  fuiffe  ab 
omnibus  admifium,  imo  vetirum  fuiffe  muhis  in  locis,  ne  provocatio  ad  eum  fie- 
rct,  tertio,  nunquam  ad  eum  provocarum  poft  Tynodi  generalis  judicium,  cum  e 
contra  poft  judicium  fummi  pontificis  ad  fynodum  generalem  faepe  provocatum 
fuerit.     Quae  oninia  cum  abunde  finrprobaia,  petitumab  adpellationibus  argumcn- 

tum 


DISSERTATIONES  HISTORIC^.    Disitj^r.  VI.        34» 

tum  iti  adverfarios  retorquere  facile  eft;  verum  dato,  quod  adpeHationum  fulcmnis 
olim  fuerit  ufus,  hoc  unum  inde  probatur  pontificemfuperJorem  effe  fingulis  epif- 
copis,  et  fynodum  Romanam  caeceris  fynodis  provincialibus  majoremhabere  pote. 
ftatem,  quod  ad  propoiitam  quacftionem  non  pertinet. 

Objiciunt  quinto,  concihageneralia  fuilTe  femper  convocataet  confirmataper 
ponttfices  Romanos,  qui  non  modo  iis  praefidebant,  fed  et  fummam  rcrum  in  iU 
lis  tenebpnt.  Unde  fic  argumentari  poirunt.  Ilii  funt  fnperiores  concilio  generali, 
quorum  efl  priinum  convocare  concilium  generale,  deinde  ei  convocato  praeeffe  et 
cuncta  in  eo  pro  libito  moderari,  ac  demum  fine  quorum  confirmatione  fynodi  de- 
creta  vim  non  haberent,  fed  haec  omnia  Romanis  pontificibus  competunt,  ergo  fu- 
periores  funt  concilio  generali. 

Refpondeo ,  primo  nullam  elTe  legem  five  divinam  ,  five  eccIefiaRicam ,  qua 
irri^a  et  nullius  roboris  effe  pronuncientur  concilia  generalia,  aut  ab  aliis  quam  a 
RoiTianis  pontificibus  convocata,  aut  quibus  alli  quam  Romani  poncifices  praefue- 
rint,  aut  quae  ab  ipfis  fpecialiter  non  fuerint  confirmata. 

Refpondeo  fecundo,  oflo  priora  concilia  generalia  ab  imperatoribus  effe 
Convocata,  nullum  a  Romano  pontifice,  quaedam  ex  iis  etiam  invitis  aut 
ignorantibus  Romanis  pontificibus„  tribus  vero  primis,  necnon  Sardiceiili 
Komanos  pontifices  non  praefuiffe  ,  fed  alios  epifcopos.  Domum  ciiae- 
dam  concilia  generalia  non  fuiffe  a  pontificibus  confirmata  aut  adprobata,  ea  ve- 
ro  quae  ipfi  adprobarunt,  mjn  ita  adprobeffe  quafi  ea  nullum  fine  hujufmodi 
adprobatione  robur  haberent,  fed  tantumillos  confenfiffe  iis,  quae  a  concilio  fa- 
fta  fuerant  et  decreta,     ejufque  judicio  adhaefiffe. 

Refpondeo  tertio,  etiamfi  convocatio  fynodorum  generalium  ,  earum  con- 
firmatio  atque  in  ipfis  Tr^a^^lx  neceffario  competeret  Romano  pontifici,  nihilomi- 
nus  tamen  non  propterea  dicendum  fore,  illum  fuperiorem  effe  concilio  generali. 
Primo  enim  necelfe  non  efi:,  ut  qui  convocat  aliquem  coetum  ,  eoconvocacato ,  Ca- 
perior  fit  univerfo  coetu.  Jmo  vero  ordinarie  quicoetum  aliquem  couvocat,  eo  in- 
ferior  efl,  ejufque  decretis  parere  debet,  alioquin  quid  opus  efTet  coetum  congre- 
gare,  idem  efto  judicium  de  concilio.  Sccundo,  nec  neceffe  eft  eum ,  qui  primum 
in  aliquo  coetu,  locum  obtinet,  univerfo  coecu  fuperiorem  effe,  fulficit,  ut  fit  pri- 
mus  in  coetu  ut  debeatur  illi  T^oeJ^/i»,  alioquin  dicendum  effet  nullam  efi!e  focicta- 
tem,  cujus  ptaefidensnonefret  univtria  focieiatefuperior,  quod  eflabfurdLain.  For- 
ro  in  antiquis  conciUis  licet  praeefFer  papa,  cuivis  proponere  dehberanda  licitum 
crac :  fed  etiam  fi  praefidens  effet  rerum  gerendarum  moderaror,  non  tamen  eflet 
propterea  fuperioris  auftoritatis  univerfo  coetu.  Denique  ponatur  conftnfus  legi- 
timi  pontificis  neceffarius  ad  robur  dandum  decretis  fynodi  generalis,  non  tamen 
indefequitur,  pontificem  effe  concilio  fuperiorem ,  ficut  licet  ad  firmitarem  fenatuf- 
confulci  aut  decreti  facultatis  requiracur  praefidis  fubfciiprio  er  decani  conchifio, 
non  licet  inde  inferre  praefidem  univerfo  fenatu,  et  decanum  integra  facuhate  fu- 

U  u  3  perio. 


14» 


DE  ANTIQUA  ECCLESIi€  DISClPLiNA 


prriorsm.  Dixi,  ubi  legitimus  eft  pontifex,  nam  ubi  pontifex  eft  haereticus  aut 
fchifmaticus ,  aut  ^ravifiimorum  criminum  reus ,  (i  quis  vellct  eum  depoiitionifiiac 
afTentiri,  is  profeao  incairum  laboraret.  Sufficiet  ergo  hoc  in  cafu,  ut  lcgitimus 
poiuifex  a  fynodo  eleaus  poft  hiijus  depofitionem  afta  fynodi  confirmet.  Atque 
ita  nec  excoiifirmatione,  nec  ex  praefidentia  fynodorum  generaliumpoteft  inferri, 
poiitificem  elVe  concilio  fuperiorem. 

Obiicitur  lcxto ,  diftum  concilii  Romani  fub  Symraacho,     papam  nunquam 

minonmfubjacuip  judicio.  _      ^    ^       ......   .  ..  .      . 

Refpondeo,  minorum  nomine  forfan  ahos  intelhgi  quam  epilcopos,  qui  mt- 
nores  dici  ncc  debent  ncc  poflunr.  *  Dcinde  vero  etiam  fi  de  epifcopis  loquerctur 
conciUum,  non  loquitur  de  concilio  generaU,  fed  de  conciho  quorumdam  ItaHae 
cpifcoporum;  dcnique  loquitur  ad  mentem  Romanorum,  quitum  temporis  exifti- 
niabant  pontikcem  a  fynodo  praefcrtim  particulari  deponi  non  pwlfe  nifiin  caCuhae- 
refeos,  Agebatur  autem  de  moribus  pontificis  ,  quo  in  cafu  exiitimabant  tum  tem- 
poris  nonnuUi  eum  refervandum  efle  divino  judicio. 

Objicio  feptimo,  quaedam  Romanorum  pontificum  difta,  ut  Lconis  I.  ep. 
48  fcribentis  ad  Petri  fedcm,  univerfae  eccleliae  curam  pertinere.  Geialii  I.  epift. 
13  dicentis,  quod  facrofantlaRomana  ecclefia  dc  omnibus  habeat  judicar.di  potefta- 
tem,  nec  cuiquam  liceat  de  eius  judicarc  judicio.  Gregorii  I.  qui  epift.  59.  Hb.  9.  ait 
Petrum  refpondcre  potuifl^e  iis,  qui  eum  culpabant,  non  efte  ovium  paftorem  fuum 
reprehendere.  Nicolai  1.  dicintis  in  epiftola  ad  Michaelem  imperatorem  y/^J/fmjB 
fedis  apoJhHcae,  quae  fuperiorem  non  agnojcit,  a  nemine  refricari  pojje.  Pafchalis 
II  cujus  verba  referuntur  in  caphe  fgtiificajii  extra  de  eledlionibusin  huncmodum: 
Ainnt,  inquit,  in  conciliii  ffatuttm  non  inveniri  qnafi  Romanaeecclefiae  legemconci. 
lia  ulla  praefixerint .  cum  omnia  comiliaper  Rovianae  eccleftae  auBoritatem  et  faBt 
fuit  et  robur  acceperint ,  et  in  eorim  Jiatutis  Romani  pontificis  patenter  recipiatur 

auiioritas.  j      1  n-  u-  /1      •  •     •  i      i- 

Alexandri  lil.  cap.  Ucet  extra  dc  elettione,  ubi  ftatuuur  maion  cautela  cli- 

cendum  efl^e  Romanum  epifcopum  quam  caetcros ,  quia  fi  malus  eligatur  pontifex, 

nullum  erit  rcmedium  .  cum  non  habeat  fuperiorem,  a  quo  deponi  poflit.      Innoccn- 

lii  111    dicentis  fermone  2.   fe  propter  folum  in  fide  peccatum  poflc  ab  ecclefia  ju- 

dicari!  i"  caeteris  Deum  habcrc  judicem.     Bonifacii  denique  VIiI.   in  extravaganti 

unam  \anBam.  ubi  ait  fuprcmam  cffe  Romani  pontificis  poteftatcm ,  quae  non  nifi 

ft  Deo  poflit  judicari. 

Kefpondeo  ad  fingula  teftimonia,      ad  primum  Leonis  I.   vcrum  efle  Roma- 
cpifcopum  curam  gercre  univerfae  ecclefiac,     fcd  di(tributim  non  colleilim 
fumptac ,   unde  non  valet  confccutio  Bcllarmini,     Ergo  ctiam  curasn  concilii  geae- 
^      '  •  ralis 

•  Cum  funt  inconcilio  congregiti ,  quiii  etiam  Romsni  pontific«t  epircopoi ,  ad  quoi  fcribunt ,  col- 
lecai.  fcatics  et  coiifacerdotcs  palTim  adpellant ,  nuiiquani  filios  aut  miuorM ;  elfi  eBim  iii  R». 
muiui  pontihx  ia  prim«iu  iit  fujpe.ior,  eft  t»meo  epifuopjtu  fritct. 


fiIS5ERTATI0NES  HTSTORICAE.  DimtT.  VT.         345 

ralis    haber,      Scd    cdo  habeat   curam ,    ut  in  concilio  generali  omnia  fecundufr» 
ordinein   fianr,     noa  fequitur,     ergo  fiiperior  eiit  concilio    generali. 

Ad  fecundum  Gelafii  primi  dico,  eum  non  loqui  de  concilio  generali  aut 
provinciali ,  fed  de  fingularibus  epifcopis,  docer  id  vox  cuiquam,  quae  de  concilio 
intelligi  non  poteft,  docet  fcopus  epiftolae,  inquo  agit  contra  cos,  qui  nomen  Aca» 
cii  retinere  volebanr  in  dypthicis. 

Ad  tertium  Gregorii  refpondeo,  non  negare  Gregorium ,  quin  oves  aliquan- 
do  paftorem  reprehendere  potuerint,  fed  tantum  dicere  potuide  Petrum  hac  utire- 
fponfione,  fed  maluiffe  wom  ex  potejiate,  fed  ex  ratione  refpondere.  Pofl  quae 
haec  adjicit :  Si  ergo  paftor  ecclejiae  ap-ftolormn  princeps  ftgna  et  miracula  Jingiila- 
riter  faciendo  non  dedignatus  eftin  caufa  reprehenfionis  juae  rationcm  htmiliter  red- 
dere,  quanto  magis  nos  peccatores ,  cum  de  re  aliquareprehendimur,  reprekenfores 
noftrot  ratione  humili  placare  debcmus. 

Exquopater,  (copum  Gregorii  non  elTe,  ut  oflendat  pontiffcem  non  pofTe  ul- 
lo  in  cafu  reprehendi  et  judicari.  Imo  contranum  infert  ei  faclo  Petri,  deinde 
non  loquirur  de  concilio  aut  ecclefia,  quafi  Ferrus  non  potuilTet  a  concilio  reprc* 
hendi,  fed  tantum  de  privaris  quibufdam  rcprehenforibus. 

Ad  quartum  Nicolai  primi  pater,  euin  non  afTerere  luam  autorirarem  conci- 
lii  autoritate  majorem,  fed  tantum  fedem  fuam  quavis  alta  maiorem  ,  patet ,  inquir, 
profeEio  fedis  apoftolicae ,  cujus  autoritate  major  non  eji ,  judicium  a  nemine  fore 
retrafiandum.  Sedem  ille  fuam  cum  aliis  fedibus  feque  cum  aliis  epifcopis  compa- 
rat,  fed  diftributim,  hoc  eft  fedem  fuam  cum  qualibet  alia,  fe  cum  quolibet  alio 
cpifcopo,  non  fedem  fuam  cum  omnibus,  aut  fe  cum  colIe£tis  in  concilium  cpifco- 
pis  univerfis;  alioquin  vitio  laboraret  ejus  rariocinium  ,  univerfum  enim,  ut  ait  S, 
Auguftinus,   partibus  fingulis  merito  praeponitiir. 

Pafchalis  il.  telKmonium,  quod  eft  ordine  quintum,  benignc  oportet  eipli» 
care,  alioquin  fuftineri  non  poterit  ejus  ditlum  ,  cum  certum  fit  concilia  leges  cn^- 
nibus  epifcopis  atque  etiam  Romanis  dixiire:  fic  verbigratiaconcilium  Antiochenum 
et  Areiatenfe  fua  decreta  per  litteras  Romano  epifcopo  figivificaHt,  ut  ca  exfequurio- 
ni  mandet,  ipfique  Romani  pontifices  legibus  a  conciliis  latis  fe  obnoxios  effe  non 
iemel  proteftantur,  quare  verba  Pafchalis  benigne  funr  interpretanda  de  poteflate 
difpenfandi  fapienter  a  canonum  obfervatioae,  q^uac  Romano  epifcopo  prae  caete» 
ris  comperit. 

Alexandri  IH.  teftimonium,  quod  cftfeitum,  non  bonafide  referrur,  nct 
enim  ait  ille  nullum  eiTe  re.niedium,  li  makis  pontifex  fit  cleftus,  fed  taiitum  non 
pofle  recurfum  haberi  ad  fupcrioiem ,  cum  nullum  fcilicet  concilium  eft  convocs- 
flim.  Unde  major  cautela  eft  adhibenda  ad  ejus  elcflionem ,  quia  non  facile  coa- 
fiilium  convocatur,  nec  poteft  a  fuperiore  epifcopo  qiiemadmodum  caeten  iu- 
dicari. 

InnocentiuslII.,  cujus  tcftimonium  7.  refertur,  vidctur  in  eorum  llare  op{»- 
flione,  qui  tensbant  pagaia  ob  folain  fadera  poffe  deponi:  fed  fortc  per  fidei  ;  tgo. 

tium 


544  DE  ANTIQUA  EC  CLESIif:  DISCIPLIN  A 

tium  inwUiglt  etiampravitatem  incraendabilem,  quae  univerfae  oflEciat  ecclefiae :  un- 
de  ad  Pliiiippum  regem  Francorum  fcnbeus  air,  Habique  generalis  coiiciiii  delibera- 
tione  ipfum  lepararet  ab  uxore  fua ,   crdinis  ct  officii  periculum   fibi  imminere. 

Dcnique  Bonifacii  V^lli.  citravagantem  omni  ratione  et  autoritate  deltitutam 
nihil  omnino  moror. 

Obiicitur  ultimo  ,  concilii  Lateranenfls  fedione  ii.  feu  potius  Leonis  X.  in 
concilio  edita  confiitutio  de  abrogatione  pra^maticae,  in  quapoltquamdi.vit,  eaquae 
geda  funt  in  concilio  Bafileenfi  poft  translationem  ejus  Eugcnii  IV.  auftoritate  fa- 
fiam  nuUum  habcre  pofre  robur.  Haec  addit:  Ciim  praefertim  foliim  Romanum 
vontificem  tJmquam  nii^oritatcm  ftiper  omnia  concilia  habentcm  conciliorum  indicen- 
dortm,  tranifercndortm-,  ac  dijfolvendortim  plenum  jus  et  potefiatem  habere,  ne- 
diim  ex  fncrae  fcriptiirae  tepimonio  diBis  fanBortim  patrum  ct  aliorum  Romanorum 
vontiftciim'etiam  praedccej)'urum  nofirornm  facrortmque  canonim  decretis ,  fedexpro- 
■pria  etiam  eorimdem  conciliorum  confejfione.  Quibus  verbis  videtur  fynodus  Late- 
rancnfis  aut  potius  Leo  X.  adprobante  concilio  rem  plane  definivine. 

Refpondeo,  magnum  cffe  difcrimen  inter  hanc  fanQionem  et  definitioncm 
conciliorum  Conflantienlis  et  Bafileenfis:  primumenim,  ut  mittam  haec  concilia 
rumerofiora  fuifTc,  cum  Lateranenfi  concilio  vi.x  ofloginta  patres  adfuerint,  e  cui- 
bus  fe.vaginta  tantum  aut  circiter  epifcopi,  quorum  magna  pars  ex  ItaUa:  chri- 
ftianiflimi  re<*is  orator  nuHus,  e  Gallicanis  partibus  antiflites  nulli,  ideoque  a  non 
paucis  haud  iramcrito  in  dubium  revocetur,  utrum  revera  fit  generale,  ut,  inquam, 
id  mittam,  perfpicuum  eft  definitionem  iftam  non  effe  a  concilio  unirerfo,  fed  a 
Romano  pontifice  folo  editam,  et  quamvis  initio  bullaepraefigatur,  jacro  adproban- 
te  concilio,  patet  tamen,  rem  non  fuilTe  in  conciHo  difcufTam  et  e.xaminatam,  fed 
tantum  perlcclum  in  concilio  pontificis  decretum,  quodquidem  non  erat  conditum 
de  hoc  negotio,  fed  de  abrogatione  pragmaticae.  Hoc  vero  decretum  inferitur  bul- 
lac  tamquam  ratio  definitionis,  non  autem  tamquam  definitio.  Quapropter  licet 
conftaret  adprobatam  a  conciho  definitionem  pontificis  de  pragmaticae  abrogatione, 
remque  in  concilio  examinatam  ac  difcufiTam;  non  propterea  idem  dici  pofTet,  imo 
idem  dici  non  pofFctde  hac  ratione,  quam  pontifex  bullae  inferuit.  Haec  omniaad 
conciHi  Lateranenfis  decrctum  refponderi  poffe  notaverunt  Duvallius  et  Bcllarminus, 
licet  in  diverfa  opinione  fuerint.  Ad  concilitm  Lateranenje,  inquit  Duvallius,  4; 
part.  7.  Hbri  dc  fuprema  poteftatc  papae ,  qjiod  multo  expreffius  loquittir  quam  Flo- 
rentinum  ,  variae  junt  rejponfiones.  Qxiidam  enim  aitint,  non  fuijje  vere  et  proprie 
eenerale,  ciim  ei  vix  centtim  interfuerint  epifcopi,  alii  dicunt  captit  illud  21.,  in 
quo  de  aiiEloritAte  concilii  fupra  pontificem  mentio  fit ,  a  concilio  non  fuijje  difcuj- 
Jiim  aiit  examinatum,  fed  tantum  perfe^um  coram  praelatis  concilii,  qui  Jine  prae- 
tio  examine  ilhid  adprobarunt ,  ideoque  dici  nonpojje  conciliariter  conclujim  et  defi- 
nitum  ,  ficut  de  concilii  Conjiantienfis  definitione  dithmeji.  Alii  rem  fic  expediunt, 
etiamfi.  inquiunt,  concilitm  fuijfet  abfolute  generale,  {qtiod  adhuc  propter  epifcc 
poTum  pi»"i<item  relinquitur  ineertum)  tamen  rem  ipfam  ut  deeretum  fidei  catho* 

liete 


DISSERTATIONES^HISTORICAE.  Dissiht.  VT.  345 

licae  non  definiunt.     Nulla  enim  in  verbis  concilii  nota  adparet,  ex  qua  fidei  defini- 
tionem  colligamiis.     Nam  nec  anathma  pronunciat  in  eos,  qui  contra  fentiujit,     nec 
dicit  fe  koc  expreje  aitt  proprie  definire,  aut  ejje  de  necejjitate  falutis  ita  credere, 
vel  quidfmile,  ex  quo  exprejja  definitio  colligatur.     Alii  denique  rejpondent  conci. 
lium  eatenus  au&ontatem  papae  fupraconciliiim  definire ,  qnatenus  id  ex  /cripturir, 
patribus,  et  antiquis  canombus  manifejie  conjiare  cenfetur.     Ad  liaec  enim,  fiomnia. 
verba  attente  expcndantur,   vim  Juae  dtfinitionis ,    fi  quae  fit,     concilium  revocat. 
Potuitne  clari.us  arque  difertius  oftendi  decretum  Lconis  in  concilio  Lateranenfi  nul« 
lius  efFe  ponderis?   Cautior  eft  Bellarminus,  fed  tamen  fatetur  decretum  iftud  non 
cffe  de  fide,  et  de  concilio  Lateranenfi  dubitari  pofTc,  utrum  fit  generale:     fatentes 
ergo  habemus  advcrfarios  concilii  Lateranenfis  feu  potius  Leonis  X.  in  concilio  La- 
teranenfi  fententiam  noftrae  nihil  praejudicare  opinioni.      Hoc  autem   ma^is  adhuc 
conftabit,   Ci  rationes  et  autloritates  hic  adlatae  ponderentur:      ut  enim  obfervabac 
Duvallius,  non  definit  id  pontifex,  nifi  quatenusmanifefteconftat  ex  fcripturis  ,  pa- 
tribus  et  conciliis,  quae  allegat  nobis,     ergo  examinandum  rehnquit,  utrumconflet 
nec  nc.     Haec  autem  non  tantum  non  id  probant  manifefte,     fed  omnia  aut  falfa 
funt,     aut  a  propofito  aliena.     Scripturae  facrae  generatim  laudatur  au£ioritas,  at 
nullus  e.xrat  locus,  qui  id  probare  uUatenus  poffir,  patrum  quoque  generatim   allc- 
gantur  ditta,  fed  nuUum  fpeciatim  refertur,    Romanorum  pontificum  decreta  ven- 
ditantur,     fed  nullum   fpeciarim  promitur.     Ipfa  conciliorum  confeffio  pro  argu- 
mento  adducitur,  atrantum  abeft,  ut  conciha  generalia  fupra  fe  Romanos  agnove- 
rint  pontifices,      et  in  iis  venerati  fuerint  poteftatem  convocandorum,  difrolvendo- 
rumque  conciliorum,  ut  faepe  leges  pontificibus  etiam  Romanis  tulerint,    ^eque  paf- 
lim  ab  imperatoribus  non  a  Romanis  pontificibus  convocatos  efle  teftificati  iint,   ut 
alibi  oftenfum  e(h      Alexandrina  fynodus  adducitur ,     quae  fcripfide  dicitur  Felici 
Romano  pontifici  Nicaenam  lynodum  ftatuiffe,  non  debere  abfque  Romani  pontifi- 
cis  aucloritate  concilia  congregari,  fcd  haec  fynodus  et  epiflola  illius  nomine  ad  Fc- 
licero.  fcripta  fuppofititia  procul  dubio  eft,     et  talis  effe  ab  ipfo  Baronio  agnofcitur, 
Dicitur  poftca  bcatus  Leo  fynodum  Ephefinam   2.  ad  Chalcedonenfem  tranftuliffe, 
quis  hoc  unquam  dixit  aut  diccre  pocuit,     cum  Ephefinam  fynodum  ab  imperatore 
convocaram  C^ne  uUa  translatione  finitam  efiTe  conftet,     et  Chalcedoncnfem  poft  ali- 
quot  annos  ab  imperatore  convocatam  alia  de  caufa,  quam  Ephefinam.     MartinusV. 
fertur  dedifFe  poteflatem  legatis  fuis  in  concilio  Senenfi  transferendi  concilium,  nul- 
la  confenfus  concilii  ipfius  mentione  habita,     ac  exfequcbatur  Martinus   decretum 
frequens  concilii  Conftantienfis,   deinde  non  eicludit  confenfum  concilii.      Et  re  ve- 
ra  tianslatio  concilii  Scnenfis  Bafileam  facta  eft  ex  confenfu   deputarorum  nationum, 
ut  patet  ex  exordio  concilii  Bafileenfis,     Laudantur   deinde  plures  f^nodi,      quae 
pontificibus  Romanis   dicuntur  magnam  exhibui(re  revcrentiam,     Ephefina  prima 
Coeleflino,  Chalcedonenfis  Leoni  primo,  fextageneralis  Agathoni,   feptima  Adria- 
no  primor  o£tava  Nicolao  et  Adriano  II.     Quid  tum?     An  inde  fequirur  unicum 
pontificcra  Roraanum  autorharcra  fuper  omnia  concUia  habentcm  conciliorum  indii- 

X  X  cendo» 


346  DE  ANTIQUA     ECCLESIiE     DISCIPLINA 

ccndorum,  transferendorum  ac  dinblvendorum  poteftatem  habcre?  Citantur  Dama- 
fus  papa  et  occidentales  fcribentes  pcr  numerum  epifcoporum  Arimini  congregato- 
rum  praejudicium  fieri  non  potuifle,  qiiandoquidem  Rnmamm  pontificcm,  cujiit  ex- 
fpeSlanda  erat  inprimis  autoritas,  conftabat  his  non  praebuijje  conjmfum.  Sednon 
de  uno  Romano  pontificc  id  decretum,  fed  etiam  Vincentio  et  aliis  pluribus.  Dein- 
de  quis  neget  inprimis  exfpeftandam  efTe  Romani  pontificis  autoritatem,  fed  an  in- 
de  fequitur  id,  quod  fibi  fumit  Leo  X.  Romanum  pontificem,  tamqtiam  autoritatem 
fnper  omnia  concilia  habentem,  etc.  Citantur  dcnique  plures  fyr.ctdi,  quaedicuntur 
gcflorum  confirmationemapontificepetiifre,atque  inter  has  Conftantienfis  laudatur. 
Quod  argumento  eft  cx  confirmationc  feu  confenfu  ct  approbationc  geftorum  iii 
conciliis  a  pontifice  Romano  requifitis  non  inferri,  pontificem  cfFe  fupra  concilium, 
«um  fynodus  Conflantienfis,  a  qua  petitam  a  Martino  geflorum  adprobationem  di- 
cit,  Leo  diferte  contrarium  definierit.  Sed  dc  hoc  argumento  jam  diclum  eft  fu« 
pra.  Ex  his  patet  neque  ex  aufloritatc,  neque  ex  rationibus  concilii  Lateranenfis, 
feu  potius  Leonis  X.  in  concilio  Lateranenfi  confici.Romanos  pontificesefTefupracoo* 
«ilia>  qua  de  re  jam  fatis  et  abunde  a  nobis  di£luni  efre  arbitror. 


DE 


DE 


ANTiaVA  ECCLESIAE 

D   I   S   C  I   P   L   I   N   A 

DISSERTATIONES  HISTORICAE. 


DISSERTATIO     VII. 

In  qua  probatur,  pontificem  aut  ecclefiam  nuUam  babere  in  reget  eorumque  bo- 
na  auiioritatem  direSam  vel  indireSavi,  nec  pojfe  reges  ab  itjfif  uUatenuf 
de^oni  aut  eorum  fubditox  a  fide  et  obedientia  eximi. 

PRAELOQVIVM. 

I  luac  funt  inter  homines  maxlmae  atque  praeftantiflTmae  focierates,  civilis  et 
■^-^  ecclcfiaftica.  quae  licet  incer  eosdem  ineancur,  ideoque  faepe  videantur  in- 
ter  fe  confufae  atque  permixtae,  revera  tamen  ad  diverfos  fines  diverfis  modis  ren- 
dunt,  poteftatemque  diverfi  plane  gencris  obtinent:  focietatis  quippe  ecclefiarti- 
cae  finis  eft  vita  aeterna,  focietatis  vero  civilis  finis  eft  pax  ac  tranquillitas  reipubli- 
cae,  qui  fines  cum  fint  omnino  difparati,  nihil  mirum,  fi  media,  quaeadillos  fines 
conducunt,  fint  planc  diverfa.  Ad  vitam  quippe  acternam  nemo  pervenit  nifi  per 
easacliones,  quae  liberrimo  voluntatis  moru  ex  amore  Dei  fiunt:  atque  hinc  relieio- 
nis  eftfide  et  pietate  hominum  animos  excolere,  ut  fponte  et  libenterpraeceptis  Chrt- 
fti  obteraperent.  At  e  contra  nihil  ad  reipublicae  tranquillitatem  conducit.  utrum 
legcs  Ubenti  animo  an  fecus  obferventur,  modo  cxterius  obferventur.     Atque  idco 

X  X  »  focic- 


34S  DE  ANTIQVA  ECCLESI^     DISCIPLINA 

focietaris  civilis  hoc  munus  cft,  ut  itaeas  oblervari  procuret,  quod  fit  fuppllciorum 
et  moitis  metu:  uno  verbo  poteftas  focietatis  civilis  in  corpora  extcndiiur,  focic- 
tatis  ecclefiafHcae  au£loritas  tota  ad  animos  fpcQat;  cum  crgo  corpora  cogi  poliint, 
eorumelt,  qui  poteflate  civili  potiuntur,  noxios  fuppliciis  ct  morte  afficere;  fed 
cum  in  animos  nihil  omnino  poffit  visexterius  adhibita,  nullam  hujufmodi  potefta- 
tem  habet  focietas  ecclefiaftica,  nec  aliomodo  peccantesavitiisrevocarepoteli,  qnam 
exhortationibus  et  praeceptis,  quibus  illi  ii  non  obtemperent,  nuiiam  aliam  pocnam 
in  eos  Ihtuere  valet,praetcr  quam  cxcommunicationis,  qua  focietate  eccleliac  ct  vit« 
aeterna  indiijni  pronuntiantur.  Denique  Icges  focictatum  civiiiiim  reipuhlicae  tan- 
tum  bonum  ct  trarquillitatem  refpiciunt ,  cum  e  contra  eccle<ia(ricarum  legum  nul- 
lus  fit  alius  finis,  quam  doftrinac  et  difciplinae  chriftianae  fanftitattm  ct  puritatem 
illibatam  fervare.  Ex  his  principiis,  quae  cridcntinima  ct  certiflima  funt,  fequitur, 
poteftatem  ecclefiac  totam  cfTc  fpiritualcm,  quae  fc  in  tcmporalia  livc  regnum  five 
aliorum  bona  minimc  extendat,  ita  ut  neque  reges  deponi  pofiint,  neque  privati 
bonis  fuis  ulla  ratione  fpoliari  auQoritate  mere  ecclefiaftica.  Quod  quamvis 'taper- 
fpicuum  efle  videtur,  ut  nemo  cordatus  de  eo  dubitare  poflit,  ad  revincendam  ra- 
meneorum,  quialiter  fentiunt,  pertinaciam  multis  rationibus  facrarum  litterarum  et 
traditioiiis  auftorirari  inr.i.xis  oflendam  :  primo  poteftattm  eccIefiafHcam  in  tempora- 
lia  nullatenus  extendi :  fecundo  potcftatem  rcgum  temporalem  ccclefiafiicac  minime 
fubjici,  fed  antequam  ultra  progrediar  praemittenda  obfervatio  quaedam  pianc  nc- 
ceffaria,  tum  ad  lucem  opinioni  noltrae  adferendam,  tuni  ad  repclienda  adverfa- 
riorum  fophifmata,    quorum  oranium  futilitas  hac   una  obfervatione  detegitur. 

Itaque  obfervandum  cfl,  magnum  efTe  difcrimcn  inter  ipfam  poteflatem  et 
eum,  qui  poteffate  utltur,  ita  ut  fieri  pofiit,  ut  is,  qui  poteflate  utitur,  fit  fubjeflus 
alteri  poteftati,  quamvis  poteftas  illa,  quam  e.xercct,  nulli  potcftati  fubi:£ta  fit: 
quodut  ad  praeCens  negotium  adapretur,  attcndendum  eft  eumdem  hominem  fimul 
effe  membrum  focictatis  civilis  ct  ecclefiafticae,  ac  proinde  ipfum  ratione  perfonae 
fubje£tum  effe  poteflati  tum  ecclefiafticac  tum  civili ,  at  inde  minime  f»quitur  pote- 
ftatem  civilem,  quamhabere  potcft,  fuhjetliam  cffe  potcftati  ecclefiafticae  aut  viciflim 
ecclefiaflicam  civili,  quia  fcilicet  iii  civilibus  tantum  civili  fubjicitur  poieftati,  in 
fpiriiuaJihus  ecclefiafticae.  Sic  epif.opi  fubjcfli  quidem  funt  regiac  poteftati,  fed 
in  civilibus,  ita  ut  poteftas  epifcoporum  non  fit  fubjefla  poteftaii  civili:  undc  non 
poreft  rex  aut  imperator  cpifcopos  conftituere  aut  deponere  vi  et  auftoritate  civili; 
ita  enim  reges  fiibje£ti  quidem  funt  epifcopis  ac  fummo  pontifici  et  fpirituoli  pote- 
flati ,  fed  in  fpiritualibus  tantum  ,  ira  ut  poteftas  eorum  temporalis,  quam  habent  ut 
rcges ,  minime  fubicfta  fit  pnteftati  fpirituali:  unde  reges  aut  inftitui  aut  dcponi 
minime  poffuRt  auflorirate  ecclefiaftica,  ita  quamvis  rcgcs  poteftate  fpirituali  ac  vi- 
ciflim  epifcopos  temporali  fubjeftos  effe,  fit  extra  diibium,  noii  propterea  dicen- 
dum  efl  potcftatem  ecdefiafticam  potcltati  civiU  fubje£tam  cfTc,  aui  civilem  ecclefig- 

IUmc- 


DISSERTATIONES   HlSTORICi^.  Dissert.  Vil.        349 

fticae  :  quippe  ambae  iftae  poteftates  funt  penitus  difparatae,  et  a  Deo  folo,  a  quo 
funt  inflitutae,  dependent,  ita  ut  neutra  illarum  in  alteram  quidquam  poffit,  quam- 
vis  tamen  fpiritualis  iit  temporflli  nobilior.  His  ita  elucidacis  propofitum  ftatina 
tdgredior. 


C  A  P  U  T    L 

In  quo  demonjlratur ,  potejlatem  ecclefiae  totam  effe  [piritmtem  et  in  temporaUa 

nuilatenuf  extendi, 

§.     I. 

In  quo  exponitur  prima  rafio,  Chri^um  fcilicet,   ut  eccteftae  caput  efl,  nuUutn 
habuijje  aut  exercuijjfe  in  temporalia  potejiatem. 

>Jon  aliam  poteftatem  praeter  eam,  quamChriflo  auflori  et  fundatorl  reftrt  ac- 
'i  ceptam,  ecclefiam  habere  certiffimum  eft,  nec  minus  perfpicuum  Chriflum 
ron  aJiam  ei  contulilTe  praeteream,  quam  a  Deo  patrc,  quatenus  homo  efl,  accepit. 
Sicnt  we  mifit  viveni  pater  (inquit  Chrillus  Joannis  20.  v,  21.)  et  ego  mitto  voi, 
docens  fe  nihil  aliud  apoftolis  contuiiire,  quam  quod  ipfi  pater  contulerat,  Undc 
ecclefiae  miniflri  dicuntur  a  beato  Paulo  Chrifti  vices  impjere,  et  pro  ipfo  legatio- 
ne  fungi.  Nonjporeft  ergo  dici,  aut  apoftolos  aut  eorum  fucceflores  aliquam  pote- 
flatem  habuifFe  authabere,  quam  Chriftus  non  habuerit  fub  ea  ratione,  qua  ecclefiae 
capur  eft,  nec  entm  agitur  de  poteftate  Chrifti,  qua  Deus  eft.  Hanc  enim  ab  ipfo 
ecclefiae  col?aram  nemo  dicere  poteft,  quapropter  utoftendamus,  ecclefiam  non  ha- 
bire  tempora!cmulIam  poteftatem,  demonftrafTe  fufficiet,  Chriftum,  quatenus  inter' 
hornines  eft  verfatus,  quatenus  ecclefiae  caput  fuit  et  fundator,  nullam  fibi  arro- 
gafk  in  remporalia  regum  aucloritarem,  nullam  exercuiffe  temporalem  poteftatem, 
eumque  non  regis  majeftate,  fed  magiftri  auftoritate  inftrutlum  fuiffe:  eumdem 
nonvi  aur  armis  ufum,  ut  homines  fub  jugum  mitteret,  fed  rationibus  ac  miraculis 
ut  eos  ad  veritatem  et  pietatcm  adduceret:  quod  quidem  ut  demonftretur,  non  eft 
multuin  iaborandum,  cum  Chriftus  ipfe  diferte  fe  ad  hoc  non  venifFe  dicat,  aut 
«llam  temporslem  poteftatem  a  patre  accepifTe;  cum  enim  judaei  ipfum  apud  Pila- 
fum  accufafftnt,  quod  fe  judaeorum  regem  effc  di.xiffet,  interroganti  Pilato  num 
effet  rex  Jndaeorum,  ita  refpondet,  ut  fe  nullam  autoritatem  regiam  in  terris  habuif- 
fe  demonlrret,  regnum ,  inquit,  meum  non  eji  de  hoc  mundo,  fi  ex  hoc  mundo  ej- 
fet  regnum  meum ,  minijiri  mei  utique  decertareyit ,  ut  non  traderer  Judaeis,  Jiunc 
Mutem  regnum  meum  non  eji  hinc.     Urget  eum  ireriunPilatus,  ergorex  es  tu.'   Re- 

X  X  3  fpondet 


350  DE   ANTIQVA   ECCLESI^  DISCIPLINA 

fpondct  Jefus,  fe  regem  equidem  eflTe,  fed  in  hoc  tantum,  ui  teftimonium  perhibe- 
ret  veritati.  Tu  dicir,  inquit,  quia  rex  Jum.  Ego  in  koc  natus  Jum,  et  ad  hoc  ue- 
ni  in  mundnm,  iit  tefiimonium  perhibeam  veritati ,  poteratne  darius  Chriftus  pro- 
fiteri,  fe  non  veniffe  in  mundum,  ut  temporalem  exerceret  poteftatem,  praecipue  vc 
ro  in  reges?  Audite  ergo  judaei  et  gentes-,  inqult  fanOius  Auguftinus  in  hunc  lo- 
cum  traft.    15.  in  Joannem,   „audi  circumcifio,  audi  praeputium,  audite  omnit 

,regna  terrena,  non  impedio  dominationem  veftram  in  hoc  mundo venite  ad. 

regnum,  quod  non  eft  de  hoc  mundo,  venite  credendo,  et  nolite  faevire  metuendo; 
dicit  quidem  prophctia  de  Deo  patre,  cgo  autem  conftitutus  fum  rex  ab  co  fuper 
Sion  montem  fanttum  ejus,  fcdSion  illa  et  mons  ille  non  eft  de  hoc  mundo,  quod 
eft  enim  ejus  regnum  ,  nifi  credcntes  in  eum,  quibus  dicit,  de  mundo  non  eftis,  fi- 
cut  et  e"0  non  lum  de  mundo? 

Sunt"  aUi  patres,  qui  iocum  hunc  aUter  interprctentur,  quorum  expofitio  hcet 
minus  ad  litteram,  noftro  tamen  propofito  non  minus  favct.  Dicunt  ilii,  Chriftum 
licet,  qua  Dcus  eft,  Rex  fit,  et  dominus  univerfi  orbis ,  regcm  tamen  non  effe  aut 
domiaum  co  modo,  quo  reges  terrae,  fed  ea  rationc,  quae  nihil  obfit  imperioregum, 
fic  Chryfoftomus  hunc  locum  expUcat  Homil.  gi-  his  verbis :  vult,  Chriilius,  o/ien- 
dcre  fe  non  purum  huminem,  fed  Deum  et  Dei  filium  ejfe,  tollit  autem  tyrannidis 
f'.'/picienem.  An  non  eji  mundi  hujus  Chrijiiregnum?  Qjndni  ?  Qiiomndo  inquit  tion 
efje,  non  quod  etiam  pojftdeat,  Jed  quod  in  coelo  habeat  imperium  non  humanum,  fed 
Imee  majus  atque  praejiantius ;  itaquc  fecundum  Chryfoftomi  mentcm  Chriftus  ut 
homo  nuUam  habebat  potcftatem  regiae  fimilera  fcu  ejusdem  generis,  Ucet  ut  Dcu$ 
potcftatem  in  omnia ,   regia  majorem  et  fuperiorem  haberer. 

Eadem  eft  Ambrolii  fcntentia  in  L«cam  lib.  3.  Q.ui  dicit ,  inquit,  non  ejfe  de 
hoc  mundo  regnum  Juum,  nftendit  eJJ'e  fupra  mundum,  ita  et  trat  regunm  ejus ,  et 
non  erat  infaeculo,  erat  fupra  faeculum ,  quid  hoc  aliud  fibi  vult,  quam  Chriftum 
non  habuiffe  poteftatem  regiam,  fed  potcftatem  rcgia  fupcriorem  alterius  ordinis  et 
diffnitatis?  Unde  ut  obfervat  thryfoftomus,  nihil  erat  metuendum  caefari  ex  ifto 
Chnfti  imperio,  cum  id  non  effet  ejusdem  conduionis  ac  imperium  cafaris  ct  cae- 
terorum  regum,  ita  ut  non  poft^ent  regna  tcrrena  cum  ifto  confiftere,  quod  etiam 
ctarius  obfervat  Cyrillus  in  hunc  locum.  Liberavit,  inquit,  a  formidine  Pilatumt 
qui  dignitatem  caefaris  in  Judaea  fervare  debebat;  credidit  enim  forfan  more  ho' 
miiuim  rebelliotiem  a  Chrijio  cogitatam.  Chrijius  autem  Filato  refpondens  regem  Je 
effe  non  negat ,  mentiri  enim  non  poterat,  fcd  regni  caefaris  nnn  ejfe  hofiem  ojien' 
dit,  quia  principatus  cjus  mundanus  non  eff,  fed  cacli,  terracque  caeterarumque 
rerum  omniiim.  Denique  duplex  tantum  in  Chrifto  regnum  rcpenri  poteft,  ununi 
doptionis  ct  familiaritatis,  ut  ioquitur  Chryfoftomus  homil.  31?.  ia  cap.  15.  epift. 
I.  ad  Cor.  alterum  creationis ,  iliud  habct  ex  humana  natura  alfumpta,  hoc  ex  di- 
vinitate:  neutrum  porro  iftorum  idem  cft  cum  dominio  regum  in  temporalia,  Nam 
quatcnus  Deus  eft,  habct  fupremum  in  omnia  impcrium ,  quatcnus  homo  eft,  reg» 
Hum  ejus  totum  cft  fpiritualc,  nec  cnim  homo  fai.lus  eft,  ut  totum  orbeni  more  re- 


a 


gum 


DiSSERTATIONES   HISTORIC^.     DissfRT.  Vil.         jji 

gum  terrenorum  regerer,  aut  ut  fibi  reges  omnes  fubjiceret,  eorumque  imperium 
ac  poteftatem  ecclefiae  aut  impertiretur,  aut  fubjiceret,  arque  hoc  fenfu  regnum  ejus 
minime  eft  de  hoc  mundo.  Nec  folum  verbis,  fed  et  fa^lis  docuit  Chriltus  fe  mi- 
nime  venifte,  ut  rerum  temporalium  curam  aut  regimen  fufciperet,  tum  qi;3ndo  aa- 
fugit,  ne  a  judaeis  rex  eligeretur,  tum  quando  recufavit  temporalium  rerum  }ud{- 
cium.  Roganti  enim  cuidam,  ut  fratri  fuo  juberet  haereditatem  partiri,  homn,  in- 
quit  Chrillus,  qtiis  me  conflituit  jiidicem  aiit  diviforem  Juper  vos  ?  Quafi  dicerw, 
non  veni  in  mundum,  ut  de  his  judicarem,  illos  adite,  quibus  haec  pote'bs  eft  com» 
mifTa.  Undc  Ambroiius  in  hunclocum:  BenBy  inquir,  terrena  declhiat,  qm  pro- 
pter  caeUJiia  tantum  defcenderat ,  nec  dignatur  judtx  effe  litium  et  arbiter  faculta- 
tum,  et  Bonaventura  item  in  hunc  locum,  quia  Deus  miferat  eum  ad  jpiritiialia 
tommunicanda ,  ideo  defcendere  recujabat  ad  temporalia  dividenda.  Udo  verbo 
Chriftus  non  venit  in  mundum,  ut  regnum  temporale  ftatueret,  vel  ut  res  terrenas 
regcret  ct  moderaretur,  fed  ut  mundus  per  ipfum  falvus  fieret ,  ut  jalvum  faceret-, 
quod  perierat ,  ut  tefitmonium  perhiberet  veritati ,  ut  mundaret  fibi  popuhim  acce- 
ptabikm  feiiatorem  bonorum  operum,  ut  cunftos  ad  veram  fidem  ct  pictatem  addu- 
ceret,  vitaquc  aeterna  dignos  reddercr. 

Ad  haec  autem  tanta  tamque  fublimia  opera  perficienda  non  armis,  non  coa- 
ftione,  non   impcrio  ufus  eft,  fcd  manfuetudine,  patientia,  documentis,  miraca- 
iis,  ipfa  morte.     Citm  enim  in  farma  Dei  ejfiet,  non  rapinam  arbitratxs  efi,  je  ejfe 
aeqvalem  Deo,  hoc  eft  cum  pofTei  in  forma  Dei  hominibus  apparere,  non  tribuit  fibi 
divinam  gloriam  ac  majeftarem,  non  tantum  esinanivit  jemetipfum  formam  fervi 
accipiens  in  fimilitudinem  hominmn  ftflus  et  habitu  inventits  iit  homo,  fedet  humi- 
liavit  Jemetipjim  fatiiis  obedieus  yfque  ad  mortem ,  mortem  atitem  crucis,     Quid 
poteft  excogitari  magis  alienum  ab  auQoritate  illa  regia  et  tcraporali,  quam  quidam 
fingunt  ab  ipfb  fuiffe  ufurpatam  et  ecclefiac  collatam.     Non  fum  nefcius ,  adverfa- 
rios  nonnullis  fcripturarum  et   fanaorum  patrum  teftimoniis  niri,  quibus  probanE 
Chriftum  regem  fuiffe,  regnorHm  ac  regum  terrenorum  dominum,   verum  illa  ni- 
hilprobant,  de  quononinter  omnesnou  conftet:  extraomnem  quippe  controverfiam 
«ft,  Chriftum  dominum,  quatenus  Deus  eft,  dominum  efte  regnorum  ac  regum  orrv- 
nium,  nec  quisquam  difHtetur,  quin  ob  arfliflimam  mriusque  in  Chrifto  naturae 
unionem  poteftas  iffa,  quae  divinitati  convenit,  poflit  noa  fecus  ac  caetera  attributa 
divina  homini  in  Chrifto,  per  communicationem ,  ut  loquuntur,  idiomarum,  ada» 
ptari,  et  homo  Chriftus  dici  dominus  regum  omnium  qucmadmodum  dicitur  ci 
creator,  quamvis  ratione  divinae  naturae  tantum  id  ipfi  competat,   quapropter  ad- 
Tcrfarii  frufha  multis  teftimoniis  probare  moliuntur  id,  de  quo  nullus  dubitare  por- 
cft,  nifi  Arianus,  Phoiinianus  aut  Neftorianus  fit.     Etenim  in  hos  tantum  haere- 
ticos  fanfti  patres  adducunt  fcnpturae  teftimonia,  in  quibus  Chrifto  dominium  re- 
rum  terrenarum  tribuividentur,  ut  fcilicet  inde  inferant,  Chriftum  efTe  vere  Deuro, 
fupponentes  fcibcct,  cum    non  habere  iftud  dominium  ratione  naturae  humanae, 
JNam  fi  Gum  adverfariis  fentixent,  Chriftom,  ut  homo  eft,  habuifTe  iftud  dominiura 

per- 


,,i  DE  ANTIQUA  ECCESI^  DISCIPLINA 

tjerperam  omnlno  ex  his  locis  inferrent,  in  Chrifto,  praetcr  humanam  nafuram,  dt. 
vinam  elL',  ratione  cujus  rerum  terrenarum  fit  dominus.  Ergo  ea  ipfa  tefhmonia, 
Quae  ab  adverfariis  producuiitur,  ipforum  opinionem  everiuin,  oftendunrquc  do- 
niuuum  in  temporalia  Chrifto  competiiirc  ratione  divinaenaturaetantum  prout  crea- 
tor  eft,  non  ratione  humanae  prout  redemptor  eli  ct  ecclefiae  caput,  ac  proinde 
cum  certum  fit,  Chriftum  ecclefiae  communicaire  tantum  eam  poteiiaicm,  quam  ha- 
buit  ut  homo,  ut  redemptor  et  eccieliae  caput;  non  autem  illam,  quam  habuit  ut 
Deus  et  creator,  pro  certo  tenere  debemus,  nuUam  poteftatem  temporalem  a  Chrifto 

ecclefiae   coUatam  eire,  .  ,,.^  „ 

Addam  temen,  quod  etfi  probaretur  Chriltum  ut  hommem  habuiUe  poteitatem 
in  reges  et  regna,'  dici  tamen  non  polfit  iftliaec  ecclefiac  colluta,  cum  hanc  potdla- 
Chriltus  nec  exercuerit  nec  ecckliae  contulent,  nec  aliud  regnum  aut  ipfc,  aut 
ecdefia  habuerit  praeter  fpirituale;  quod  fi  quis  de  regno  Chi  Ifh  et  ecdeiiae  fieri 
ne.uionem  audicns,  de  regno  temporali  cogitaret,  fimilis  profeao  foret  judaeis, 
ui  orophetias  de  regno  fuiuri  Mcfiiae  de  icrreno  et  tempoiali  iiitcrpretabanrur,  in- 
Kll!<^ere  non  valentes  eas  ad  regnum  Chrifti  fpiriiuale,  quod  efl  ccclefia,  pertinere. 
Turpe  eft  chriltianis,  poftquam  rcvelata  funt  et  aperta  prophetiarum  fenla,  eodera 
fldhuc  crrorc  implicari. 

§.     I  L 

Coiitinenf  rationem  fecuiidam  propofitionis :  poteflatem  fcilicei  a  Cliriflo  'coUatam 

tutam  cfje  fpiritualem. 


on  alio  pafto  facilius  ac  certius  nobis  innotefcere  poteft,  quaenam  fit  ecclefiae 
et  mlniftrurum  ejus  poteftas,  quam  fi  ea  fcripturac  loca  confulamus,  in  qui- 


N - 

h  meiiiio  fii  potcftatis  a  Lhrifto  apoftolis  coUatae;  cum  enim  ecclefia  non  aliain 
habet  poteftatcm  practer  eam ,  quam  Chriftus  apoftoHs  tradidit,  ut  per  eos  ad  eo- 

fucccirores  perveniret,  fi  ex  fcriptura  conftct  nullam  omnino  potcftatem,  quae 

f^iritualis  non  lit,  apoftoUs  elfc  coUatam ,  fruftra  eorum  fuccelforcs  aliam  fibi  arro- 

^ant    illud  vero  unicuique  percurrenti  et  confideranti  fingula  evangelii  loca,  in  qui- 

bTs  Chriftus  inducitur  aliquam  poteftatem  ecclcfiac  confercns  Uquido  conftabit,  nul- 

lan  abeonififpintualemaccepiirc.  _   ,.        ,,  .        „  ... 

Pnma  eaque  potiflima  a  Chnlio  apoftolis  coUata  poteftas  eft  annuntiandi  evan- 
eelium  pcr  totum  orbem,  et  eos,  qui  credidennt,  baptizandi,  Matth.  ag.  v.  i  j. 
Quam  quidem  totam  elFe  fpiritualem  nemo  ambigit. 

Sccunda  potcftas,  quam  ChriftusFetro  polhciius  eft  ,  Matth.  i  6.  cunftis 


is  vcro 


onoftolis  ct  in  iUorum  peifona  ecclenae  contulii  Matth.  i  8.  eft  poteftas  hgandi  ct 
folvendifuper  terram:  Amen,  amen  dico  vobis .  inquit,  quaecumque  ligaveritis  Jyx- 
cer  terram,  crunt  alUgata  in  coelisy  et  qtiaecumque  folvcritis  Juperterraw,  crunt 
r  l  ta  in  coelis.     Hacc  cft  potcftas,  quam  iionnulli  coiitcudunt  ad  tcmporaiia  cx- 


DISSERTATIONES    HISTORIC^.   Disswr.  VH.         353 

tendi,  fed  contra  mentem  Chrifti,  quae  exponitur  Joan.  20.  his  verbis , /«/f  w»tf 
mifit  vivens  pater  et  tgo  mitto  vos;  quae  ctim  d\xijfet ,  injufflavit  ineos,  dicens, 
a<cipite  fpiritumfanHiini,  quoriim  remiferitis  peccata,  remittuntur  eis,  et  qtiorim 
retinueritis ,  retenta  funt.  Uiide  perfpicue  oftenditur,  poteltatcm  ligandi  et  fol- 
vendi  a  Chnllo.coilaram  apoftolis  ad  peccata  tantum  pertinere  ita,  ut  vincula  iila, 
^uibus  utuntur,  animas  tantum  non  corpora  refpiciani,  ut  egregie  obfervat  in  hunc 
lociim  Chryfofl:. ,  ncc  aliter  e  fanftis  patribus  quisquam  hunc  iocum  interpretatus 
eft,  quam  de  peccans,  excommunicatiune  et  abfolutione  facerdotali,  quapropter  illi, 
qui  ad  temporalia  poteftatem  illam  pcrtinere  arbitrantur,  fcripturam  facram  contra 
unanimem  fanftorum  pairum  confenfum  e.vponunt,  quod  a  concilio  Tridentino  ad 
eoercenda  petulantia  ingenia  feveriffime  prohibitum  elFe  legirur. 

Tertia  poteflas  a  Chrifto  apoftolis  collata,  eft  poteftas  Eucharifriae  confecran- 
dae  ac  celebrandae  in  ejus  memoriam:  Hoc  facite,  inquit  Luc.  22.  in  meam  comme- 
morationem,  quam  quidem  aftionem  mere  fpiritualem  effe  nemo  dubitar. 

Quarta  poteflas  delinquentium  poenam  refpicit  Joannis  10.  Jiecclefiam  non  au- 
dierit,  fit  tibi  ficut  etlmicus  et  piiblicanus.  Quibus  verbis  intelligimus,  nullam 
«liam  poenam  ab  ecclelia  infligi  poffe  in  noxios,  quam  ut  ab  ejus  confortioremovean- 
tur,  nec  amplius  in  chriftianorum  habeantur  nuraero.  Itaque  fruflra  quidam  con- 
tendunt  poceflatem  effe  ecclefiae  noxiorum  velpoenis  temporalibus  vel  bonorum  pri- 
vatione  puniendorum,  cum  Chriftus  nihil  aliud  in  eos  poteftatis  ecclefiae  contule- 
rit ,  quam  ut  ab  eo  declarentur  vclut  ethnici  ct  publicani ,  alludens,  ut  obfervavi- 
mus,  ad  confuetudinem  judaeorum  ,  qui  nullum  cum  iftis  confortium  habere 
volebant. 

Denique  poftrema  poteftas  a  Chriflo  apoftolis  collata  eft  condendarum  legum, 
quae  ad  difciplinam  ecclefiae  pertineant  et  conflituendorum  fibi  fuccefforum,  hoc 
efl  epifcoporum,  presbyterorum ,  miniftrorum,  fed  hae  leges  bonum  tantum  fo- 
cietatis  ecclefiafticae  refpiciunt  non  temporalem  felicitatem  ;  ifti  miniftri  ad  regen- 
dam  ecclefiam  non  ad  rempubiicamadminiftrandam  conftituuntur,  nec  aliam,  quam 
animarum  curam  habent,  juxta  illud  Pauli.  Obedite  praepnjitis  ve/iris ,  ipfi  enim 
jnvigilant,  quafi  rationem  de  animabus  vejiris  reddituri.  Nihil  dico  decaeterisapo- 
ftolorum  infignibus  donis ,  qualia  funt  poteftas  miraculorum  edendorum ,  fanando- 
rum  infirmorum,  expelleDdorum  daemonum,  etc.  Haec  enim  dona  ad  tempus 
tantum  apoftolis  funt  collata,  nec  ad  eorum  fuccefTores  promanarunt. 

$.     III. 

In  quo   terfia  ratio  exponitur,     Chriftum  nempe  et  apoflolos  omnetn  potejlatem 
et  jurifdiSionem  tcmporaletn  ab  ecclefta  amatidare. 

d  demonftrandum  nullam  effe  in  ecclefia  temporalem  poteftatem  fufficeret  often- 
t  diffeomncm  illam  ooieflatem,  quae  a  Chriflo  «poftoli»  eft  coilata  fpiritualera 

Xt  efTc, 


354  DE  ANTIQUA  ECCLESliE  DISCIPLINA 

erte,  cum  enim  nullam  oliam  habeat  ecclefia  poteftatem  praeter  illam,  quam  a  Chri- 
fto  accepit,  necefle  eft  eam  temporali  carere,  fi  quidcm  Chriflus  fpiritualem  tiii- 
tum  ei  fit  largirus.  Verum  praeterea  Chnftus  omncm  omnino  poteftatem  tcmpo- 
raleni  ab  ecclefia  amandavit  et  fuos  miniftros  tum  per  leipfum  tum  per  Pctrum  do- 
cuit,  nuUam  eos  temporalcm  junsdidionem  habcre,  fed  illam  effe  regum  terreno- 
rum  propnf.m,  reges gentiiim ,  inquit  Marc.  lo.  v.  42.  et  Luc.  22.  v.  25.  domimri' 
tur  eortim,  et  qui  potejtatem  hahent  Juper  eos  benejici  vocantur,  vos  autem  non  fic, 
Quae  admonitio  duo  docet,  ecclefiae  mininros.  Primum  quideniapofiolos,  eorum- 
que  fucceffores  omni  temporali  potefiate  et  lurisditlione  carere;  fecundum  potefta- 
tem  iilam  fpiritualem,  quam  habenr,  non  effe  dominii  aut  imperii  poteftarem,  fed 
roanfuetudinis  et  caritatis  ,  quia  fcilicet  terrenae  poteftatis  eft  exreriora  tantura  td- 
miniftrare,  fpiritualis  vero  proprium  eft  interiorera  cordis  afFeftum  fleftere,  Jicut 
enim,  inquit  Origenes  in  hunc  locum  Marrh.  12.  omnia  carnalia  in  necejjitate  Junt 
pofita  non  in  voluntate ,  fpiritualia  autem  in  voluntate  non  in  necejjitatc,  jic  et  prin- 
cipum  Jpiritualium  principatus  in  dileEiione  Jubje^lorum  debet  ejfe  pojitus ,  non  in 
iimore  corporali.  Idem  hoc  in  loco  et  in  Ifai.  homil.  6.  obfervat,  miniltros  eccle» 
fiae  non  efle  vocatos  ad  principarum,  fed  ad  fervirutem  totius  ccclefiae,  unde  et 
Hieronymus  cgregie  cpift.  3.  ad  Nep.  hoc  praecipuum  difcrimen  inter  principis  et 
epifcopi  poteftatem  ft«tuit,  quod  ille  nolentihus  praefit  hic  volentibus :  ilLe  terrore 
fubjiciat,  hic  fervituti  donetur :  ille  corpora  cujiodiat  ad  mortem,  hic  animas  jervet 
ad  Jalutcm.  Hocce  inter  poteftatem  ecclefiafticam  et  faecularem  difcrimen  multis  in 
locis  tradit  Chryfoftomus,  praecipue  vero  hb.  2.  de  facerdotio,  ubi  haec  ait,  „  neque 
,,  homini  et  hcet  tanra  cum  auroritate  homines  curare,  cum  quanta  paftor  oves  cu- 
j,  rat.  Hic  enim  poteft  et  vincire  cr  a  pabulo  arcere,  urere  et  fecare,  cum  illic 
,,medicina  nc  curationis  fufcipiendae  faculras  pofira  rainime  fit  in  illo,  qui  medici- 
„namadhibct,  fed  in  eo  rannim,  qui  laborat.  Hoc  enim  admirandus  ille  vir  cum 
«inrelligeret,  fic  Corinrhios  alloquirur,  non  quod  dominemur  vobis  nomine  huii, 
.,fed  adjurores  fumus  gaudii  veftri;  chriftianis  enim  minime  licet  peccantium  lapfus 
,  corrigere,  exteri  quidem  judices  cum  facinorofos  homines  leges  rransgreffos  fuifte 
„  deprehenderunt,  magna  fe  praeditos  auiioritate  ac  poteftare  oftendunt,  eosdem- 
„que  vel  invitos  fuos  ipfbrum  mores  mutare  cogunt.  Hic  vero  non  vim  afterre, ' 
,  fed  fiiadere  tanrum  oporter  arque  hac  ratione  mehorem  e/Hcere,  quemadmodum 
„fufceperis,  neque  enim  nobis  faculras  noflra  a  legibus  data  ad  delinquentes  coer- 
„cendos,  ac  ne  fi  dediftent  quidem,  haberemus,  ubi  vim  (^usmodi  potentiamque 
>.  e.xercere  poiremus,  cum  Chriftus  eos  aererna  corona  donet,  non  cui  coafti,  fed 
„cerro  anim^e  propofitoa  peccaro  abftinent.  „  Idem  Chryfoftomus  aliis  in  locis  in- 
eulcar,  onus  epifcoporum  majus  eflTe,  quam  parentum  et  judicum,  quia  fcificet  pote- 
ftatem  «on  habent  cogendi  aut  cocrcendi  eos,  qui  fuae  curae  commifli  funt.  Homil. 
I.  in  epifl.  ad  Tit.  Hom.  5.  in  a£ta,  Homilia  10.  in  ep.  1.  ad  Thefl^.  Sed  in  ifto- 
rum  poteitate  eft  obedire  vel  non:  In  principibusy  inquiri  movet  metus,  in  his  ve- 
rn  nequaquam.     Addit  vero  alio  in  loco:  Iddrco  etiam  txtellentiorem  cf/e  potcjia- 

tem 


DTSSERTATIONES     HISTORIC-^.    D;ss£nT.  VlT.  555 

tem  eprjcoporum  poteftate  principim,  qiiod  mafur  Jit  imperare  votentibiis,  efuam  invi' 
tis.  Homii.  6.  in  ifaiafn.  Hinc  iiegar,  epifcopum  ullatenus  dici  pofle  veraciter 
principcm,  quia  munus  ejus  tanrum  cftexhortari,  monere,  ircrepare,  ipfum  ve- 
ro  nulla  habere  arma  fenlibilia,  fed  tantum  fpiiitualia,  quibus  noxios  ab  ecclcfiae 
communione  cjrpellat,  quibus  fi  v.fti  non  fuerint,  nihil  facerdoti  lupercffe  praeter 
lacrymas  et  preces,    fed  haec  fufius  podea  referecDus. 

Nunc  vcro  properamus  ad  apoft>>li   Petri  Chrifti  magiftri  veftigiis  inflflentls 
admouitionem,  Pafcite,   inquit  ep.  1.  cap.  5.  v.  2.,  qui  in  vubis  eji  gregeiii  Dei.non 
coaclc  fed  fpontanee  et  fecundiim  Deum,  neque  turpis  lucri  gratia,  fed  voluntarie, 
neque  ut  djminantes  in  cleris,  Jed  forma   facli  gregis  ex  animo.      Qui  purro  cla- 
rius  poruit  beatus  Petrus  illorum   praedamnare  fententiam,  qui  contendunt  Chri- 
itum,  cum    di.xit    ei   pafce    oves  meas,   dedilfe  illi   poteftatem  regum  per    depo- 
iirionem  privationemque    regni    fui    cogcndorum.      Quid    enim    erit  dominatio, 
fi     non     haec     donuwatio     eft  ?     Cum    ergo     Petrus    omnem     dominatum     prae- 
pofitis  eccleffae  interdicat,   eum  certe  maxime,  qui  exerceretur  in  eos,  qui  domi- 
nandi  poteftatem   habenr.      Caeterum  iftud  Petri  mandatum  non  dominantes  in  cle- 
ris  genersiim  ad  omnes  dirigitur  epiicopos,   ejusque  fucceflbres  non  fecus  ac  caete- 
ros  fpetlat,  quapropter  IJernardus  fcribens   ad  Eugenium  ingeniofe  adraodum,  ut 
folet,  ex  his  verbis  elicit ,  Komanos  pontifices  nullum  habere  dommatum,   nullum 
imperium  in  ecclefiam :  ,,Nec  cnim ,  inquit  confiderationum  lib.  2.  cap.  6.  tibi  ille 
„Petrus  dare,   quod    non  habuit  potuit,   quod  habuit  hoc  dedit,  iollicitudinem  fci- 
,,licet  fuper  ecclefias  immquid  dominationem?  Audi  ipfum  non  dominantes,  ait,  in 
j,clero,  fed  forma  facli  gregis  ex  animo,  et  ne  di£lum  fola  humilitate  putes  non 
,.  etiam   veritate,  vox  domini  eft  in  evangelio,   reges  gentium  dominantur  eorum, 
,,vo*  autem  non  fic ,   planum  eit,  apoftolis  interdicitur  dominatus.     I  ergo  tu  et 
,,tibi  ufurpare  aude  aut  dominans  apoftolatum  aut  apoftolicus  dominatum ,  plane 
,,  ab   alterutro  prohiberis,    aut  fi  utrumque  fimiliter  habere  velis,  perdes  utrumque, 
,,a]ioquin   non   te  exceptum  illorum  numero  putes,  de  quibus  queritur  Deus,  ipfi 
„regnaverunt,  fed  non  ex  me,  principes  extiterunt  et  non  cognovi  eos.      Tam  fi 
„regnare  fine  Deo  juvat,  habes  gloriam ,  fed  non  apud  Deum ,  at  ii  interditlum 
,,teneraus,  audiamus  ediclum,  qui  major  eii  veftrum ,  ait,  fiat  iicut  minor,  et  qui 
^praecefTor  eft,  ficut  qui  tniniilrat.     Forma  apoftolica  haec  cft,  interdicitur  domi- 
„natio,  indicatur  miniftratio,  quae  commendatur  ipfius  exemplo  legislatoris,    qui 
„fequutus  adjungit,   ego  autem  in  medio  veftrum  ficut,  qui  miniftrat,   quis  jam  fe 
„tituIo  hoc  inglorium  pntat,  quo  fe  prior  dominus  gloriae  praefignivit,    merito 
„Paulus  gloriatur  in  eo  dicens,  miniftri  funt  et  ego,   et  addit,  ut  minus  fapiens  di- 
„co,  plus  ego  in  laboribus   plurimis,  in   carceribus  abundantius,  in  plagis  fupra 
„modum,  in  mortibus    frequenter,  0  praeclarum   minifterium!      Huic  Bernardi 
ratiocinio  nihil  addi  poteft,  ut  probetur  Romanum  pontificem,  quatenus  eft  Roma- 
nus  pontifex,  nullum  habere  dominium  temporale,  dixi  quatenus  eft  pontifex,  non 
cnim  negat  Bernardus,  quin  poftit  habere  teraporalia,  fed  ea  negat  ad  ipfum  perti 

Y  y  2  nere, 


«^fi  DE  ANTIQUA  ECCLESI^   DTSCTPLTNA 

nere,  qiiia  fuccefFor  eft  Petri,  ejio ,  jnquit  ibidem,  ut  alia  quacumque  ritions  haec 
tib;  lindiccs,  fcd  non  apojhlico  jure,  nec  enimille  tibi  dare,  quod  non  habehiZt,  p'>- 
ttiit  Quaero  nunc  ab  iis,  qui  re^es  a  Romanis  pontificibus  deponi  illorumqae 
lubd^ros  a  fide  et  obedientia  eximi  p^  He  contendunt,  quaero,  inquam,  ab  illis,  aii 
unquam  fuerit  uUum  impenum  ifti  aequale  aut  majus'  An  etiam  credibile  fit,  Chri- 
flum,  qui  dominationem  omp.m  regiam  apoftolis  interdij:it,eisdem  contuUfie  domU 
natum  longe  majorem  in  iplos  reges,   qualem  nemo  regum  habec. 

f     IV. 

Seu  quarium  argumenhm  petifum  ex  tejlimoniir  Romanorum  epifcoporutn  fant^ 
tonimque  patrum,  quibus  efficitur,  ecclefiani  in  fpiritualia  tantum  habere  po- 
teJJafem ,  nun  feais  ac  reges  in  fola  temporalia,  ita  iit  neutra  potejlas  a  fe 
inuicem  de^endeat. 

Poftquam  e  facris  litteris  fatis  perfpicua  protutimus  argumenta,  nunc  tradi- 
tionem  adferre  oportet,  eaque  primum  teftimonia  proferre,  quibus  aperte 
«robatur,  duas  effe  poteftates  a  fe  invicem  independentes  ecclefiafticam  ct  civilem> 
quarum  prior  in  fpirltualia  tantum  ,  pofterior  in  fola  temporalia  autloritatem 
habeat. 

Initium  faciam  a  teftimoniis  Romanorum  pontificum,  inter  quae  mihi  pri- 
mum  occurrit  praeclarum  Gelafii  pontificis  effatumEp.  8.  ad  Anaftafium,  tom.  conc. 
4.  col.  ii82'     ,,Duo  funt,  inquit,  imperator  Augufte ,  quibus  hic  mundus  princi- 

,,paliter  regitur,  auftoritas  facra  pontificum,   et  regalis  poteftas Nofti 

„enim,  fili  clementiftime,  quod  licet  praefideas  humano  generi  dignitate,  rerum 
„tamen  praefulibus  divinarum  devotus  colla  fubmittis,  atque  ab  iis  caufas  tuae  fa- 
„lutis  expetis,  inque  fumendis  coeleftibus  facramentis,  eisque  ut  competit  difpo- 
„nendis  fubdi  te  debere  cognofcis  religionis  ordine,  potius  quam  praeeffe.  .  .  .  Si 
„enim  quantum  ad  ordinem  perrinet  publicae  difciplinae  cognofcentes  imperium 
„tibi  collatum  legibus  tuis  ipfi  quoque  parent  religionis  antiftites:  quo  rogo  te  de- 
„cetaff^e£lu  eis  obedire,  qui  pro  erogandis  venerabiiibus  funt  attriburi  myfteriis? 
^,Idem  habet  in  tomo  de  anathematis  vinculo  :  quod  fi  haec,  inquit ,  de  eccle- 
,yf:ajiicis  rcbus  loquens ,  tentare  formidant,  nec  ad  fuae  pertinere  cognofcunt  mo- 
„dulum  potcftatis,  cui  rantiim  de  humanis  rebus  judicare  permiftum  eft,  non  etiam 
,,praeefre  divinis,  quomodo  de  his,  per  quos  divina  miniftrantur  judicare  praefu-' 
,,munr,  fuerint  haec  ante  adventum  Chrifti,  ut  quidam  figuraliter  adhuc  tamen  in 
„cardinalibus  aOionibus  conftituri  pariter  reges  exifterent ,  pariter  facerdotes  .  .  . 
ySed  cum  ad  verum  ventum  eft  eumdem  ( Chrijjum  )  regem  atque  poniificem,  ul- 
,,  tra  fibi   nec  imperator  pontificis  nomen  impofuit,  nec  pontifex  rcgale  faftigium 

,,viiidicavit Chriftus  memor  fragilitatis  humanae,  quod  fuorum  faluti  coii- 

„grucret 


DISSERTATIONES    HISTORIC^.   Dissert.  VII.         357 

,;gnieret,  difpenfatione  magnifica  reraperans,  fic  a£Hoiiibus  propriis  dignitatibns- 
„que  diftindis  officia  poteftatis  utriusque  difcrevit,  fuos  volens  medicinali  humili- 
„tate  falvari,  non  humana  fuperbia  rurfus  intercipi,  ut  et  chridiani  impcratores 
„pro  aeterna  vita  pontificibus  indigerent,  et  pontifices  pro  temporaliuni  curiu  re- 
„rum  imperialibus  dilpofitionibus  uterenrur,  quatenus  fpiritalis  a£iio  a  carnalibus 
„diftaret  curfibus,  et  ideo  milirans  Deo  minime  fe  negoriis  faecularibus  implicarct, 
t,&c  viciffim  non  i!le  rebus  divinis  praeeffe  videretur,  qui  efTet  negotiis  faecularibus 
„implicatus,  ut  et  modeftia  utriusque  ordinis  curaretur;  ne  extolleretur  utraque 
„fufFultus  et  competens  qualitatibus  aftionum  fpecialiter  profefiio  aptaretur."  Ecce 
utramque  poreft^rera  et  utriusque  limites  optime  diflinftos,  ita  ut  nihil  liceat  fae- 
culari  in  ecclefiaftica,  aut  ecclefiafticae  in  faecularia,  er  pariter  antiftites  teneantur 
obedire  legibus  principum,  ac  principes  epifcoporum  admonitionibus  parere. 

Symmachus  papa  in  apologetico  adverfus  Anaftafium  tom.  conc.  4.C0!.  12^8^ 
Fp.  6.  eodem,  quo  Gelafius ,  modo  loquitur.  Conferamus ,  inquit,  honorem  im- 
peratoris  citm  honore  pontijicis ,  inter  quos  tantum  dijfat ,  quantiim  ille  rerum  hu- 
manarum  curam  gerit,  hic  divinarum ,  ta  imperator  a  pontifice  baptijmum  accipu, 
facramenta  jumis ,  oratienem  pofcii ,  bcnediflionem  Jperas ,  poenitentiam  rogas,  po- 
/iremo  tu  humana  adminijfras,  ille  divina  difpenfat,  itaqne,  ut  non  dicamfuperior, 
aequalis  honor  eji.  Nicolaus  quoque  primus  Ep.  g.  verba  Gelafii  exfcribit.  Atque 
ita  videre  eft,  Romanos  pontifices  ultro  agnofcerc,  fibi  nullam  in  temporalia  po- 
teftatem  efte,  fed  hanc  toram  ad  reges  pertinere.  At  nullus  eft,  qui  difertius  et  hi- 
culentins  id  profeffus  fuerit,  quam  Gregorius  fecundus  Epift.  2,  ad  Leonem  Ifaurt- 
cum:  Aiiaeji,  inquit,  ecclefiajlicarum  rerum  conjiitutio,  et  alius  Jcnjm  feculariumi 
nam  quemadmodum  pontifex  introjpiciendi  in  palatium  potefiatem  non  hahet,  ac 
dignitates  regias  deferendi,  fic  neque  imperator  in  ecclejias  introjpiciendi,  et  eleffio- 
nes  Jacras  in  clero  peragendi.  Itaque  tx  Romanae  ecclefiae  iradirione  (^onftar,  nihil 
magis  effe  juris  Romano  pontifici  ,  caererisque  epifcopis  in  rei^e»  er  eorum  regna.» 
quam  regibus  in  epifcopos  er  res  ecclefiafticas ;  quemadmodum  ergo  licer  epifco- 
pus  in  civilibus  imperatori  fubfir,  non  pote-ft  tamen  ab  eo  epifcopatu  dejici ,  ita 
imperator,  quamvis  in  ecclefiafticis  rebus  fit Romano  epifcopo  fiibjeclus,  non  potefl 
reg-no  fpoliari  aut  temporalibus  bonis  privari,  et  quemadmodum  reges  res  eccle- 
fiafticas,  utregesfunt,  adminiftrare  minime  pofTunt:  ira  etiam  facerdotes,  ut  funt 
facerdotes,  nullam  habent  in  res  terrenas  poteftatem, 

Hinc  ecclefia  Romana  olim  in  publico  officio  profitebatur,  Perrum  er  eius 
fuccefiTores  claves  accepiffe  ad  regendum  tantum  ammas :  hancenim  in  officio  cathe- 
drae  heati  Perri  recitabar  orationem:  Deu!,  qui  beato  Petro  collatis  clavibus  regni 
eoeleftis,  animas  ligandi  atque  folvendi  pontificium  tradidijii ;  eoncede,  ut  interceC' 
Jionis  ejus  auxilio  a  peccatorum  nujh-orum  vinculis  liheremur.  Haec  orario,  qusi» 
Anaftafius  bibliothecarius  Leoni  IV.  perperam  afcrihir,  e.Ytar  in  libro  facramento- 
rumGregorii,  et  in  finriquis  breviariis  ac  miffalibus  Romanis  a  Paulo  III.  et  Gre- 
gario  XIII.  approbaiis,  quamvis  in  pofterioribus  vox  iita  animas  fit  abrafa,  nefcio  qu» 

'V  y     3  confili» 


5.5J-  DE     ANTIQVA     ECCLESI/E    DISCIPLINA 

confilio.  Hojus  certe  vocisfenfus,  quod  fcilicet  potedas  clavium  tota  rpirirualis 
iit,  et  animas  tautum  refpiciat,  conlianti  traditione  nititur,  et  Romanorum  ponti- 
ficum  confcdlone.  Haec  qiiippe  (ententia  eft  Julii  II.  in  diplomate  23.  his  verbis : 
Liquct  omnibus  chrijiiauiie  fidci  cultorihus,  beatum  Petrum  nb  ipfo  Jalvatore  tnjiro 
T/cJii  Chrijio  apojiolorum  principcm  fuiffe  conjiitutum,  eique  ligandi  ac  folvendi  ani- 
vtas  coelejii  privilegio  traditam  cffe  potcjiatcm.,  cumei  dicitur,  tu  es  Petrus:  et  haec 
fententia  cft  Adriani  I.  in  concilii  Francofordienlis  initio:  Petrus ,  inquit,  in  prae- 
tnium  fuae  confcjjionis  coeli  janitor,  et  ligandi  folvendique  arbiter  faBus  eji  ani- 
marum. 

Haec  eft  Petri  Damiani  fcrmone  i.  de  beato  Joanne  evangelifla.  Tacet  is, 
inquit,  cui  portae  infcri  non  praevalent,  qui  ligandi  animas  atque  folvendi  obtinet 
principatum. 

Haec  eft  etiam  Agobardi  in  libello  de  difcrimine  utriusque  regimiois  adLu 
dovicum:   eademque  ibidem   fententia  eft  Gregorii  I\'.  pontificis  in  Ep.  .:d  epdlo- 
pos  regni  Francorum:     Neque ,  inquit,  ignnrare  dchiteratis ,  majus  ejje  regimen 
atVmarum.,  quod  efi  pontificale  quam  imperiale ,  qiiod  eji  temporale. 

Eadem  eft  fententia  Chryfoftomi  multis  in  locis ,  praefertim  vero  homil.  4. 
de  verbis  Ifaiae  de  Ofia.  Regi  inquit,  cnrpora  commiffa  Junt ,  facerdoti  animae; 
rex  maculas  corporum  remittit,  Jacerdos  aiitem  maculas  peccatorum. 

Ante  Chryfoftomum  affirmavit  quoqueNazianzenus  in  oratione  apologetica, 
totam  paftoris  curam  circa  occultum  et  internum  hominem  verfari. 

Eadem  quoque  fuit  mens  Valentiniani  imperatoris,  cum  referente  Theodo- 
rico,  poft  eleQionem.^mbrolii  dixit,  fe  gratias  agereDeo,  quod  ei  viro  animas  com- 
niendalfet,  cui  ipfe  corpora  commiferat.  Haec  eft  fententia  patrum  omnium,  qui 
unanimi  confenfu  verba  haec,  guaecumque  ligaveris  Jupcr  terram,  de  poteftate  li- 
gandi  et  folvendi  peccata  interpretantur,  nunquam  de  poteftate  privandi  regis  im- 
perio,  aut  privatis  bonis  libi  propriis. 

Denique  haec  ipfa  eft  fententia  apoftoli  Pauli  fcribentis,  praepofitos  ecclefiae 
animarum  curam  tantum  gerere,  quia  ipfi ,  inquit,  invigilant ,  quaji  rationem  pro 
animalus  vejiris  rcddituri. 

PofFem  hic  etiam  addere  multa  patrum  teftimonia,  quae  in  fequentlbus  ar- 
gumentis  referentur ;  fed  nc  bis  eadem  repetam,  unum  tantum  referam,  quod  omni 
cxceptione  majus  eft:  hoc  autem  eft  celeberrimi  illius  Ofii  Cordubenfis,  qui  Con- 
ftantium  imperatorem  tanra  alloquitur  conftantia,  ut  dillimulationis  aut  adultationis 
fltcufari  minime  pollit :  Define,  quaefo ,  inquit  apud  Athanafium  in  Ep.  ad  folita- 
riam  vitam  agentes,  et  memineris  te  ntortalem  ejfe,  reformida  diem  Judicii,  Jerva 
te  in  illum  purum,  ne  te  mifceas  ecclrfia/iicis ,  neque  nobis  in  hoc  genere  praecipe, 
fed  potius  a  nobis  difce.  Tibi  Deus  imperium  commlfit,  nobis  quae  funt  ecclefiae,  cre- 
didit;  et  quemadmodum  qui  tuum  impcrium  maiignis  oculis  carpit ,  contradicit  or- 
dinationi  divinae,  ita  et  tu  cave,  ne  quae  funt  ecclefiac ,  ad  te  trahens  magno  crimi- 
ni.  obnoxius  fias.     Datc,  fcriptum  eji,  quae  funt  caefaris  caefari,     et  quae  funt  Dei 

Deo : 


DISSERTATIONES    HtSTORICwE.    Dkssht.  Vif.  y$f 

Deo:  neque  igitur  fas  eft,  fiobis  in  terris  imperium  tenere,  neque  tu  thijmiamatum 
et  facrorum  puteflatem  hahes  imperator.  Hacc  ma'^nus  ille  Oilus  ,  qmbus  docer, 
aihil  plus  juris  e(Te  epifcopis  in  poteflatcm  civilcm,  quam  legibus  in  ecclelialticam. 


§.    V. 

In  quo  quinto  argumento  evincitur,     ecdefmm   in  temporalia  nullavi  habere 

au£toritatem ;   eo  quod  per  vim  gladiumque  materiakm  homines 

cogere  minime  pojfit. 

Si  qua  forer  ecclefiae  in  temporalia  poteftas,  dubium  nullum  efl,  quin  pofTet 
temporalem  aliquam  poenam,  puta  mortem ,  fupplicium,  aut  faltera  bono- 
rum  privationem  infligere,  quod  etiam  ab  adverfariis  fupponitur,  cum  inde  pro- 
bant,  reges  in  poenam  laefae  fidei  ab  ecclcda  regnis  privari  poffe,  illorumque  fub- 
ditos  a  fide  et  obedientia  eximi.  Verum  enim  vero  nihil  eft  certius,  quam  eccle- 
fiam  non  habere  ullum  jus  puniendorum  noxiorum  poenis  er  fupplicis  corporis,  aut 
etiam  bonorum  privatione.  Inauditum  certe  eff  apud  antiquos,  quemquam  alia 
quam  excommunicationis  aut  depofitionis  poena  fuiffe  ab  ecclefia  mul£latum  ;  quin 
e  contra  ecclcfia  agnovit  nullam  aliam  fibi  poteftatem  effc,  quippc  cu  n  eos,  qui  fuit 
decretis  adverfabantur,  in  exilium  ejici,  et  bonis  multari,  ne  turbas  cierent,  ex- 
petivit,  imperatores  femper  aut  magiffratus  civiles  adiit,  ur  haec  poena  legibus  ci- 
vilibus  in  eos  fanciretur.  Adeo  perfuafum  erar,  ipfi  nullam  fe  poteffateni  habere 
hujusmodi  poenarum  in  quemquam  decernendarura.  Et  quidem  multis  annis  ec- 
clella  civili  autoritate  adverfus  haerencos  et  rebelies  minime  ufa  eft,  quia  nullum 
fperabat  ab  imperatoribus  ethnicis  auxilium.  Ut  ut  fir,  primum  Jegitur  autorita- 
tem  civilem  imploraffe  in  caufa  Pauli  Samofateni,  cum  ille  Antiochcna  fede  de]eftuf, 
domo  et  ecclefia  epifcopali  cedere  nollet,  quae  res  ecclefram  coegit  Aurelianum  im- 
peratorem  adire, ut  inde  exturbarerur :  qui  imperaror  licet  gentilis  prudenter  omni- 
r.o  flatuit,  ecclefiam  er  domum  eprlcopalem  ei  tradi ,  ad  quem  Romanus  epifcopus 
et  caeteri  Italiae  antitiftes  Iitteras  communionis  mitterent.  Poflquam  vero  impera- 
tpres  chriftiani  fuerunt,  tum  illorum  in  chriftianam  religionem  afFe ftus ,  tum  pro- 
prii  imperii,  cujus  tranquillitas  religionis  confervarione  plerumque  pendebar,  cura 
et  follicituto  in  caufa  fuerunt,  ut  haerefiarchas  et  rebelles,  ne  turbas  cierent,  in 
exilium  mitrerent,  aut  muIQa  aliqua  pecuniaria  ple£terenr;  quod  quidem  faepiflime 
proprio  motu,  aliquando  ab  epifcopis  ea  de  re  rogati  praeftiterunt.  Verum  non 
nifi  pofterioribus  ecclefiae  faeculis  concefla  eft  ecclefiae  ab  impcraroribus  poteftas 
flatuendarum  in  haereticos  aut  peccatores  poenarum  temporalium ;  atque  hinc  epi- 
fc«pi  poteftatem  iftam  obtincnc  ab  imperatoribus  ei  rcgibus,  non  ab  ecckfia ,   ficat 

rcges 


36e  DE  ANTIQUA    ECCLESI.^    DISCIPLINA 

reges  debenc  ecclefiae  muka  alia  ccclefiaftica  munia,  quibus  ipfi  fruuntur;  fed 
cn  tibi  arguments,  quibus  id  conficitur. 

Primo  Chriftus  nullam  ecclefiae  poteftatem  contulit  praeterquam  fpiritua- 
lem,  nec  aliter  pertinaces  et  rebellcs  ab  ecclefia  puniri  juiTit,  quam  ut  indigni  cc- 
•lefiae  communioae  declararentur,  quod,  quid  fit,  fufe  antea  cxplicatum  eft. 

Secundo,  idem  Chriftus  docuit  nos,  nihil  magis  abhorrere  ab  evangelii 
mente  quam  dominium  et  imperium  terrorem  incutians.  Cum  enim  apoiloli  vel- 
lent  ignem  e  coelo  in  Samaritanos  educere,  vetuit  Chriftus  haec  dicens :  Nefcitls, 
cujus  fpiritu!  eflis,  filius  hominis  non  venit  animas  perdere,  fed  fdlvare.  Luc.  9. 

V.   55. 

Tertio,  Chriftus  apoftolos  materiali  gladio  uti  prohibuit,  etiam  ad  defen- 

dendam  religioriem,  Petrum,  qui  gladio  ufus  fuerat,   graviter  increpavir:   fic  rem 

narrant  evangeiiftaeMatthaeus  c.  26.  v.  25.   Lucas  c.  22.  v.  49.  et  Joannes  i8.v.  10. 

J/identes  autem  hi,  ejui  circa  ipjum  erant  (Chriftum  mox  capieudum)  dixerunt  ei: 

JJomine  /t  percutimiis  in  gladio.    Simon  ergo  Petrus  unus  ex  hisyqui  erant  aim  Jefu, 

extendens  manum  exemit  gladium  fuum,  et  percutiens  fervum  principis  facerdotum, 

amputavit  aurictilam  ejus  dcxteram,  erat  autem  nomen  fuum  Malchns.     Rejpondem 

^elus  ait,  finite   usque  huc;  et  cum  tetigijfet  auriculam  ejus,  falvavit  eum.     Dixit 

ergo  jefus  Petro:    mitte  gladium  tuum  in  vaginam,    omnes  enim,  qtii  acceperint 

p-ladium,  gladio  peribunt :  anputas,  quia  non  pojjum  rogare  patrem  meum,  et  ex- 

hibebit  pliis  quam  duodecim  legiones  angelorvm?    Qua  e.\  narratione  evtngeliftarum 

conftat,  Chriftum  diftis  ec  exemplo  fuo  docuifle  gladium  non  efte  ab  ecclefia  e.icer- 

endum  pro  religione;    quare  Origenes  in  hunc  locum  haec  obfervat:     „Sedet  fim- 

„pliciter,  inquit ,  audientes  quod  dicit,    qui  accipiunt  gladium,  gladio  peribunt; 

cavere  debemus ,  ne  occafione  maUciae  auc  vindi£tae  propriarum   injuriarum  e.vi- 

,  mamus  gladium,  aut  ob  ahquam  occafionem,  quam  emnem  evangelica  abominatur 

haecChrifti  doftrina,  praecipiens,  ut  impleamus  id,  quod  fcriptum  eft:  cum  his, 

,  qui  oderunc  pacem,   eram  pacificus.     Si  ergo  cum  odio  habentibus  pacem  debe« 

,mus  efle  pacifici,  adverfus  neminem  gladio  uti  debemus:    et  paulo  antea  pacificos 

„vuh  eflTe  Chriftus  difcipulos  fuos ,  ut  bellicum  gladium  hunc  deponentes,  alterum 

„pacificum  accipiant  gladium,  quem  dicit  fcriptura  gladium  fpiritus  " 

Quarto,  fan£ii  patres  unanimi  confenfu  docenc,  ecclefiam  carere  omni  gla- 
dio  materiali  feu  poteftate  civili  ad  homines  cogendos  et  puniendos,  nec  aliud  quid- 
qyam  pofle  quara  hortari,  monere  et  excommunicare  eos,  qui  fibi  nolunt  obedire, 
canon  apoftolicus  26.  epijcopum  qui  fideles  delinqnentes  vel  infideles  injuriam  infe- 
rentes  pircutit ,  et  terrorem  ip/is  propter  hujusmodi  vult  incutere,  deponi  praecipi- 
mus;  nusquam  enim  dominus  hoc  nos  ducuit,  imo  vero  contra  cum  ipfe  percuteretur, 
noH  pereutiebat,  cum  lacejferetur  convitiis,  non  regerebat  convitium,  cum  patere- 
tur,  non  comminabatur.  Tertul.  in  Iib,  ad  Scapulam.  Non  efi ,  inquit,  religionir 
cogere  rcligionem.  Cui  fuccinens  La£lantius  lib.  5.  divinarum  inftitutionum  :  Non 
ejt,  inquit,  opus  vi  et  injuria,  quia  religio  cogi  non  potefi  ....  defendenda  efi 

non 


DISSERTATIONES     HISTORIC^  Dissert.  VII.         ^Ct 

nan  occidendo,  fed  moriendo,  non  faevitia,  jedpatientia,  non  fcelere,  fed  fide.     Quid, 

quaefo,  faciunt  Romani  pontifices,  cum  reges  regnis  fuis  fpoliare  conaatur?  Non- 

ne  per  vim  eos  cogere  volunt,   nonne  religionem  (fi  taraen  religionem)  innumero- 

rum  hominum  fanguinem  fundendo  defendere  fe  putant,  hoc  ipfum  principiumla- 

te  extendit  Athanafius  apolcgia  fecunda.     Diabolus,  inquit,   quia  nihiL  veri  habet 

in  fecuri  et  ajcia  invadens,  concutit  fores  eorum,    a  qiiibus  recipitur  .  .  .  .  Salva- 

tor  aiitem  e  contra  manfuetus  eji.     Si  quis ,  inquit,  velit  mejequi,  et  meus  ejfe  dij- 

cipulus,  ita  docens  fe,  cum  ad  quemquam  venit,  non  viinjlare,  fed  potius  pulfare  et 

dicere,  firor  meafponfa,  quod  fi  aperiat ,    intrat ;  fn  graventur,    aut  nolint  ape- 

rire,  ahfcedit;  non  enim  gladiis ,  aut  jacuUs ,  aiit  militari  manu  veritas  praedica- 

tur ,  fed  fuadendo  et  confulendi^:  piae  religionis  eji  proprium,  iit  dixi,  non  cogere, 

fed  Juidere.     Siquide?n  dominus  non  cogens ,  fed  libertatem  concedens  dicebat  umni- 

hur.  Jl  quis  vult  venire  poji  me:  apojiolis  vero  omnibus :  numquid  et  vos  vultis  abi' 

re?     idem  in  Arianos  inculcat  Hilarius  lib.  2.  ad  Conftantium:     Deus ,   inquit, 

-(ognitionem  Jui  docuit,  potius  quamexegit  et  operationem  coelejiium  admiratione prae^ 

ceptis  Juis  concilians  aucioritatem  coaEIum  confitendi  fe,    eji  ajpernatus  vuluntatem, 

fi  ad  fidem  veram  ijiiufmodi  vis  adliiberetur ,  epijcopalis  do&rina  obviam  pergeret» 

diceretque,  Deus  utiiver/itatis  nbjequio  non  indiget  necefjario ,    non  requirit  coaEiam 

confejfionem,  nojira  potius  C2ufa  non  fua  venerandns  efi.     Non  pojfum  niji  volentevi 

recipere,  nifi  orantem  audire ,   nifi  profitentem  fignare.     His  concinunr,    Grego- 

rius  Nazianzenus  in  carmine  de  vita  fua>   K\s  ver/ibus. 

Suadere  quipps  aequius  ejl  qiiam  cogere, 
Magifque  nobis  convenit ,   et  illis  item 
Favere  fummo  nitimur,  quos  numini. 

Idem  orat.  i.  de  theologia,  et  cum  eo  Ambrofius  lib.  7.  In  Lucam,  obfer- 
rant,  evangelium  non  elfe  per  vim  promulgatum,  nec  mi/ros  effe  apoftolos,  qui 
gladio  aut  imperio  uierentur  ad  ftabihendara  fidem,  fed  qui  humiliratc  et  patientia 
cunQos  ad  eam  adducerent,  unde  nobifcum  coiicludunt,  Chriftum  hanc  non  dcdit 
fe  ccclefiae  poteftatem.  Haec  funt  Ambrofii  verba  in  Lucam  cap.  22.  O  domine 
„cum  emere  jubes  gladium,  qui  ferre  me  prohibes?  Cur  haberi  praecipis,  quoS 
„vetas  promi,  nififorte,  ut  fit  parata  defe&io  nonultroneceffaria,  ut  videar  potuif- 
„fe  vindicari ,  fed  noluifTe,  lex  tamen  referire  non  vetat;  et  ideo  fortaffe  Petro 
,,duos  gladios  ofFerenti,  fateft,  dicit,  quafi  licuerit  ufquead  evangelium,  utfitin 
,,Iege  aequitatis  eruditio,  in  evangelio  bonitatls  perfeilio.  Multis  hoc  iniquumvi- 
„detur ,  fed  non  iniquus  dominus,  qui  cum  fe  pofTet  ulcifci,  maluit  immolari ;  eft 
,,enim  gladius  fpiritualis ,  ut  vendas  patrimonia,  emas  verba,  quo  nuda  mentis 
„peuetralia  veftiuntur,  eft  enim  gladius  paflionis,  ut  jacias  corpus  et  immoiatae 
„carnis  e.vuviis  ematur  tibi  facri  corona  martyrii.  SicAmbrofius  diQum  illud  Chri- 
fii  de  duobus  gladiis  (^uod  Bgnifa^ius  VIII.  in  fua  ^trav^ganti  umm  fanBam  ai 

.,  .-,...  ...  T,  _  ttXZti- 


.^.. ,.,,,.....       ,2z 


36>  DE   ANTIQUA  ECCLESIif:     DISCIPLINA 

mentem  fuam  detorquet,  ut  probct  in  ecclefia  gladium  materialem  effe,  ita  expli- 
cat,  ut  contrarium  Bonifacio  inferat,  gladium,  de  quo  hic  agitur,  fpiritualem 
paflionis  ede  gladium,  quod  ecclefia  debeat  pati,  non  quod  ipfa  poflit  in  alios  ex- 
erceie. 

Auguftinus  quoquedocet,  ecclefiamnullasalias  poenasinfligerepofTe,  quam 
degradationis  et  excnnirmmicationis,  lib.  de  fide  et  operibus  c.  2.  etc.  Pkinecs  Ja- 
cerdos,  inquit,  adulteros  fmul  inventos  ultore  ferro  transfixit,  quod  titiqne  de  de- 
gradjiionibus  et  excommunicationibus  fignijicdtum  efi,  faciendum  in  hoc  tempore, 
cum  in  ecclefuie  difciplina  vifibilis  gladius  fuerit  cejfaturus  :  eadem  eft  ante  hunc 
Cvpiiani  fententia  epifi:.  i  i.  lib.  1.  Interfici  Deus  jufftt  a  facerdntihus  fuis  non  ob- 
tempcrantes  judicibus  a  \e  ad  tempus  cunjiitutit,  ettunc  quidem gladio  occidebantur^ 
qnandoadhuc  et  circumcifio  carnalis  mancbat ,  nunc  autem  quia  circumcifio  Jpiritua- 
lis  e(Jc  ad  fideles  Dei  coepit,  fpirituali  gladio  fuperbi  et  contnmacesnecantur,  dum 
de  ecclejia  ejiciuntur. 

Vcrum  nullus  eft,  a  quo  luciilentius  propofitio  noftra  afferta  fucrit,  et  elo- 

quentius  expofita  quam  a  beato  Chryfoflomo,  cujus  extat  ea  de  reinfigiiis  lotiis,  ho- 

mil.  4.  de  verbis  Ifaiae  t.  3.  p.  758-  ubi  de  fafto  Oziae  differens,    late  docet   reges 

nulla  temporali  poena  a  facerdotibus  poffcmulftari :     „Regi ,   inquit ,  corporacom- 

,>mifrafunt,  facerdoti  animae,   rex  maculas  corpoium  remittit,   facerdos  autem  ma- 

„culas  peccatorum;  ille  cogir,  hic  exhortatur;   ille  necelfitare,      hic  libera  volunta- 

„te,-   ille  habet  arma  fenfibilia,  hic  arma  fpiritualia  ;  illc  bellumgerit  cum  barbaris : 

„mihi  bellum  cfl  adverfus  daemones,    major  hic  principatus,    propterea   rex   caput 

„fabmittit  manui   facerdotis,    et  ubiqne   in  veteri  fcnptuia    facerdotes  inungebant 

„reges;  verum  rex  ille  (Ozias)  fua  tranfilienb  fepta  modumque  regni  tranfgreftus^co- 

„natus  efl:  aliquid  addere,  atque  ingrefTus  eft  templum    cum  auQorirate  incenfum 

.adolere  volens.      Quid  igitur  facerdos  nun  licet  adolere  incenfum  ,  vide  libertatem, 

,  vide  mentem,      faevire  nefciam  ....   Rex  autem  Oz'as  non  fuftinuit  admonitio- 

„nem,    fed   arrogantia  inflatus   ingrefl"uf  efl  teinplum ,     aperuit  fanQa  fan£lorum, 

„volens  adolere  incenfum  ,  quid  autem  Dtus,  ubi  facerdos   contemptus  efl,    digni- 

„tafque   facerdotii  conculcata,     ubi  nihil  amplius  potuit  facerdos  (nam  facerdotis 

,  tantum  efl:  arguere  et  audafler  ac  libere  admonere,     non  movere  arma,  non  cly- 

„peos  ufurpare,   non vibraic  lanceain,  nec  arcum  tendere,  nec   jacula  mitterc,   fed 

„tantum  argucre  ac  conflanriam  oflendere^.      Poffea  qnam  igirur  arguifll^ct  facerdos, 

„rex  autem  non  cefliflet,  fed  arma  moveret,  clypeos  et  haflas,  fuaque  utcretur  po- 

„tentia,  ibi  facerdos  dicit :   ego,  inquit ,    quod  i-rar  mei  oflicii ,   piaeftiti,  nihilam- 

„plius  poirum:     luccurre  facerdotio,    quod  conciil^atur,  lcges  violantur,   fas  fub- 

„vcrtitur.     Quae  quidcm  Chryfoftomi  in  Oziae  fiicerdotifque  magni  fafla  et  di£la 

oblervationes  facerdotibus  omnibus  documenta  cfl!e  pi.flunt,   quo  paflo  fefe  gererc 

debeant,  quando  tenentur  advcrfus  reges,    velut  fummus  facerdi^s  adverfus  Oziam , 

jura  fua  tueri,  uti  fcilicet  debent   non  fecus  ac  illc  exhortaticiibus,    increpationi- 

bns,  irao  «t  exconununicationibus :  at  nequeunt  regnis  ecs  fpoliarc,  arma  in  ipfo» 

jnove- 


DISSERTATIONES  HISTORTCiE.  DimnT.  VII,         3^5 

movcrc,  aut  queraquam  ad  ea  moveiida  exhortari  et  impcHere:  quld  autem  aliud 
fecerunt  Roraani  pontifices,  qui  reges  regno  indignos  efl"e  pronunciarunt,  fubditoa 
illorum  a  fide  et  obedientia  imniuncs  pronunciarunt,  ct  regna  eorum  cuilibecoccu- 
panti»  aut  certe  alteri  tradiderunr. 

Denique  ut  alios  mittam,  quorum  teftimonia  jam  laudavlmus  et  inTra  lau» 
dabimus,  Gregorio  Magno  perfuafum  erat,  non  licere  facerdotibus  vim  uUam  ad- 
hibere;  hic  quippe  lib.  2,  ep.  indi£l.  11.  ep.  52.  ad  Joannem  Hierofolymitanum, 
eos  epKcopos ,  qui  vi  externa  in  rebus  religionis  uti  vellent,  ita  increpar.  Qiiid 
autem  de  epifcopis,  qui  verberihus  timeri  volunt,  canones  dicant,  bene  vejjra  fra-. 
ternitas  novit,  pajiores  enim  faSJi  fimus  non  perfeqiiutores ,  et  egrcgins  praedica- 
tor  dicit ,  argue  y  ohfecra,  increpa  cim  omni  paticntia,  nova  vero  atque  iuaudit^ 
eji  ipja  praedicatio,  quae  verberihus  exigit  fidem.  Itaque  ex  Qregorio  omnia  fa-ii 
cerdotum  in  peccantes  officia  his  tribus  comprehenduntur,  argue,  increpa,  obfe^ 
cra,  nec  verberibus  aut  fuppliciis  peccantes  coercere  ipfis  licitum  eft.  His  vetc-» 
rum  teftimoniis  addam  nonnulla  recentiorum  magnae  auftoritatis  et  doUrinae  vi- 
rorum  teftimonia. 

Petrus  Damiani  egregie  probat,  ecclefiam  utl  minirae  pofle  vi  externa  et 
gladio  materiali:  haec  funt  ejus  verba  lib.  4.  ep.  9,  ad  Odericum  Firmanum  epif> 
copum.  „Sicut  ipfe  Dei  filius,  inqiiit,  cun£la  raundi  obflacula  non  per  diftrifti 
j.examinis  ultionem,  fed  per  inviftara  fuperavit  inconcuffae  patientiae  majeilatem, 
,.ita  decet  mundi  rabiem  potius  aequanrmiter  ferre,  quam  vel  arma  corripere,  vel 
,,Iaedenti  laefionibus  refpondere,  praefertim  cum  inter  regnum  et  facerdotium  pro- 
,,piia  cuiufque  diflinguantur  officia,  ut  rex  armis  utatur  faeculi,  et  facerdos  accin- 
,,gatur  gladio  fpiritus ,  qui  eft  verbum  Dei  et  Afarias  rex,  quia  facerdotale  ufurpat 
„minifterium,  lepia  perfunditur ',  et  fi  facerdosarma  corripit,  quod  utiquelaicorum 
„efl:,  quid  nieretur?  .  .  .  Si  ergo  pro  fide,  qua  univerfalis  vivit  ecclefia,  nuf- 
„quam  ferrea  corripi  arma  conceditur,  quomodo  pro  terrenis  et  tranliroriis  ecclc 
„fiae  facultatibus  loricatae  acies  in  gladios  debacchantur,  Porro  fanO^i  viri  cum 
j.praevalent,  haerericos  haereticorumque  cultores  nequaquam  perimunt,  fed  potius  ' 
„ab  iis  perirai  pro  fidc  catholica  non  refugiunt.  .  .  .  Si  aliquis  objiciat,  bellicisufi- 
5,bus  Leoneni  fe  frcquenter  impIicuifTe  pontificem,  verumtamen  fantlum  efTe :  dico, 
j,quod  fentio  ,  quoniam  nec  Petrus  ob  hoc  apoflolicum  obtinet  principatum,  quia 
,,negavit,  nec  David  idcirco  prophetiae  meretur  oraculum,  quia  torum  alieni  viri 
„invafit,  cum  mala  vel  bona  non  pro  meritis  confiderentur  habentium,  fed  ex  pro- 
„priis  debeant  qualitatibus  judicari :  numquid  hoc  legitur,  vel  legiffe  vel  Iltterir 
„docuiffe  Gregorius,  qui  tot  rapinas  ac  violcntias  a  Longobardorum  efl  feritate 
,,perpeffus-,  num  Ambrofius  bellum  Arianis ,  fe  fuamque  ecclefiam  crudeliter  infe- 
j.ftantibus  intulit?  Numquid  in  arma  fan£lorum  traditur  quifpiam  infurrexiffe  pon- 
,,tlficum'?  Caufas  igitur  ecclefiaftici  cujufcumque  negotii  leges  dirimant  fori,  vel 
5  facerdotalis  edifta  conciUi,  ne,   quod  gerendum  eft  in  tribunalibus  iudicum,  vel 

Z   2    *  .,«    ■■■■ 


3«4  DE   ANTIQUAECCLESli^   DISCIPLINA 

„ex  fententla  debet  prodire  pontificum,  in  noftrum  vertatur  opprobrium  congref- 
„{ione  bellorum. 

Anfelmus  in  cap.  26.  Matthaei  notat,  duos  gladios  efle  in  ccclefia,  unum 
materiaJem,  fed  hunc  a  (aecularibus  miniftris  exercendum.  Sunt,  inquit  ,  et  mi- 
„niftri  faeculates,  a  quibus  temporalia,  et  fpirituales,  a  quibus  dcbent  traOari  fpi- 
„ritualia.  Datur  crgo  materihlis  gladius  carnalibus,  fpiritualis  autem  miniftrislpi- 
„titualibus;  fed  ficucnon  cor,A'enit  regibus,  quod  ad  ?tolam  pertinet,  fic  nec  epif- 
„copis,  quae  regis  funt,  cxeicere,  quod  quia  Petrus,  qui  figuram  rerum  fpiritua- 
„lium,  materialem  gladium  quodammodoexercuit,  dumauriculam  fcrviamputavit, 
„a  Domino  increpari  meruit. 

'  San£lus  Bcrnardus  de  confiderat.  ad  Eugenium  lib.  i.  c.  6.     Non  monjira- 

bunt,  piito,  qui  hoc  dicent  1  uhi  aliqiiando  quifpiam  apcflolorum  jiidcx  fcderit  homi' 
rium,  ant  divifor  terminorum,  aut  diftributor  terrarum  fieterit-  Denique  lego , 
dpoftolos  judicandos  fediffe,  judicantes  non  lego,  eritillud,  non  fuit  ergo  in  cri- 
minibus,  non  in  pojfejfionihits  potejias  vef}ra,  quuniam  propter  illa  ,  non  propter 
has  accipitis  claves  regni  coelorum,  praevaricatores  iitique  esclufuri  non  pojfijjores, 
habent  haec  infima  ct  terrena  judices  fuos  reges  et  principes  terrae,  quidfalcemve- 
Jiram  in  alienam  mejfcm  extenditis?  Quaero  nunc  ab  adverfariis,  an  non  pontifi- 
ces  cum  imperarorcs  aut  reges  deponunt,  et  regna  eorum  aliis  occupanda  tradunt, 
an  non ,  inquam,  tunc  ufui-pent  fibi  judicium  illud  de  poffeffionibus  et  iimitibus^, 
quod  ipfis  prorfus  interdidum  effe  ex  fcrlptura  docet  Bernardus:  falcem  er^o  in 
aliam  mc.Tem  mittunt ,  et,praevaricatores  merito  audiunr.  Hugo  a  fanflo  Vi£iore 
de  facrementis  fidei,  lib.  2.  p.  2.  c.  7.  Spirituatis  /iquidem  potefhs  non  ideoprae- 
fidet,  ut  terrenae  in  fuo  jure  praejudicium  faciat,  ficut  ipfa  terrena  potejias,  quod 
fpirituali  dehetur,  nunquam  fine  culpa  ufurpat.  Quodnam,  quaefo,  mr-jus  potcft 
praejudicium  fieri,  quam  cum  regnoprivatur? 

Alexiinder  Alenfis  p.  3.  q.  40.  n.  ^.recitat  eadem  Hugonisverba,  additque: 
Regum  ejl  exercere  poenam  corporalem,  jacerdotum  fpiritualeminferre  vindiEiam; 
Jicut  enim  judex  terrenus  nonfine  caufa  gladium  portat,  Kom.  13.  ita  non  fme  cau- 
fa,  claves  e:clejiae  Jacerdotes  accipiunt;  ille  portat  glaliutn  ad  viudi^am  malefa- 
Borum,  Uindemverobonorum^  tjli  claves  hahent  ad  exclufmnem  excommunicaudo- 
fum  ct  rcconciliationem  poenitentiitm.  Igitur  a  Deo  tantiini  eji  rex  punicndus  fup- 
ple  [poena  viateriali.)  Et  iterum  nan  habet  hominem,  qui  faEla  ejus  disjudicet ,  ad 
gdeiiam  fcilicet  corporaJem  inferendam. 

Thomas  Valdenlls  doftrinalis  fidei  antiquae,  lib.  3.  art.  3.  c.  78.  Ergo, 
„miduit^  magis  placet,  lit  fint  duae  poreftares  primae,  ira  ut  neutra  ab  altera  fe- 
j.cundum  originem  pendeat,  et  haec  illi  fubjcfla  fecundum  perfeflionis  (Implicis 
„dignjtatem,  utraque  tamen  major  alrera  fibi  coniparata  in  eiercitio  porcflarJ!;;  ct 
,poflta  iex  hac  particula  occafionaliter  delinquunt  quidem  dicentes,  quod  radix  po- 
„teftatis' terrenae  in  lantum  dependet  a  papa,  ut  cx  commiftione  ejus  exercitio  deri- 

„vctur 


DISSERTATIONES  HISTORICi^.  Dissert.  VII.         365 

j.vetur  in  principem>  et  principe  deviante,  poteft  fuminus  facerdos  temporale  il- 
„lud  adminiftrare  negotium,  fed  in  praefumptione  delinquunt,  quia  et  conjuges 
3,habet  facerdos  inftituere,  ut  fint  per  folemnitatem  facramenti,  et  judicare,  fi  boni 
„non  fuerint :  non  tamenadmiiiiftrare  conjugale  negotium,  fi  delinquant,  nec  pote- 

..ftas  conjugalis  fecundum  aucoritatem  capitis  a  facerdote  dependet,  fed  a  Deo 

jjSimiliter  nee  terrena  feu  regia  poteftas,  quae  fub  annulo  fideidifpenfatur,  ad  reg- 
„num  in  quemquam  autoritate  leducitur  fupra  regem  citra  Chrlftum.  Quo  exem- 
plo  optime  illuftrat  ille  diltinttionem,  quam  initio  adhibuimus  inter  potelktem,  ec 
eum,  qui  poteftate  utitur,  docetque  terrenos  reges  fubdi  equidem  poteftati  eccle- 
fiae,  lii;et  illorum  poteftas  tunc  non  fubdatur,  nec  a  facerdotibus  exerceri  poftir. 
Poirem  et  alios  plures  proferre  iheologos,  q^uos  brevitatis  caufa  hic  omittc,  de  his 
forte  di^urus  alias. 


C  A  P  U  T    11. 

In  quo  demonjlratur ,  dvilem  pofeJJatem  de  fe  et  ex  natura  fua  mdepeth 

dentem  effc  a  fpiritualL 

HaQenus  oftendimus,  focietatis  ecclefiafticae  finem,  obje£lura,  mercedem,  poe- 
nam,  poteftatem,  fpiritualia  rantum  effe:  unde  neceffario  confequitur,  ec- 
clefiam  neminem  poffe  bonis  temporalibus  fpoliare,  multo  minus  reges  e  regnis 
fuis  deturbare;  nunc  oftenfuri  fumus,  poteftatem  regiam  a  fpirituali  natura  fua 
minime  pendere,  quae  res  propolitionem  noftram ,  fed  diverfimode ,  demonftrat. 


In  quo  probatur,  potejfatem  reglam  immediate  ejfe  a  Deo  et  ab  illiuf  folius  pote* 

jlate  pendere.  < 

Cum  homines  omncs  a  natura  fint  td  focietatem  deftinati,  quae  fine  poteftate  et 
autoritate  ftare  nequit,  neceffe  fuit,  ut  Deus,  qui  rerum  omnium  eft  domi- 
nus,  focietati  in  hominum  bona  et  corpora  poteftatem  commiferit:  nam  fi  Deus 
nuHi  poteftatem  haaic  contuliffet,  homines  in  pace  ac  tranquillitate  degere  foret  im- 
poft-biie,  quippe  fi  nulla  eftet  in  terris  cendendarum  legum  autoritas,  fi  nij!!apo- 
teftas,  «jua  poftent  homines  ad  ilJarum  obfervationera  cogi,  fi  impuneHccret  omni- 

Z  z  3  bus 


36«  DE  ANTIQUA  ECCLEST;E  DISCIPLINA 

bus  fQfc  mutuo  interficere  bonifque  fpoliare;  quomoJo  ponTet  nomen  fociefatls  ob- 
tiftsre  hominum  inter  fe  coeuiuium  inoidmata  multitudo,  coiifuia  turlia,  ubi  ne- 
mo  audit  neminem :  Niji,  inquit  Chrylollomus  homil.  de  iktuis,  rcciires  civita.- 
tum  effent,  fcriorem  feris  vitam  viveremus,  tion  mordentcs  tantitm,  fcd  etvorantcs 
alJas  alii:  totle  trihunalia,  et  omncm  de  vita  tranquilHtatem  ahjiulerii ;  quod  e)iim 
in  domibus  faciunt  tignorum  contignationes ,  hoc  principes  in  civitatihus;  et  fcut  fi 
illas  ftijluleris ,  diffoluti  parietes  perfe  corruunt,  fc  ji  ex  mundu  principes  toltas, 
et  hirum  metum,  et  domus ,  et  civitates,  et  gentes  cum  multa  inter  fe  liccntia  cor- 
ruent,  cum  ncmoft.  qui  contineat  ct  repellat,  et  poenae  timore  quictem  procuret. 
Cum  ergo  folus  Deus  vitae ,  bononimquc  nonrorum  fummus  fit  dominus,  necefre 
ell,  ut  potcftatis  hujuspartemcontulerit  iis,  qui  focietates  civiles  regunr,  ac  proin- 
de  fives  reo-es ,  five  magiflratus ,  five  principes,  five  populus  univcifus  poiellatem 
iliam  c.xerceant,  necelTe  elt  eam  a  Deo,  qui  folus  illam  hominibus  concedere  potefi:, 
in  ipfos  immediate  derivari.  Hoc  principium,  quod  lumine  naturali  notum  efl-, 
cttm,  ut  oblervat  S.  Auguftinus  lib.  3.  conleir  c.  g.  generate  pacinm  fit  Jocietatis  hu- 
manae  obedire  regihus  Juis,  inculcant  apoitoli.  hautus  quideni  Rom.  13.  v.  i.  his 
verbis.  Omnis  anima  potcfatibus  fuhtimioribus  ftihdita  Jit ,  non  eji  enim  potefias 
niji  a  Deo,  quae  autem  Junt,  a  Deo  ordinatae  fiint.  Itamie  qtti  potefiati  refjiit, 
Dei  ordinationi  rejijlit,  qui  autem  refijlunt ,  ipfi  jibi  damnationem  acqttirunt  .  .  .  . 
Dci  cnim  minijier  eji  tibi  in  bonum,  non  enim  Jine  cauja  gladiitm  portat,  minijier 
enim  e/i  Dei  in  iram  ei ,  qui  vialum  agit;  ideoqiie  fubdtti  cjiute ,  non  Jotum  propter 
iram,  fed  etiam  prupter  confcientiavi.  Cui  concinens  B.  Petrus  ep.  1 .  cap.  2.  v.  13. 
Suhjecii,  inquit,  ejiote  omni  creaturae  propter  Deum,  jive  regi  quafi  praecellenti , 
Jive  ducibus  tamquam  ab  eo  miffis  ad  vindi^am  matefaEiorum ,  taudem  vero  bonorum, 
quiafic  eji  voluntai  Dei-  igitur  poteilas  temporabs  five  regum,  five  magifiratuum 
efta  Deo,  qui  illam  ipfis  commifit,  ut  egregie  habet  auttor  libri  fapientiae,  c.  6. 
V.  4.  et  5.  Quoniam,  inquit  reges  alloquens ,  data  eji  a  domino  p'<tefias  vobis ,  et 
virtus  ab  altijjimo,  qui  intcrrogabit  opera  vejira,  et  cogitationes  fcrutahitur ,  quo- 
niam,  cum  eljctis  mint/iri  regnt  illius ,  non  reiie  judicajiis. 

Quapropter  cum  folus  Deus  reges  conllituat,  iia  folus  eis  regnum  adimere 
potefl:,  idque  faepe  in  veteri  tefiamento  docuit :  Regum  i.  c.  10.  Samuei  dixit  ad 
Saul;  Ecce  unxit  te  dominns  fiipcr /laereditatem  Juam  in  principem,  et  liberahii 
populum  fuum  demanibus  inimicorum,  qui  in  circuitu  cjus  funt,  et  hoc  tihifignum, 
quia  unxit  te  Dciis  in  principem,  v.  24.  Et  ait  Samuel  ad  omnem  populum  :  Certe 
videtis,  qiiem  elegit  dominus,  quoniam  nonfit  fimilii  itti  in  omni populo.  Ejufdem 
libri  24.  v.  7.  Dixit  David  ad  viros  Juos:  propitiiis  fit  mihi  dominus ,  ne  faciam 
lianc  rem  domino  mco  Chrijlo  domini,  ut  mittam  manum  meam,  quia  Chrifius  domi- 
ni  eji ,  et  confregit  David  viros  fu<is  fcrmonibus ,  et  von  permifit  eis,    ut  confurgc- 

rent  in  Saul Non  extendam  manum  in  dominum  meum,  quia  Chrijius  do- 

mini  efi,  manus  autem  mca  ?wnfit  in  te:  Ejufdem  lib.  c.  26.  Ne  interficias  etimt 
quis  cnim  cxtendit  manumfuam  inChriJlnm  dumini,  et  innocens  eritl  Et  dixit  Da' 

vid, 


DISSERTATIONES  HISTORlCiE.  Dissert.  VI/.         567 

vid,  vivit  dominus  ■,  quianifi  dominus  perculjerit  eum,  aut  dies  cjusvenerit,  ut 
moriatur,  aut  inpraeliumdefcendens  perierit ,  propitius  fitmihi  domiiius,  ne  esten- 
dam  manum  meam  in  Ckrijium  domiui .  .  .  .  dominus  autem  retribuet  iinicuique  fe- 
cundum  jujiitiam  juam  etfidem;  tradidit  enim  te  dominus  hodie  in  manum  meam, 
et  nolui  extendere  manum  meam  in  Chrifium  domini.  Adeo  parfuafum  erat  Davidi;, 
nunquam  licitum  effe  quidquam  in  reges  a  Deo  conftitutos  iicec  tyrannos  et  impios 
tentare.  Similiter  Jobi  34.  v.  3.  Deus,  qui  regnare  facit /iiipocritam propter pec- 
cata  populi:  Et  Danielis  4.  v.  8-  Dominatur  excdfus  in  rcgno  liominum,  et  cui' 
cumque  voluerit ,  dat  illud.  Ozeae  13.  Dabo  tibi  regem  in  furore  meo,  ct  anfe- 
ram  inindignatione  mea.  Ex  lis  conftar,  reges  a  Deo  folo  conftitui  aut  deponi 
poire,   nec  licere  liominibus  adverfus  eorum  vitam  aut  regnum  aliquid  tentare. 

Nunc  recenfere  oportct  fantlorum  patrum  fententias   eodem  tendenres. 

Extat  ea  de  re  canon  inter  eos  ,  qui  dicuntur  apoftolici,  qui  licet  apoffolo- 
rum  non  fint,  funt  tamen  antiquiffimi,  o£iuagefimus  tertius,  quific  habet:      Quif- 
quis  imperatorem  aut  magifiratum  contumelia  affecerit,  fupplicium  luitOy  etquidcm 
Ji  clericus ,  deponitor ;  fi  iaicus ,  a  communione  removetor. 

Juftinus  martyr  in  apolog.  2.  fic  imperatores  adloquitur.  VeEiigalia  et 
collationes  eis ,  qui  a  vobis  funt  ordinati  exaBoribus  prae  omnibus  ubique  inferre 
contendimus ,  quemadmodum  ab  eo  (Clirifto)  fum^is  inftituti.  Proinde  nos  folum 
Deum  adoramus,  et  vobis  in  aliis  rcbus  laeti  injervimus ,  imperatores  ac  principes 
hominum  effe  prrfitentes,  etfimul  precantes,  nt  ciim  imperiali  potejiate  fanam  quo'- 
que  mentem  vbtinere  comperiamini.  Addit,  eos ,  fi  quid  male  egerint,  nonabho. 
minibus,  fed  a  Dea  ple£lendos. 

Irenaeus  lib.  5.  c.  24.  probat,  poteftates  non  e/Te  a  diabolo ,     fed  a  Deo» 

Deique  miniftros  effe  reges,  quibus  obedire  tenentur  omnes :     ,,Quoniam,    inquit, 

-„abfiftens  a  Deo  homo  in  rantum  efferavit,     ut  etiam  confanguineum  hoftem  fibi 

„putaret Impofuit  illi  Deus  humanum  timorem,  utpoteftati  hominum  iiibr 

„)efti,  et  lege  eorum  aftri^T^i  aliquid  affequantur  juftitiae,  et  moderentur  ad  invi- 
„cem  in  manifeito  pnfitum  gladium  timentes,  er  fecundum  hoc  miniftri  Uei  funt, 
,,qui  tributa  a  nobs  exigunt,  in  hoc  ipfum  fervientes  poteftates  a  Deo  ordinatae 
jjfunt,  cujus  juffu  homines  nafcuntur,  hujus  juffu  et  reges  conftituuntur,  apti  his, 
qui  in  illo  tempore  ab  ipfis  regantur. 

Theophilus  ad  Autolycum :  .,Quae  cum  ita  fint,  magis  honorabo  regera, 
jjfive  caefarem,  non  tamen  euni  adorabo,  verum  pro  eo  orando  Deum  ,  qui  vere 
„Deus  eft,  adorabo ,  fciens  caefarem  ah  ipfo  efTe  ordinatum.  Dices  ergo  mihi,  qua- 
„re  regem  five  caefarem  adorare  recufas,    quia  non  ad  id  inftitutus  eft,  ut  adore- 

V,tur,    Jed  ut  legitimo,     qui  ipfi  congruit,   honeretur  honore Regem  quidem 

„five  cacfarem  honora,  rubje^Uis  ei  cxiftens  ct  orans  pro  eo;  haec  enim  faciens, 
,,Dei  voluntatem  exequeris :  nam  divinae  legis  hic  tenor  eft;  honora,  fili  mi, 
,,Deum  ec  regem ,  nec  cuiquatn  eorum  inobediens  fis.  Huicfimile  efi  illud  Dionij- 
,,fii  Alexandrini  apud  Eufeb.  l,  7.  c,  10,     Nos  unum  Deum  omnium  rerum  fabri- 

cato- 


5«^«  DE  ANTIQUA  ECCLESIvi;  DISCIPLINA 

„catorem,  qul  Valeriano  et  Galieno  caefaribus  Auguftis  viris  fanftiffimls  imperluni 
jjlar^itus  eft,  et  coiimus  et  veneramur:  huic  etiam  fine  intermiflione  pro  eorum 
,/licct  perfecutorum)  regno,  ut  ftabiie  etfirmum  nianeat,  precesadhibenius.  Tan- 
lum  abeit,  ut  Dionyfius  crediderit  quemquam  epilcopum  debere  aut  poire  Galie- 
num  aut  Valerianum  holtes  chriflianorum  infenfifiimos  deponere.  ut  e  contra  pro 
iis  orandum  effe  doceat,  ut  flabilc  et  firmum  efiet  illorum  regnum. 

,,Tertuliianus  in  apologetico.  Sed  etiam  quod  temperans  majefl-atem  caefa- 
„ris  infra  Deum ,  magis  illum  commendo,  cui  foli  fubjicio;  fubj:cio  autcm  non 
„adaequo:  fciunt  imperatores,  quis  illis  dederit  imperium,  fentiunt  enim  Deura 
„cfre  folum,  in  cujus  folius  poteltate  funt,  et  a  quo  funt  fecundi ,  polt  qucm  pri- 
j,mi.  Et  in  libro  adScapiilam.  CoHmus  ergo  imperatorem  fic  quomodo  nobis  li- 
„cet,  ct  ipfi  expedit,  ut  hominem  a  Deo  fecundum,  et  quidquid  eft  a  Deo  confe- 
„cutum  folo  Deo  minorcm,  hoc  et  iplc  volet,  fic  enim  omnibus  major  eft,  cumfo- 
„lo  Dco  minor  eft. 

Optatus  lib.  3.  fuper  imperatorem:     Noa  eft  nifi  folits  Deus,  qui  fecit  itn- 

pcratorem. 

Gregorius  Nazianzenus  oratione  ahera  de  feipfo;  Orhis ,  inquit,  /lic  iini- 
verjns,  iinpcrator,  fub  manu  vefira  ej{ ,  japerna  fotius  Dei  Junt,  inferna  vobis cum 
Deo  communia. 

Ambrof.  orat.  de  obitu  Theodofii.  Hoc  erat,  inquit,  remedium  reorum, 
qmniam  cnm  haberet  (imperator)  fupra  omnes  putejiatem,  quafi  parem  expojiula- 
re  malebat. 

Olius  Corduhenfis  Conftantium  adloquens:  Tibi  Deus  imperiim  commifit , 
nohis,  quae  funt  ecclefiae,  cuncredidit.  Ad  cumdem  etiam  ita  Liberius  apud  Theo- 
doritura:  Ne  pugnes  contra  eitm,  qui  tibi  lioc  imperium  dedit. 

Hilarius  diaconus  in  epiliula  ad  Rom.  cap.  13.  Sciant,  it)quit,  non 
tjfe  fe  liberos ,  Jed  fub  potefiate  degeres     principi  enim  fuo,   qui  vicem  Dei  agit , 

fubjiciuiiiur. 

S.  Ai^g.  lib.  4.  de  civii.  Dei  c.  33.  Devs  ille,  inquit,  felicitatis  auElor, 
quia  fohis  verus  efi  Deus ,  ipje  dat  regna  terrena  et  honis  et  mslis.  Et  lib.  5. 
c.   21.     Non  tribuamus ,   inquit,    dandi  regni  atque  imperii  potefiatem,  nifi  vera 

Dco. 

Chryroftomus  homil.  2.  ad  pcpuhim  Antiochenum :  Laefus  eji,  inquit, 
qui  parem  non  liabet  ullum  fuper  terram.  Siimmitas  ct  caput  omnium  fuper  terratn 
Imninum,  propterea  ad  fupernum  regem  confvgiamus ,  illum  in  auxiliuin  invocemuf. 
Et  in  cap.  13.  ep.  ad  Romanos,  in  haec  verba.  Omnis  anima,  etc.  Etiamfi ,  in- 
quit,  apoflolus  fis,  fivc  evangelijia,  five  propheta,  fve  quijquis  tandem  fueris ,  ne; 
qtte  enim  pictatem  Jubvcrtit  ijia  jubjeBio. 

Theodoritus  in  eumdcm  locum.  Sive  fit  Jacerdos ,  five  antifies ,  five  moni' 
chus,  iis  cedat,  quibus  funt  mandati  magdfiratus. 

Fulgen- 


DISSERTATIONES  HISTORICiE.  Dxsswt.  VII.         3^, 

Fulgentius  in  lib.  de  7crit.  praedeft.  et  gratiae,  lib.  r.  c.  3.  Qjiantum  per- 
tinet,  inquit,  ad  hujut  temporis  vitam  in  eccle/ia,  nemo  pontifice  potior,  et  in  fae- 
culo  chrijliano  imperatore  nemo  celfior  invenitur.  Ea  verba  laudantur  in  concilio 
Pari(ienfi,  fub  Ludovico  ct  Lothario,  anno  829.  et  in  Aquifgrancnfi  anno  836. 

Agapetus  in  paraenetico  ad  Juftinianum  num.  i.  Homine  quolibet  fubli- 
mlorem  hahes  dignitatem  imperator.  Et  num.  21,  EJJentia  corporis  aequalis  eji  cui- 
Ubet  homini  imperator,  potefiate  autem  dignitatis  cunilorum  praejidi  Deo ,  non 
enim  /e  habet  in  terris  quemquam  altiorem. 

Pelagius  primus.     Cum  igitur  etiam  de  pufillis  ifla  forma  praeceptumfit^. 
quanto  nobis  fiudio  ac  labore  fatagendum  efi,  ut  pro  auferendo  fufpicionis  fcandala 
obfequium  confeffionis  nofirae  regibus  minijiremus  ■,     quibns  nos  etiam  fubditos  cffe 
Janfiae  fcripturae  praecipiunt. 

S.  Grcgorius  Magnus  lib.  2.  ep.  6r.  Ad  haec  poteflas  Jupra  omnes  hominet 
dominnrum  meorum  pietati  coelitus  data  cfi.  Et  in  fine  epiftolae.  jEg-o  quidcm  jiif- 
fiotii  fuhjeflus ,  etc.  Utrobique  ergo  quod  debui,  exfolvi,  qui  etimperatoriobedien* 
tiam  praebui,  et  pro  Deo,  quodfenli,  minime  tacui. 

Theophilaflus  in  c.  13.  cp.  ad  Rom.  univerfos  comple£iItur;  Sive  Jacerdot 
fit,  five  monachus,  five  apofiolus ,  ut  fe  principihus  Jubdant. 

Oecumenius  in  eumdem  locum.  „inftimit  oranemanimam,  ctiamfi  facer- 
„dos  fit,  five  monachus,  five  apoftolus,  fubjici  principibus,-  haec  enim  fubjeclio 
„non  deftruit  pictatem.  Ad  hoc  vero  hortarur  apoftolus ,  o(lendens,  quod  cvange» 
„lium  neque  apoftafiam,  neque  inobcdientiam  doceat,  fed  potius  modcftiaraet  obc- 
„dientiam. 

Bernardus  Ep.  42.  ad  Henricum  archiepifcopum  Senonenfem.  Intelligitis, 
quae  dico,  cuihonorem,  honorem;  omnis  anima,  inquir,  potefiatibus  Juhlimioribus 
fubditafit,  fi  omnis  et  vefira,  quis  vos  excepit  ab  univerfitate,  fi  quis  tentat  excipe- 
re,  conatur  decipere. 

Hugo  de  fanflo  Vi£lore  de  facramcntis  fidei  lib.  2.  p.  3.  c.  4.  Terrenapo- 
tefias  caput  liabet  regem,  Jpiritualis  potefias  habet  fummum  pontificems  ad  putcfla- 
tem  regis  pertinent ,  quae  terrcna  Junt ,  et  ad  terrenam  vitam  faSia  omnia;  ad  po- 
tefiatem  fummi  pontificis  pertinent ,  quae  fpiritualia  funt ,  et  vitae  fpirituali  attri- 
buta  univerja. 

Alcxander  Alenfis  parte  3.  q.  40.  inemb.  5.  Hugonis  verba  refert  ctprobaf, 
ac  deinde  ex  verbis  Petri  fic  concludit;  „Ad  iilud,  quod  objicitur  de  canonica, 
„quod  rex  prtccellit,  verum  eft  in  ordine  fao,  fcilicet  ad  corporalem  v»ndtO;amex- 
„erccndam,    qua  vindifta  fi  delinquat,  nonhabet,  quieum  puniat  nifi  Deum. 

Innocentius  III.  eap.  per  venerabilem,  qui  filii  funt  legitimi.  Rtx  Fran- 
ctae,  inquir,  fuperiorem  in  temporalibus  minime  recognojcit. 

Innocentius  IV.  cap.  Noverit,  de  fentent.  excommunicationis,  in  tempont'. 
li  autem  generaliter  ct  generalis  ecclefiae  folus  imperator ,  qui  univerfis  et  elericit 
et  laicis  in  temporalibus  praecffe  debet,  privilegium  concedere  petefi. 

A  a  a  et 


570  DE  ANTIQUA  ECCLESlil  DISCIPLINA 

Ex  iis  et  aliis  fimillbusinvifte,  ni  fallor,  dcmonftratur  pcteflfltem  ciTJlcm 
et  temporalem  regum  non  dependcre  a  poteftatc  ecclefiaftica :  illa  cuim  potcftasab 
alia  non  dependet,  quae  a  folo  Deo  emanat,  quaeque  non  aliam  fupra  fe  agnofcit 
praeter  divinatn;  fcd  ut  ex  tcftimoniis  adla«i»liquet,  poteftas  regum  a  Deo  ema- 
nat,  nec  in  fuo  genere  ullam  tliam  potcftatem  praetcr  divinam  fuperiorem  agnof. 
cit;  ergo  poteftas  civilis  natura  fua  non  dependet  ab  ecclefiaflica ,  acproinde  Roma- 
ni  pontifices  ncque  direftam  neque  indireiUm  in  temporalia  regum  au£loritatein 
habent. 

Dico ,  nec  diretlam,  necindireftam  ad  fenfum  adverfariorum,  ejc  illisnam- 
«ue  quidam  aiunt,  pontificem  Romanum  direftam  habcre  in  temporalia  auftorita- 
tcm'  modeftiores  vero  cam  vocant  indireftam,  fed  utraquefcntentia  vidcturinidem 
rccidere,  quippe  utraque  fupponit,  reges  regnis  fpoliari  pofTc  auftoritate  pontifi- 
cia.  Totum  difcrimen  in  co  eft ,  quod  illi  dicant,  per  aucloritatem  pontificiam 
immediate  id  fieri :  ifti  vcro  contendant,  ex  fpiritualis  potcftatis  ufu  efl^eflum  hun« 
fequi,  ita  ut  ex  excommunicatione,  quae  pocna  fpiritualis  eft,  fequatur  ncccflrario 
privatio  bonorum  tcmporalium.  Hine  vidcre  eft  omnia  noftra  argumenta  tam  in- 
dircftam  hanc  poteflatem,  quam  direflam  impugnare;  quippe  cum  oflendamus, 
civilcm  poteftatera  ab  ecclefiaflica  minime  pendere,-  indc  fequitur,  ex  fpirituali 
poena  tcmporalem  minime  fequi.  Deinde  ut  oftcndimus,  ubi  de  excommunicatio- 
ne,  abfurdum  cft  dicerc,  hominem  per  cam  privari  bonis  aut  officiis  temporalibus 
libi  iure  naturac  debitis.  Jtaque  poteft  equidem  ecclefia  regem  tyrannice  imperan- 
tem,  aut  verae  religionis  hoftem,  moncre  ct  adhortari,  ut  reflius  imperet,  vel  ut 
relieionem  tucatur,  ct  ad  furamum  aliquibus  forte  in  cafibus  ipfum  communione 
«cclefiae  privarc.  At  inde  minime  fequitur,  eura  regno  aut  bonis  teraporalibu$ 
privatum  efTe,  cum  ccclefiae  poteftas  nullos  alios,  fivcproximos,  fivc  remotos  ef- 
fcftus  habeat  praeter  fpirituales :  fed  hoc  fufiuB  oftendetur  in  fequentibus. 


f.  IL 

Eeget  peccante/    a   nemm  praeterquam    a    Deo    imporati   poena 

ple&i  pojfe. 

Nulla  ma»,or  regibus  poena  potefl  inferrl,  quam  fi  regnli  fuis  fpolicntur,  adeo 
ut  plerique  malint  vitam  potius  quam  rcgnum  amittcrc.  Quare  fi  regcs  pec- 
«antes  pofTent  ab  ecclefia  dirccte  rel  indire£le  deponi,  necefTe  foret  pro  falfis  habe- 
re  lUa  patrum  teftimonla,  quae  peccata  regum  ct  impcratorum  folius  Dci  judicio, 
examini  et  correftioni  quoad  materialcm  five  tcmporalem  poenara  refcrvata  efTe  do- 
cent,  et  iudicio  humanu  fubjacere  negant:  emmvcro  hoc  fenfu  plerique  fanilorum 
patrum  interpretantur  haec  Davidis  verba,  Pfal.  50.  Tibi  foti  peaavi. 


DISESRTATIONES   HISTORlCiE.  Dissery.  VII.         371 

Clcmens  Alexandrinus  lib.  4.  Stromat.  Deinde,  inquit,  tacite  fignificant 
peccatum,  quod  legi  nonfubjicitur,  fcite  modefiiam  fuam  ojiendens ,  Jubjungit:  ti' 
bi  foli  peccavi ,  et  malum  coram  te  feci. 

Auftor  comment»rii  in  pfalmos,  qui  fub  Arnobil  nomine  vulgatus  c(l,  in 
Pfal.  50.  Tibi  foli  peccavi ,  omnifque  fub  judicio  venit  cum  deliquerit,  Deo  pec. 
tat  et  legibus  mundi:  hic  autem  rex  fub  nullo  alio  nifi  fub  Deofolo  agens,  ip/um  fo- 
lum  fuper  potefiatem  metuens  Deo  foli  peccavit. 

S.  Hieronymus  ep.  46.  adRufEnum:  Tibi  foli  peccavi,  rex  enim  eram, 
et  alium  non  timebam.     Idem  habet  epiftola  22.  ad  Euftochium  c.  5. 

S.  Ambrofius  in  apolog.  Darid.  c.  4.  „Qui  tenentur  legibus,  audent  fuutn 
„negare  peccatum ,  dedignantur  rogare  indulgcntiam,  quam  petebat,  quinullis  de- 
«dignabatur  legibiis  humanis.  Et  c.\io.  Tibi  foli  peccavi ,  rex  utiqueerat,  nuLlit 
„ipfe  legibus  tenebatur,  quia  liberi  funt  reges  a  vinculis  deIi£lorum,  neque  enim 
„ullis  legibus  ad  pocnam  vocantur  tuti  imperii  poteftate.  Homini  crgo  non  pecca- 
„vit,  cui  non  tenebatur  obnoxius.  Idem  lib.  2.  ep.  7.  David  rex  ait,  tibi  folipec. 
,,cavi:  rcgali  enim  fubnixus  faftigio  quafi  legum  dominus  legibus  reus  non  erat» 
,jfoli  Deo  obnoxius  tcncbatur,  qui  domiuus  eft  poteftatum, 

Cyrilius  Alexandrinus  lib.  12.  in  Joann.  c.  56.  Sic  enim  in  rebus  etiamhu* 
manJs  fieri  conjpicimu! ;  quippe  nemo  leges  regum  impune  reprobat,  nrji  reges  ipji, 
in  quihus  praevaricationis  crimen  locum  tion  habet:  prudenter  enim  diEium  eji  im^ 
pium  ejje ,  qui  regi  diserit :  inique  agis.  Cailiodorus  in  Pfalm.  50,  Tihi  Joli  pecm 
tavi,  quia  res  omnibus  fuperior  efi,  et  a  Deo  Jolo  puniendus. 

Agapetus  in  paraenctico  ad  Juft.  num.  27.  Tibi  ipji  cufiodiendi  lcges  im~ 
pone  necefiitatem,  cum  non  habeas  in  terris,  qui  te  pojjit  cogere:  fic  enim  tu  legum 
prae  te  feres  cultum. 

Grcgorius  Turonenfis  hift.  lib.  3.  c.  17.  5/  quis  e  vobis,  0  rex ,  juftitiae  li- 
mites  tranfcendere  voluerit,  a  te  corripi  pote/i;  fi  vero  ut  recejferis ,  quis  te  corri- 
piet;  loquimur  enim  tihi,  fi  volueris,  audis ,  fiautem  nolueris ,  quis  te  condemnabit 
nifiis,  qui  fe  pronuntiavit  ejje  jujiitiam 

Ifidorus  Hifpalenfis :  Difficile  efi  principem  regrediad  melius,  fi  vitiis  fue- 
rit  implicatus ;  populi  enim  peccantes  judicem  metuunt ,  et  a  malo  fuo  legibtis  coer- 
eentur:  regesautem  nifi  foli  Dei  timore  metuque  gehennae  coerceantur ,  libere  in 
praeceps  ruunt ,  et  per  abruptum  licentiae  in  omne  facinus  vitiorum  labuntur. 

Hincmarus  Rhemenfis Dicunt  fapientes,  quia  ifie  princeps  rex  Gallo' 

rumnullorum  legibus  vel  judiciis  fubjacet,  nifi  Jolius  Dei,  qui  eum  in  regno,  quod- 
fuus  pater  illi  dimifit,  eonftituit}  quoniam  folitts  Dei  debet  principatui  fubjiei,  a 
quo  folo  potuit  in  principatu  conjiitui. 

Yvo  Carnotenfis  cp.  171.  „Et  quia  dilpcnfationes  rerum  temporalium  re- 
„gibus  attributae  funt,  etbafilei,  id  eft,  fundamentum  populi  et  caput  exiftunf ,  fi 
„aUquando  poceftate  fibi  conceflTa  abutuntur,  non  funt  a  nobis  graviterexafperandi; 
„fcd  ubi  facerdotum  monidonibus  aon  acquieverint,  divino  judicio  funt  refervaa« 


37»  DE  ANTIQUA  ECCLESIi^:  DISCIPLINA 

„di;  ubi  tanto  diftriftius  funt  puniendi,  quanto  minus  fucrint  divinis  admonitioni- 
,,bus  obnoxii. 

Euthymius  in  Pfalm.  50.  Tihi  foli  peccavi:  cumrexfum,  et  te  Joliim  com- 
mifforim  a  me  fcelerum  judicem  habeam ,  tibifoli  peccafje  videor;  hoc  ef} ,  tibi  foli 
judici  fubjicior ,  caeterorum  enim  omnium  ego  dominut  fum ,  et  ob  potentiam  meam 
licere  videntur,  quaecumque  libuerint. 

Innocentius  III.  in  4.  Pfalm.  poenitcntialera,  ,,tibl  foli ,  etc.  Si  diccretma- 
„nifeftius  peccatum  meum  tibi  foli  relinquitur  puniendum,  eo  quod  alium  non  ha- 
ybeam  fuperiorem,  qui  mc  poflit  punire,  cum  ipfc  iim  rex.  Et  infra:  Aliud  eft 
„in  aliquem  peccare,  et  aliud  alicui;  in  aliquem  peccat,  qui  committit  in  illum  of- 
„{enfjni:  ahcui  peccat,  qui  cjus  fubjacet  ultioni;  rex  utique  foh  Dco,  caeteri  vc- 
„ro  et  Deo  peccant  ct  regi:  fubdit  hoc  tempore  legis  naturae  fuiffe,  non  evange- 
„lii:     fed  non  video,    qua  dc  caufa  difcrimcn  iftud  ftatuat. 

Haymo  in  Pfalm.  50.  „Tibi  foli  pcccavi,  quia  cum  rex  fim,  nuUus  habet 
„poteftatem  punire  peccatum  mcum  nili  tu  folus. 

Alcxander  Alenfis  in  eumdem  pfaimum.  ,,Tibifoli,  ctc.  quia  non  eft  fu« 
„per  me  alius ,  quara  tu,  qui  podit  punirc;  cgo  enim  fum  rex,  et  non  eft  aliqui» 
„praeter  te  fuper  rae. 

Lyranus  in  eumdem  plalmum.  ,,Tibi  foli  peccavi  tamquam  judici,  etpu* 
,inire  potenti,  peccaverat  enim  contra  Uriam ,  ct  alios  occafionc  huius  interfcGost 
„tnmen  quia  rex  erat,  non  habebat  judicem  fuperiorem,  qui  poftet  eum  punire 
,,mfi  Deum. 

S.  Thomas  t.  2.  q.  96.  a.  5.  ad  ?.  Ad  tertium  „dico  quod  princeps  dici- 
,tur  eflc  folutus  a  legc,  quantum  ad  vini  coatlivam  lcgis,  nullus  enim  proprie  co- 
,  gitur  a  feipio ,  lex  autem  non  habet  vim  coailivam,  nifi  ex  principis  poteftaie: 
,,fic  igitur  princeps  dicitur  efte  folutus  a  legc,  quia  nuHusin  ipfum  poteftiudicium 
','condemnationis  ferre,  fi  contra  legem  agat:  undc  fuper  illud  Pfalmi  50.  Tibifo- 
li  peccavi,  glofTa  dicit,  quod  rex  non  habet  hominem,  qui  fa£lafuadijudicet,  fed 
„quantum  ad  vim  dire£livam  lcgis  princeps  fubditur  legi  propria  voluntate, 
Mitto  innumeros  alios  rcccntiores,  qui  locum  illum  Pfalmi  50.  codcm  modo  inter- 

prctantur. 

Iiaque  ex  hoc  fcripturae  loco  juxta  unanimen  fanctorum  patrum  et  kripto^ 
rumccclellafticorumfcnfum  explicato,  evldcnter  deducltur,  regcsafolo  Deo  iudics- 
ri,  corrigi,  puniri  pofte  pocna  aliqua  temporalij  quod  quidem  verum  efie  non  pof- 
fct ,  fi  Romani  pontifices  corum  deponendorum  potcftatcm  heberent  ,  ergo  fcrip- 
lura  et  traditio  huic  adverfatur  opinioni. 

Miito,  quod  nonnulli  dicunt,  difcrimen  efte  inter  veterls  et  novi  teftamen- 
ti  facerdotium ,  et  illud  quidem  nihil  auftoritatis  temporalis  in  regcs  habui(re:  at 
vero  non  idcm  dicendum  de  ifto.  Quippe  fanQi  patres  cx  hoc  loco  non  rantutn 
concludunt,  reges  Ifrael  haud  fuiffc  fubditos  facerdotibus  judaicls,  fcd  univerfim 
feges  Buili  nifi  Deo  fubjeQos  cffej  quod  ct  ipfum  fonat  fcripturae  locus,  dum  enim 

dicit 


DISSERTATIONES  HISTORlCiE.    Dissirt.  VII.       373 

dicit  DaYid,  fe  foli  Deo  peccarc,  fatis  indicat  regalcm  poteftatem  in  caufa  cfFe,  ut  9 
folo  Deo  pendeat,  non  aucem  facerdotii  judaici  imperfeClionem ;  addc,  quod  nul* 
la  ratio  folida  reddi  poteft,  propter  quam  reges  iudaici  non  potuerint  a  facerdoti- 
bus  deponi,  poffint  vero  reges  chrifliani  a  fummo  pontifice  ;  nam  quod  nonnulli 
nugantnr,  rationem  difcriminis  inter  vetus  ac  novum  teftamentum  hanc  effe,  quod 
in  antiquo  foedere  regnum  facerdotale  eflet,  in  novo  vcro  facerdotium  regale,  pue« 
rile  planc  commentum  eft,  quod  refutatione  non  indiget:  nec  enira  verum  eft,  aut 
reges  veteris  legis  fuifle  facerdotes,  aut  facerdotes  novae  legis  efle  reges.  Nec  il- 
luc  pertinct  B.  Petri  diftum :  Vos  aute,m  ejlis  regale  facerdotiim,  gensfanEia,  ete. 
quod  de  omnibus  omnino  chriftianit  di^um  eft,  qui  facerdotes  et  reges  mctapho* 
rice  ab  ipfo  dicuntur. 


f  III. 

In  quo  ojtentfitur,  tcctefiam  non  pojfe  vi  ei  armh  refijlere  regiburt  etiam  potc- 
Jlate  fua  abutentibus ,  fed  teneri  eot  patienter  ferre. 

Tantum  abeft,  ut  ccclefia  poffit  peccantes  reges  regnis  fuis  fpoliare,  ut  e  contra 
teneatur,  eos  paticnter  fcrre,  nec  unquam  iUi  liceat  quovis  obtentu,  vi  et  ar- 
inis  illis  obfiftcre,  etiamfi  haeretici  fint  aut  impii,  vel  qucmquam  ad  refiftendum, 
five  direQe,  fivc  indirede  foUicitare.  Ad  id  vero  probandum  adducere  opportet 
tum  difta,  tum  fa£la  corum,  qui  regibus  impiis  et  haereticis  aut  parendum  cffe 
docuerunt,  aut  revera  parucrunt,  quamvis  facile  potuiflcnt  illorum  jugura  cxcu- 
tere ,  et  alios  in  corum  locum  reges  conftituere. 

Primum  autem  in  antiquo  foedere  plurima  extant  exempla  obfequii  a  viris 
fanQis  ct  piis,  impiis  regibus  exhibiti.  Sic  Ifraelitae  iniEgypto  Pharaoni  licet  im« 
pio  et  tyranno  femper  paruei  uni ,  nec  ipfi  adverfus  cum  rebellarunt,  a  Deo  folo 
opem  expcftantes,  quam,  licet  praefentcm  eftc  fatis  fentircnt,  non  egreffi  funt  ta- 
men  ex  iEgypto,  nifi  permittente  Pharaone.  Poftquam  vero  proprios  rcges  aut 
pdiccs  habuerunt,  licet  cx  iis  quamplurimi  fuerint  impii  et  religionis  patriae  de- 
lertorcs,  ui  Achaz  et  Manaffes  reges  Juda ,  qui  templum  Hierofolymitanum  idolis 
polluerunt,  nunquam  tamen  quidquam  a  facerdotibus  ad  cos  regno  exturbandos 
tentatum  efi!c  leges ;  quin  etiam  cum  in  fervitutem  fuor  tranfafli ,  per  Jeremiam 
juffit  Deus,  ut  eflent  fubditiNabuchodonofori  Jeremiae  27.,  utque  paccm  civitatis, 
ad  quam  volente  Dco  deducendi  erant,  procurarent  j  ideoque  regibus  fucceflbribus 
Nabuchodonoforis  parucrunt,  et  non  fine  eorum  mandeto  Hierofoiymam  redic- 
runt.  Cumque  AfTucrus  cdiOiuni  tuliflet,  ut  Judaei  omnes  necarentur,  Mardo- 
chaeus  et  alii  Judaei  ad  preces  ct  jejunium  tantUm  confugerunt.  Quod  vero  apud 
Samueleai  eft  dc  jure  rcgis  omnino  rcfle  infpicienti  apparet,  ut  obfervat  Grotius, 

A  a  a   ^  nec 


,74  DE  ANTIQUA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

nec  de  iure  Tcro  intclligendum,  id  eft,  de  facultate  honefle  et  jufte  aliquid  flgcndi 
lo-ic^e  erim  alia  latio  praefcribitur  in  ea  parte  lcgis,  quae  eft  de  officio  regis,  ne- 
Guc°nudum  fattum  judicari -,  nihil  enim  elfet  in  eo  eximlum:  fed  faftum,  quod 
cfTeaum  aliquem  juris  habeat ,  id  cft,  non  refiftendi  obligaiionem ,  ut  fenfus  fit 
rcei  ifta  in  vos  tam  cvudelia  molienti  refifterc  non  poteritis:  ideo  additur  populum 
iftis  injuriis  prefl"ura  Dci  opera  imploraturum ,  quia  fcilicet  human»  rcmedia  nulLi 

In  novo  vcro  foedcre,  dum  Chrlftus  reddi  jubct,  quae  funt  caefarls  ,  cacfa- 
ri  et  quae  funtDci,  Deo,  Muttk.  22.  r.  21.  inteliigi  faiis  voluit,  obedientiam 
deberi  regibus  cum  patientia  conjunaam.  Huc  refpicit  Paulus  Rom.  i  3.  fcribtns : 
Redditeomtiibus  debitum,  adveBigal,  veaigal,  cui  honorem ,  houorem.  cui  timo- 
rem  timorem.  ibidem  monet  cos ,  qui  reliftunt  poteftati,  refiftcrc  divinae  ordi- 
nationi,  iubetque  iis  obediri,   non  tantum  propter  iram,  fed   ct  propter  confcien- 

'tJpm  Fn   ad  Titum  ?.  V.  I.  commendat  obfequium    principibus    dcbitum, 
tiam.     iaem  tp.  <^^  x  ii" »    3  '    n     1        r  1  j-  ir       n       ■   ■         j 

admone.  inquit,  jllos  pruicipibus  et  poteftatibus  lubditos  tfle.  Praecipit  eadem 
Petius  Ep.  1.  c.  2,  SuhjeEii  ejlote  omni  creatnrae  propter  Denm ,  five  regi  qiiafi 
vraecellenti.five  ducibus  tamquam  ab  eo  miffif  ,' quia  fic  efi  voluntas  Dei.  Porro 
fubieaio  illa,  quam  Chriftus  et  apoftoU  doceiit  imperatoribus  et  regibus  (  qui  tum 
impiierant,  et  idolorum  cukores )  debcri,  m  aho  confiftere  nequit,  quam  in  non 
obfiftendi  neceftitate.  Hinc  idcm  apoftolus  Pctrus,  dum  docet  obediendum  efle  do- 
minis  difcolis,  nihil  aliud  fibi  vuU,  quam  eflc  patienter  ferendas  eorum  injurias. 
Reqem  inquit.  honorate,  fervl  fubditi  eftote  in  omni  timjre  dominis  non  tantum 
boiiis  et  modeftis,  fed  etiam  difcolis:  haec  enim  gratia  fi  propter  Dei  conjcientiam 
fuftinet  quis  triftitias  patiens  injiifte,  quae  enim  eftgloria,  Ji  peccantes  et  colaphi. 
ziti  fuffcrtis  i  J'ed  fi  bene  facientes  patienter  fu/imetis,    haec  cft  gratia  apud 

Ouod  fi  {crvos  refiftere  non  oportet  dominis  ctiam  iniquis  et  morofis,  mul- 

fn  mae-ls  non  Ucet  obfiltcre  reglbus  et  principibus  Hcet  injuftis   et  impiis,    fed  pa- 

tientef  iftorura  non  fecus  ac  illorum   ferendac   funt    mjunae   proptcr   reipubhcae 

rranauiUitatem ;  nam  h  regi  refifte.e  Ucerct,  quotidicm  rcpublica  turbac  feditioni» 

•     tur    ut  obfervat  Dio  Caffius  hanc  in  rem  a  Grotio   relatus:    ego  vero,  inquit, 

°pTe  decorim  exiftimo ,  ut  reBor  civitatis  Jubditis  cedat,    neque  fpem  ejfe  ad  fa. 

lutem    H  quod  parere  pofitum  eft  velit  imperare:    cogitate  eh^m,    quis  futurus  fit 

nrdn  infamilia.  fi  a  junioribus  fenes  fpernantur.      Inde  famtas  aegrotantibus  ,  fi 

Znveromniamedicispareant,  quid  tuti  navigant:bus,fi  plebs  nautics  gubernan^ 

tiumiufrci  contemnat;  natura  quippe  id  neceffarum  et  homimbtu  Jalutare  .  ut  alit 

■d^mimperent,  alii  vero  pareant.     Ea  dc  caula  Livius  hb.  27.  ait,  ut  parentum 

T'  'tiam    fic  patriae  patiendo  ac  fereiido  leniendam  effe.     Et  Tacitus  hift.  hb.   6, 

hnL  imperatorcs  voto  expetcndos,    qualefcumquc  tvlerandvs.     Ab  hac  porro   lege 

dfcedit  confuetudo  veterumchriftianorum;  nam  quamquam  imperaiorcs  luns 

"^'flimi  forent  «i  reUgionis  cUiilUanae  infenfiflimi  boftes^  nunqutin  tamca  chrifti». 


DISSERTATIONES  HlSTORICiE.  Dissbht.  Vlf,         37J 

ni,  qui  ob  jnultimdinem  non  parum  potuiflant,  adverfus  eos  arma  moveruBt,  aui 
iis,  qui  ipfis  fefe  opponebant ,  adjunxerunt:  Circa  mojejiatem  imperatoris  ■,  inquit 
Tcrtullianus  ad  Scapulam,  infamamur,  tamen  nunquam  Albiniani,  vel  Nigriani, 
vel  CaJJiani  inveniri  potueriint  chrijliani:  «  ex  apologetico:  unde,  inquit,  Cajjii, 
tt  Nigrii,  et  Albini,  qui  inter  duas  lauros  obfident  caefarem  ;  itnde  qui  faucibus 
ejus  exprimendis  palaeflricam  exercent ;  unde  qui  armati  palatium  irrumpunt ,  om- 
nibus  tot  Sigeriis  etPartheniis  audaciores?  De  Romanis  ,  niji  fallor  ,  id  eji  nott 
chrijiianis. 

At,  inquiunt,  vires  tum  temporis  chriftianis  non  animi  defuerunt,  imoeo- 
dem  Tertulliano  tefte  ,  vires  iis  erant  tantae,  ut  una  nox  pauciilis  faculis  largitatem 
ultionis  potuiffet  operari,  Ji  malum  malo  disjungi  per  nos  licuijfet;  fed  abjit ,  ut 
aut  igne  humano  vindicetur  divina  fe^a ,  aut  doleat  pati ,  in  quo  probatur ,  fi  enim 
hofies  et  apertos  non  tantum  vindices  occultos  agere  vellemus,  deejfet  nobis  vis  nume- 
rornm  et  copiartim  :  plures  nimirum  Mauri  et  Marcomanni  ,  ipfiqttfi  Partki  vel 
quanticimque ,  unius  tamen  luci  et  fuorum  jinium  gentes  quam  totius  orbis  externi 
fumus ,  et  vejira  omnia  implevimus ,  urbcs ,  infulas ,  cafiella  ,  municipia  ,  concilia- 
hula,  cafiraipfa,  tribus,  decurias,  palatium ,  fenatum  ,  forum  ,  fola  vobis  relin- 
quimus  templa:  cui  bello  non  idonei ,  non  prompti  fuijfemus ,  etiam  copiis  imparej, 
qui  tam  libenter  trucidamur,  ji  non  apud  iftam  difciplinam  magis  occidi  liceret 
quam  occidire. 

Ergo  non  qula  vires  ipfis  deerant ,  primi  illi  chriftiani  reges  impios  et  per- 
fequutores  rolerarunt ;  fed  quia  iftud  fuae  religionis  efTe  arbitrabantur,  fequebantur 
fcilicet  illi  exemplum  Chrilti,  qui  cum  poflet  legiones  angelorum  acccrfere,  ut  de- 
fenderetur,  maluerat  crucem  fubire,  ut  nobis  eflet  esemplum  patientiae:  fciebanr, 
eum  nihil  aliud  chriftianis  in  aliquo  loco  vexatis  conceffiire,  quam  ut  fugam  capef- 
ferent.  In  animo  habebant  monitum  Pctri  adhortantis  chriftianos  ad  patientiam 
exemplo  Chrifti ,  qui  cum  peccato  vacaret,  ct  doli  omnis  immunis  cfTet,  convitia 
conviiiis  non  repofuit,  neque  inter  patlendum  minatus  efl,  fed  tradidit  fe  judi- 
tanti  injufie,  aut  ut  in  Graeco  habetur,  jufle.  Hac  praecipue  patientia  chriftianam 
rcligioiiem  invaluifTe  legimus :  inde  efl ,  inquit  Cyprianus  in  lib,  ad  Demetr.  quod 
nemo  noftrum,  quando  apprehenditur ,  relutiatur,  nec  fe  adverfus  injufiam  violeU' 
tiam  veftram ,  quamvis  nimius  et  copiojus  fxt  nofier  populus ,  ulcifcitur  ,  patientes 
facit  de  fecutura  ultione  Jecuritas.  Ec  La^tantius:  Cenfidimus  enim  majefiati ,  qui 
tam  contemptum  Jui  pojfit  ulcifci,  quam  fervorum  fuorum  labores  et  injurias :  et  ideo 
cum  tam  nejanda  perpetimur,  ne  verbo  quidem  reluEiamur ,  fed  remittimus  ultio- 
nem:  quibus  confentiens  Auguft,  de  civitate  Dei  lib.  22.  haec  ait:  neque  tunc  fuh 
imperatoribus  ethnicis  civitas  Chrifii ,  quamvis  peregrinaretur  in  terris ,  et  haheret 
tam  magnorum  agmina  populorum,  adverfus  impios  perfequutores  pro  falute  tempo- 
rali  pugnavit ,  fed  potius  ut  obtineret  aeternam,  non  repugnavit.  Ligahantur,  cae- 
debantur,  includebaiitur  ,  torquebantur ,   urtbantur,   laniabantur  ,  trucidabantur , 

et 


376  DE     ANTIQVA     ECCLESIAE     DISCIPLINA 

tt  multiplica.hantur.     Non  erat  eis  pro  falute  pugnare.  nifi  falutem  pro  Jdlute  con- 
temnere:  hinccelebrc  illud  provcrbium,  faiiguii   martijrum  jemen  ckrijiianorum. 

Quod  fi  quis  dicat ,  ecclefiam  cquidcni  nihil  potellatis  h«bere  in  regcs  cth- 
nkos,  qui  nunquam  fuerunt  b,ipt:zLur,  at  rern  diverCo  modo  fe  habere  In  cos,  qui 
vel  chrilHani  funt,  vel  baptizati  a  fide  defecerunt:  atterdere  hunc  jubemu»  ad  ea, 
quae  chriftitni  tolerarunt,  cum  principcs  baptizati  a  fidc  catholica  dcfccerc.  Dicat, 
an  quifquam  in  Julianum  apoftatr.m  infurrexerit?  Num  Romani  pontifices  quid- 
quam  adverfus  Conftantium,  Valenccm  ,  et  aliosArianos  imperatores  molitifueriot"' 
Kum  reges  Gothos  in  Italia  regnantcs,  et  faepe  fibi  infidiantcj,  aut  bona  ecclefiae 
invadentcs,  deponcre  tentavcrint?  Uno  verbo  num  quifquam  ante  Gregorium  VII. 
aliquam  fibi  in  temporalia  regum  autoritatem  afleruerit,  aut  in  quemquam  fenten- 
t^amprivationis  rcgni  tulcrit:  hoc  fi  oftendant  advcrfarii,  ipfi  viccrint  ;  fi  vero 
oftcndere  minimcpoflint,  fatcantur  ergo  necefle  eft,  Romanos  pontifices  hujufmodi 
poteftatcm  non  habcre;  nec  enim  dubium  eft,  quin  fi  illam  habuifient,  ea  fuiftlent 
ufi,  cum  multotics  cjus  cxfequutioni  mandandae  fefc  obtulerit  occafio. 

Verum  cnimTcro  cpifcopi   folum  ifta  inrcges  poteftate  ufi  non  funt,  vcrum 
etiam  declararunt  le  nihil  cjufmodi  poifc  tentare.    Sic  Gregorius  Nazianzenus  orat. 
I.  in  TuUanum  apoftatam  docet,  nullum  aliud  remcdium  adverfus  ejus  faevitiam  in 
ecclcfia  eife ,  practer  preccs  ,  lacrymas,    et  patientiam  :    „  Caeterum  ,    inqttit,  Dei 
clemcntia  inhibitus  atquc  reprcftTus  cft ,  chriftianorumquc  lacryrais ,  quas  multas 
muki  profudcrunt ,    quod  folum  adrerfus  perfequutorem  rcmcdium  e(L     Often» 
*'   dant  tandcm,  quae  ratio  atque  aequitas  fit  nos  injuriis  etiam  ct  cruciatibus  afFcc- 
tos  tolcrare ,  Jpfos  autcm  nc  parcentibus  quidem  parccrc :  fi  enim  rcm  expcnda- 
"   mus,  cum  quibuidam  tcmporibus  ipfi   potencia  ftorucrimus.  .  .   Quid    tandcra 
"  fimile  a  chriftianis  veftri  pcrpefli  funt,   qualia   faepc  nuraero  t  vobis  chriftiani 
"  pertulcrunt?  Qaam  libcrcatcm  vobis  eripuimus .?  In  quos  plcbem  furentem  con- 
"  citavimus?   Quibus  praefe£los  immifinius,    plura  etiam  ipfis    quam  imperatum 
*'  eflet  cxfequentes?  Quibus  pciiculum  vitae  ctcavimus,  imo  quofnam  a  magiftra- 
"  tibus  dignitatibufque  fummovimus ,  aliifque  honoribus,  qui  praeftantiflimis  qui- 
■"  bufque  viris  debentur:  ct  ut  compendio  dicam ,  eccui  aliquid    fimile   intulimus, 
"   qualia  muha  a  vobis  pnrrira  admifla  ,    partim  denuntiata  funt.     Ita    Gregorius 
Nfizianzenus  declarat,  ncc  liccrc  chriftianis,  cum  periequutionem  patiuntur  adver- 
fus  eos,  a  quibus  vexantur,  infurgerc,  nec  cum  potentiores  fuat,  tos  vexarc,  a  qui- 
bui  abquando  vexati  funt.  ,  _      .        . 

Adverfus  chriftianum  imperatorem  injuita  teatantem ,  et  ecclefiae  jura  inva- 
dentem,  nuUa  praetcr  patientiam  arraa  adhiberi  oportcrc,  nec  uUo  pa£^o  refiften- 
dum  effc  faepius  docet  Ambrofius :  Coaflut,  inquit,  oratione  inAuxentium  refw^^- 
nare  non  novi ,  dolere  potero  ,  potero  fiere ,  potcro  gcmere  ,  adverfus  arma  ,  ad- 
verfus  milites  Gothos  qiioque,  lacnjmae  meae  anr.aftoit ,  alitemec  debeo,  ne  pojfum 
refUiere.  Idera  lib.  i.  Ep.  4.  ad  MarccIHnam  fororem,  cum  Valcntinianus  junior 
ecclefum  majorem  Arianis  tradi  julfiiret,  ait,  fe,  quamvispotuiirct,    non  obftitifle 

im- 


DFSSERTATIONES  HISTORICAE    DisstRx.  VII.         377 

imperatori,  et  hoc  illicltum  judicafTe:  „  E.vigebatur,  inquit ,  a  me,  ut  comperce- 

rempopulum,  referebam  in  meo  jure  effe,  ut  non  excitarem  in  Dei  manu,  ut 

,  mitigaret:  poflreiuo  fi  me  incentorem   putant,  jam  in  me  vindicari  oportere  vel 

,  adducere,    in    quas    vellent    terrarum    folitudines.  .  .  .  Rogamus  Augufle ,   non 

,  pugnamus  ,  non  rimemus,  fed  rogamus;  hoc  chriftianos  decet,    ut  tranquillicas 

,  pacis  optetur,  et  fidei  veritatifque  conftantia,    nec  moriis  ravocetur   periculo,  . 

Ad  imperatorem  palatia  pertincnt,  ad  facerdotem  ecclefiae:  publicorum  tibi  moe- 

nium  jus  commiflum  elh  non  facrorum;  interroganti  deinde  Ambrofium  nota- 

rio,  fi  tyrannus  eft,  fcire  volo,  ut  fciam  quemadmodum  adverfus  te  praeparem, 

ut  refpondes.     Retuli,  inquir,  dicens  me  nihil  in  praejudicium  feciffe  eccle'iae, 

eo  tempore,  quo  audieram  occupatam  efle  militibusbafilicam,  gemitum  taiuum- 

modo  liberiorem  habuiire,  multifque  adhortantibus  ,  ut  eo  pergerem ,    dixiffe, 

tradere  bafilicam  non  pofl^um,  fed  rcpugnare  non  debeo. .  .  Si  haec  tyrannis  vi- 

,  detur,  habeo  arma,  fed  in  Chrifti  nomine  habeo  offerendi  mei  corporis  potefta- 

tem:  quid  moraretur  ferire,    fi  tyrannum  putaret?  Veteri  jure  a  facerdotibus 

donata  imperia,  non  ufurpata,  et  vulgo  dici,  quod  imperatores  facerdotium  ma- 

gis  optarint  quam  imperium:  Chriftus  fugit,  ne  rex  fieret ,  etc.     Ex  his  conftat 

Ambrolium  exiilimafle  imperatoribus  etiam   injufta   adverlus  ecclefiam  tentantibus 

non  efTe  vi  et  armis  refiftendum,  nec  eos  propterea  de  throno  dejiciendos,  fed  pa- 

tienter  ferendos  illorum  conatus,  licet  non  iis  afl^entiendum  fit. 

San£ius  Auguftinus  in  expofitione  propofitionum  in  Ep.  ad  Rom.  obfervat 
Hullum  chrifUanorum  per  religionem  ab  obedientia  regibus  debita  immunem  fieri.  „ 
Reftiflime,  inquit,  admonet,  ne  quis  ex  eo,  quod  a  domino  fuo  in  libertatem 
vocatus  eft,  fa£lus  chriftianus,  extollatur  in  fuperbiam,  et  non  arbitreturin  hu- 
jus  vitae  itinere  fervandum  effe  ordinem  fuum,  ut  poteftatibus  fublimiorlbus, 
quibus  pro  tempore  rerum  temporalium  gubernatio  tradita  eft,  exiftimes  non 
eflTe  fubdendum  ;  cum  enim  conftemus  exanimo  et  corpore  ,  quamdiu  in  hac  vita 
temporali  fumus,  etiam  rebus  temporalibus  ad  fubfidium  degcndae  hujus  vitae 
utamur:  oportet  nos  ex  ea  parte,  quae  ad  hancvitam  pertinet,  fubditos  effe  po- 
teftatibus,  id  eft,  hominibus  res  humanas  cura  aliquo  honore  adminiftrantibus; 
ex  illa  vero  parte,  qua  credimus  Deo  ,  et  in  regnum  ejus  vocamur ,  non  nos 
oportet  effe  fubditos  cuiquam  homini  idipfum  in  nobis  evertere  cupienti  ,  quod 
Deus  ad  vitam  aeternam  donare  dignatus  eft.  Si  quis  ergo  putat,  quoniam  chri- 
ftianus  eft,  non  fibi  efl^e  veftigal  reddendum  aut  tributum,  aut  non  effe  exhiben- 
dum  honoremdebitum  iis,  quae  haec  curant,  poteftatibus,  in  magno  errore  verfa- 
tur.  Itera  fi  quis  putat,  fe  eflfe  fubdendum,  ut  etiam  in  fua  fide  habere  potefta- 
tem  arbitretur  eum ,  qui  temporalibus  adminiftrandis  aliqua  fublimitate  prae- 
cellit,  in  majorem  errorem  labitur;  fed  modus  ifte  fervandus  eft:,  quem  dominus 
ipfe  praefcribit  ,  ut  reddamus  caefari,  quae  caefaris  funt,  et  Deo,  quae  Dei 
funt;  quaraquam  enim  ad  illud  regnum  vocemur,  ubi  nulla  erit  poteftas  hujuf- 
modi ,  in  hoc  tamen  itinere  dum  agimus ,  donec  perveniamus  ad  illud  faeculum , 

B  b  b  „  ubi 


378  DE  ANTIQUA    ECCLESIi^     DrsClPLINA 

„  ubi  fir  evacuatio  omnis  principatus  et  poteftatis,  conditionem  noftram  pro  ipfo 

j,  rerum  luimanarum  ordine  toleremus,  niliil  fimulate  facientes,  et  in  eo  ipfo  non 

„  tam  hominibus  quam  Deo,  qui  haec  jubet,  obtemperantes,     Ad  id  vero,    quod 

ob'|iciunt  a  poteftatibus  iftis  chriftianos  effe  vexatos ,  ac  proinde  iilis  obedientiam 

non  deberi,  ficrefpondet:  „  Poteft,  inqnit,  movere  ahquos,  cum  cogitaverint  ab 

„  iftis  poteftatibus    fanfti   poenis  aftedi  et  necati  funt.     Quodait,  ideoque  necefli- 

„  tate  fubdiri  eftote,  ad  hoc  valet,  ut  intelligamus,   quia  neceffe  eft  propter  hanc 

„  vitam  fubditos  nos  cfte  oportere,  non  refiftentes,  fi  quid  illi  auferre  voluerint, 

i>  in  quo  fibi  poteftas  dataeft  de  temporahbus  rcbus,  quae  quoniam  tranfeunt,  ideo 

j^  erifra  fubjeflio  non  in  bonis  quafi  permanfuris,  fed  in  neccffariis  huic    tempori 

,    coniliruenda  eft,     Tamen  quoniam  dixiti  neceftitate  fubditi  eftote,  ne  quis  non 

„  integro  animo  et  pura  dileLlione  fubditus  fucrit  hujufmodi  poteftatibus,    addidit 

dicens,  non  folum  propter  iram ,  fed  et  propter  confcientiam ,    id  eft,    non   fo- 

lum  ad  iram  evadendam  ,  quod  poteft  etiam  fimulate  fieri  ;   fed  ut  in  tua  confci- 

„  entia  certus  fis ,  iilius  dile£done  te  facere,  cui  iubditus  fueris,    juna   domini  tui. 

Ita  Auguftinus  folide  et  iuculenter  alfertionem  noftram  ex  fcripturis  aftruit,  et  om- 

oia  adverfariorum  efFugia  praecludit,     Idem  inculcat  in  Pfalm.  1:4.  his  verbis.    Ille 

„  forte  impius  eft  et  iniquus,  tu  autem  fidelis  et  juftus:  indignum  eft,   ut  juftus  et 

„  fidelis  ferviat  iniquo  et  infideU:  non  hoc  dixit,  fed  magis  ferviat,     Quod  autem 

„  dixi  de  domino  et  fervo,  hoc  intelligite  de  poteftatibus,   regibus,   et  de  omnibus 

culminibus  hujus  faeculi;  aliquando  enim  poteftates  bonae  funt  et  timent  Deum, 

aliquando  non  timent.     Juhanus  extitit  infidelis  imperator,  nonne  extitit  apofta- 

ta  iniquus  et  idololatra .?  Milites  chriftiani  fervierunt  iraperatori  infideli,  ubi  ve- 

niebatur  ad  caufam  Chrifti ,  non  agnofctbant  nifi  eum,  qui  in  coeloerat.     Quan- 

do  volebat,  ut  idola  colerent,  ut  thurificarent,  praeponebant  ilH  Deum  :  quando 

autem  dicebat:  producite  aciem,  ite  contra  illam  gentem,  ftatira  obtemperabant; 

diftinguebant  dominum  aeternum  a  domino  temporali,  tamen  fubditi  erant  prop- 

„  ter.  dominum  aeternum  dommo  temporali. 

Ccncilium  Toletanum  4.  c.  75.  definit  nunquam  et  nulla  de  caufa  fideles  a 
facramento  reo-ibus  praeftito  abfolvi  pofiTe.  Poji  infiitiita  qiiaedam  ecdcfiaflici  ordi- 
nis,  vel  ^vcreta,  inquiunt  hujus  concllii  anno  633.  hahiti  patres,  quae  ad  quoriim- 
dam  pertinent  difciplitiam,  pojirema  nohis  ciinSiis  facerdotihus  fententia  eJ},pro  roho- 
re  noftrornm  re^um  et  Jiabilitate  gentis  Gothorum  pontificalc  ultimum  fnb  Deo  judi- 
ce  ferre  decretum.  Er  poft  multa  de  obligatione  fervandi  facramenti  regibus  prae- 
ftiti,  fententia  his  concipitur  verbis:  Q^iiicumque  a  nobis  vel  totius  Hifpaniae  po' 
pulis  nualihet  conjuratione  vel  Jiudio  facramcntum  Jidci  Juac,  qnod  pro  patriae  gentis 
G<jth')rum  fiatu  vvl  conJervati'me  regiae  lalutis  pollicitm  eji ,  temeraverit  ,  aut  re- 
gemnece  attreElarit,  aut  potejiate  regni  exucrit  et  praejumptione  tyrannica  regni 
fajiigium  ufirparit ,  anathemafit,  etc. 

Poft  hanc  fententiam  tertio  pronuntiatam  et  ab  omnibus  probatam ,  additHr 
adraonitio  ad  rcges,  de  modo,  «juo  populura  regere,  debeant;  dcinde  in  eos,  qui 

tjran- 


DISSERTATIONES  HISTORICAE.    DtssERT.  VIL         379 

tyrannice  et  crudeliter  fe  gefferint,  nulla  ftatuitur  poenaj  fed  imprecario  fit,  ut  a. 
Chrifto  inferatur.  Anathematis ,  inquiunt  ,  fententia  a  Chrijio  domino  condemne- 
tur,  et  fiabeat  a  Deo  feparationem  atfue  judicium  ,  propter  puod  praefumpferit 
prava  agere,  et  in  perniciem  regnum  convertere.  Ergo  non  exiftimabant  illi.epif- 
copi,  mortali  cuiquam  licere  reges  deponere,  et  eorum  fubditos  et  fide  et  cbedien- 
tia  ullo  pafto  eximere. 

Unum  addam  coronidis  vice  Gregorii  Magni  teftimonium  diferte  aflerentis, 
fibi  nullatenus  licuifTe  in  mortem  cujufquam  confentire  ,  lib.  7.  Ep.  i.  Indift.  i. 
De  qua  re,  inquit,  unum  efi,  quod  breviter  Juggeras  Jereniffimii  dominis  vejiris, 
quodji  ego  fervus  fervorum  in  morte  Longobardorum  me  mifcere  voluijfcm  ,  Iiodie 
Longobardorum  gens,  nec  regem,  necduces,  nec  comites  haberet,  atque  in  fumma 
confujjone  efjet  divifa  ;  fed  quia  Deum  timeo ,  in  mortem  cujuslibet  hominis  me  mif 
cere  formido.  Quantum  ab  illa  Gregorii  Magni  fententia  fuerunt  alieni  pontifi- 
ces,  qui  magnorum  bellorum  innumerarumque  caedium  autores  fuerunt,  cum  {tn- 
tentia  depofitionis  in  reges  prolata  ipforum  regna,  vel  aliis,  vel  primo  occupanci 
tradiderunt,  cunclofque  infuper  ad  bella  gerenda  commoverunt  ;  quod  ,  quantum 
a  religionis  chriftianae  praeceptis  inltituto  abhorreat,  ex  di£lis  hoc  paragrapho  fa- 
tis  et  abunde  liquet. 


f     IV. 

Principibus  in  rcbus  civilibuf  et  temporalibus  omnes  ejfe  fubje^os. 

>|eminem  a  fummis  pontificibus  a  fide  et  obedientia,  quae  in  rebus  temporali. 
S  bus  principibus  debetur ,  eximi  poire  ex  eo  manifefte  colligitur,  quod  omnes 
omnino  regibus  in  iftis  fubje£li  effc  neceffario  debeant.  Quippe  omnes  Paulus  al- 
loquitur  ,  cum  ait  Rom.  13.  omnis  anima  potejiatibus  fublimioribus  fubdita  fit. 
Hanc  porro  obedientiam  regibus  ita  debitam  elTe,  ut  nullus  ab  ca  eximatur,  aut  re- 
ligionis  caufa  eximi  podit,  ex  ipiius  CTirifti  vcrbis  colligere  eft  :  cum  enim  hujus 
temporibus  quidam  apud  judaeos  emeififrent,  qui  doceient  illicitum  cflTe  triburum 
pendere  caefari,  urpore  tyranno  et  religionis  hofti  ,  interrogarus  ea  de  re,  quid 
lenriret  Chriftus,  cum  petiiftet  numifma  cenfus,  interrogaffeique,  cujus  eflet  in- 
fcriptio  et  effigies ,  et  refponfum  fuiffet  cam  effe  caefaris,  adjecit:  Reddite  ergo, 
quae  funt  caefaris ,  caefari ,  et  quae  funt  Dei ,  Deo.  Marth.  22.  v.  2.  Quibus 
verbis  probatur  non  modo  religioni  non  officere,  fi  tributum  reddatur  caefari,  fed 
partem  religionis  cffe,  ut  quae  funt  caelaris,  rcddantur  caefari  :  quo  certe  refpi- 
cit  Paulus  Rom.  13.  fcribens :  Reddite  omnibus  debitum  ;  cui  veSfigal  ,  veBigal; 
cui  tributum,  tributumi  cui  honorem,  honorem.  Ipfc  etiam  Ch-iftus  tributum  pro 
fe  et  pro  fuis  folvi  voluit,  Matth.  17.  Itaque  ex  crangelio  conftat,    omnes  omnino 

B  b  b  a  chri- 


33;  DE  ANTIQVA  ECCLESI^   DISCIPLINA 

ehriftianos  teneri  oBediemiam  in  temporalibus  praeftare  regibus  et  prlncipibu»", 
allatis  enim  in  locis  poteftatis  nomine  lola  intelligitur  poteftas  civilis,  non  ecclefia' 
ftica,  ejus  enim  poteftatis,  quae  gladio  utitur,  ibi  fit  menrio,  quae  vindex  eft  Dci 
in  iram,  quae  timorem  incutit,  cui  vcftigal  debetur  et  tributum:  fed  ifta  poteftas 
non  eft  ecclefiaftica,  fed  civilis ,  nec  aliter  fanfti  patres  poteftatem,  de  qua  hic  fit 
mentio  ,  intellexerunt  ,  Ircnaeus  lib.  i.  c.  24.  Tertul.  in  apologetico  ,  Origenes 
lib,  9.  in  Epift.  ad  Romanos  homil.  23.  Auguft.  Homil.  31.  in  Pfalmum  iig.  et 
lib.  de  catechizandis  rudibus,  c.  21.  contra  Ep.  Parm  lib.  i.  c.  7.  Hilar.  diaconus 
in  cap.  13.  Ep.  ad  Rom.  Bafil.  Monaft.  inftit.  c.  22.  ubi  eiiam  poteftates,  fpiritualet 
excludit;  poteffatibus,  inquit,  tnundi  non  fpiritnalihnf,  atque  id  ex  iis,  quae  de- 
inceps  adjecit,  declaravit,  cum  de  tributis  et  de  vefligali  locutus  eft:  qui  vero  in- 
de  probant,  obediendum  efte  non  tantum  temporali ,  fed  et  fpirituali  poteftati,  id 
concludunt,  quia,  ut  inquit  Symmachus  inapologia,  /?  Paulus  in  humanis  feipfnm 
etiam  fubjicit  imperatori,  quoad  fpiritualia,  tamcn  adhuc  magrs  docet,  imperate- 
rem  fubdi  debere  ccclefafJicae  poteflati.  Itaque  ex  apoftoli  Pauli  teftirnorio  conftaf> 
omnes  debeie  eft^e  in  temporalibus  civili  poteftati  fub]e£i.os  ,  nec  ab  ea  fubjeQione 
quemquam  per  fpiritualem  poteftatem  cximi  pofte. 

Hoc  ipfum  profitentur  fanfti  patres,  Juftinus  Apol.  2.  Non  fohim  Denm, 
inquit,  chrifiianorum  omnium  nomine  adoramus ,  et  vobis  laeti  injervimus  impera- 
tores  ac  principes  hominum  ejje  profitentes.  Athaaafius  Conftantii  imperatoris  man- 
datis  licet  injuftis  parere  fe  fcribit  in  apologetico  ad  ipfum.  „  Nequaquam,  inquit, 
„  reftiti  mandatis  tuae  pietatis.  .  .  Certe  me  profeclioni  adornabam ,  nameihuiu9 
3.  quoque  rei  confcius  eft  Montanus ,  ut  litteris  fuis  acceptis  ,  fi  damnatus  fuiftet 
„  fcribere  ftatim  decederem ,  et  promptitudine  obfequendi- mandatum  tuum  antc 
„  verterem.  Non  enim  ita  infanio,  ui  hujufmodi  mandatis  contradicendum  pu- 
„  tarim:  non  enim  reftiti  decreto  pietatis  tuae,  neque  Alexandriam  ingredi  con*- 
>,  bor,  quamdiu  id  per  tuam  humanitatem  non  licebit. 

Ofius  Cordubeiifis  ad  Conftantiura.  Tibi,  inquit,  imperium Deus  commijif^ 
nobis,  quae  funt  ecclejiae ,  concredidit,  et  quemadmodum,  qui  impcrium  titum  maiig- 
nis  ocuiis  carpit,  cuntradicit  ordinationi  divinae,  etc.  Hic  adde  muha  alia  tefti- 
monia  paragrapho  praecedenti  praefertim  a  nobis  prolata:  fed  ne  in  his  diutius  hae- 
ream,  addam  tantum  Romanorum  pontificum  teftimonia,  qui  fe  in  civilibus  impe- 
ratoribus  obedientiam  debere  proteftati  funt. 

Primus  eft  Gelafius  in  Epift.  ad  Anaftafium  imperatorem,  quae  eft  oQava: 
Si,  inquit,  quantum  pertinet  ad  ordinem  publicae  dijciplinae ,  cognofcentes  imperi- 
um  tibi  fuperna  difpnjitione  collatum,  legihus  tuis  ipjl  quoque  parent  rcligionis  an- 
tijlites ,  ne  vel  in  rebus  mundanis  exclufae  videantur  obviare  fentcntiae.  Sic  fate- 
rur  ille,  ipfos  religionis  antiftites  teneri  obedientiam  pracftarc  regibus,  in  iis,  quat 
pertinent  ad  reipublicae  adminiftrationem. 

Alt«t 


DISSERTATIOKES  HISTORICAE.  Dujert.  m        3S1 

Alter  eft  Syramachus  in  apologetico:  Nos  quidem,  inquit ,  potejlates  huma- 
nas  merito  Jufcipimus ,  defer  Deo  in  nobis,  et  nos  Deo  deferemus  in  te.  Utraque 
ergo  poteftas  eft  a  Deo ,  et  ficut  imperator  porcftatem  fpiritualem  in  pontifice  vene- 
ratur  ac  colit  taniquam  aDeo  ipfi  coUatam,  nec  a  fua  dependentem  ,  ita  facerdos 
poteftati  regum  temporali  a  Deo  ipfis  coUatae  ,  ct  ab  ecclcfiaftica  non  pendenti 
fubje£tus  eft. 

Gregorius  Magnus  cum  accepiflet  a  Mauritio  imperatore  mandatum  de  pro- 
mulganda  quadam  lege,  qua  vetitum  erat  militibus  inmonafteriis  monafticam  vitatn 
profiteri,  eam  licct  injuftam  eft^e  exiftimaret,  et  ccclefiae  libertati  contrariamj  im. 
peratoris  tamen  mandato  parens  promulgavit,  etiam  antequam  fententiam  fuam  im- 
peratori  fignificaret.  Ego  quidem,  inquit  lib.  2.  Ep.  62.  juffioni  fubje^us  per  di- 
verfas  terrarum  partes  tranfmitti  feci ,  et  quia  lex  ipfa  omnipotenti  Deo  minime 
concordat,  ecce  per  fuggefiionis  meae  paginam  ferenijjimis  dominis  mintiavi  ;  utro- 
bique  ergo,  quod  debui,  exolvi,  qui  et  imperatori  obedientiam  praebui,  et  pro  Deo, 
quod  fenji,  minime  tacui.  Idem  Ep.  64.  ad  Theodorum  medicum  imperatoris : 
Valde  autem,  inquit,  mihi  dururr.  videtur,  ut  ab  ejus  Jervitio  milites  fuos  prohib». 
at,  qui  ei  et  omnia  tribuit,  et  dominari  eum  non  jolum  militibus,  Jed  et  Jacerdoti- 
hus  fecit.  Ex  illo  fatto  Gregorii  conftat  in  civilibus  neceftario  obtemperandum 
efte  imperatoribus,  nec  ipfos  etiam  Romanos  epifcopos  pofTe  quidquam  in  illorum 
temporalia,  quando  leges  injuftas  de  rebus  civilibus  ferunt.  Mitio  Gregorii  II.  Jo- 
annis  et  aliorum  di^a  fuperius  laudata. 


$.  ultimus. 
7«  quo  refellitur  adverfarioritm  opinio  ex  novitate. 

Ultimum  argumentum  petitur  ex  novitate  contrariae  fententiae,  quae  prifcis  in- 
audita  faeculis,  ubi  primum  decimo  ecclefiae  faeculo  iniucem  prodiit,  omne* 
novitate  fua  perculit:  quippe  in  religione  illud  omne  verum  eft,  quod  prius  eft:  il- 
lud,  quod  ab  initio;  illud  vero  faHum  et  erroneum,  quod  aliquando  ignotum  fuit 
et  poftea  inventum:  nobis  enim  nihil  ex  noftro  ingenio  indulgcre  licei,  aut  fequi 
quod  ab  altis  fuerit  inventum,'  fed  oportet  nos  iis  tantum  fidem  adhibere,  quae  a 
thrifto  ab  apoftolis  ad  nos  ufque  per  traditionem  manarunt:  nec  vero  necefte  eft, 
ut  aliqua  opinio  ad  religionem  pertinens  falfa  demonftretur,  non  eft,  inquam,  ne- 
eeire  ut  oftendatur  contrarium  unquam  fuiffe  creditum  ,  quod  tamen  nos  hac  in 
quaeftionc  praeftitimus,  fedfufEcit,  ut  aliqua  opinio  recenter  nata  demonftretur- 
hoc  enim  pofiro,  fequitur  nullam  ei  fidem  adhibendam  eflTe,  nam  fidem  foli  debe- 
mus  dotJrinae  a  Chrifto  et  apoftolis  traditae,  de  qua  conftat  per  fcripturam  aut  tra- 
ditioHcm:  cum  ergo  aliquid  docetur,  quud  neque  ex  fcripiura,  neque  ci  traditione 

B  b  b  I  .  pro- 


)|^.  DE  ANTIQUA  ECCLESI;E  DISCIPLINA 

probari  potefl  ab  apoftolis  traditum,  illud  mcrito  tamquam  commentitium  rejicicur. 
Hoc  yero  fuppofiio  principio,  quodabiis,  qui  vel  mediocriter  religionis  funda- 
iTJenta  norunt,  in  dubium  revocari  non  potelt,  nihil  facilius  eft,  quam  adverfario. 
jrum  opinionem  disjicere,  quippe  primus  hujus  parens  fuit  Grcgorius  VII.  Roma- 
nus  pontifex,  ante  hunc  inaudita  haec  opinio,  unde  Bellarminus  initio  libri  adver- 
f us  Barclaium  ,  inter  autores ,  quos  tamquam  hujus  opinionis  fautores  laudat,  nuU 
lum-hoc  Gregorio  antiquiorem  profert;  nec  certe  uUus  proferri  poteft  Romanus 
pontifex  ante  hunc ,  qui  hanc  poteftacem  vel  fibi  arrogarit ,    vel  de  faQo  excrcere 

jsonatus  fuerit. 

Hujus  vero  pontificls  tum  opinio,  tum  a£lio  totum  orbem  novitate  fua 
obftupefecit,  ut  teftes  funt  omnes  fcnptores,  qui  de  ea  fcripfere,  a  quibus  unanimi 
confenfu  proditum  eft,  depofitionem  Henrici  IV.  imperatoris  ab  eo  tentatam,  om- 
jies  homines  novitate  fua  perculilfe. 

Id  teiktur  Otho  Frifingenfis  hujus  temporis  fcriptor,  in  fragmento ,  -quod 
cxtat  in  fafciculo  rerum  fciendarum:  „  Gregorius  feptimus ,  imiuit ,  qui  tunc  ur- 
„  bis  Romae  pontificatum  tenebat,  eumdem  imperatorem  Henricum  quartum  tam- 
''  quam  ^fuis  deftitutum,  anathematis  gladio  feriendum  decernir,  cujus  rei  novi- 
J  tateeo  vehementius  indignationemotum  fufcepit  imperium,  quo  nunquam  ante 
!,  haec  tpmpora  hujufmodi  fententiam  in  piincipem  Romanorum  promulgatam  no- 
l  verar/  Jiem  clironicornm  6.  cap.  3  5-  Romanus  pontifex,  iuquit ,  regem  Henri- 
,,  cum  faepe  vocaium  excommunicavit,  ejufque,  ut  dicitur,  confilio  et  autoritate 
',  Rudolphus  Allemannorum  dux,  a  quibufdam  principibus  rex  creatur,    quo  noii 

multo  poft  in  pubhco  bello  occifo,  atque  Hermanno  Locharingiae  principe  fibi 
][  fubitituto,  et  ipfe  non  multo  poft  a  fidelibus  regis  occiditur.  Lego  et  relcgo 
'„'  Romanorum     regum  ct   imperutorum    gefta ,     et   nufquam    inveni    quemquam 

corum  ante  hiinc  a  Romano  pontifice  excommunicatum  vel  regno  privatum. 
Teftatur  etiam  Benno  cardinaHs,  qui  quamquam  imperatoris  partcs  fequutus 
eft,  et  in  aliis  forlan  noonulla  de  Gregorio  exaggeraverit,  in  hoc  tamen  cum  caete- 
ristum  temporis  fcriptoribus,  et  rei  evidentiae  confentiat,  non  eft,  cur  ei  fides  de- 
rogetar.  Teftatur  autem  in  primo  et  fecundo  libro  de  Hildebrandi  feu  Gregorii 
VI i.  vita,  imperatorem  Hcnricum  IV.  ab  codem  pontifice  ex  improvifo  fine  legiti- 
ma  accufanone  ,  fine  canonica  vocatione,  finc  judiciario  ordinc,  praeter  voluntatein 
pi  conlilium  cardinaHum  excommunicaium  fuifte  ,  novo  ac  peffimo  exemplo. 

Teftantur  qnoque  idem  epifcopi  et  clerici,  quorum  nomine  apologia  cft  con- 
fcripta  pro  Henrico,  quae  eft  apud  Aventinum  annalium  Boiorum  lib.  5.  fol.  179. 
„In  conciliabulo  Romano,  ait  Avcntinus ,  papa  caefarem  excommunicat,  pro- 
'ifcribit.  caefarea  digniiate  privat,  idque  pcr  orbcm  terrarum  atrocilTimis  bellis  de- 
',,  nuntiat,  omnes  contra  eum  religionis  praetextu  inftigat,  etiam  fubdiros  ejus,  quos 
''a  praeftito  juramento  omnique  obligatione  folvit.  Plerique  tum  privatim,  tum 
',',  publice  indignum  facinus  clamitant,  pro  concione  Gregorio  maledicunt .  Hilde- 
',!brando  nwlc  prc«an:ur,  ipfum  odio  atquc  libidinc  dominandi  praecipitem  agi  vo- 
^  „  cifc- 


DISS^ERTATIONES   HISTORIC/E.  Dissirt.  Vir.         nt 

„ciferantur,  coeleftia  oracula  adulterat,  divinas  litteras  falfo  interpretando  fuae  li-- 
,,  bidini  infervire  cogit.  „  Idem  ei  objicitur  aConrado  epifcopo  Trajeftenn,  in  OEa- 
tione  pro  Henrico  IV.  in  conventu  Gerftengenfi,    annoDomini  1085.  habita.      . 

.Valtramus  epifcopus  Hamburgenfis  atino  1095.  duos  apologiae  libros  edidit 
pro  Henrico  IV.  adverfus  Gregorium  VII.,  in  quibus  ex  fcriptura  et  traditione  do- 
cet,  injuftum  efTe  Gregorii  conatum,  et  lib.  2.  c.  14.  exprobrat  epifcopisr  qui  ab 
eo  ftabant,  quod  contra  Dei  ordinationem,  ufum  atque  difciplinam  ecclefiae  ujur- 
paverint  fibi  ordinationem  regiae  dignitatis. 

Sigebertus  abbas  Gemblacenfis  in  ep.  pro  Leodegariis  fuis  anno  1103,  fcripta.- 
„Hildebrandus,  inquir,  papa,  qui  autor  eft  hujus  noveili  fchismatis,  etprimus 
„Ievavit  facerdotalem  lanceam  contra  diadema  regni:  quis  pontificum  Romanorum 
„fuis  unquam  decretis  autorizavit,  ut  debeat  pontife.T  gladio  belii  in  peccantes  uti'' 
„Gregorius  primus  hujus  nominis  papar  quid  omnes  ante  fe  papae- fuper  hoc  fen- 
,,ferunt,  et  quid  omnes  poft  fentire  debeant,  oftendit  fcribens  Sabinario  diacono: 
Unum  eji,  quod  juggeras  ferenijfmis  dominti  nojlris ,  quiafi  ego  fervus  eorum  in 
morte  Longobardorum  confentire  voluijjem ,  eorum  gens  net  duces,  nec  comites  ha- 
bereti  Jed  quia  Deum  timeo,  in  mortem  cujuslibet  hominis  me  mifcere  formido^ 
„Hoc  exemplo  omnes  a  primo  Gregorio  pontifices  utebantur  fuo  gladio  fpiriruall 
„usque  ad  ultimum  Gregorium,  id  eft  Hildebrandum,  qui  primus  fe  et  fuo  exem- 
„pIo  alio  pontifices  contra  imperatorem  accinxir  gladio  belli,  Idem  anno  rogg, 
hanc  dicit  effe  novitatem,  feu  porius  haercfim  Hildebrandinam.  Eadem  funt  veiba 
Arronici  Belgae  et  Vincentir  Bellovacenfis,    lib.  26.  c.  §4.  fpeculi  hift. 

Osbertus  Leodienfis  epifcopus  in  epiftola  de  vita  et  obitu  Henrici  IV,  anno 
1106.  fcripta,  poftquam  narravit  Gregorium  VIL  adverfariorum  Henrici  calumi- 
niis  delufum,  et  cupiditate  creandi  imperaroris  impulfum,  Henricum  non  folum 
excoramunicafre,  fed  et  abfolviffe  omnes,  qui  fidem  ci  juraverant,  haec  addir. 
„  Quod  faclum  multis  difplicuit  (fi  cui  difplicere  lieet ,  quod  apoftolicus  facit)  et  af- 
„rerebant  tam  efHcaciter,  quam  illicite  faftum,  quod  fatlum  eft,  fednon-aufim 
„aftertiones  eorum  ponere,  ne  videsr  cum  eis  apoftolici  faclum  refeliere:  haec  iile 
„timidus  licet  vir  et  pontifici  plus  aequo  devotus. 

Eberhardus  archiepifcopus  Salisburgenfis  in  oratione  de  Hildebrandi  anrichri-- 
ftiano  imperio,  recitata  in  comitiis  Ratisbonenfibus  fubFrederico  U.  „  Hildebran- 
„dus,  inquit,  ante  omnes  centum  et  feptuaginta,  primus  fub  fpecie  religionis  an- 
„tichrifti  imperii  fundamenta  jecit.  Hoc  bellum  nefandum  primus  aufpicatus  eft, 
„  quod  per  ejus  fuccefFores  huc  ufque  continuatur. 

Ipfe  ctiam  Rodolphus  dux  Sueviae  a  Gregorio  I.  imperator  creatus  in  locum' 
Henrici  IV'.  moriens  veiitati  teftimonium  perhibuit:  fic  enim  ioquutus  fertur,  cuni 
vulneratus  in  praelio  mortiproximus  effet:  „Videtis  manum  dextram  rneam  de  vul- 
„nere  fauciam;  hoc  ego  juravi  domino  Henrico,  ut  non  nocerem,  nec  infidiarer 
„gIoriae  ejus :  fed  iufl^o  apoftolica  pontificumque  petitio  me  ad  id  deduxit,  iit  jil- 
„ramcnti  transgreflbr  honorem  mihi  indebitum  ufurparem».    Quis  igita^  feiJ  iiog^ 

ecce- 


384  DE  ANTIQVA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

;,tcccperit,  videtis,  cum  in  raanu,  unde  juramenta  violavi,  mortale  hoc  vulnuj  acce- 
„pi.  Viderint  ergo  ii,  qui  nos  ad  hoc  inftigaverunt,  qualiter  nos  duxerint,  ne 
,,forte  dedutli  fimus  in  praecipitium  aeternae  damnationis.  Haec  ejus  uitima  ver- 
ka  refcrunt  Helmoldus  chronici  Sclavonici  autor,  c.  29.  et  Albertus  Staddenfis  ad 
annum  1089. 

Joannes  Trithemiui  in  chronico  ad  annum  1106.  Ipfe  autem,  inquit,  Hen- 
ricus  IV.  primus  eft  inter  omnes  imperatores  per  papam  depofitus. 

Onutrius  Panvinius  in  vita  Gregorii  VII.  Caefar  et  multi  alii  principes  ac  prae- 
lati  fuerunt,  qui  Romani  pontificis  anathema  tamquam  iniquum  et  injuftum,  et 
praeter  lcgcs  faftam  contemnebant,  aliosque  contemnere  perfuadebant  et  cogebant. 
Nicolaus  Trevirenfis  t.  i.  cont.  Imp.  fententiam  Gregorii,  obftupendam  atjufionem 
novitatis  fuae,  et  inauditum  decretum  appellat. 

Vencricus  Vercellenfis,  five  autor  libri  de  confervanda  ecclefiae  unitate:  Nova, 
inquit,  et  inaudita  eft  praedicatio  kujusmodi ,  cum  ecclefia  non  habeat  fibi  conccjfum 
gladium ,  nifi  fpiritus ,  quod  eft  verbum  Dei. 

Leodicenfes  ep.  ad  Pafchalem  I).  Hildebrandus papa,  qui  autor  tfi  hujus  novelli 
fchijmatisy  et  primus  levavit  facerdotalem  lanceam  contra  diadema  regis. 

Gotofredus  Viterbienfis.  Ante  hunc  imperatorem  non  lcgimus  aliquem  apon- 
tifice  excommunicatum ,  aut  imperio  privatum.  Idem  habet  autor  chronicorum  aer. 
6.  Cufpianus  in  Henrico  IV.     Guillielmus  Malmesburienfis  de  Guillielmo  I.  lib.  3. 

et  alii. 

Anonymus  autor  apologiae  pro  Henrico ,  quam  edidjt  Urftitius  inter  veteres 
ferum  Germanicarum  hilioricos:  FaBum,  inquit,  GregoriilVII.  multis  difplicuity 
et  afferebant  tam  inejpcaciter,  quam  illicite  faflum  ,  qiiod  faflum  eft. 

Lambertus  Scafnaburgenfis  ait,  Henricum,  poftquam  iniquas  pacis  conditionej 
cum  Gregorio  VII.  iniifTet,  omnibus  odio  et  execrationi  fuiflTe.  Mitto  alios,  cura 
hi  abunde  fufficiant,  ad  oftendendam  opinionem  adverfariorum  novam  efle,  ct  a 
Gregorio  VII.  primum  aftertam,  ct  cum  fummo  reipublicac  ccdefiafticae  damnp 
defenfam. 

C  A  P  U  T    III. 

In  quo  refpondetur  obje&iombus, 

§.  L 

Refpondetur  autorUatibus  et  exmpli/,  quae  ex  facris  titteris  defumuntur. 

Primum  argumentum  ex  veteri  teftamento  petit  Bellarminus  ab  exemplo  Ozite 
rcgis,  (jui  lepra  divinitus  pcrcuffus  facerdotum  judicio  feparatus  eii  a  coetu  po- 

puii, 


DISSERTATIONES   HISTORICif:.   Disssrt.   VII.         385 

puli,  ex  quo  fafluin  fupponlr,  ut  regni  adminiftratione  privatus  fuerit:  unde  flc 
argumcnt  tur:  „Si  ob  Jepram  corporalem  poterat  facerdos  olim  rc^Tem  judicare 
„et  regno  privare,  quare  id  non  poterit  novae  legis  facerdos  nunc  ob  lepram 
„ fpiritualem  .   id  cft  propter  haerefim? 

RefpondcD  primo,  non  e(Te  idem  judicium  ferendum  de  lepra  fpirituali  ac  de 
corporali,  quippe  corporalis  lepra  in  veteri  teftamento  hominemprivabat  omnipror- 
fus  alioium  commercio  et  focietate,  tam  in  civihbus,  quam  in  caeteris :  at  vero  Ic- 
pra  fpiritualis  peccati  vel  haercfeos  hominem  tantum  privat  bonis  fpiritualibus ,  et 
argumentum  refte  fic  procedit:  Lepra  corpuralis  privabat  hominem  commercio  civili, 
ergo  fpiritalis  fpirituali :  non  auTemfic:  lepra  corporalis  privabat  hominem  focietate 
eivili,  ergo  mtilto  magis,  lepra  fpiritualis  hominem  civilibus  bonis  fraudat ;  qucmad- 
modiim  enim  ultia  leprae  corporalis  tantum  corporalis  erat ,  ut  fcilicet ,  qui  ea.  laho- 
rabat,  habitaret  extra  civitatem,  ita  nltio  leprae  Jpiritualis  tota  debet  ejfe  fpiritu€' 
lis,  ita  ut,  qui  ea  laborat ,  ab  e:cle/ia  ejiciatiir. 

Refpondeo,  O^iam  Icpra  divinitus  percufium  eo,  quod  incenfum  adolerc  vcl- 
let  fuper  altare  thymiamatis  a  faccrdotibus  declaratum  e/fe  immundum ,  et  remplo 
cvpulfum,  at  regno  niinime  privatum.  Sic  tem  narrat  auftor  libri  Paralipomenoo 
c.  26.  IngreJJus  templum  domini  adolere  voluit  incenfum  fuper  altare  thymiamatis  i 
jlatimqu!  ingrejfiis  ef  pofi  eum  Azarias  facerdos ,  et  cum  eo  facerdotes  domini  ocio- 
ginta  fortijjimi:  rcjiitenmt  regi  atque  dixerunt,  non  eji  tui  officii ,  Ozia,  ut  ado' 
leas  incenfum  domino,  fed  facerdotum,  hoc  efl  fiUorum- Aaron ,  qui  confecrtfti  fant 
ad  hujusvwdi  ininijieriuni.  Egredere  de  fanHuario,  ne  contempjeris ,  quia.  non  re- 
putabitur  in  gloriam  hoc  a  domino  Deos  iratusque  Ozias,  tenens  in  manu  thuribu- 
Lum,  iit  adoleret  incenfum,  minabatur  facerdotibus ;  ftatimque  orta  eft  lepra  in  fron- 
te  ejus,  et  feftinato  expulerunt  eum:  fed  et  ipje  perterritus  feftinavit  egredi,  ea 
quod  Jenfifjet  illico  plagam  domini :  fuit  igitur  Ozias  rex  leprofus,  et  habitavit  in 
domo  feparata  plenus  lepra ,  ob  quam  ejeBus  fuerat  de  domo  dcmini.  Porro  ^oa- 
than  fiiius  ejus  habebat  domum  regis ,  et  judicabat  populum  terrae.  Ex  hac  narra- 
tione  liquet 

Primo,  facerdotes,  ut  obfervat  Chryfoftomus,  Oziae  facra  munia  invadenri, 
fldmonitionibus  rcfUtiffe,  non  armis,  non  minis,  non  fententia  depofitionis  in  eum 
intentata  conatus  ejus  repreffifTe. 

Secundo,  facerdotes  eum  lepra  percufTum  juxta  legem  indignum  confortio  cae- 
terorum  judaeorum  dcclarafTe. 

Tcrtio,  ipfum  poenam  facinoris  fibimet  repraefentantem,  ultro  facerdotum 
judicio  paruifTc ,  et  tcmplo  egre/rum. 

Quarto,  indc  ctiam  liquet  eum  regno  privatum  minimc,  aut  dc  folio  dejeftum: 
id  enim  tantum  dicit  fcriptura,  facerdotes  videntes  lepram  in  fronte  cjus,  eum  fe- 
ftinato  detemplo  eipulifTc,  ob  lepram  fcilicet,  non  obpeccatum;  quare  nihilgravms 
in  eum  ftatui  potuit,  quam  quod  in  leprofos  omnes  per  facerdotem  flatui  Deus  juf- 
fit,  at  nullibi  in  legc  veftigiuin  cxtat,  ut  de  rerum  fuarum  dominio  exciderent,  fed 

Ccc  tan- 


3g«  DE  ANTIQVA   ECCLESIi^    DISCIPLINA 

wntum  ut  fepararentur  a  coetu  filiorum  Ifrael,  Levlt,  13.  Qui  fiierit  lepra  percujjin 
tt  fvparatiis  ad  arhitrium  facerdotis ,  hahitahit  extra  cafira.  Quare  etiamfi  pofte» 
Ozias  regnum  penitus  amififlet,  non  id  ex  facerdotum  judicio  ac  fentcntia  fa£lum 
fuifTet. 

Quinto,  diferte  fcriptura  teftatwr,  eum  nec  regno,  nec  regnandi  jure  pro- 
pterea  excidifre:  nam  r.  2.  ejusdem  capitis  ait ,  eum  regnare  coepiffe  anno  aetatis 
16.  et  regnafre  annos  52.  usque  ad  mortem  fcilicet:  et  v.  23.  poft  hujusjnortem 
regnaffe  dicitur  filius  Joathan  pro  eo,  crgo  huc  ufque  ipfe  regnaverat.  Nec  vero 
nomen  inanc  regis  retinuit,  fed  et  jus  regium  ac  praecipuam  autoritatem,  quamvis 
gubeinationis  onus  in  filium  rejeciflet ;  quippe  cum  vi  morbi  urgeretur,  nec  lics- 
ret  ei  fecunduin  legem,  caeterorum  confortio  trui,  Vix  poterat  per  feipfum  regnum 
fldminiftrare,  quare  in  domo  hibitans  feparara,  non  privatus  in  ea  vi.\it,  ut  vult 
Bellarminus,  imo  ut  habent  70.  il3<x.<rlAivinv ,  hoc  e(t,  regnarit  in  ea,  quamdiu  vi- 
xit,  fed  adminiflrationsm  regni  fui  filio  commifit;  ipfe  vero  regis  autoritatem  et 
fiomen  retinult,  unde  filius  e']us  nunquam  dicitur  rcx,  quamdiu  pater  ejus  vixit,  fed 
ejus  tantum  vices  egiffe  Icgitur,  et  pro  eo  tum  palatii  curam  habuifTe,  tum  popu- 
'  liim  terrae  ludicafTe:  tunc  Jofephus  de  illo  hatc  ait:  Non  voeabatitr  rex ,  nec  fede- 
bdt  in  folio  regis,  fed  Ozias  vocabatur  rex  toto  tempore  quo  vixit ,  et  fub  eo  com- 
piitatur  tempus  regni ,  et  ab  eo  pendebat  eortim  potefias ,  quae  jicbant  iti  regno,  licet 

per  'ijoathan  filium  fuum  adminijirarentur Ifie  TJoathan  erat  unicus  filius  ejus, 

vel  faltem  primogenitus ,  ideo  patri  morienti  fucceffit  in  regno;  nam  vivente  patre 
ipfe  palatium  gubernabat ,  et  fufiinebat  totum  pondus  regalis  laboris.  Itaque  Ozlas 
iemper  retinuit,  non  modo  nomen  regis,  fed  et  jus  regnandi,  ac  autoritatcm  re- 
giam.  Haec  enim  duo  feparari  poffnnt,  ct  faepe  faepius  contingit,  ut  is,  qui  reg- 
nandi  jus  auftoritatemque  regiam  pofTidet,  regnum  ipfe  non  adminiftret,  vel  quia 
ron  poteft,  ut,  verbi  gratia,  fi  fit  impubes  autfuriofus,  vel  quia  onus  guberna. 
tionis  in  alium  transferre  fatius  judicavit. 

Denique  Ozias  non  eft  privatus  adminlflratione  regni  per  fententiam  facerdo- 
tum ,  fed  ipfe  cum  fenior  jam  effet,  ac  vi  morbi  urgeretur,  nec  poffet  in  publi- 
cum  prodire,  et  cum  caeteris,  qui  eum  abominati  fuifTenr,  verfari,  fatius  effe  du,\it 
in  filium  adminiftrationem  regni  transferre;  quare  id  fecit  non  aliquo  facerdotura 
iudicio  coa£lus,  fcd  fponte  aclubens,  morbi  tum  pudore,  tum  gravirate  ad  id  fa- 
ciendum  impulftis:  c.t  quibus  abunde  liquet,  hoc  exemplum  a  Bellarmino  prola-tum, 
propofitum  ejus  nullatenus  adjuvare. 

Secundum  e.Yemplum  a  Bellarmlno  petitur  ex  lib.  fecundo  Paialip.cap.  23.  ubi 
inquit:  Cum  Athalia  tijrannice  occupajfet  regnum,  et  fovcret  cnltum  Raal.  ijoiada 
rcntifex  vocavit  centuriones  et  milites,  et  juffit  eis,  ut  Athaiiam  interficcrent,  quod 
st  feccrunt ,  et  pro  ea  Joam  regem  crcavit.  Idem  exemplum  urgent  Sanderus  et 
Becanus,  et  ex  eo  probarc  Yolunt,  licerc  fummo  poniLfici  iu  reges,  quod  licuit 
Joiadae  in  Athaliam. 

At 


DISSERTATIONES   HISTORIC^.  DrsssnT.  VII         JJ7 

At  primum  fi  quid  probaret  iftud  argumentum,  probaret,  non  rantum  reo-ei 
a  fummis  pnnrificibus  deponi  pofTe,  fed  et  eorum  julTu  interfici ,  quod  dicere  nod 
audent  ipfi  adverfarii. 

Secundo  longe  difpar  ratio  eft  Athaliae  et  regis  legitimi,  quippe  Ula  per  tvran- 
nidem  impeiium  invaferat  poft  mortem  Ochoziae,  occifis  ejus  filiis,  e  quibus  unus 
fuperftes  ielectus  fuit  Joas,  ad  quem  morte  patris  et  fratrum  de  jure  regnum  jure 
fucceffionis  devolutum  erat :  itaque  Athalia  non  erat  legitima  regina,  fed  ufurpatrix, 
quam  proinde  proceres  regni  Judaici  poterant  non  folum  fpoliare,  fed  ct  occiderc : 
nec  eff,  quod  dicat  Bellarminus,  ejus  regnum  initio  tyrannicum  poflea  fui/fe  leo-i- 
timum,  et  a  populo  approbatum,  poire  auiem  tyrannica  imperia  et  violenta  con- 
fentiente  populo  fieri  legitima:  non  efl,  inquam,  quod  hac  utatur  cxceptione  Bel- 
larminus ,  nam  Athalia  noii  potuit  jus  regium  habere ,  quamdiu  legitimus  regni  fu- 
perfies  erat,  praefertim  cum  fexennio  tantum  regno  potita  fuerit;  nam  cflo,  quod 
imperia  tvrannica,  confentiente  populo,  fiant  jufta  et  legitima,  ad  hoc  tamen  re- 
quiritur,  primo  ,  ut  aliquo,  fi  non  alio  faltem  armorum  jure  quis  imperium  ob- 
tineat.  Secundo,  ut  fat  diuturnum  tempus  poffeflionis  interffuar.  Tertio ,  ut  ie- 
gitimus  haeres  vel  confentiat,  vel  rem  habeat  pro  derelifla.  Quarto,  ut  confen- 
fus  populi  fit  liber;  at  nihil  horum  ibi  occurrit,  primo  enim  Athaiia  nullo  jure 
belli,  five  alio  jure  regnum  fibi  vindicavit ,  fed  turpiiTimo  impetu  et  proditione  op- 
prefTis  nepotibus  poteitatem  regiam  ufurpavit.  Secundo,  brevi  admodum  tempore 
Athalia  regno  potita  erar.  Tertio,  legitimus  haeres  adhuc  in  vivis  erat,  nec  con- 
fenferar,  autconfentire  potuerat.  Quarto,  populus  non  confenferat  regno  Athaliae,  nifi 
quemadmodum  populi  jugum  tyrannorum,  quod  amolin  non  poffunt,  aliquando 
patiuntur,  utSyracufaniDionyfios  et  Athenienfes  Pyfiftratum  aliquandiu  ferre  coafti 
funt.  Unde  Athaliaraortua,  populus  omnis,  tamquamtyranno  fublato,  laetatus  efi,  in- 
quit  fcriptura  2.  Paralipomen.  c.  23.  et  4.  reg.  11.  omnis  populus  terrae  et  urbs 
quievit.  Ergo  nonnifi  invitus  tyrannidem  aliquot  annis  palTus  fuerat,  non  autem 
propric  confenferat:  adde  quod  Bellarminus  ipfefatetur,  confenfum  hunc  populi 
profetlum  efTe  ex  eo,  quod  ignorvetur  fuperejfe  adhue  unum  efiliis  defun£Ji.  Er- 
go  ftatim  atque  ea  de  rc  conflitit,  jam  populi  confenfu  non  poterat  Athalia  a  tyran- 
nide  excufari;  itaque  ex  eo,  quod  Joiadas  Athaliam  ufurpatricem  occidi  jufferit 
non  fequitur,  idem  licere  in  reges  legitimos. 

Tertio  Athalia  licet  idololatriam  foverit,  non  tamen  propter  hoc  crimen  occift 
eft  a  Joiada  et  iis,  qui  cum  eo  erant,  fed  propter  folam  ufurpationem  reo-ni,  ut  fci- 
licet  Joae  legitimo  hacredi  regnum  reftitueretur :  quapropter  inde  non  fequitur ,  re- 
ges  regno  ob  haerefim  vel  peccatum  privari  pofle,  fed  tantum  manifeftos  ufurpato- 
res  regni  pofTc  confentientibus  optimatibus  a  populo  foLio  deturbari. 

Quarto,  non  fecit  id  folus  Joiada,  non  fecit  autoritate  fua,  non  fccit  id  quafi 
fummus  facerdos,  fed  ut  ex  optimatibus  regni  Judaici  praecipuus,  ut  regis  tutor, 
*c  defcnfor ;  ubi  enim  opportunum  vidit  effe  tempus  reftituendi  Joac,   eenturionet 
lcyitas,    et  alios  cenfilii  fui  participes  fccit.     Iniitque,  in^uit  fcriptura,  omnismuig 

Cce  a  titudt' 


5S}J  DE     ANTIQUA    ECCLESiyE     DISCIPLINA 

titudo  paBum  in  doma  Dei  cum  rege ,  dixitque  ad  eos  ^oiada :  ecce  filius  regis  reg- 
nabitjicut  locutus  eft  dominus  Juper  filios  Jjrael.  Non  ergo  Joiada  Athaliam  depo- 
fuit,  aut  joam  coiiftituit  autoritate  lumml  iacerdotis,  ied  tantum  popalo  declaravit 
joam  liuiic  effe  filium  regis,  cui  regnum  dcbebatur,  populus  vero  ilatim  eum  re- 
ge.ii  agnovit:  Et  eduxerunt ,  iiiquit,  fiHum  regis,  et  impofuerunt  ci  diadema  et 
tcjlimonium,  dederuntque  iii  mana  cjus  tenendam  legcm ,  et  conjiituerunt  eiimre- 
gem,  unxit  quoque  illum  pontifex  etjilii  cjus,  imprecatique  funt  ei,viiatrex.  Ergo 
noii  a  folo  fummo  facerdotc  Joiadj,  fed  a  poi-uU  maxima  parte  Joas  legitimus  regni 
hacrcs  coronatus  eft,  et  pro  rcge  agnitus ;  Joiadas  vero  non  ut  fummus  facerdos, 
fed  ut  tucor  ac  defenfor  regis  et  aequitatis,  confilium  de  expellenda  Athalia,  ec  re- 
flituendo  Joa  iniit,  cent  irionibus  ,  levitis ,  et  populo,  ut  id  fine  mora  facerent, 
autor  fuit,  ac  demum  Athaliam  extra  templum,  non  fua,  fed  regis  autoritate  gla- 
dio  jufiic  interfici. 

Afferuntur  praeter  haec  duo  a  nonnullis  alia  exempla,  ut  SauHs  a  Samuele  de- 
jefti ,  et  Davidis  untli,  i.  reg.  15.  Roboami  ab  Azia  prophera  regni  parte  mulclati, 
3.  Reg.  II.  Jehu  a  propheta  Elifaeo  un£lo  in  regeni  Ilrael  in  locum  impii  Joram, 
Antiochi  a  Mathatia  expulfi,    i.  Mac.  2.  et  fequentibus. 

Verum  haec  omnia  cxempia  a  propofito  aliena  lunt:  primo  enim  qui  hoc  fece- 
runt,  maximi  facerdotes  non  erant ;  deinde  id  non  fecerunt  aliqua  autoritate  ordina- 
ria  ,  ied  ex  fpeciali  mandato  Dei,  ct  a  fpiritu  prophetico  impulfi :  fic  Samuel  ex 
mandato  Dei  Davidem  unxir,  cum  cognovifret,  quod  Deum  poeniteret,  quod  unxif- 
fet  Saulum  regem  fuper  Ifrael.  Afias  haud  fua  autoritate  Roboamum  regni  parte 
privavir,  illamque  Jeroboarao  tradidit;  jamdudum  enim  praedixerat  Deus  Salomoni 
£ore,  ut  niaxima  regni  ejus  pars  a  filio  ejus  auferretur,  tradereturque  fervo,  3.  reg. 
V.  12.  Scindam  rcgnum  tuum,  inquit  Deus  ,  et  dabo  illud  fervo  tuo.  Quare  Afias 
ibidem  v.  30.  non  fuo,  fed  Dei  nomine  praedicit  Jeroboamo  fore,  ut  eiret  rex  de- 
cem  tribuum.  Apprehendens  Afxas  pallium  Juum  novum,  quo  coopertus  erat,  Jcidit 
in  duodecim  partef,  et  ait  ad  Jerobuam:  tulle  tibi  duodecim  JciJJuras,  haec  cnim 
dicit  dominus  f)eus  Ifrael:  Ecce  ego  fcindam  tegnum  de  manu  SaLnionis,  et  dabo 
tihi  decem  tribus ,  etc. 

Similiter  Elifaeus  Dei  ipfius  auftoritate  ac  mandato  Jehu,  et  a  fpiritu  prophe- 
tico  ad  id  faciendum  impulfus  Jehu  unxit  in  regem  Ifrael. 

Denique  Mathatias  legitimum  regem  non  depofuit,  ied  Antiochum  faevifiimum 
tyrannum  atque  Judaici  rcgni  invaforem  juiHfiuiiis  annis  expulir,  ct  patriam  a  ty- 
rannide  liberavir. 

Mitto,  quod  plurlma  in  veteris  teilamentl  libris  fadb  leguntur  a  prophetis 
impulilt  divino,  quae  trahi  in  cxemplum  fine  fcel(.re  non  poirunr.  Sic  Elias  i.  re- 
gum  c.  18.  prophetas  Baal  ad  toricntem  Cedron  occidi  jufiit.  Quis  propterea  fom- 
niet  facerdotibus  chriftianis  ac  catholicis  idipfiiiii  in  f.ilfos  ct  haereticos  facerdotes 
litere'^  Ofee  fornicariam  duxit  uxorem  ex  mandato  Dei,  quis  id  in  aliquo  facerdote 
pt^obei?  luiiumera  fuat  hiijusmodij  ex  ^uibus,-  fi  quid  aliquis  velit  coucluderc,  pa- 

riter 


DISSERTATIONES   HIST0RIC>E.   Dissert.  VIL         38, 

riter  Inferat,  facerdotcs  noftros  ignem  e  coelo  pofre  deducere,  quia  Elias  deduxit, 
poire  pariter  imbres  fummovere,  quia  Elia  jubente  per  iriennium  minime  pluit; 
nihil  ergo  eft  abfurdius  quam  ex  illis,  quae  prophetae  vel  divina  virtute,  vel  pro- 
phetico  impulfu  fecerunt  aut  potuerunt,  inferre  vellc  idem  a  facerdotibus  noltris 
fieri  aut  poffe,  aut  debere. 

E  novo  teftamento  nullum  teflimonium  proferunt  advcrfarii,  quod  noij  in 
alienum  plane  fcnfum  non  detorqueant,  qualia  funt  haec  Matth.  -16.  Tibi  dabo  cla- 
ves  regni  coeloriim.  Joan.  20.  Pafce  oves  meas.  Quae  loca  Gregorius  Vil. ,  Boni- 
facius  VIII.,  et  Nicolaus  IV.  in  fuis  decretalibus  allegant  ad  vindicandam  fibi  in  tem- 
poralia  poteftatem.  Sed  haec ,  ut  late  probavimus,  de  fpirituali  tantum  poteftate 
poffunt  intelligi,  et  ab  univerfa  ecclefia  femper  intelleita  funt;  quique  aliter  ea  in- 
terprctari  non  verentur ,  ab  univerfae  ccclefiac  catholicae  fenfu  recedunt ,  ut  ilHci- 
tos  conatus   quoquo  pa£lo  defendant. 

Mitto  alia  quaedam  teftimonia,  quae  Marfilius  Patavinus  defenf  pacis  c.  3.  a 
fophiftis  fui  temporis  propofita  e(fe  ait,  ut  probarent  ecclefiae  poteftatem  efife  in 
temporalia,  qualia  funt  haec  Matth.  ii.  Omnia  viilii  tradita  funt  a  patre  meo.  Et 
c.  28.  Data  e/i  mihi  omnis  potejias  in  coelo  et  in  tarra.  Item  iftud  Marci  5.  5V 
ejicis  nos ,  mitte  in  gregem  porcorum.  Et  Joann.  12.  Cian  exaltatus  fuero-,  otnnia 
traham  ad  me,  Manh.  11.  et  Luc.  19.  Invenietis  pullum  afinae  alligatiim,  folvite 
et  adducite  mihi.  Et  i.  cor.  6,  Nejcitis ,  qtiod  angelos  judicabimvs ,  quanto  magis 
faccularia?  Et  cap.  9.  Nunquid  non  habemus  potejiatem  manducandi?  Ex  quibui 
inferebant  Chriftum  et  ejus  vicarios  poteftatem  aliquam  temporalem  habuifte.  Ve- 
rum  uti  diximus  de  Chrifto,  prout  Deus  eft,  nemo  disbitat,  quin  habuerit  potefta- 
tem  fummam  in  res  omnes,  atque  hoc  fenfu  intelligi  illud  Matth.  1 1.  Omnia  mihi 
tradtta  funt  a  patre.  Et  c.  2%.  Data  eji  mihi  ovmis  poteJJas  in  coelo  et  in  tcrra. 
Kifi  quis  malit  id  de  regno  Chrifti  fpirituali ,  et  de  omnibusiis,  qui  credituri  in 
eum  erant  diclum  interpretari :  quo  cerre  fenfu  inrcjligendum  eft  illud  Joannis  12. 
Cim  exaltatus  fiiero ,  otnnia  traham  admcipfiim:  id  eft,  ex  orani  hominum  genere, 
ex  omnibus  gentibus  homines  adducam  ad  mei  cultum. 

Quod  vero  ex  Paulo  profertur  ad  praefens  negotium,  omnino  impertinens  cft ; 
quippe  fecundum  eum' non  folum  apoltoli,  fed  et  omnes  jufH  judicabunt  angelos 
et  faecularia ,  fed  in  refurreftione,  non  in  hoc  faeculo.  Poteftatem  vero  mandu- 
candi  et  bibendi  fibi  ipfe  arrogat,  non  ob  ullam  au£toritatem  temporalem ,  fed  quia 
dignus  eft  operarius  cibo  fuo,  aequumque  eft,  ut,  qui  altari  fervit,  de  altari  vivat, 
Supereft  illud  de  porcis  er  de  afinae  pullo;  quae  ii  quis  et  alia  hujusmodi  praefenti 
in  negotio  allegans,  ad  illud  minime  pertinere,  probare  tentaret,  opera  fua  et 
leftoris  abuteretur  patiemia.  Satius  eft,  haec  contemnere,  quam  ferio  refeiiere, 
nam  hujubinodi  fophismata  indigna  funt  revinci ,  ne  gravitate  adorcntur. 


Ccc  3  S-  II- 


^9<»  DE     ANTIQUA   ECCLESliE     DISCIPLINA 

$.    n. 

In  quo  refutantur  rationes  ct  InduStiones  Bellarmini. 

Qimntum  adverfariorum  ©pinio  rationibus  vere  theologicis  defHtuta  fit,  ex  <0 
liquet,  quod  Bellarminus  in  comprobaiida  autorirate  temporali  pontificis  fo- 
lis  rationibus  ufum  fe  dieat,  non  fcripruris,  conciliis,  patribus,  quod  iis  jam  ufus 
elfet  in  fpirituali  primatu  probando,  quo  probato,  facile  effe  arbitrabatur  tamquam 
ex  fonte  didncere  rivulos  rationum  ad pntejiatem  intemporaUbus  coviprobandam.  Ex 
ipfius  igitur  Bellarmini  confeflTone,  (criptura,  parres,  et  concilia  nihil  probanr  prae- 
ter  primatum  fpiritualem  pontificis;  autoritas  autem  illa  temporalis  etiam  indirefta 
tota  rationibus  et  induthonibus  innititur ,  quse  fi  vel  minus  certae  fint,  vel  minus 
cvidenter  deduftae,  ruit  rotum  ejus  fyftema.  Quid  ergo  cenfendum  erit,  (i  illa» 
omncs   fophifticas  effe  ad  oculum  demonftraverimus? 

Prima  ratio  eUismodi  eft:  Poteflas  civilis  fiihjeSia  eji potef.ati  fpirittiali,  quanda 
quidem  utraque  pars  eji  ejiadem  reipublicae  chrijiianae :  ergo  poteji  princeps  fpiri- 
tualis  imperare  principibus  temporalibus,  etdijponere  de  temporalibus  rebus  in  ordine 
ad  bonumfpirituale,  omnis  enim  fuperior  imperare  poteji  inferiuri. 

Refpondeo,  antecedens  effe  ialfiam  :  nam  licet,  ut  obfervavimus,  perfonae  civi- 
les  fint  fubjeflae  poteftati  fpintuali,  poteflas  tamen  temporalis  non  eft  fubjefla  po- 
teflati  fpirituali,  ut  a  nobis  explicarum  eft  lupra.  Rario  item  hujus  antecedeniis 
falfa,  nam  poteftas  temporalis  non  eft  pars  reipubhcae  chriflianae,  ut  chriftiana 
eli;  fed  utraque  poreltas  duas  conftituir  respublicas,  diverfos  fines ,  diverfa  media, 
diverfas  leges  habentes ,  et  quamquam  iidem  homines  utriusque  raembra  fint,  mu- 
nera  duarum  rerumpwblicarum  funt  diverfa. 

Ad  probarionem  confequenris,  omnis  fiipcrior  imperare  poteft  inferiori,  re- 
fpondeo,  illam  non  effe  veram-,  non  enim  fuperior  poreft  imperare  in  omnibus,  fed 
in  iis  ranrum  rebus,  in  quibus  eft  fuperior :  lic  praeceptor  non  poteft  difcipulo  im- 
perare  in  haeredirate  adeunda,  uxore  ducenda,  etc.  Deinde  plus  habetur  in  confe- 
quenti,  quam  in  praemiflis',  nec  enim  tantum  infertur,  ergo  pote/i  princeps  fpiri- 
tualis  imperare  prtncipibus  temporalibus;  quod  unum  ex  praemiflis  fequitur  et  ve- 
rum  eft,  fi  recle  intelhgatur:  fed  additur,  et  difponere  de  temporalibus  rebus  i» 
ordine  ad  bonum  Jpirituale.  Hoc  autem  ex  praemifTis  non  fequitur,  poteft  enim 
imperare  tantum  princeps  fpirituaiis  tcmporali  in  iis,  in  quibus  fuperior  eft,  fed 
fuperior  eft  tantum  in  fpirituahbus,  cum  in  temporaHbus  ei  fubfit,  ut  late  proba- 
tum  eft.  Demum  fi  quid  probaret  hoc  argumentum,  probaret,  unumquemque 
principem  fpiritualem ,  unamquamque  ecclefiam  poffe  de  rebus  ternpora- 
libus  principum  fuorum  difponere,  cum  eo  fuperiorcs  fint,  quod  ipfi  nolunt  ad- 
verfarii. 

Inftat  Bellarminus,  potc/ias  politica  non  Jolum  ut  chrijiiana,  fed  etiam  ut 
politica  fubjetla  ejl  ecclefiajiicae ,  ut  talis  i.demoujiratur  ex  Jinibus  utriutque,  nam 


■  DISSERTATIONES    HISTORIC^.     Diss»Rr.  VH.         jyi 

finis  tmporalis  fubordinatur  fini  jpirituali  nt  patety  qiiia  felicitas  temporalis  non 
eji  ahfulute  ultimus  finis,  et  ideo  referri  dehet  in  felicitatem  aetcrnam:  conflat 
autem  ex  Arijhtele  lib.  Ethic.  cap.  i.  ita  fubordinari  facnltates>  ut/ubordinantur  fines. 

Refpondeo,a!ium  efTe  finem  operantis,  alium  artis.  Finis  principis  chriftiani 
poteft  efTe  non  tanmm  felicitas  temporalis,  fed  et  aeterna  fui  ac  fuoriim,  flcat  finis 
epifcopi  poteft  effe  non  tantum  falus  aeterna  hominum  fuae  curae  commKrorum,  fed 
ettranquillitas  civitatis.  Sed  finis  artis  politicae  quatenus  poiiticae,  efl  feiicitns  tan- 
tum  temporalis  et  quidem  finis  hujus  ultimus,  nam  poteftas  politica,  ut  talis  alio 
non  refertur  ex  feipfa.  De  felicitate  vero  aeterna  fi  princeps  cogitet,  non  id  ha- 
bet  apohtica,  fed  ab  ecclefiaflica  poteflate,  cujus  confiliis  adjuvatur,  itaque  nec 
artes  iftae,  nec  earum  fines  proprie  fubordinantur :  requiritur  enim  ad  fubordina- 
tionem,  ut  finis  artis  fubordinarae  per  fe,  et  ex  natura  fua  inferviat  fini  fubordinan- 
tis,  fed  tranqui/litas  reipublicae  per  fe  et  natura  fua  non  inferrit  ad  aeternam  falu- 
tem,  fed  tantum  per  accidens,  quemadmodum  finis  medicinae,  qui  efl:  falus  cor- 
poris,  potefl  etiam  infervire  faluti  animae,  et  tamen  medicinam  ecclefialKcae  pote- 
fiati  fubordinatam  effe,  quis  dicat? 

Addit.fecundo  Bellarminus,  reges  et  pontifices,  clerici  et  laici  non  faciunt 
duas  respublicas,  fed  unam,  idefl  unam  ecclefiam ,  fumus  enim  omnes  unum  cor- 
pus  Rom.  12.  et  i.  Cor.  12.  at  in  omni  corpore  membra  funt  connexa  et  dependen- 
tia  unum  ab  alio,  nun  autem  recle  afferitur  ipiritualia  pendere  a  temporalibus :  ergo 
temporalia  a  fpiritualibus  pendent,    illique  fubjefla  funr. 

Refpondeo,  haec  omnia  argumenta  eodem  laborare  vitio,  quod  perfonas- 
et  poteflates  confundant,  faciunt  quidem  omnes  homines  unam  ecclefiam ,  fed  nori 
faciunt  duae  poteftates  unam  rempublicam  eccleliafticam  ;  fumus  omnes  unum  cor- 
pus  ex  apoftolo ,  quatenus  omnes  membra  fumus  ecclefiafticae  reipublicae,  licet  et- 
iam  membra  quoque  fimus  civilis  reipubficae:  non  eft  ergo  dicendum,  temporali» 
a  fpiritualibus  pendere,  quia  cives  imo  et  re^es  in  fpiritualibus  ab  ecclefia  pendenr, 
et  fimiliter  chrifhani  ac  epifcopi  in  rebus  civilibus  ac  temporalibus  principibus 
funt  fubditi. 

Tertio  ad  idem  confirmandum,  Beliarminus  adjicit  hoc  argumentum,  fi 
temporalis,  inquit,  adminifiratio  impedit  fpirituale  bonum,  tenetur  princeps  tera- 
poraUs  mutare  illum  modum  adminiftrandi  etiam  cum  detrimento  temporalis  tran- 
quilhtatis,  quando  obviat  bono  fpiritualeuon  praecife  utrex,  fed  ut  rex  chriftia- 
nus,  quia  bonum  fpiiituali  dignius  efi  ec  excelientius  bono  tempora[i.  At  inde 
non  fequitur,  fubjeftam  effe  poteftatem  remporalem  fpirituale,  ita  ut  reges  id  non 
facientes  deponi  poflint  aut  bonis  privari  ab  ecclefiaflica  poteftate.  Rem  exemplo 
illuftro.  Coquus  tenetur  mutare  modum  eondiendi  optimura,  {\  fanitati  officiar, 
quiafanitas,  quae  finis  eft  luedicinae,  efl  bonum  nobilius  quam  voluptas  guftus, 
quae  eft  finis  artis  coquinariae,  ergo,  inquiet  aiiquis,  res  coquinaria  fubjecla  eft 
inedicinae,  crgo  medigus  poteft  coquum  oiHcio  privare,     Quis  iftud  ferat  ?     Simi- 

liter 


391  DE  .ANTIQUA     ECCLESIi-'E     DISCIPLINA 

liter  licet  teneantur  reges  bo;^um  ecclefiae  procurare  eciam  cum  detrimento  tempo- 
rali';  boni,  fcilicet  bonum  fpiricaale  nobilius  eft  atque  praedantius,  non  tamen 
propterca  fpiritualis  potcftas  potfft  eos ,  fi  id  ncn  fecerint,  poenis  temporalibua 
atticere,  fed  tantum  fpiritualibus,  poteft  fcilicet  eos  admonere,  poreft  increpare, 
pote{l:  et  cos  communione  eccle^]a(tica  indignos  pronuntiare,  ut  Theodofium  Am- 
brofius,  idque  fervato  honore,  fervata  reverentia,  quam  lubditus  fuo  principi  de- 
bcf.  At  nihil  praecerea  debet,  etfi  rex  iflis  non  pareat,  Deus  folus  vindex  elt  ex- 
pcciandus. 

Uri;;et  Bellarminus,  ut  probet  ecclefiam  et  regnum  non  pofTe  conflituere 
duas  respublicas:  Hocrccie,  inquit,  dicereturfi  politica  et  ccclefiajltca  potejias  ejus- 
dem  ordinis  e(fent-,  ut  funt  pagi  Helvetiorum:  at  ex  fcripturis  divinis  pontifices 
it  rc<rcs.,  clerid  et  laici  in  Clirijio  regenernti  itnam  rempubiicam ,  imo  tinam  civita- 
tem,  imo  unam  domiim,  unum  cnrpus  efficiunt. 

Refpondeo,  Bellarminum  icmper  in  cadem  perfeverare  fallacia,  pontificei 
et  reges,  clerici  et  laici  unam  faciunt  rempublicam,  unum  corpus,  fed  in  ordinc 
ad  bonum  fpirituale,  et  unam  itcm  rempublicam,  unum  corpus,  in  ordine  ad  bo- 
num  temporale,  licet  autem  ambae  iftae  respublicae  non  fint  ejusdem  ordinis,  fed 
fpiritualis  fit  civili  longe  pracftancior,  non  tamen  fequitur  illam  fummum  habere 
in  hanc  imperium  ac  dominium,  ficut  etiamfi  medicus  fic  coquo  dignior,  philofo- 
phus  publicano,  argentarius  aut  lapidarius  fabrifcrrario,  etc.  haud  fequitur  illos 
iliis  impcrare  in  iis,  quae  artis  fuac  funt. 

Pergit  Beilarminus,  neqne,  inquit,  potefits  fpiritnalis  et  temporalis  in 
ecclefia  conveniunt  ut  duae  respublicae  in  unam,  fed  ut  fpiritus  et  caro  in  iinum 
hominem,  tit  Gregorius  Nazianzenus  ait.  Refpondeo,  fpiritualem  et  temporaleln 
pi>'eltatem  non  convenire  in  ccclefia,  fed  principes  et  pontifices,  laicos  et  clericos 
ecclcfiam  conftituerc;  et  ex  iis  unam  fieri  rempuhlicam  ecclenafticam,  ncc  vero  Gre- 
gorius  in  oratione  ad  populum  timore  perculium  allud  habec  quam  fpiricualem  po- 
teftatem  excellentiorem  effe  temporali,  ut  eft  fpiritus  excellentior  carne,  at  ucram- 
que  poteftatem  ut  fpiritum  in  unum  hominem,  aut  in  unam  focietatem  convenifte, 
nemo  eft,    qui  di.verit. 

Denique  addit  Bellarminus,  neque  fnnt  Chrifli  pontifices  et  reges  ut  princi- 
pales  arietes  in  ovili ,  fed  ut  pafiores  et  oves ,  neque  in  duhium  revocari  potejl ,  an 
paftores  ovihus,  vel  oves  pajioribus  cum  imperio  praeJJnt.  Refpondeo,  reges  in  re- 
publica  ccclefiaftica  ovcs  elfe,  fed  fpirituale»  et  fpiritualiter  pafcendas,  non  cum  itn- 
perio  et  dominacione  temporali,  fed  fpontanee  et  libere,  ut  ex  ChrilH,  Petri,  fan- 
ftorumque  patrum  teftimoniis  fupra  allatis,  fatis  ec  abunde  liquet.  Atque  haec  de 
prima  Bellarmini  ratione. 

Secunda  ratio  haoc  eft,  respublica  ecclefta/iica  debet  ejfe  perfeSla  et  flbi  fuf^ 
ficiens  in  ordine  ad  juum  finem,  tales  etiim  funt  respublicae  bene  injiitutae:  ergo 
debet  habere  omnem  potejiatcm  ad  fuum  finem  cotifequendtim :  fed  necejfaria  eji  ad 
finem  fpiritualem  potefias  utendi  et  difponendi  de  temporalibus  rebus,  quia  dlioquin 

fojfent 


DISSERTATIONES  HISTORICiB.   Disiirt.  VII.         jjj 

pojfent  mali  principes  fovere  hsereticos  et  evertere  religionem ,  igitur  et  hanc  po- 
tejiatem  habet. 

Refpondeo  primo ,  retorquert  pofre  a  principibus  iftud  argumentum  in  pa* 
pam  et  ecclefiam  ac  inde  probare,  fe  poteftatem  habere  fpiritualem,  quia  alioquia 
eorum  respublica  foret  imperfefta ,  fi  eis  deefTent  vires  difponendi  de  rebus  fpiri- 
tualibus,  pontifices  creandi,  malos  ac  improbos  dcponendi,  cum  ex  relio-ione  ci 
ecclefiaftica  adminiflratione  faepe  pendeat  reipublicae  tranquillitas. 

Refpondeo  fecundo,  propofitionem  iftam:    Respnblica  ecclejiaflica  perfe&it 
ejt  et  fibi  fufficiens ,  ambiguam  efle :  duplex  enim  excogitari  potcfl  perfeclio  reipu» 
blicae  ecciefcafticae,  una  quae  removeat  omnia  impedimenra  ialutis  aeternae,  alrera 
quae  contineat ,  quidquid  necefTarium  efl,  ut  pofiint  homines  per  cam  ad  falutem  ' 
aeternam  pervenire',  prima  perf^ftio  procul  dubio  non  convenir  ecclefiaflicae  rei- 
pubiicae,   quamdiu  in  terris  degit:  nam  fi  ita  effet,  cur  lion  pofFet  animos  ad  poe- 
nitentiam  fleQere?     Cur  non  infanti  in  utero  materno  exiflenti  aut  homiHi  in  infa- 
niam  lapfo  indutgere?     Cur  non  omnibus  peccata  donare  pofTet?     Quorfum  mun- 
dus  in  ecclefiam  concupifcentiis, terroribus  et  blandimentis  fuis  grafTaretur?     Quor-  ' 
fum  perfequutionibus  et  haerefibus  infeftarerur  ?    Uno  verbo,  cur  non  orania  amo-"^ 
vere  polFet  impedimenta,  quae  coelum  claudunt?  Cur  non  et  omnia,  quae  ecclefiae^^ 
pacem  et  tranquilUtatem  perturbant,  e  medio  tollere?    Parriaeeft,  non  viae  ifta  fe-  ' 
iicitas.     At  ecclefiaftica  respubiica  fecundam  habet  perfe£lionem,   ut  fcilicet  habeat 
omnem  poteflatem  necefTariam  ad  finem  fuum  confequendum  fuae  poteftatis  refpec- 
tu  non  eorum,  quae  quomodocumque   conducere  poffent  ad  falutera:    haber  quip- 
pe  omnem  poteftatem  fpirirualem,  qua  volentes  homines  ad  coelum  inducar,  hahec 
eriam  in  fua  poreftate  omnia  media  proportionata  ad  iftum  finem,  verbum  nempe 
divinum  et  facramenta:  at  poteftas  temporalis  non  eft  medium  ad  falurem  propor- 
tionatum,    nam,    ut  diximus,    poteftas  temporalis  in  corpora  extenditur,  invitos 
cogit,  atque  ob  id  poenis  corporeis  ple£tit:  fahis  autem  aeterna  animarum  eft,  non 
corporum,  volentibus  tantum  atque  ultro  et  fponte  ad  eam  adipifcendara  laboranti- 
bus  dari  poteft,  non  autem  invitis  et  raetu  pocnarum  temporaiiiun  ad  bonum  fa- 
ciendum  adaftis. 

„  At,  inqtiit,  necefTaria  efl  ad  finem  fpiritualem  poteftas  utendi  et  difponen- 
„di  de  rebus  fpiritualibus,  quia  alioquin  poftent  mali  principes  impuae  fovere  hae- 
„  reticos  et  evertere  religionem. 

Refpondeo,  non  propterea  impane  regibus  licere  haereticos  fovere  et  eccle- 
fiam  vexare,  nam  vindicem  femper  five  in  hac  fivn  in  altera  vita  fentient  Deura,  et 
in  ifta,  fi  chriftiani  funt,  poffunt  excommunicatione  plecti:  religionem  vero  et  eccle- 
fiam  penitus  erertcre  nunquam  poterunt,  quia  femper  obftabit  refigionis  conditor 
Chriitus,  qui  promifit  portas  inferi  adverfus  eam  non  praevahturas,  feque  ad  coa- 
fumraationem  faeculi  cum  fuis  futurum,  itaque^quamdiu  erit  eccleiia  in  terris,  tam- 
diu  velut  navis  variis  agitabitur  tempeitatibus.  Hinc  eam  tyranni  vexabunr,  adver- 
fua  ^uos  infurgere  minime  potcftj  inde  eam  haeretici  perturbabuot  crroribus  fuis;^ 

P  d  d  nec 


3J4  I^E  ANTIQVA  ECCLESIiE  DISCPLINA 

nrc  non  Improbi  fcelcribus  comraaculabunt ,  et  tamen  extra  finum  fuum  iftos,  hos 
in  ipfis  vifi^eribus  fuis  patientcr  ferre  cogetur,  atque  hoc  fcnfu  nunquam  erit  in 
terris  perf efta.  Verum  tamen  eam  neque  tyrannorum  faevitia,  neque  haercticorum 
rabies ,  neque  improborum  perverfitas  unquam  evertent. 

InftatBellarminus  ct  ait:  „potcft  quaelibet  respublica,  quia  perfetla  eft  ct 
„fibi  fufficiens  efte  debet,  imperare  alteri  reipublicae,  non  fibi  fubjeftae  et  eam 
„cogere  ad  mutandam  adminiftrationem :  imo  etiam  dcponcre  ejus  principem,  ct 
„alium  inftituerc,  quando  non  poteft  aliter  le  defendere  ab  cjus  injuriis:  ergo  mul- 
j,to  magis  poterit  fpiritualis  rcspublic*  imperare  reipubiicae  fibi  fubjeclae,  et  eam 
,,  cogcre  ad  mutandam  adminiftrationem  et  deponere  principes  atque  alios  inftituc- 
„re,  quando  aliter  non  poteft  fuum  fpirituale  bonum  tucri." 

Refpondeo,  Bellarminum  neque  exafte  loqui,  neque  direCle  ratiocinari: 
primum  enim  falfum  eft,  respublicts  aut  reges  fibi  mutuo  imperare  poflc,  ptr  enim 
in  parcm  non  habet  impcrium',  fed  contingit  nonnunquam,  ut  rex,  aut  rcspublica 
vicinorum  impcriis  provocati  juftifiimis  armis  fefe  tueantur,  aut  illatas  injurias  ul- 
eifcantur,  ex  quo  nonnunquam  fit,  ut  doraitif  in  poenan^  injuriarum  fibi  allatarum 
populis  leges  et  dominos  pro  libito  imponant,  fed  non  cft  par  ratio  cccJefiafticae  et 
civilis  reipublicae,  funt  enim  direrfi  generis,  nec  poteft  ccclefitftica  aut  {e  tueri  aut 
iniurias  fibi  illatas  ulcifci  armis  tcmporalibus,  fcd  tantum  fpiritualibus,  ut  late  de- 
monftratum  eft   fupra. 

Urget  Bellarminus,  atquc  ut  probct  gladii  materialem  poteftatem  in  eccle- 
fia  effe,  adducitautoritatem  Bernardi  lib.  4.  de  confid,  c.  3.  ubi  cx  eo  loco  evangc- 
lii  duo  gladii  funt  hic,  et  ex  illo  conde  gladittm  tuum  in  vaginam,  infert  gladium 
pontificis  effe  ,  licet  non  ejus  ma7iu  eiaginandus  fit .  addens  utrumque  gladium 
materialem  fcilicet  et  fpiritualem  ejfe  eccUJiaes  ftd  Iiunc  quidem  pro  ecclefta,  illum 
tt  ab  ecclefia  exercendumy  illum  facerdotis,  hunc  militis,  fed  fane  ad  nutum  facerdo- 
tis  et  juJJa  imperatoris.  Ubi  duo  dicitBcrnardus,  quae  fibi  fevere  autumat  Bcllar- 
minus,  prius  eft,  gladium  materialem  e(fe  pontificis  et  ecclefiae:  alterum,hunc  nutu, 
hoc  cft  jufru  et  imperio  pontificis  exercendum. 

Refpondeo  primo,  locum  cvangelii  a  Bernardo  in  fenfum  alienum  detorque- 
ri,  ut  agnofcit  ipfe  Maldonatus  in  hunc  locura:  fane  nullus  unquam  ante  Bernar- 
dum  iia  hunc  locum  expofuit.  Secundo,  negari  non  poteft,  quin  fenfus  ifte  a 
Bernardo  excogitatus  allegoricus  fit,  et  myfticus,  e  quo  nihil  conduditur.  Tertio, 
dubitanter  loquitur  Bernardus:  Tuo,  inquit,  forftan  nutu  etfi  non  tua  manu  eva- 
ginandus.  Quarto,  nutus  apud  Bernardum  non  fignificat,  poteftatera  coaftivam, 
feddiredivam,  feu  confilium:  ficBernardumeiponunt  Joannes  deParifiis,  Antonius 
dcRofeliis,  Alvarus,  Pekgius  et  Almaricus •,  in  idem  recidit,  quod  habet  Joanaes 
Major  ponrificem  habere  gladium  materialem  habitu  non  a£lu ,  quta  potefi  rogare 
principes  terrenos,  utfintfibi  fubfidio.  Porropernutum  apudBernardum  non  intel- 
ligi  imperium,  fcd  tantum  confiliura,  ex  eo  conftat,  quod  opponitur  juffui  (cu  im- 
perio  regis  et  imperatoris.  Nam  apud  Bernanium  tres  funt  pcrfonae:  ponti£e;t, 
imperator  «  railes.quibus  attribuuatur  tria  rcfptihi  gladii  nwtci;r...s,  pgntifici  no- 

tus, 


DISSERTATIONES  HISTORICA.  DimtT.  VII.        395 

tn»,  imperatori  JufTus,  et  militi  manus  five  exfequutio.  Igltur  per  nutum  non  intel- 
ligit  Bernardus  imperium ,  quod  vult  cffe  imperatoris ,  fed  tantura  confiiium ,  ad- 
monitionem  et  exhortationem :  gladium  autem  dicit  efle  pontificis  et  ccclefiae,  eo 
quod  dcbeat  pro  ecclefia  ad  nutum  pontificis  et  imperatoris  jufTum  exeri.  Enim- 
vero  tempore  Bernardi  haec  confuetudo  invaluerat,  ut  impcratores  et  reges  ad  re- 
cuperandtm  terram  fanilam  ad  nutum  Romani  pontificis  copias  cogerent  atque  ad 
bcflum  facrum  proficifcerentur.  Hujusmodi  expeditionum  magnus  praedicator  fuit 
ipfe  Bernardus,  et  huc  fpeclat,  cum  ait,  gladium  materialem  ad  pontificem  et  ec« 
clefiam  pcrtincre,  licet  non  hujus  manu  fit  exerendus. 

Dcniquc  nutus  ille  pontificis  aut  poteftas  gladii,  de  qulbus  Bcrnardus  agic 
regum  depofitionem  minime  fpe£lant.  Nam  ex  ejus  mente  tantum  abeft,  ut  gladiu» 
materialis  ex  nutu  ecclefiae  a  milite  contra  impcratorem  ftringi  poflit,  ut  fine  hujuf 
juffu  flringi  non  poflit. 

Itaque  manifefle  hoc  loco  Bellarrainus  abutitur,  cum  ex  eo  vult  oflendere, 
reges  poflTe  deponi,  regnisque  fpoliari  jufTu  Romanorum  pontificum. 

Nec  enim  dicit  Bernardus,  quod  adverfariis  probandum  effet,  quod  (1  im- 
perator  nolit  ad  nutum  pontificis  gladium  flringere,  aut  fi  contra  ejus  nutum  eva- 
ginet,  tunc  poffe  illum  a  pontifice  deponi,  et  gladium  in  eum  ipfum  cierceri.  Hoc, 
inquam,  non  dicit  Bexnardus,  imo  fupponit  exerendum  non  effe  nifi  impcratoris 
juffu. 

Tertia  Bellarmini  ratio  haec  efl.  Non  licet  chriftianis  tolerare  regem  infi- 
delcm  aut  haereticum,  fi  ille  conetur  pertrahere  fubditos  ad  fuam  hacrefira  vel  infi- 
delitatem  :  at  judicare  an  rex  pertrahat  ad  haerefira,  necne,  pcrtinet  ad  pontificem, 
cui  eft  commifra  cura  religionis;  crgo  pontificis  eft  judicarc  regcm  effe  dcponen- 
dum  vel  non  deponendum. 

Refpondeo,  propofitionem  Bellarmini,  ut  patet,  feditiofam  effe,  verbo  Dei 
contrariam,  ct  antiquae  ecclefiac  adverfam.  Seditiofa  eft,  quia  omnibus  fubditis 
in  reges  fuos,  fi  femel  fibi  perfuaferint  reges  fuos  a  fide  deviare,  arma  fubminiflrat 
proditioni,  intcftinis  ct  civilibus  bellis,  ac  quod  pejus  eft  occultis  in  regum  vitam 
moliminibus  viam  pandit  latifliraam;  verbo  Dei  contraria,  quo  fcilicet  jubetur  obe- 
diri  dominis  etiam  difcolis,  et  rogari  Deum  pro  imperatoribus  et  regibus  iis,  qui 
in  fublimitate  conftituti  funt,  reddi,  quod  caefaris  eft,  caefari,  eo  tcmpore,  quo 
imperatores  erant  ethnici;  et  chriftianac  reHgioni,  demum  ecclefiae  antiquae  praxi 
adverfantur:  numquid  enim  illa  Neronc,  Trajanos,  Diocletianos  non  toleravit? 
Numquidnonapoftataejuliano?  Numquidnon  haereticoConftantio,  Valenti,  aliis» 
quc  femper  paruit?  An  aliquid  in  eos  molita  eft?  Nec  dicat  Bellarrainus,  virei 
ecclcfiae  tum  non  fuppetiiffe;  fuppctebant  enim  tum  longc  majores,  quam  cumRo- 
mani  pontificesiftud  in  regeslonge  rainus  noxios  conati  funt.  Quid  quod  pro  illo- 
rum  falute  et  incolumitate  quotidie  preces  tamquam  ex  officio  fuderunt,  et  pro- 
ter  corifcientiam,  non  propter  iram  obedire  fe  proteftati  funt,  ut  late  probavimu» 
fupra,     Itacjue  propofitio  Bellarmini  hoc  fenfu  accepta,  quod  non  Uceat  reges  hae* 

D  d  d    z  reticoB 


3j6       (  .DE    ANTIQUA     ECCLESl/E     PJSCIPLINA 

reticos  ullo  paQo  tolerare,  ita  ut  oporteat  eos  dejicere  de  throno,  obcdicntiam  sis 
tiegareV  alios  conRituere,  feditiofa  eft,  verbo  Dei  contraria,  et  anciLiuae  ecclefiac 
praxi  adverfa,  Si  vcro  eo  fenfu  fumatur,  quod  non  licet  confentire  regi  infidclita- 
lem  profitcnti,  quod  oportet  eum  hortari ,  arguere,  increpare,  cum  animi  patien- 
tia  ,  quod  etiam  nonnunquam  utile  eft  cenfuras  et  exco,mmunicationes  interminari , 
BUt  inferre,  hpc  fenfu  verum  efl:,  non  licers  regem  tolerare  haereticum  et  impium: 
(icChnflusHcrodemnon  toleravit,  quem  ut  vulpem  redarguit:  Herodem  item  non 
loleravit  Joannes,  quem  adidterii  palam  reprehendir.  Non  toleravit  Ambrofius 
Theodofiuni  homicidii  reum,  quem  poenitentiac  fubjccit,  et  ecclefiae  ingrefiu  pro- 
hibuit:  venuntamen  non  propterea  reges  definunt  habcri  pro  regibus;  iino  dum 
reprehendimtur  corum  flagitia,  regia  in  eis  dignitas  ac  maj^itas  lola  in  veneration» 
habetur.  Verbo  dicam,  regum  impietates  ct  flagitia.minime  tolerantur,  atreges  ipfi 
propter  potcflarem  ipfis  a  Deo  creditam,  ac  reipubHcac  tranquillitatem  tolerantur. 
Sic  Marcellus  melius  proculdubio  quam  Bellarminus  bonos  imperatores  lie  voto 
cxpetere  aiebat,  qualefcumque  tolerarc,  apud  Tacitum  libro  4. 

Propofitionem  fuam  confirmare  conatur  Bellarminus,  ttque  oftendere,  re- 
ges  cthnlcos  et  haereticos  fuifl!e  oHra  ab  ecclefia  toleratos  tantum  ob  defeclmn  viri- 
um ;  primo,  quia  prohibiti  funt  judaei  regem  eligere,  qui  non  efFet  judeeus, 
quod  piaeceptum  morale  fuit:  ac  proinde  endcm  aequitate  chriftiani  tcnentur  fibi 
non  confhtuere  reges  nifi  chriftianos  ^  crgo  fi  conftituti  chriftitnae  religioni  defici- 
ant,  debent  deponi. 

Secundo,  quia  primi  chriftiani  cx  apoftolo  i.  Cor.  6.  novos  judices  tempo- 
rnlium  caufarum  confHtuebant.     Tertio,   quia  tolerare  regcm  haereticum  et  infide- 
lem,  conantem  pertraherc  homines  ad  fuam  feriaip,  eft  reHgionem  cxponere  eyi- 
'  dentifTimo  periculo. 

Refpondeo,  cx  iftarum  confirmationum  levitate  dignofci  ,  quantum  BcIIar- 
mini  propofitio  folidis  deftituatur  fundamentis.  Ad  primum  dico  ,  praeceptum 
judaeis  datum  de  non  habendo  regc  nifi  judaeo,  noneffe  praeceptum  naturale,  quod 
fcmper  locum  habeat,  alioquin  natura  ipfa  diclaret,  non  cfi!e  habendum  alium  rc- 
gem  nifi  fuae  gcntis  :  fed  conftat  aliquando  evenirc,  ut  exteri  potius  fint  eligendi 
in  reges  quam  ipfius  regionis  incolac;  unde  praeceptum  iftud  de  cligendo  rege  ju- 
daeo',  ceremonialc  potius  diei  debct  aut  politieum,  quara  moralc:  fed  cfto  naturali 
tequitati  convenientius  fit  eHgerc  rcgcm  ejufdem  gentis ,  quam  exterum ;  an  prop- 
terea  fi  quis  eleflus  fuerit,  tolerandus  non  cft?  Hic  faliit  Eeliarminus  perfuadere 
volens,  idera  efTe  conftituere  regem,  ct  conftitutum  tolerare:  ctto  non  debeant  in 
rcgnis  ele£livis  reges  eligi  nifi  chriftiani,  an  propterea  fi  femel  clcfti  in  haerefim 
prdlapC  fuerint,  dejiciendi  funt  aut  deturbandi?  Dcinde  etfi  locum  iftud  haberet 
in  regnis  eletlivis,  uhi  poteftas  regia  rota  eft  in  picbe  aut  magnatibus,  locum  non 
habet  in  regnis  fuccefiivis,  ubi  poteftas  regia  non  pcndei  amplius  a  populo.  Denv- 
que  probaret  iflud  argumentum,  rcgem  a  populo  deponipoflTe,  non  autem  a  papa 
tut  ecflefia. 

Ad 


DISSERTATIONES-  mi^TQKJlCAE.  tiiis££r.  Vll.      -3.97 

Ad  fecundam  confirmationem  refpondeo  >  judices  iftos  a  primis'  chriifliani* 
conftitutos,  haud  fuifle  judices  faeculares  poteftatem  coaclivam  habentes>  fed  tan- 
tum  arbitros,.  ex  quorum  conftitutione  aihil  detrahebatur  juris  Romanis  imperato- 
ribus:  faretur  ipfe  Bellarminus,  cbs  nQiiihabtiilTe  poteitatem  coaclivom,  fed  negai 
arbitros  fuiffe ,  quia  non  eligebantur  a  partibus ,  fed  a  coetu  cliriftianorum,  mihi 
vero  fufficit,  eos  non  aUam  quam  arbitrorum  poteftatem  habuifie  ,  five  a  populo, 
five  a  partibus  ele£li  fuejint ;  at,  inquit,  oWigabantur  chriftiani ,  qui  caufas  habe- 
bant-,  eas  ad  iilos  deferre,  imo  id  confilii  et  perfe£lionis  .erat  p.otius  quam  praecep- 
ti:  ututfit,  obligari  non  poteraht  nifi  ex  conluetudine  aut  lege  ecclefiaftica,  iftos 
«dirc  fub  poenis  tantum  fpirituaUbus,et  ecflefiafticis. 

Ad  tertiam  confirmationem  refpondeo,  tolerare  regem  haereticum  aut  infi- 
delem,  non  efte  exponere  religioHem  evidentiflimo  periculo,  fed  tantum  pati  feJi- 
gionem  effe  in  periculo,  quia  ei  nifi  injufte  agendo  occurri  nen  poteft;  non  funt 
autemfaciendamala,  ut  eveniant  bona;  quippe  cum  jure  naturali  et  divino  legitimi» 
principibus  vi  et  armis  refiftere  nunquam  Jiceat ,  aut  eos  dc  throno  dejicere,  ne 
propter  bonum  quidem  religionis  id  licebir.  At,  inquit  Bellarminus,  quando  jus 
divmum  et  humanum  pugnant,  debet  fervari  jus  dirinum  omiflb  humaflo.  De 
jure  autem  divino  eft  fervare  veram  fidem  et  rehgionem,  quae  una  tantum  eft,  non 
multae:  de  jure  autera  humano  eft,  quod  hunc  aut  illum  habeamus  regemi  At, 
jnquam  ego,  non  pugnant  ifta,  fervare  veram  fidcm  et  religionem,  ct  tolerare  re- 
gem  haereticum  ;  nam  fervari  poteft  religio  et  tolerari  princeps  infidelis:  deinde 
tam  juris  eft  divini  regibus  ohedire  legitimis,  quam  rehgionem  fervare ;  et  quam- 
vis  jure  humawo  hic  aut  illejrcx  conftitutus  ftt,  jiiris  tamen  divini  eft  regi  hoc  rao- 
do  conftituto  obedire,  ficut  etfi  jure  tantum  humano  hoc  vel  illud  tuum  fit  vel  mc- 
um,  juris  tamen  divini  eft  tuum-noa  furari:  ficut  ergo  noalicet  ad  bonum  religio- 
nis  furari,  perfide  agere,  patrare  parricidia,  iia  etiam  non  Jicet  rcgcm  regno  fpo- 
liare.  Denique  ifta  omnia  Bcllarmini  argumenta  non  probant  regcm  a  pontifice 
poflTe  deponi,  fcd  a  popuJo,   quod  ab  intento  Bellarmini  aJienum  eft. 

inftat  denique  BelJarminus ,  ciir  non  poteft  liberari  populus  fidelis  a  jugo 
TCgis  infidelis,  et  pertrahentis  ad  infidelitatem  :  fi  coujux  fidelis  Jiber  eft  ab  obliga- 
tione  manendi  cum  conjuge  infideli,  quando  ille  non  vult  manere  cum  conjuge  chri- 
ftiana  fine  injuria  fidei,  ut  aperte  deduxit  ex  Paulo  1.  Cor.  7.  Innocent.  in  cap. 
Gaudemus  ,  cstrt  de  divortiis. 

Refpondeo  primo ,  dupliciter  retorqueri  pofl"e  hoc  arguracnturo  in  Bellar- 
mintfm  ;  primo  enim  licet  conjugi  fideli  tolerare  infidelem ,  ii  confentiat  infideJis  : 
Si  infidelif,  inquit  apoftoJus,  conjentit  hahitarecum  illa,  non  dimittat  virum.  Er- 
gb  etiam  licct  tolcrare  regem  infidelem,  quod  BelJarminus  negat.  Scciindo,  non 
difl!oIvitur  matrimonii  vinculum  ob  apoftafiam  et  haerefim ,  fed  tantum  ob  infideli- 
tatem,'  ergo  nec  folvitur  obedientia  regibus  debitabb  eorum  apoftafiam  aut  haerc- 
fim;  igitur  ar^umentum  BeJlarmini  ad  fihmmum  de  infidelibus  tantum  regibus  aJi- 
■  '"  D  dd  j    -      '    "'     •  ■     •  '  quid 


j9$  DE  ANTIQUA  ECXJLESIAE   DISCIPLINA 

quid  probaref ,  de  iis  Tcro»  qui  in  haerefim  tut  «poftafiam  lapfi  funt,   contrtrium 
dcinonfkaret. 

Refpondeo  fecundo ,  in  illorum  fententia ,  qui  dicunt  matrimonium  ab  in- 
fidelibus  contraflutn,  uno  conjugum  ad  fidem  venieiite  folvi,  vel  indiffolubile  non 
effe  matrimonium  ab  infidelibus  contraftum;  vel  fi  dicatur  indinfolubLle,  ia  hoc  ca- 
fu  difpenfafFe  ipfum  dominura,  per  legera  aD.  Paulo  promulgatam,  at  in  lege  pub- 
lica,  communi  et  divina ,  de  obedientia  regibus  debita  non  difpenfavit  Chriftus, 
quin  imo  evangelicum  addidit  de  illa  praeftaodapraeceptum,  atque  ideo  difpar  eft 
uiriufque  ratio.  Denique  fi  quid  probaret  iftud  Bellarmini  ratiocinium  >  probaret 
homincm  ab  obedientia  regi  infideli  debita  ,  ftatim  atque  convertitur  ad  fidera, 
eximi,  ficut  ftatim  atque  unus  conjugum  ad  fidem  convcrtiiur,  vinculum  matrimo- 
nii  diflblTi  dicitur. 

Quarta  ratio  Bellarmini  ejufmodi  eft.  Quatido  reges  et  principei  ad  ecele- 
fiam  veniunt ,  ut  chrijiiani  fiant ,  reeipiuntHV  cum  pafio  esprejfo  vel  tacitOy  ut  reg- 
nafuafubjiciant,  Chrijio-,  et  polliceantur  fe  Chrijii  fidem  fervaturos  et  defenjuros, 
etiam  lub  poena  regfii  perdendi;  ergo  qnando  funt  haeretici ,  aut  religioni  objunt, 
po/fimt  ab  eccUfia  jndicari ,  atque  etiam  deponi  a  principatu. 

Refpendeo  primo ,  hujufmodl  paftum  inauditum  prorfus  efte,  nec  in  bap- 
tlfmo  aut  inauguratione  cujufquam  regis  expreffe  aut  tacite  fa£ium  haberi  pofle: 
reges  equidem  ad  baptifmum  accedentes,  folcmni  facramento  ficut  et  caeteri  homi- 
ncs  fc  obftringunt  ad  fidem  Chrifti  fervandam,  fed  fub  poenis  tantum  fpiritualibus, 
li  ab  ea  defecerint :  nullo  autem  patlo  fub  poena  depofirionis,  privarionis  bono* 
rum,  aut  alia  hujufmodi;  deinde  etfi  reges  fortc  hujufmodi  lacramentum  emitterent 
in  baptifmo  vel  inaugurarione  fua,  fi  a  fide  defecero  ,  eut  ecclefiam  dejeruero;  reg- 
num  et  vitam  amittam.  Si  quis  ,  inquam,  iftis  uius  elfet  verbis  in  baptifmo  aut 
inauguratione,  non  propterea  pofret  ab  ecclefia  deponi,  fi  fieret  haerericus  aut  ec- 
clefiam  defereret,  quia  haec  nihil  aliud  funt  quam  imprecatio,  qua  Dei  vindi^am 
in  caput  fuura  armat,  non  autem  poteltatem  dac  aliis,  ut  regno  privetur. 

Quinta  et  ultima  ratio  BdJarmini  haec  eft,  cum  Perro  diclum  eft  Joannlf 
II.  Pajce  ovet  meas ,  dua  eft  ei  omnis  faculras,  quae  necelFaria  eft  paftori  ad  gre- 
gemtuendum,*  fed  paftori  neceffaria  eft  poteftas  triplex.  Prima,  circa  lupos,  ut 
eos  arceat  omni  ratione,  qua  poterit ;  altera,  circa  arictes  ,  ut  Ji  quando  cornibns 
Uedant ,  pojfit  eos  recludere :  tertia,  circa  oves  reliquas.  Primo  lupi  funt  haeretici, 
etc.  crgofi  princeps  aliquis  ex  ove  aut  ariete  lupus  fijt ,  id  eji,  ex  chrijliano  hae- 
reticus,  poterit  pajior  ecclejiae  eum  arcere  per  excomviunicationem  et  fimul  jubere 
populo,  ne  eum  fequatur  ,  et  proinde  privare,duminio ,  quod  habet  infideles. 

Refpondeo,  Perrum  accepifle  triplicem  iftarh  potedatem,  quoniam  ita  pl«- 
cet  Bellarmino  pafcendi  ovium  poteftarem  diftingucic,  fed  fpiritualem  et  in  ordine 
fld  fpiritualia:  itaque  potuit  ipfe,  poft^unt  et  cjus  fucceftbres  lupos,  vel  haereticos, 
ct  errantes  arcerc  per  excommunicationem,  fcd  ab  ecclefia  non  a  (ocietate  civili: 
poteft  itidem  eos  privare  bonii  ct  comraunione  in  fpiritualibus ,  non   aiitem  bonis 

tcm- 


DlSSERTATiONES  HISTOKICAE.  DiSsiRT.  VII.       399^ 

temporalibus ,  rcbufque  jure  divino  et  naturali  debitis ,  ficut  poteft  oves  pafcere, 
fcd  fpirituali  tantum  pabulo,  hoc  eft,  verbo  Dei  et  facramentis  :  quapropter  hu- 
jus  argumenti  negatur  tantum  po{^r,ema  conclufio  ,  et  proinde  privari  dominio^ 
quod  habet  in  fideles ;  nam  licet  pontifex  poffit  principem  haereticum  excommuni- 
catione  ple£lerCj  licet  poffit  populum  admonere,  imo  et  ei  jubere  ,  ne  haerefim 
regis  fequatur,  non  poteft  tamen  regem  privare  regno,  aut  jubere  populo,  nc  ipfi 
in  rebus  tcmporaJibus  pareat.  Hanc  certe  poteftatcm  pafcendi  non  agnovit  in  fe 
Petrus,  qui  Neroni  chriftianos  obedire  juffit,  nec  agnoverunt  cjus  fucccftbres,  qui 
principibus  infidelibus  et  haereticis  obedientiam  fe  debere  proteflati  funt;  non  ag« 
novit  denique  univerfa  ecclefia  ,  quae  verba  haec  ,  pa/ce  oves  meas,  de  fpirituali 
tantum.poteftate,  quae  fpiritualia  fola  refpiciat,  intellexit,  Mitto,  quod  iftud  ar- 
gumentum,  ficut  et  alia  omnia,  non  magis  probaot  pontifici  Romano  poteftfltem 
cffe  deponendorum  regura,  quam  cuivis  epilcopo,  quod  a  Bellarmini  placitis  alic 
num  maaime  eft. 


f.    III. 

Refponddur  rationibus-  ab  exempUs,  five  a  faUif  ad  juf  conctudentibur. 

Ante  omnia  obfervandum  eft ,  theologis  omnibus  perfuafum  fempcr  fuifte  ,  a 
faflo  ad  jus  rar,o,re£le  concludi,  cum  fingularia  fa£la  fine  regula  ,  fine  lege 
praecedenti  jus  facere  minime  poffinr.  Unus  eft  Chriftus,  cujus  afta  totidem  funt 
documenta,  et  cujus  cxempla  imitari  non  tantum  poffumus,  fed  et  debemus.  At 
quantum  ad  alios,  qui  in  cathedra  Moyfis  fedent,  monuit  idem  Chriftus  Matth.  aj, 
Qjiae  dicunt,  facite,  at  fecundum  faBa  eorum  ne  faciatis.  Porro  {i  «empla  et  fac- 
ta  in  genere  ad  jus  conftituendum  raro  vim  habent,  nullius  certe  funt  aucloritati» 
aut  ponderis^  quando  ea  tantum  funt  illius  partis,  cujus  intereft  jus  aliquod  confti- 
tui;  reclamante  akera,  cujus  intereft,  non  conftitui.  Ut  enim  aliquis  longi  tem» 
poris  pofleftione  jus  aliquod  ufu  capiat,  neceffe  eft,  ut  fit  polTeflbr  bonae  fideif 
talis  autem  effe  non  poteft,  nifi  qut  fub  aliquo  titulo  ,  five  vcro,  five  apparcnti, 
«  nemine  reckmante  poffidet,-  nemrum  autem  in  praelenti  negotio  contingit;  nam 
pontifiess  Romani  a  Gregorio  feptimo,  fine  ullo  ittulo»  five  vero,  five  apparenti, 
reges  deponere  conati  funt,  et  fententias  ineos  tulerunt;  at  femper  reclamatum  eft, 
tum  ab  ipfis  regibus,  tum  ab  eorum  fubditis,  tum  denique  a  viris  do£trina,  eru- 
iitione  et  pietate  praeftaniibus.  Atque  ideo  exempla  a  Bellarmino  caeterifque  alla- 
ta,  ad  )us  pontificum  in  temporalia  regum  bona  ftabiliendum  haud  magni  funtpon- 
deris :  ea  tamen  nos  brevitej:  percurremus,  et  ex  fingolis  nihil  omniao  probari 
docebimus. 

De 


4ca  DE    ANTIQVA   ECCLESIAE    DISCIPLINA    «t 

De  excommunkatione  Theodofii.         •' 

Priniuin  et  antiquifllmum  ^e  excomrtlmicatiotirTheodofii  ad  praefens  inftitututn 
haud  pertinere  ipfe  quoque  faretui*  BellartiiiiiUs ,    agnofccris  fe  illud   non  in  ' 
liarclaium,  fed  in  quofdam  Anglocalviniftas  attulilfe,  qui  negatit  prihdpem  fupre- ' 
mum  excommunicari  poffe.     Et  certe  Ambrofius  nihil  quidquam  in  regnum  Theo- 
dofii,  aut  regem  ejus  tentavit  ,  fed  eum  tantummodo  ob  caedem  Theiralonicenfcm 
aditu  ecclefiae  prohibuit.     Nec  proprie  illunr  excommunicavit;  ham,  ut  diximus, 
excomraunicatio  duplex  fuit,  mortalis  et  medicinalis.     Patet   aurem  ,  Theodofiuml 
neutra  proprie  excommunicatione  fuiffe  ^erculfum,  nbh  ihortali,   quia  fafti  fui  eum  ' 
dclebat,  uitroque  fe  poenitentiae  fubj^ccbat :   nec  proprie  medicihali  ,   nam    pOeni--- 
tentiae  publicae  laboribus  fubjeftus  non  fuit,  et  cum  caeteris  poenitcnribus  ad  fore» 
ccclcfiae  non  ftetit.     Quid  ego?  Theodofium  Ambrofius  aditu  ecclefiae   et  partici- 
patione  facramentorum  per  aliquod  tempus  prohibuir,   ur  non  pauci  chriftiani  rum  ' 
terr.poris  ob  delitta  non  ita  gravia  abftinebantur.     Sic  in  concilio  Eliberitano  abfU- 
neri  jubentur  per  aliquod  tempus,  qui  muneribus  publicis    fuerint    defunili,  aut 
qui  pcr  tres  dominicas  ad  ecclefiam  nor)  gccefTcrint,  non  autem  poenitentiae  fubjici 
ct  proprie  excommunicari,  ut  caeteri  graviorum  criminum  rei.     Hujufmodi  poe- 
nee,  qua  qui  p!efl:ebantur,  dicebantur  abflenti,  nonnunq^aam  aliis  etiam  in  cano- 
nibus  aliquot  veftigia  cernere  efi,  ejufque  non  raro  mentionem  injicit  S.  Augufti- 
nus;  fed  quidquid  fit,   certum  eft  Theodofium  ab  Ambrofio  limine  ecclefiae,  pre- 
cibus,  oratione,  admonitione,   non  fententia  prohibittirriv  u1¥f6 'paruifre  ,  nec   non 
aliquamdiu  fiue  comrnunione  ftetifle,  ac  deinde  fptfnte-et  lib'ere  puhlica  i^efipifcen-. 
tiae  figna  dediffe,  ut  reftitueretur  ecclefiae  :  fic  rcm  l^f^rt  Theodoritus  lib.  5.  hift, 
c.'i8-  Imperatori  Alediolanum  ingrejjo ,  ac  more  folito  ad  ecclejiaiti  venienti  obviam 
procejjlt  extra  veftibuhim  {Amhrojius)    et  ii  facri  liminis  ingrejfii  eum  vrokibuitt 
hisverbis:    ignoras,  ut  putoj  imperator,  perpetfatae  abste  caedis  gravttatem ,  et 
furorcjaiti  Jedatb  nondnrn  ratih  fce!us  .,    qiiod  admifum  efi ,    intellkcit .  .  ,  qiiibut 
oculis  templum  communis  domini  dfpetlurus;  qutbus  pedihus  fanSIUm'  folum  calcatui -^ 
rus ,  quoviodu  manus  extenfurus  cs-'   injtijle  'cacfdrum  Janguilie  Jiillantes  ,  quonoda  ' 
facroJanEium  domini  corpus  manibus  excepturus  es?  Qjiomodo  pretiofum.  fanguinem 
admoturus  es  ori  ttio  ,  qui  verbo  furoris  tui  tot  hominum  Janguinem  injujie  fudifti. 
Ahjcede  igitur,  nec  pofhrinribus  fnFlis  prius  peccatum  augere  velis.     Accipe  vinca- 
lum  ,  miod  Deus  umnium  dominus  fuffragio  fuo  contprobat  ,    medicabile  eft  enim,  et 
Janitatis  reftituendae  vim  habet.     His  verbis  ohteir.perans  imperator,  divinis  quippe 
innutritus  oraculis,  prohe  norat ,  qiiae  Jaccrdotum  ,  et  quae  imperatorum  effent  offi^ 
cia,  flens  ac  gemens  reverfus  efi  in  palatium  ,  tongo  poji  tempore   elapfo  ,  u£io  enitn 
menjes  escejjerunt ,  fervatoris  noftri  dies  advenit.     Nnrrat  deinde  ,     quomodo  im« 
perator  eo  dic  ad  ecclefiae  aditum  venerit,  et  ab  Auibrofio  fuppliciter  fibi  vincult 
relaxari  perierir,  fucritque  eccle^^^ae  ab   illo  reftirutus  ca  condinone  ,  ut  Icgem  fer- 
ret,  ut  fententiae  de  caedt  aut  bonorum  profciipcione,  non  ante  triginta    dicrura 

fpatium 


DISSERTATIONES   HISTORICAE.  DtssERT.  VII.       401 

fpatium  exequutioni  mandarentur.  Jtaque  Ambrofius  neque  pocnas  temporales  Im- 
peratoiiirrogavit,  neque  necatus  eft,  neque  imperatoreni,  fi  admonitioni  fuae  nott 
pariiifret,  regno  privaturus  erat;  imo  cum  audifret,  eum  per  vim  ecclefiam  ingref- 
fururn,  eodem  referente  Theodorito:  fi  regnum  fle^it  in  tyrannidem,  piratus  fnm 
Qccidi.  Et  lib.  5.  Ep.  23,  ad  Theodof.  Caufam,  inquit,  contumaciae  in  te  nullam 
liabco,  fed  habeo  timoris ,  offerre  non  audeo  facrificium  ,  fi  volueris  ajfiflere.  Ica- 
que  hoc  unum  poterat  Ambrofius,  fi  non  paruifi"et  imperator,  fed  vi  in  ecclefiatn 
irrupiflret,  a  divinis  cefiare  facrificiis.  Sic  in  alia  occafione,  rogamus ,  inquit,  /4m- 
gufie  imperator,  nonpugnamus,  refifiere  non  poffumus ,  fed  ecclefiam  tradere  non 
debemus. 

Ex  eo  tamen  exemplo  BellarmiHus  oftendere  fe  yoluifi!e  ait,  pojfie  principet 
ecctefiafiicos  non  folum  in  foro  interno  confcientiae ,  Jed  etiam  in  foro  externo  eccle- 
juifiico  difponere  detemporalibus  in  ordine  ad  fpiritualia.  Primo,  quia  caufam  cae- 
dis  ab  imperatore  imperatae,  tamquara  ad  fuum  tribunal  pertinentemjudicavit.  Sc- 
cundo,  quia  imperatori  mandavit,  ut  legem  de  civilibus  ferret. 

Refpondeo,  dubium  non  eflTe,  quin  epifcopus  pofllt  cognofcere  de  crimine 
principis  in  foro  iiiterno  ecclefiaftico  et  illudpunire  poena  ecclefiaftica,  imo  et  fub 
poena  ecclefiaftica  jubere,  ur  hoc  vel  illud   emendet,   hoc  vel  illo  modo   de  bonis 
difponat.     Ubi  enim  temporalis  res  cum  maHifefto  aut  fa£lo  aut   peccato  conjuntta 
eft,  tunc  illa  ratione  peccati  ecclefiafticae  eft  notionis,  non  ut  abfolute  de  ca  difpo- 
nat  ecclefia ,  fed  ut  moneat  hanc  aut  illam  a£tionem  Dei  lege    non  licere,  ut   verbi 
caufa  decernere  duello,    ufuras  exercere  :    ac   praeterea    delinquentes    ccclefiafticis 
pnenis  coerceat,  non  temporalibus :   quia  hae  fcilicet  in  folius  magiftratus  poteftate 
funt,     De  temporalibus  igitur  agi  poteft  in  foro  ecclefiae,  fed  fpiritualiter  et  in  or- 
di:ie  ad  fpiritualia,  quatenus  adjun£iam  habent  bonitatem    vel  malitiam   moralem. 
Itaque  potuit  Ambrofius  Theodofium  ob  caedem  Theffalonicenfem ,  quae  manife- 
ftum  erat  peccatum,  objurgaie,  reprehendere ,  excommunicare;  potuitetiam  eifub 
poena  excommunicationis  et  retentionis  peccatorum  mandare,  ut  legem  ferret,  quae 
ejus  furori  deiiiceps  obviaret.     Non  potuit  autem  aliam  poenam  in  eum,  fi  parere 
noluitlet,  irrogare,     Deinde  vero  Ambrofius  caufam  illam  non  egit  in  foro  conten- 
•tiofo  ecclefiaftico  coram  presbyterorum  aut  epifcoporum  concilio,  fed  ad  fores  ec- 
clefiae  oratione  potius  ct  exhortatione  quam  iententia  et  'judicio.     Quod  vero  fpeftat 
ad  mandatum  de  lege  promuiganda,  refponderi  primo  pofii^et,  non  omnino  certum 
videri,  utruni  lex  illa  hac  occafione  fa£la  fuerit ,  quippeilla  data  legitur,  mm  apud 
Caifiodorum,  tum  in  utroque  codice,  ubi  extat  Antonio  et  Siagrio  Coif.   otlo  annif 
ante  caedein  Tlieftalonicenfem  fub  Gratiano  et  Valentiniano,  quapropter  rcl  lapfus 
eft  Theodoritus,  dum  dixit,  illam  legem  hujus  caedis  occafionc  latam  faifije,  vel 
faltem  ea  lex  prius  a  Gratiano  lata  a  Theodofio  tantum  tiinc  eft  renovata,  ut  ut  fit, 
hoc  non  arguit,  in  epifcopis  fupremam  poteftatem  dc  temporalibus  difponendi  aut 
cogendi  reges  poenis  temporalibus  ad  leges  quaslibet  ferendas,  ut  inde  inferre  vult 
Uellarminus,  fed  tantam  probat,  cpifcopo  et  presbytero  poieftatera  effc  indicendi 

£  e  e  etiain 


4oa  DE  ANTIQUA  ECCLESIA  DlSClPLIKA 

etiam  regibus  fub  poena  retentionis  peccatorum ,  ut  remedia  ,  quae  ad  ca  fananda 
.neccfraria  effe  duxerint,  adhibcant.  Neceffariam  ^utem  putabat  Ambrofius  legem 
in  remedium  furoris  imperatoris  nec  non  ad  converfionis  indicium,  quapropter  pu- 
tuit  ei  fub  poena  abfolutionis  non  confequendae  imperare,  ut  legem  iitam  ferret, 
cum  praefertim  nova  non  elfet,  fed  antea  promulgata ,  ar  imperite  inde  inferretur, 
licere  pontificibus  mandare  regibus  omnibus  fine  ordine  ad  poenitentiam,  ut  has 
vel  illas  leo-es  civiles  ferant,  et  nifi  paruerint ,  eos  non  tantum  excommunicationi- 
buspliftere,  fcd  et  rcgnandi  jure  privatos  decernerc.  Mitto  ,  quod  totum  iftud 
exempiuni  Theodofii,  li  quid  proijaret,  probaret  fane,  epifcopos  omnes  id  juri* 
in  reges  habere,  quod  curiales  Romani  procul  dubio  nollent. 


De  privitegio  Sammedardenfi  aliifque  fimilibus: 

Poft  Theodofii  tempora  nullum  antiquius  monumentum  habent  adverfarii,  quod 
opponant,  quam  privilegium,  quod  a  S.  Gregorio  primo  monafterio  fanfli 
Medardi  indultum  ede  dicitur,  Nam  excommunicationem  Arcadii  imperatoris  et 
Eudoxiae  ab  Innocentio  1.,  quam  nonnulli  opponebant  ex  Nicephoro  lib.  13.C.  34. 
commentitiam  effe  jam  conftat  apud  omnes,  itaque  hac  mifla  de  privilegio  fanfli 
Medardi  breviter  dicemus.  In  eopoft  muha  et  extraordinaria  privilegia  obbati  mo- 
naftcrii  Sammedardenfis  concelFa  in  eos,  qui  illa  violaverint,  haec  fubjiciuntur ,  fi 
qnis  regunt,  antifiitum  ,  judicum  et  (juarumcttmque  faecularium  perfonarum  hujus 
apo/iolicae  autoritatis  et  nojlrae  praeceptio7iis  decreta  violaveririt  ,  et  cujufcumque 
dignitatis  vel  fublimitatis fit,  lionore  fuo  privetur,  etc. 

Refpondeo,  privilegium  hoc  effe  fubdititium  et  ab  aliquo  recentiore  Grego- 
rio  affiflum,  ut  concedunt  jam  eruditi  omnes  et  invifte  ab  erudniilimo  viroLaunoio 
demonftratum  eft.  Primo  enim  nullus  eft  MS.  codex  epiftolarum  Gregorii  anre 
quingentos  annos  editus,  ubi  privilegium  Sammedardcnfe  occurrat,  recentiores  ve- 
ro  vel  nulli  vel  pauci  funt,  qui  illud  repraefenteni;  non  habent  illud  MSS.  codices, 
qui  fequuntur,  MS.  codex  monafterii  fai>£Ii  Audoeni  Rhotomagcnfis  2.  MS.  Carme- 
litarum  Parifienfium,  item  Ciftercienfis,  MS.  Cluniacenfis,  Corbeienfis,  Genefecen- 
fis,  Lyrenfis,  Mofciafenfis,  fan£li  Petri  Carnotenfis,  Pratellenfis,  S.  RemigiiRhe- 
menfis,  codex  MS.  Puteanus  in  bibiiotheca  regia,  codex  bibliothecae  Sorbonicae, 
codices  duo  MSS.  bibliothecae  Tellerianae,  codexMS.  Thuanae.  Codices  antiquio- 
res  MSS.  bibliothecae  Viclorinae,  nam  in  alio  recentiori  ibidem  reperitur.  Cum 
primum  vero  codex  ille  Lutetiae  editus  eft  anno  1508.5  privilegium  illud  in  archi- 
vis  Sammedardenfium  ad  calcem  lib.  a.  tanquam  aliorum  opus  eft  reje£tum  atque 
hunc  locum  retinuit,  donec  Romae  cdita  lunt  opera  Gregorii  fub  Sixto  V.,  quo 
tempore  ad  iib.  2.  Ep.  re\  jcatum  ell»  et  inter  Ep.  38-  et  39.  interpofitum. 

Secundo , 


niS^ERTATIONES  HI^TORICAE.  Dissert,  VI!.        40J  . 

Secundo,  nullam  hujus  privilcgii  mcntionem  facit  diaconus  exfcriptor  vitac 
fanQi  Gregorii,  etfi  fe  dederit  occallo,  cum  iib.  3.  c.  i.  de  refcripto  Gregorii  ad 
Bninichildem  et  Theodebertum  regem  Galiiae  mentionem  facit,  nullam  item  Greg. 
Vlf.  ,qui  in  Ep,  ad  Herimannum  Metenfem  ,  ubi  laudat  privilegium  xenodochii 
Augurtodunenfis  eidem  Gregorio  attributum  ad  probandam  abdicationem  Henrici 
IV.,  de  hoc  vero  Sammedardenfi  privilegio,  quod  ejus  propofito  ionge  magis  fa- 
viffet,  omnino  filet. 

Tertio,  ftylus  hujus  privilegii  alienus  a  flylo  Gregorii  et  recentius  aevum 
fapit,  ridicula  infcriptio  ei  praefixa  eft  ,  qualem  nunquam  habet  Gregorlus.  In  eo 
poflediones  et  villae  vocantur  Manfi  ,  fiindi  regii  fifci,  lanftusMedardus  dominus 
Medardus  ,  quae  omnia  funt  aevi  Gregorio  multum  recentioris.  Succefforum 
itidem  nomen  ibi  faepe  occurrit,  quod  ante  Dagoberri  tempora  non   erat  in  ufu. 

Quarto  ,  multa  continet  hoc  privilegium  falfa  ,  qualia  funt  monafleriuin 
S.  Medardi,  olim  diftum  fuilTe  monafterium  lanttae  Dei  genitricis  Mariae  et  beato- 
rum  Petri  ac  Stephani,  patet  enim  ex  Gregorio  Turonenfi  lib.  de  glor.  Conf.  cap. 
95.  Iib.  4.  Hift.  Franc.  19.  Fortunato  lib.  4.  de  vita  Martini  et  ab  ipfo  Gregurio 
faepe  et  aliis  nunquam  aliter  diO:am  hanc  ecclefiam  quam  fanfti  Medardi  bafilicam,  ■ 
quan^  tempore  Gregorii  monallerium  fuilfe  probari  minime  poteft. 

Quinto  fubfcriptiones  vi^iixv  hujus  inftrumenti  ftatim  produnt.  Subfcribunt 
ei  Alexandrinus  et  Carthaginenfis  antilHtes,  ad  quos  res  ifta  quid  pertinet?  Num- 
quid  illi  Romam  venifiTent,  ut  monafleni  Gallicani.  et  ne  quidem  de  nomine  fibi 
noti  privilegio  fubfcriberent?  Subfcribunt  item  duo  Portuenfes  epifcopi,  unusGre- 
gorius,  alter  Felix  nomine  ,  Eutherius  Arelatenfis  fubfcribit ,  qui  tunc  Arelatae 
non  praefidebat,  fedVirgilius  :  iEtherius  vero  nonEutheriusLugdunenfis  erat,  non 
Arelatenfis  epifcopus.  Auguftinus  Cantuariorum  et  Meletius  Londaniae  epifcopi 
ilibfcribunt,  qui  tum  nondum  erant  epifcopi:  fubfcribit,  nefcio  quis  Satellius  Bur- 
de.;alenfis,  cujus  nulla  alibi  memoria,  imo  tum  florebat  Burdegalae  epifcopusGuH- 
dcglfilus.  Flavius  Rhemenfis,  cujus  fubfcriptio  quoque  legitur,  ante  haec  tempo- 
ra  Rhemorum  epifcopus  fuit  iuxta  Fortunatum,  et  concilio  Arvernenfi  anno  535. 
fubfcripfir.  Denique  poft  epifcopos  fubfcribit  rex  Theodoricus,  qui  nondum  rex 
erat  vivente  adhuc  Lhildeberto  patre. 

Sexto  ,  datum  dicitur  iftud  privilegium  7.  Kalendas  Junii  anno  ab  in- 
carnatione  domini  594.  inditlisfle  11.  haec  autem  indiftio  non  in  annum  593. 
incidit. 

Septimo,  privilegia  hic  indulta  abbati  Sammedardenfis  monaflerii  et  fafluo- 
fa  ilia  verba  in  regss  longifiime  abfunt  a  genio  et  mente  fanfli  Gregorii. 

Demum  anno  1131.  nondum  fuiffe  confeflum  iflud  privilegium  colli^irur 
ex  chronico  S.  Medardi,  ubi  notatur,  Innocentium  II.  popam  tunc  Odonem  abb^. 
tem  hujus  ecclefiae  confecraffe,  invito  et  contendente  epifcopo  Sueffionenfi  JofTeno, 
er  poftea  bafilicam  S.  Mcdardi  de  novo  confecraffe.     Quod  fi  privilegium  Gregorii 

E  e  €  2  ,um 


404  DE  ANTIQUA  ECCLESIiE  DISCIPLINA 

tum  notum  fuifTet,  protuliffent  illud  monachi  Sammedardenfes,   ncc  contradixiffet 

JoiTenus  Suefiionenfis.  ,.       ,     /-         , 

Quae  cum  ira  fint,  non  videtur  multum  laborandum  in  explicanda  formula. 
quae  fubjicitur,/  quis  vero  regum  etc.  honore  juo  privetur.     Nihilominus  tamen 
haec  nonaftruunt,  Gregorium  fibi  ufurpalFc   regum    deponendorum   poteftatemj 
quis  enim  non  ftatim  inrelligat,   haec  verba  imprecantis  potius  effe  quam  imperan- 
tis,  itaut  fignificent  tantum,  optarc   Gregorium,  ut  reges ,  qui  privilegium  a  fe 
datum  violaverint,  Deum  vindicem  habeant,   et  regno  fuo  priventur.     Quod  ge- 
nus  imprecationis  nunc  addi  folet  extremis  bullarum  et  conftitutionum  verbis:  Si 
auis  hoc  attentare  praefumpferit,  indignationes  omnipotentis  Dei ,  ac  beatorum  Pe- 
tri  ac  Pauli  apojiolorum  incurrat ,  vel  incurfurum  fe  Jciat.     Imprecandi  formulae 
pares  inveniuntur  in  concilio  Toletano  IV.  c.  75.  et  VI.  c.  m.  nec  non  Vil.  c.  i. 
ac  demum  VIII.  c.  10.  ct  aliis  in  locis.     AHum  vero  fenfum  non  pofTunt   haberc 
vcrba  privilegii  hujus,  oftendunt  fequentia :     omnium    malediEiionum  anatliemate, 
quibus  infideles  et  haeretici  ab  initio  faeculi]  ufque  in  praefens   damnati  funt,  cum 
^uda  traditore  domini  in  inferno  inferiori  damnetur.     Quae  verba  non  poftunt  efle 
iubentis,  cum  pontifex  non  habeat  poteftatem  homines  damnandi ,    ct  his  vel   illis 
inferni  poenis  afficiendi,  fed  neceffario  funt  hominis  divinam  vindiftam  imprecan- 
tis.     Idem  dicendum  de  iftis,  honore  fuo  privetur,    divina  fcihcet   vindifta  non 
pontificis  juflTu.     Adeo  enim,  ut  Tideraus,  ab  ea  crudeUtate  fuit  alienus  Gregorius, 
ut  noluerit  in  cujufquam  hominis  mortem  confentire  ad  Longobardos  religionis   et 
fcdis  fuae  hoftcs  delendos. 

Eodem  modo  explicanda  eft  fimilis  formula,  quac  in  privilegio  Xenodochii 
Auguftodunenfis  repcritur  his  verbis  concepta:  Si  quis  regum,  facerdotum  ,  judi- 
tum,  perfonarumque  faecularium  hanc  con/iitutionis  nofirae  paginam  agnojcens  con- 
tra  eam  venire  tentaverit,  potejiatis  Juae  honorifque  dignitate  careat ,  reumque  fe 
divino  judicio  exifiere  de  perpetrata  iniquitate  cognofcat.  Tres  cxtant  epiftolae, 
in  quibus  iftud  privilegium  cum  ifta  imprccarione  reperitur  lib.  Ep.  XI.  epiftolis 
10.  II.  et  12.  verum  iftud  quoque  privilegium  licet  a  Gregorio  VII.  laudetur  atque 
ideo  Sammedardenfi  fit  antiquius,  Gregoriotamen  fuppofitum  videtur:  primo  enim 
privilegium  iftud  tam  varie  habetur,  ut  intelligi  poflit  illud  vel  eflfe  fuppofitum  vel 
interpolatum.  Aliquibus  in  codicibus  una  tantum  cpiftola  habetur,  in  aliis  duae, 
in  pautis  tres.  In  prima  epiftola  ad  fenatorem  pnvilegium  dicitur  xtnodochio 
conceft^um.  In  2.  ad  Thefraliam  dicitur  eflTe  fanQaeMariae  in  urbe  Auguftodunenfi. 
In  tcrtia  ad  Luponem  dicitur  privilegium  ecclefiae  fan£H  Martini  in  fuburbano  Au- 
gurtodunenfi,  quis  haec  fecum  conciliet?  Secundo ,  Joannes  diaconus  aftorum  fanc- 
ti  Gregorii  diligens  colleftor  horuni  privilegiorum  non  meminit.  Tertio  privilegia 
caetera  a  Gregorio  concefFa  ifti  diftimilia  maxime  funt  five  quoad  ftylum,  fivc  quo- 
ftd  res,  ac  praecipue  quoad  iftam  claufulam  ,  quae  nuUibi  reperitur.  Quarto  poena 
haec  comminatoria  niinus  Jonvenit  Gregorii  modeftiae  in  regcs  ,  imo  abfurda  eft, 
ct  injufta,   quii  dicat  reges  regno  prirandos  ellc  ob  violatum  hujufmodi  privi- 

lcgi- 


DISSERTATIONES  HlSTORIC-ffi.  Dissirt.  VII.       4*5 

legium  ,    non  eft  ergo  veriGmile  ,    hujuCnodi  privilegium  a  B.  Gregorio  induU 
tum  eire. 

Verumtamen  ad  privilegii  hujus  yvvinoTn»  aftruendam,  multa  moliuntur  aa- 
verfarii.  Primo  Gregorii  Vil.,  qui  illud  profert,  autoritatem  venditant  ,  deinde 
Flodoardum  adducunt,  qui  hb.  3...Hift.  Rhemenfis  mentionem  facere  videtur  alte- 
rius  privilegii  ad  inftar  hujus  eonceffi,-  addunt  referri  hanc  ipfam  claufulam  in  vita 
fanfti  Hugonis  Auguftodunenfis  apud  Andream  du  Chefne  tom.  3.  fcript.  Galliae, 
Quibus  accedit  omnium  MSS.  codicum  autoritas. 

Refpondeo,  his  momentis  probaci  quidemhoc  privilegium  ante  Grsgoriuna 
VII.  effe  confeftum ,  at  non  oftendi,  illud  Gregorii  primi  genuinum  opus  elFe, 
cura  nullus  fcriptor  ei  aequalis  aut  fuppar  illud  laudarit,  aur  Gregorio  primo  tri- 
bueiit.  Deinde  vero  fieri  potuit,  ut  aliquod  privilegium  fuerit  Auguftodunenfi  ee- 
clefiae  copceftum  a  Gregorio ,  fed  quod  poftea  interpolatum  eft.  Id  verifimile  fa- 
cit  varietas  MSS.  in  hoc  privilegio  refercndo.  Nec  movere  quemquam  debet  MSS. 
confenfus ,  cum  enim  olim  Ubri  a  monachis  pluribus  uno  diflante  confcriberentur  , 
hinc  faclum  eft ,  ut  in  plures  MSS.  codices  eadem  interpolatio  permanaret.  Sed 
quidquid  fit  de  Auguftodunenfis  privilegii  atque  hujus  claufulae  tikla,,  dici  nonpo- 
teft,  hanc  alium  habere  fenfum  quam  imprecatorium.  Docent  id  verba,  quae  fe- 
quuntur  allata.  Et  nifi  vel  ea,  j/we  ab  illo  male  ahlatafunt,  refutuerit,  veldigyia 
voenitentia  illicite  aEia  defieverit,  a  Jaeratiffima  corpore  et  fangimie  Dei  ac  Domini 
nojiri  redetnptoris  ^eju  Chrifii  alienus  fiat,  atqite  in  aeterno  cxamine  diJiriBae  ul- 
tioni  fubjaceat.  Nonne  his  verbis  Gregorius  fans  oftendit ,  nullam  aliam  praet er 
cxcommunicationis  poenam  ab  ecclefia  infligi  pofle ,  caeteras  a  Dei  vindicis  ira  ex- 
peftandas?  Mitto,  quod  imprecatio  ifta  ram  refpicit  ftimmos  pontifices,  qui  nomi- 
ne  facerdoium  comprehenduntur,  quam  ipfos  reges,  fed  illos  deponi  aut  honore 
privari  a  quoquam  poffe  praererquam  a  Dco  nolunt  adverfarii  nifi  forte  in  cafsa 
haerefeos.    Videiint  ergo  ipG»  quomodo  hoc  privilegiura  eipIiccQU 


De  depofitione  Vamhae  regis  Hifpmiaram, 

In  cxempluro  depolltronis  regam  adducitur  a  nonnullis  Vambae  rcgis  Hifpania. 
rum  depofitio  ct  Ervigri  in  hujus  locum  eleftie,  quae  a  conciiio  Toletano  12. 
confirmata  cft;  rem  fic  rcfert  LucasTudenfis  in  Juliano  Toletano,  tempore  heatae 
memoriai  Cindanfinndi  regis  ex  Graecia  venit  vir  quidam  nomine  Andah.itus  Grae- 
eorum  genere  nobilis,  qui  ab  mperatore  fuo  expulfus  eft  in  Hifpaniam ,  quem  Rece- 
tiuntus  rex  magnifice  fufcepit  et  ei  in  conjugium  confobrinam  fuam  dedit.  Ex  quo 
ionjugio  natiis  eft  ei  filius  nomine  Ervigin-s ,  qui  cum  ejfet  in  paiatio  res:io  enutri^ 
tus,  honore  comitis  Jubiimatus ,  elatus  fuperbia  callide  adverfns  regem  l^amham  ex- 
iogitavit^  et  potionem  letiferam  dedit  ei,  ex  qua  rex  officium  mmoriae  perdidit:: 

£  e  «  3  mm^ne 


4^o^  '    D"E  A>3TIQUA  EVdllESI^DVs6l'PLINA 

cumqiie  epifcopus  civitattset  optimatei  palatii,  tpii  erant  fideles  regis,  qtios  potia^ 
vis  caufa  latchat,  vidijfcnt  regem  jacentem  ahfjue  memoria,  caitfa  pietatis  commoti 
poeniteiitiam  volentes  ei  praeficere,  unEiionem  fahcii  oleiet  communionem  Clirifiicor- 
poris  ohtulerunt ,  JedfaiJiim  eji ,  ut  rex  a  potione  liberatus  etiam  praejciens ,  quod 
itie  estremae  unSiionis  epifcopus  peregerit  facramentum ,  in  mona/ierium  perrexit. 
Addit  concilium  Toletanum  Ervigium  ab  ipfo  Vamba  lcripto  regem  elFe  defigna- 
tum,  datumque  ab  iflo  in  mandatis  Juliano  Toletano  epifcopo,  ut  illum  ungeret  in 

regem. 

Ex  hac  narratione  liqiaet,  Vambam  regem  non  a  pontifice,  non  a  concilio 
fuifle  depofitum,  fed  cum  uitro  regiio  fe  abdicafTeet  Ervigiumelegiffe,  quamquam 
iTialis  profefto  artibus  dataque  illi  potione,  quae  mentem  ejus  perturbaret,  hunc 
ab  eo  confenfum  extorfit.  Conciiium  porro  Toletanum  i  x.  convocatum  minime  eft 
ad  deponendum  Vambani  aut  eligendum  Ervigium,  fed  cum  congregatum  efFec, 
iufTit  Ervigius  renuntiationem  Vambae  eie£lionemque  fuam  ab  epifcopis  cxaminari 
atque  confirmari.  Nam  initio  fynodi  Ervigius  fe  jam  regem  effe  profitetur,  ita  epif- 
copos  adloquens.  Unde,  inquit,  licct  Jublimationis  nojirae primordia paternitati 
vejirae  opinabili  ratione  non  lateant ,  quibus  clara  divinorum  judiciurum  dijpofitio' 
ne  praeventus  et  regnandi  conjcendcrim  Jedcm  et  facrofanBam  regni  perccperim  iin- 
Bionem,  nunc  tamen  melitis  id  poteritis  et  Jcriptorum  relatione  cognojcere  et  pra- 
mulgationis  vejirae  Jententiispj-omulgare.  Utficut  fedem  regni  nojlri  primordia  con- 
ventiis  vefiraefan^iitatiscompererit  divinitus  ordinata,  itaet  orationtim folamen  impeti' 
dat  et  Jalubrium  confiliorum  nutrimenta  impertiat :  qtto  /ufceptum  regnum  ftciit  jam 
vejiris  ajjenfionihus  teneo  gratum,  ita  ve/irarum  bened/Bionum  perfruatur  defimtio- 
mbus  conjecrandum  ,  ut  innovatio  quodammodo  nojiri  videatur  imperii  Iiaec  numera- 
fitas  vejiri  ordinis  adgregati.  Non  pctit  ergo  a  concilio  Ervigius,  utconfiituatur 
in  regem  et  deponatur  Vamba ;  fed  tantum  ab  epifcopis  confilium,  benedi^Hones 
ct  adjumentum  petit  ad  regendum  regnum,  quo  jam  propter  abdicationem  Vambae 
fruebatur,  atque  ut  iftam  Vambae  rcnuntiationem  examinent,  promulgentet  appro- 
bent,  nec  aliud  quid  arrogavit  fibi  concilium,  cujus  haec  fuit  ea  de  re  fententia  cap. 

I.  t.  conc.  6.  p.  1225.  „  Etenim  fub  qua  parte  vel  ordine  ferenifiTmus  Ervigiu» 
„princeps  regni  confcendens  culmen  regnandique  per  facrofanclam  unftionem  fufce- 
„  perit  poteflatem,  oflenfa  nos  fcripturarum  evidentia  edocet,  in  quibus  et  praece- 

,dentis  Vambae  principis  poenitentiae  fufceptio  nofcitur  et  translatus  regni  honor 
„in  hujus  noflri  principis  nomine  derlvatur,      Idem  enim  Vamba  cum   inevitabilis 

.neceflitudinis  tenetur  eveniu,  fufcepto  religionis  dcbito  cultu  ct  venerabili  tonfu. 
„rae  facrae  fignaculo  mox  pcr  fcripturam  definiiionis  fuae,  hunc  railitem  dominum 
,,noflrum  Ervigium  pofl  fe  praeelegit  regnaturum.  Vidimus  intuitu  praelucente, 
,,perfpeximus  hujus  praemilfi  ordinis  fcripturas,  id  eft,  notitam  manu  feniorum 
„iialacii  roboraram ,  coram  quibus  antecedens  princeps  et  religionis  cultum  et  ton- 
furae  facrae  adeptus  cft  vcnerabile  fignum.  Scripnnam  quoquc  definitionis  ab 
„  codem  cdiiam ,  ubi  gloriofum  dominum  pofl  fe  regcm  fieri  cxoptat,   aliam  quo- 

„que 


DISSERTATIONES  HISTORIC^.    Dissert.  VII.       407 

„qtic  informationem  jam  di£li  viri  in  nomine  honorabilis  et  fanOitffimi  fratris  Ju- 
„liani  Toletani  fedis  epifcopi ,  ubi  eum  feparavit  pariter  et  inftruxit;  fub  omni  di- 
„ligentia  jam  doftum  dominum  nofirum  Ervigiuniiriregno  ungere  deberet . . .  qui- 
„bus  omnibus  approbatis  atque  perle£lis  dignum  fatis  noilro  coetui  vifurn  efl,  ut 
„praediciis  definitionibus  fcripturarum  noflrorum  omnium  confirmatio  apponaturj 
,)Ut  qui  ante  tempora  in  occulris  Dei  }'idlciis  praefcriptus  efl,  rcgnaturus  nunc  ma- 
„nifefto  in  tempore  generaliter  omnium  facerdotum  habeatur  definitionibus  confe- 
,,craius,  et  ideo  foluta  manus  populi  ab  omni  vinculo  juramcnti,  quae  praedifto 
jjviro  Vambae,  dum  regnumejus  teneret,  alligata  permanfit.  Hunc  folum  fereniiH- 
«mum  Ervigiumprincipem  obfequutura  grato  fervitii  famulatu  fequatur»  et  liberOi, 
„quem  et  divinum  judicium  in  regno  praeelegit  et  decefTor  princeps  fuccefforem  fi- 
„bi  inflituit  et  quod  fuperefl,  quem  totius  popuii  amabilitas  exquifivir.  Ecce  tres 
caufas ,  propter  quas  regnum  ad  Ervigium  pertinere  declaratur,  propter  divinum 
judicium,  praedecefToris  ele£lionem ,  populi  confenfum,  non  propterpontificisRo- 
mani  aut  epifcoporum  judicium,  Quid  ergo  faciunc  epifcopi  remarure  difcuflaj. 
declarant  Ervigium  pro  rege  habendum  effe,  utque  illi  pareatur,  fub poena anathe- 
matis  praeeipiunr.  Verum  non  fibi  propterea  arrogant  Vambae  deponendi  aur  ali- 
cu'|us  alterius  regis  eligendi  poteflatem.  Deinde  vero  cum  reges  Vifigothorum  ele- 
ftione  ad  regnum  pervenirenr,  epifcopi  vero  in  ele£lionibushujufmodi  magnamha- 
berent  autoritatem)  haud  mirum  fi  Ervigius  ele£lionem  fuam  a  concilio  confirmari 
voluit:  adde,  quod  huic  conventui  praerer  epifcopos  aderant  omnes  patatini;  ita 
ut  concilium  iftud  loco  comitiorum  regni  haberi  poflir.  Nemo  autem  dufeitar,  quin 
in  regnis  ele£tivis ,  fi  rex  fponte  regno  fe  abdicet,  idque  in  alium  transferar,  con- 
firmanda  fit  ejus  ele£lio  A  rcgni  primoribus  >  inter  quos  epifcopi  non  ultimum  ofew 
linent  locum. 


De  Gregorii  fecundi  txcommunicatimie  adverfur  Leonem  Ifaurum. 

Gregoril  fecundi  In  Leonem  Ifaurum  moHmen  ad  propofitum  magls  vldetur 
pertinere,  fic  illud  nobis  obiiclt  Beilarminus  quintum  exemplum  Gregorii 
II.,  gui  Leoni  Ifauro  a  Je  excomrmmicato  prohibuit ,  veBigalia  Jolvi  ah  Italis,  et 
proinde  ea  parte  imperii  mulEiavit,  imo  et  Ji  nonnullis  credere  volumusy  univerlo 
ipfiim  imperio  dcjecit. 

Refpondeo ,  recentlores  graecos  fcrlprores  in  odium  Romanl  ponrlflcls  hoc 
confinxifTe,  cum  contrarium  conftet  tum  ex  epifiolis  ipfius  Gregoriill.  tumantiquio- 
ribus  ac  fide  dignioribus  hifloricls. 

Prlmo  enim  in  epiftolis  Gregorii  nulfum  hujus  In  Leonem  judicii  vefftgium 
occurrit,  irao  ira  eum  adloquiturj,  ut  perfuadeat  £e  maxime  alienum  efTe  ab  hujuf- 

modi 


408  DE  ANTIQVA  ECCLESI/^  DISCIPLINA 

modi  conatu ;  precibus  tanrum ,  exhortationlbus  ac  monitis  litteras  implet,  et  di- 
fci  te  tefhtur ,  fe  nihil  pofTe  in  ejus  regnum  ,  (lc  loquitur  epift.  i .  ad  eum  fcripta.  Te 
chtejiamur,  ut  arrogantiam  deponas ,  et  fuperbiam,  qua  circumfiuij,  multarjue  ctm 
JiuviiliTateJineere  aurej  tiobis  accomniodes:  etpollalia,-  tejiis  eji  Deus,  quafcumque 
ad  nos  mijijii  epijiolas  auribus  cordibufque  regtm  occidentis  obtulimus,   pacem  illo- 

Tum  ac  benevokntiam  tibi  conciliantes ,  teque  laudantes,  ac  mirifice  offerentes 

Qiwd  fi  nobis  injultes ,  et  minas  intentes  y  non  e/i  nobis  neccffe  longum  in  certamen 
defcendere,  ad  quatuor  et  viginti  fiadia  fecedet  in  regionem  Campaniae  Romanus 
pontifix,  tu  vadc  et  ventos  pcrfequcre.  Et  ep.  2.  teftis  eft,  fe  non  magis  pofTe  in 
paliUium  introfpiccre,  aut  dignitates  regias  deferre  quam  imperator  habeat  potefta- 
tem  introfpiciendi  in  ccclefiam,  et  eleftioncs  in  clero  peragendi.  Additque,  fibi 
non  licere  arma  movere  in  eum ,  fed  tantum  precibus  divinum  auxiiium  implorare: 
perjequeris  tios ,  inquit,  et  ti/rannice  vexas  militari  carnalique  manu,  nos  inermes 
ac  nudi ,  qui  terrenos  et  carnales  exercitus  non  habemus ;  invocamus  principem  ex- 
ercitus  omnis  creaturae  fedentem  in  coelis ,  ut  immittatfibi  daemonem ,  ( ficnt  ait  apo- 
ftoltis  )  tradere  hujufmodi  hominem  fatanae  in  interitum  carnis ,  ut  fpiritus  ejusfal. 
vus  fiat.  Siccine  loqueretur  Gregorius,  fi  fe  aliofque  I-talos  ab  imperatons  obe- 
diencia  fubtraxiflet,  aut  veftigalia  ei  folvi  prohibuiflet,  aut  faJtem  id  facere  in  ani- 
mo  habuiffet.  An  credibile  eft,  eum,  qui  tam  clare  proteftatur,  fibi  non  efie  po- 
teflatem  introfpiciendiin  paiatium  ,  a  ut  regiasdignitates  defcrendi,  exiftimafle,  fibi 
poieftatem  efFe  privandi  imperatorem  regno  et  veftigalibus  ipfi   debitis. 

SecMndo,  Carolus  Magnus  in  epiftoia  ad  Conftantinuixj  et  Irenem,  difJTdii 
inter  Gregorios  fecundum  et  tertium,  acLeonem,  mentionem  faciens,  teftis  eft, 
iilos  pontifices  precibus  tantum  apud  imperatorem  imagines  defendifte:  Ntque, 
inqiiit,  aliter  fiebat  in  partibus  et  .egionibus  ijiis ,  donec  proavus  vefier  eximperio- 
rum  quorumdam  inJiruBione  vcnerandas  imagmcs  ahjiulit ,  ex  quo  tempore  magnus 
error  Graeciam  ijiam  invofit ,  imde  non  contemnendum  fcandalum  in  mundo  faSum, 
qua,  de  caufa  in  magnam  tribulatiunem  uterque  Gregorius  Romani  pontifices  per  ca 
tcmpora  conjcEii  ftmt ,  facpius  enim  proavum  fcremtatis  vifirae  admonuirat,  ne  fi- 
neret  venerandas  imagincs  dejiatu  Juo  dejici:  veriim  illorim  preces  Jaiutiferae  «f. 
quicquam  fujae  funt  animamque  illius  haud  qnidquam  commoverunt. 

Tertio  Paulus  diac.  1.  6.  de  geftis  Longobard.  c.  49  refeit  Gregor.  II.  im« 
pedivifte,  ne  Itali  alium  fibi  imperatorem  crearcnt,  eo  rejeQo.  Tantum  abeft,  ut 
ei  vettigalia  folvi  vetuerit,  et  fic  eum  imperii  parte  mulQarit.  Omnes ,  inquit  hic 
fcriptor,  Ravennae  exercitus  vcl  Venetiarum  talibus  jufjis  (imperatoris  editlisde 
fubvertcndis  imaginibus)  refiituerunt ,  et  nifi  eoi  prohibuijjet  pontifex,  imperato- 
remfuper  fe  conjiituerc  fuijjent  aggreffi.  Eadem  lubet  Regino  lib.  i.  Chron. 

Quarto  Anaftafius  bibliothecanus  ad  ann.  d^S-f^ufe  narranB  ea,  quac  indit 
fidio  Greg.  II.  et  Leonis  Ifauri  funtgefta,  nihil  habet  de  excommunicatione  inipe- 
ratoria,  'multo  minus  de  vetligalium  fubtraHione  juHu  pontificis.  Imo  dilerte 
ait,  Gregorium  Italos  in  oiHcio  ct  imperatoris  obedientia  continuifTe.     ^uffiunibus, 

inquit, 


DISSERTATIONES  HlSTORICAE.  Dijjert.  VIL         40^ 

inquit,  inijps  decreverat  irrperator  ,  ut  nulU  imago  cujuslihet  fanEli,  aut  martyrif, 
aut  angeli  ubicumque  iiaberetur;  malediSia  enim  omnia  affercbat ,  et  fi  acquiejceret 
in  kocpontifex,  gratiam  imperatorit  haberet,  et  fi  hoc  fieri  praepediret ,  afno  gra- 
dn  decidsret.  Rejpiciem  ergo  pius  vir  prophanam  principis  prohibitionem,  jam 
contra  imperatorem  quafi  contra  hofiem  fe  armavit ,  renuent  hasrefim  ejus ,  fcribent 
ubiqite  cavere  fe  chriftianos ,  eo  quod  orta  fuijfet  impietas  talis.  Igitur  perinde 
omnes  Ravennae  stque  Venetiarum  exercitus  contra  imperatoris  jujfionem  refiite- 

rtint ,  nunquamje  ejus  pontificiseondefcendere  neci . Cognita  vero  iniperatorit 

neqiiitia,  omnis  Italia  confilium  iniit,  ut  fibi  eligerentimperatorem,  et  Confiantino~ 
polim  ducerenti  Jed  compefcuit  tale  confilium  pontifex:  et  poft  aha:  Cumque  mit- 
teret  hominem  proprium  Romam  cum  fcriptis  fuis ,  quibur  ctntinebatur,  ut  ponti*- 
fex  occideretur  cutn  optimatibus  Romae,  agnita,  crudeliffima  infaniat  protinus  ipfum 
patricium  mijfum  occidere  voluerunt ,  nifi  defenfio  nimia  pontificis  praepedijfet :  et 
pojiea  blando  omnes  fermone,  tit  in  benis  prvficerent  a&ibus,  et  in  fide  perfifierent, 
Togabat,  Jed  ne  defifierent  ab  amore  et  fide  Romani  imperii  admonebat.  Narrat 
deinde  bibliothccarius,  qusmodo  Gregoiius  Longobardorum  rcgem  Luitprandura 
bcUum  cum  exarcho  adverfus  Spoletanum  et  Beneventanum  molientem,  iftis  ad  dc- 
ditionem  compulfis ,  ad  pacis  confilia  revocarit,  ac  quemadmodmn  deinceps  Tibe- 
rio  cuidam  cognomento  Pctafio,  qui  imperatoris  fumpferat  infignia,  reftiterit,  ec 
exercitura  ad  eum  capiendum  adjuverit:  demum  addit,  imperatorem  Romani ponti- 
ficis  obfequiis  et  monitis  nihil  immutatum,  Germanum  fanEiae  ecclefiae  Confiantino- 
politanae  antifiitem,  eo  quod  ei  confenfum  praebere  noluijfet,  pontificatu  privajfe, 
fibique  complicem  Anafiafium  presoyterum  in  ejus  loco  confiituijfe.  Miffa  Romam  fy~ 
nodica,  dum  tali  haerefi  confentientem  eum  reperiret  virfanBus,  noti  cenfivjje  con- 
fratrem  et  confacerdotem  Jolito  vocari.  Sed  refcriptis  commonitoriis,  nifi  ad  catholi- 
tam  fidem  converteretur ,  etiam  extorrem  a  facerdotali  qfficio  ejfe  mandavit ,  impe- 
ratori  quoque  fuadens  Jalutaria,  ut  a  tali  execrabilimiferia  declinaret ,  fcriptiscom- 
monuit.  Hacc  Anaftafius,  cx  quibus  patet,  primo,  Gregorium  iecundum  Leoni 
Ifauro  femper  obfequentiftimum  fuiffc,  quamvis  ab  eo  infidiis  pcteretur.  Secundo, 
eumdem  pontificem  ilii  auxilio  fuiftc ,  ut  Italiam  retineret.  Tertio,  cum  admoni'!. 
tionibus  ac  prasceptis  fuis  cunftos  in  officio  coniinuifle.  Quarto,  juftift^e  ilium» 
ut  impcratoris  equidem  decrctis  de  abolcndis  imaginibus  non  parerent,  quia  con» 
traria  erant  religioni,  fed  retafi"e,  nc  propterea  impcratoris  jugum  excuterent. 
Quinto,  eum  longc  aliter  fe  geilifle  crga  Anaftafium,  et  aliter  erga  Leonem  impe- 
ratorcm,  atque  illum  litteris  fuis  facerdotali  officio  extorrem  pronuntiafTe,  in  im- 
peratorem  vero  nihil  fimile  tentafFe,  fed  tantum  ei  per  litteras  confuluifle,  ut  ab 
evertendis  imaginibus  ceffarct.  Dcniquc  Leoncm  Ifauricum  a  Gregorio  II.  noa 
fuiffe  de  throno  dejetlura,  et  impcrii  parte  Ipoliatum ,  argumento  eft  Gregorii  IIL 
ejus  fuceefforis,  vita  ab  eodem  Anaftafio  confcripta;  nam  Gregorius  III.  Leonen» 
impcratorem  agnoviffe,  et  ad  cum  humaniffimas  legitur  fcripfiffe  litteras,  in  qui, 
bus  iropcxatorcniiiater  eos  noQi:ecen(et,  quos  a  conununlQae  CQrpocis  et  fangui-^ 

"S^i        ^  nit. 


410  DE  ANTIQUA  ECCLESIiE  DISCIFLINA 

nis  domini  alicnos  eflc  pronuntiat,  quod  feciflet  proculdubio,  fi  cxcommunlcatus  a 
praedecefTore  fuo  fuiflet  pronuntiatus.  Quid  quod  ipfe  Gregorius  III.  epiflolas 
iuas  annis  imperii  Lconis  confignat,  ut  cp.  ad  Bonifaciura,  imperantedominopiif- 
fimo  Augufto  Leone  imperii  ejus  anno  aj.,  qui  clarius  poterat  ct  difertius  ille  ad- 
verfariorum  fabulam  disjicere'  Huc  quoque  accedit  Damafcenus,  qui  orat.  de 
imaginibus  rerum  a  Leone  adverfus  imagines  geftarura  mentionem  facicns,  non  rc 
fert,  eum  aut  regno  privatum  fuifle,  aut  excommunicatum  a  Romano  pontificc, 
quin  imo  eum  pro  rcge  agnotcit,  ciquc  veftigalia  folvenda  efiTc  affirmat:  paremus, 
inquit,  imperatorcm  alloquens,  tibi  rex  in  iis,  quae  ad  vitae  civilis  negotia  per- 
tinent ,  ut  in  tribtitis,  veiiigalibus  et  congiariis  folvendis,  quorum  tibi,  quantum 
ad  vos  IpeElat ,  munus  eli  creditum  et  demandatum.  At  in  ecclefiafticis  rebus  fta' 
tuendis  habemus  paflores ,  qui  nobis  lequuti  funt  verbumt  et  leges  atque  injlituta  ee- 
tlefiafiica  tradiderunt. 

Opponit  Bellarminus  Thcophanem,  Ccdrcnum,  Zcnonem,  Nicephorum, 
ct  cum  iftis  recentiorcs  latinos,  qui  fcribunt ,  Leonem  excommunicatum  cfleaQrc» 
gorio  fecundo ,  et  exaftionc  tributorum  Itahae  privatum.  Vcrum  quis  non  videar, 
majorcm  fidem  habendam  efle  ipfi  Gregorio,  Paulo  diacono,  Anaftafio,  et  aliia 
fcriptoribus  a  nobis  laudatis,  qui  et  antiquiores  funt,  et  fidc  digniores ,  quamiftis, 
qui  ab  adverfariis  laudantur.  Nam  graeci  praeterquam  quod  citatis  a  nobis  autori- 
bus  recentiores  funt,  ct  rerum  in  occidente  gcftarum  non  ita  gnari,  in  odium  at' 
que  invidiam  Romanae  ecclefiae  jaEiuram  occidentalis  imperii  in  Romanum  pontifi' 
tem  retorquere  foliti  funt ,  ut  oblervat  Baronius ,  ad  commovendos  tum  imperato- 
rum  ,  tum  aliorum  animos  in  Romanam  ecclefiam.  Ac  proinde  illis  nulla  aut  modica 
fides  hoc  in  negotio  eft  adhibenda-,  recentiorum  vcro  ktinorum  autoritatem,  qui 
ipfos  fecuti  funi,     cgo  nihil  moror ,     cum  non  aliunde  quam  ab  ipfis  id   hau. 

ferint: 

Deinde  vcro  ifti  fcriptores  non  dicunt,  Leonem  regno  aut  regni  parte  pri- 
▼atumfiiifle,  fed  tantum  autorem  Ttalis  fuifle,  ne  ilJi  veftigalia  penderent:  unde 
non  fequitur  Grec;orium  exiftimaflTe  Leonem  ob  haercfim  imperio  excidifl!e.  Cum 
proptcr  alias  caufas  potuerit  denegari  tributum,  praefertim  vero  quia  illo  opus  ha- 
kebant  ad  fui  defenfionera  adverfus  Longobardos,  haud  tamen  crediderim  Grego- 
rium  idfeciflfe,  fed  potius  Italos,  ne  iributum  iinperatori  penderent,  Gregorium 
autorem  practendifle ,  et  excommunicatione  generatim  ab  eo  in  omncs,  qui  violt- 
rent  imagines  in  fynodo  lata,  ufos  eflc,  ut  jugum  imperatoris  excuterent,  atque 
hinc  apud  graecos  manaflTe,  Romanum  pontificem  imperatorem  anathemati  obflrin- 
xifle,  atqae  Italos  inhibuifle,  ne  vcftigalia  Leoni  penderent;  nam  ut  probatum  efl 
ex  autoribus  fide  digniflimis,  Gregorius  II.,  quanium  potHit,  Italos  in  oiJicio  con- 
tinuit.  Nec  eft,  quod  Bcllarminus  dicat,  eum  primum  tquidem  per  muttos  annot 
refiitijfe  populis  Italicts  cupientibus  ab  imperatore  deficere:  fed  pofiea  uhi  vidit  im- 
peratorem  deteriorem  fieri,  imperatorem  e  coetu  piorum  ejecijfe,  ac  jmfiffe,  titi  ei 
tan^uar^  impio  popnli  mn  parerent t  nee  veEiigalia  deinceps  penderent.    Non  eft, 

inquam 


■^ 


BISSERTATIONIS  HISTORICiE.  Disseht.  m        4tt 

inquam,  quod  ita  putet  hiftoricos  pofle  conclliari;  nam  Thcophanej  et  Cedrenut 
defeftionem  Italorum  juflu  pontificis  faftam  narrant  anno  Leonis  9. ,  quo  tempore 
Anaftafius  narrat,  pontificem  obftitifre,  nc  jugum  impcratorum  excuterent.  Dein- 
de  Anaftafius  rem  profequitur  ufque  ad  finem ,  et  tamen  iftius  excommunicationi» 
eut  interdi£li  non  memlnit,  fcd  conftantem  fcmper  inobedicntia  graecorum  reprae* 
fentar.  Deniquc  fucceftbr  Gregorii  II.  Leonem  ulque  ad  finem  vitae  imperatorem 
Bgnovit,  ct  piifiimi  cognomine  pro  more  decorarc  non  dubitavit.  Ex  diftis  jam 
conftat,  Gregorium  nihil  tentafte  in  imperatoris  jura  aut  vcfligalia,  fcd  etiam  fi 
quid  tentadet,  ejus  faEtum  non  cftet  trahcndum  in  cjcemplum,  cum  fit  contra  evan- 
geliilegem,  qms  ]uh?t  v^ddi ,  quae  funt  caefarit .  eaefari,  et  quae  funt  Dei ,  Deoi 
adverfus  quam  veiitatem  ncmopracfcribere  poteft:  non  privilegiumtemporum,  nen 
fpatium  regionum,  non  patrocinia  perfonarum.  Quaproptcr  quantum  volenr,  ufur- 
pata  a  pontificibus  In  regum  temporalia  poteftatis  excmplat  congerant  adverfarii, 
quot,  volent  hujus  opinionis  patronos  proferant,  hoc  refponfum  accipicnt:  guid 
ergof  epijcopus,  Ji  diaconus,  fi  vidua,  Ji  doiiorfi  etiammartyr  lapjusa  regulafue- 
rit,  ideo  haerefes  veritatem  poterunt  obtinere :  ex  perfonis  probamus  fidem ,  an  ex 
fide  perfonas? 

Hic  vero  fubjungendum  foret  fa£lum  Gcrmani,  quem  Henricus  Antifiodoi 
renfis  monachus,  lib.  i.  de  miraculls  c.  55.  narratBritannorum  regem depofuifre, 
et  ejus  loco  Bubulcum  quemdam  in  throno  conftltuift^e,  fi  quld  in  iftafabula  verifi- 
militudinis  eftet;  fcd  cum  illa  commentum  fit  omni  verifimilitudine  deftltutum» 
quod  ab  omnibus  mente  fanis  ftatlm  rejicitur,  nihil  opus  eft  in  co  vel  referendo, 
Tcl  refellendo,  dlutlus  immorari.  Hoc  unum  obfervabo,  illud  etiamfi  verum  cC 
fet,  nihll  nobis  obftarc,  cum  Germanusid  fecifle  dicatur  ex  rcyelatlonc  divint. 
Sed,  ut  jam  dlxi,  narratlo  Henrlcl  tota  fabulofa  cft,  atque  ut  alia  mittam,  por- 
tenti  fimilc  cft,  regem  barbarum  ad  folam  Germani  ignoti  et  peregrlni  hominis  vo- 
ccm  regnum  et  palatium  Bubulco  ccfliire,  totaraque  gentem  Eritannorum  id  ratum 
habuifte. 


Ve  depofitione  Childerici  Gatltarum  regt/. 

Sextum,  inquit  Bellarmlnus ,  exemplum  efl  Zachariae,  qui  rogatut  a  primorihus 
Franeorum  Childericum  depoftdt ,  et  in  ejus  locum  Pipinnm  Caroli  Magni  pa» 
trem  regem  creari  jnjjit ,  cujus  eaufafuit,  quia  propter  focordiam  Childerici  et  re- 
ligioni  et  regno  in  Gallia  extrema  ruina  imminere  videbatur. 

Refpondeo,  Zachariam  non  depofuifte  Childericum ,  aut  Pipinum  regent 
conftltuifle;  fcd  cum  jam  Pipinus  omncm  autoritatem  reglara  haberet,  et  Childerii 
eu$  nihil  praetcr  nomen  regis  obtincret,  confultum  a  Gallis  Zachariam^,   uter  pro 

Fff   1  rege 


4»»  DE  ANTIQVA   ECCLESl^   DISCIPLINA 

rege  habendus  effet ,  an  is,  qui  regno  invigilabat,  et  omnem  habebat  autoritatem., 
an  vero  is,  qui  omnem  prorfus  regni  curam  poteftatcmque  regiam  focordia  luaami- 
fcrat,  refpondiffe  pontificem,  fatius  effe  illum  quam  hunc  pro  rege  habere.  Quo 
refponfo  accepto,  Gallos  in  comitiis  fuis  Childericum  depofuifTe,  et  Pipinum  re- 
gem  proclamaire,  quem  poftea  Bonifacius  inunxir.  Htec  efl  vera  hujus  fa£li  nar- 
ratio,  ut  conftat  ex  fcriptoribus  antiquiHimis  ac  fide   digniffimis. 

Primum  autem  Merovingios,  quorum  ultimus  fuit  Childericus,  cmnemau- 
toritatem  regiam  amifilFc,  ac  nomine  tenus  reges  fuiire,  conflanti  fcriptorum  om- 
nium  tefhmonio  liquet.  Eginhardus  in  vita  Carolimagni:  '^amdudnm ,  wquk , 
nullhis  vigoris  erat ,  nec  qnidquam  in  fe  clarum  praeter  inane  regis  vocabulumprac- 
ferebat,  nam  et  opes  et  potentia  regni  penes  palatii  praefecius ,  qui  majores  domus 
dicebantur,  et  ad  quos  Jumma  imperii  pertinebat,  tenebantur ,  neque  regi  aliudre- 
linquebatur,  quam  ut  regio  tanttim  nomine  contentus  crine  profufo,  harbafummij. 
fa,  injolio  reftdcret.  Aimoinus  hb.  4.  c.  66.  ait,  eos  nomen  tantum  regis  nullam 
poteflatem  regiam  habuiffe.  Abbas  Ufpergenfis  in  chronico  ad  annum  753.  Hil- 
dericus,  inquit ,  qui  falfo  regis  nomine  fungebatur.  Regino  hb.  2.  chronicorum. 
Hildericus  vero ,  qui  falfo  rex  vocabatur ,  attonfus  efi,  et  in  monafierium  trufus. 
Otho  Frifingenfis  lib.  5.  chronici  c.  21.  Eo  tempore  Hildericus  inane ,  ut  fupra 
dixi,  regium  nomen  tenebat.  Gofridus  Vitcrbienfis  part.  17.  chronici  ait,  eotem- 
fore  Francorum  reges  folo  nomine  reges  fuiffe.  Abbas  Tudenfis  ad  annum  751. 
754.  dicit,  nihil  tunc  Merovingios  habuijje  praeter  inane  regis  vocabulum,  et  Chil- 
dericum  falfo  regis  nomine  fiinBum.  Hinc  ab  aliquibus  majores  domus  rcges  di- 
cuntur,  ct  Caroli  Martelii  filii  regnum  ejus  divififTe  pcrhibentur.  Ita  Gregoriui 
Jll.  ep.  cujus  initium  doclores  omnium  geutium  atl  Conifacium  Maguntinum  Caro- 
lum  Mtrtellura  principem  Francorum  vocat.  Aimoinus  lib.  4.  c^  57.  regem  eum 
dicit,  filios  eius  regno  poft  cjus  mortem  potitos  cfTe  fcribit.  Marianus  Scotus  lib. 
3.  chronicorum,  et  Platina  rcgnum  Franciae  Caroli  filiis  Pipino  et  Carlomanno  di- 
vifum  effe  Sueviam  ct  Auftrafiam  Carlomaiino,  PJpino  Burgundiam  cum  parte 
Franciae  cefliffe.  Itaque  haud  dubium  ,  quin  regiam  tum  poteflatem ,  tum  etiam 
dignitatem  haberet  Pipinus,  Childericus  vero  nihil  praeter  inane  regis  nomen,  juf- 
que  haereditarium  ad  regnum,   quo  minime  fruebatur. 

Secundo,  fcripiores  ferme  omnes  uno  confenfu  afferunt,  Zachariam  tanrum 
eonfultum  a  Gallis,  uter  pro  rege  habendus  effet,  ipfumque  confulenris,  potiu» 
quam  iubentis,  aul  definicntis  in  morem  refpondiffc. 

Eginhardus  in  annalibus  ad  annum  749.  Burchardus  Vuifiburgenfis  cpifco- 
pus,  et  Foltradus  prcsbyter ,  miffi  funt  Roraam  ad  Zachariam  papam  ,  ut  confulc- 
rcnt  pontificem  de  caufa  regum,  qui  illo  tempore  fuerunt  in  Francia,  qui  nomen 
tantum  regis,  fed  nullara  poteflatcm  regiam  habuerant,  per  quos  praedi^us  ponti- 
fex  mandavit,  melius  cffe  illum  vocari  regem,  apud  quem  fumma  potefiatis  conflU 
jltrit.    {Adcra  prorfu»  verba  funt  AuoDiui,  iib.  4-  de  gcitis  Francorum  cap.  61. 


DISSERTATIONES   HIST  ORlCiE.  D«sirt.  VII.         4»3 

Blondus  Flavius  1.  lo.  decadls  prlmae.  Invenio,  inqult,  Akninum  Pau- 
kimque,  et  plerofqne  alios,  qui  Francorum  gefta  fcriplerc,  proceret,  populofque. 
ejuss-entis,  Pipinivirtutem,  et  e  contra  Clnlderici  regis  amentiam  penfantes  men- 
tis,  ZacfiariampontificemRomamconfuluiJfe,  ineptumne  regcmultratolerandum,  an 
Pipinum  merito  fraudandum  regia  dignitate  cenferet.  Cumquo  refpondijjet  ponti- 
tifex.  illum,  qui  regia  melius  obiret  munera,  ejfe  hahendum  regem  Rcgino  fru- 
raicnfis  lib  3  clironic.  anno  dominicae  incarnationis  749.  iW#  funt  Romam  ad 
Zachariam  papam,  ut  interrogarent  de  regibus  in  Francia  qui  dhf  temporibiis 
non  habentes  re^iam  poteftatem  tamen  vocahantur,  f  bene  ejjent  reges ,  et  praefa- 
tus  papa  mandavit  Pipim  melins  fihi  videri  illum  regem  vocari,  qut  potejiatem  iia- 
beret,  quamillum,  qui  fme  regali  poteftate  manehat, 

Marianus  Scotus  lib.  3.  chronicorum  cap.  750.  Orat  ergo  ftbi  decerni, 
quis  eorum  rex  jufte  dici  debeat ,  etejjeiis,  qni  fecurus  domi  fedebat.  antUe,  qut 
turam  totius  regni  et  omnium  negotiorum  molejiiam  perferat. 

Ado  Viennenfis  in  chronico  aetate  61.  Pipinus  Urgardum  Vishurgenjem 
epifcopum  et  Fulradum  capellanum  fuum  ad  Zachariam  tumtemporisRomanumpnn. 
tificemmift,  ut  interrogarent  eum ,  fi  ita  manere  deberent  reges  Francorum,  curn 
pene  nullius  poteftatis  ejfent,  jam  Jolo  regis  nominecontentt.  Qinbus  Zacharias pon- 
tifex  refponfum  dedit ,  illum  debere  regem  vocari,  qui  rempublicam  gereret.  Ke- 
verfis  leeatis ,  abdicatoque  Childericn ,  qui  tum  regium  nomen  hahehat,  tranct  per 
confiliumlegatorum  et  Zachariae  pontificis  eleBum  Pipimmregem  fibi  conftjtuunt 
Sed  ne  diutius  in  repeiendis  iifdem  fcntentiis  immorer,  iifdem  fere  verbis  conlul- 
tationeraet  refponfionem  pontificis  narrantOttoFrifingenfishb.  5.  hilt.  cap.  21.  Ab- 
bas  Ufpereenfis  ad  annum  750.  Paulus  Fredegarius  fcholafticus  m  fine  chromct. 
Vetus  autor  libri  de  majoribus  domus.  Guilklmus  Nangius  in  chronographmMb. 
Silvius  in  epift.  lib.  10.  decadis  i.  Trithemius  Hb.  de  origine  Francorumad  annum 
751,  Aventinus  lib.  3.  annahum  Boiorura.  Gagulnus  libro  3.  hift.  Francorura. 
Fapirius  Maflbnus  in  Zacharia,  et  aUi. 

Itaque  ex  iftis  fcriptoribus  conftat,  legatos  a  GaUis  Romam  mifTos  fuiflTc, 
non  tjt  a  pontifice  peterent  autoritate  iUius  regnura  Childerico  abrogari  et  Pipino 
tradi,  feque  a  facramento  fidei  abfolvi ,  quod  procul  dubio  petiiffent,  fi  tuuc  hu- 
iufraodi  poteftatem  pontificem  Romanum  habere  perfuafura  fuiUet.  Sed  ut  conlir 
lium  peterent  tantummodo  uter  habendus  effet  pro  rege,  an  K,  qm  rcgnicuraroge- 
rebat,  nec  uUis  laboribus  parcebat  ad  iUud  bene  regendum,  an  vero  lUe,  qui  om- 
ni  omiffa  regni  cura  in  focordia  ac  luxu  vitam  degebat,  ac  nihil  praeter  inane  re- 
tris  nomen  obtinebat :  confilium  aurem  a  pontifice  petierunt  GaUi ,  tum  hononser- 
»0,  tmn  ne  viderentur  tantam  rem  leviter  ac  tem<re  fufcepifie,  lum  etram  forte,  ut 
quorumdam  meticuloGorum  fcrupuUs  occurrerent.  Refpondit  vero  pont.fex  con- 
fulemis,  n»n  autem  rabeiitis  in  modum,  videri  fibl  regero  Uhim  haben  debere,  qui 
poteftatcm  et  curam  regni  habebat,  non  autemiUiim,  qui  fegni  turpique  otio  Huens 


4t4  DE  ANTIQUA  ECCLESI^  DISCIPLINA 

nullam  penitus  regni  follicitudinem  gcrebar.      Itaque  nihil  proprie  cgit  Zacharla» 
m  dcpofitione  Childerici,    fed  quid  agendum  eHet,    Francis  oftendit. 

Nec  vero  his  opponi  poteft,  quod  nonnulli  fcriptores  ex  iis,  qui  a  nobi» 
laadati  funt,  fcribunt  julliirc  Zachariam,  ut  Childericus  deponeretur,  ct  Pipinut 
in  cjus  locum  eiigeretur,  aut  ejus  juffu  ac  autoritate  illum  elFe  dejeftum  de  throno. 
hunc  vero  rcgcm  conftitutum  ita  Eginliardus  in  vita  Caroli  Magni,  Regino,  Otho 
Frifingenfis,  et  abbas  Ufpcrgcnfis  locis  adlatis,  Sigebertus  in  chrcnico,  Paulu» 
Aemilius,  ubi  etiam  poft  Ottonetn  Fiifingenfem,  dicir,  populum  a  juramento  fide- 
litatis  a  pontifice  abfolutum-,  nihil,  inquam,  id  obilat.  Cum  enim  iidem  fcripto- 
res  refponfionem  pontificis  Gallorumque  petitionem  ita  referant,  ut  pateat  confi- 
lium  tantummodo  a  Gallis  quaefitum  et  a  pontifice  datum,  necefle  eft,  ut  cum  di« 
cunt,  Pipintim  juflu  et  autorirate  pontificis  faftum  efle  regem,  nihil  aliud  fibl  ve^ 
linr,  quam  eum  Gallis  autorem  fuifle,  ur  id  fierer,  er  faneconcilium  faepc  faepiuf, 
et  imperii  nomine  fignificatur,  er  quod  ex  alicujus  confilio  fa£lum  eft,  dicirur  cx 
ejus  aurorirare  fatlum.  Nihil  ergo  repugnar,  quominus  dicarur  Pipinus  eleftus  et 
Childericus  dejeftus  juflu  er  autoritarc  Zachariae,  quia  fcilicer  Franci  cum  in  re 
«nxia  et  dubia  pontificem  confuluiirenr,  ejus  autoritatem  er  confilium  eranr  fequuri, 
quod  vero  unus  aur  alrer  fcriprores  habent  Zachariam  abfolvifle  Francos  a  fidelira- 
tis  facramenro,  id  videntur  dicere  ex  more  fuis  remporibus  a  Romanis  cpifcppi» 
«furparo,  nifi  forre  ira  cxplices,  declaravir,  eos  non  reneri  illum  pro  rege  habere, 
qui  nullo  regis  fungebarur  officio,  quod  innuir  Paulus  Aemilius  dicens,  id  feci/fe 
po7itificem,  eo  quodjciret  Francos  proceres  mira  eonfenfwnc  animorum  Pipino  adcjfe 
tupereque  eum  regem  haberi. 

Terrio  Childericus  e  folio  dejeftus  non  cft  aur  cleclus  in  cjus  locum  Pipi, 
nus  a  pontifice  Zacharia,  fed  ab  univerfis  Francis  in  comiriis  rorius  regni,  ille  in- 
dignus  regno  pronunciatus  eft,  tonfus  cr  in  monafterium  conjcQus,  hic  vero  re* 
more  Francorum  folito  preclamatus ,  ac  deinde  a  Bonifacio  un£lus ,  ita  rem  refe- 
lunt  plerique  fcriprores. 

Eginhardus  in  annalibus  ad  annum  750.  Hoc  anno  fceundiim  Romani  pon. 
tificii  Jan^ionem  Pipinuf  rex  Francorum  adpellatus  e/i ,  et  ad  hujus  dignitatem  ho' 
noris  unBus  facra  unBtone,  manu  fanElae  memoriae  Bonifacii  archiepifeopi  et  mar- 
tt/ris  et  more  Francorum.  elevatns  infolium  regni  in  civitate  Sueffiona.  Childericui 
verot  qui  falfo  regit  nomine  fungebatur  tonjo  capite  in  mona/ierium  mi/fus  efi.  Ea. 
dem  funr  verba  Aimoini  lib.  4.  de  geftis  Francorum  cap.  61. 

Blondus  Flavius  lib.  10.  decadis  i,  Francos  (poji  confilium  Zaehariae)  ptu 
blico  totius  gtntis  eonfilio  Pipinum  declarajfe  regem  invenio  Childerieo  in  elericum 
tovfurato.  Regino  lib.  2.  chronic.  Pipinus  Jeeundum  morem  Franeorum  eleEius  in 
regem  et  unEius  per  manum  fanEiae  memoriae  Bonifacii  Alaguntiacenfis  urbir  arehi' 
tpifcopi,  et  elevatus  eji  a  Franeis  in  regno  inSueffionis  civttate,  Childericus  vero 
qui  falfo  rex  vocabatur,  attonfus  eft,  et  in  monajierium  mjffus  efi.  Ado  Vicnnenfi» 
reverfis  legatii  abjeSioque  Childerico,  qui  tunc  regiumnomen  habebat,  Franei per  eon- 

filium 


DISSERTATIONES  HISTORICiE.  Dissert.  VII. 


i»$ 


Jilium  legatorum  et  Zachariae  pontificis  eleElum  Pipinumregem  fbi  confiituunt ^  Chit" 
dericus  tonfuratus  et  in  monafierium  mijjits  efi. 

Abbas  Ulpergenfis  more  Franconm  eleHus  ad  regnum  Pipinus  per  mam 
nusfanSii  Bonifacii  archiepifcopi  Maguntiacenfis  elevatusefi  in  regnifolium  inSuef- 
Jionis  civitate. 

Frcdegarius  in  fine  chronici ,  quo  tempore  una  cum  eonjilia  et  eonfenfu  om- 
nium  Francorum  miffa  relatione  a  fede  apofiolica  auEioritate  percepta  praecelfus  Pi- 
pinus  eleBione  totius  Franciae  infedem  regni  cum  eonjecratione  principum  iinacum 
regina  Bertrada,  ut  antiquus  ordo  depojcit^  fuhlimatur  in  regno,  Eadem  funt 
T.erba  appendicis  a  Theodorico  II.  ufque  ad  Pipinum  ad  librum  de  gefiis  Francorum 
regum.     Autor  de  majoribus  domus ,  Franci  Pipinum  fibi  regem  confiituunt. 

Anonymus  fcriptor  vitae  Lebuini  cap.  g.  „PJpinus  totius  ditionis  compo» 
„efFe£lus  confuhu  papae  Zachariae  et  unanimi  Francorum  confenfu  per  unftionem 
„fan£liilimi  archiepifcopi  Bonifacii  Sueffionis  civitate  habito  conventu  rex  adpellatus 
„eft,  et  regali  fede  donatus,  repudiato  ac  tonfuraio  Childerico,  qui  falfo  nomine 
,,rex  adpellatur. 

Annales  Francorum  ad  annum  750.  Pipinus  fecundum  morem  Francorum 
eleElus,  et  monachus  Engohfmenfis  in  vita  Caroli  Magni,  Franci  cum  confilio  domi' 
ni  papae  Zachariae  et  nobilium  Romanortim  Deo  volente  uno  confenfu  et  una  volun^ 
tate  levaverunt  fibi  in  regem  Pipinum  Pium  filium  Caroli  Alartelli.  Guillielmui 
Nangius  in  chronographia  MS.  Quo  audito  (Zachariae  confilio)  Franci  Pipinum 
regem  fiatuerunt ,  et  idcm  habent  Trithemius  de  origine  Francorum  ad  annum 
749.  in  finc  libri  primi.  Guaguinus  libro  tertio  hifioriae  Francorum  chronicum 
Belgicum  ad  annum  742.  Nauclerus  generat.  26.  anno  756.  Antonius  Luit.  pag. 
3,  tit.  14.  cap.  I.  32.  Sabellicus  lib.  14.  chronici  mundi  et  alii. 

Poft  tantam  teftiura  nubem  nemo  revocare  poteft  in  dubium,  quin  Childcto 
ricus  non  a  pontifice  Romano,  fed  tantum  ex  e]us  confilio  fuerit  a  Francis  univer- 
(is  in  conventu  publico  depofitus  et  ab  iifdem  fecundum  antiquum  Galliae  morena 
rex  proclamatus  fuerit  Pipinus  et  in  folio  conlocatus.  Quare  cum  dicunt,  quidam 
Zachariam  depofuific  Childericum,  quod  ramen,  ne  unus  quidem  e  laudatis  fcrip- 
toribus  dixit,  exponendum  eft  iftud  ut  obfervat  Joannes  dcParifiis;  quamodo  gloffa 
ordinaria  exponit,  id  eji,  deponentibus  conjenfit,  non  enim  legitur,  inquit  idem, 
quod  Zacharias  regem  Franciae  depojuerit,  jed  legitur  in  chronicisy  quod  Hilderi' 
cus  regnahat  in  Francia  totus  dejes  et  remijfus,  Pipinus  vero  gubernabat  principa^ 
tum  Franciae  ,  et  major  domus  dicebatur:  miferunt  ergo  barones  ad  Zacbariam  pa- 
pam,  ut  decerneret  de  eorum  dubio ,  quis  fcilicet  deberet  rex  eQe  an  ille,  qui  otio 
deditus  folo  nomine  regnabat ,  anille,  qui  omne  pondus  regnifufiinebat;  quibuscum 
refpondi(fet  papa,  quod  ilte,   qm  regni  gubernacula  utilim  regeret.     Franci  mox 

inclujo  rege  Childerico  Pipinum  regem  fibi  conflituerunt aliorum  vero  chronic» 

habent,  quod  pofiquam  Childericus  quatuor  annis  regnavit  ex  devotioue  inmonachum 
efi  tonjuratust   et  tunc  Pipiitui  princeps  in  regem  inunEiut  eleiiidne  baronum  auEio- 

ritate 


41«  DE    ANTIQUA    ECCLESIiB    DISCIPLINA 

ritate  papae  decernentit  fuper  duhio  procerum.  Auror  Somnii  Viridarii  lib.  i.  e^ 
75.  eodem  modo  iftud  folvit,  led  exaftius  glofTa  explicat  ilJud,  depojuit  per  iflui, 
id  eft,  deponere  volentibns  confuluit.  Pipinus  enim,  inquit,  mifit  ad  papam  non 
Rcut  ad  temporalis  regni  dominum ,  fed  ficut  ad  verum  Japientem,  ad  habentem  con- 
filium,  quod  ratione Jlatus  pontijicis  videbatur  authenticum:  glofFae  quoque  cxpofi- 
tionem  laudat  Ocamus  dialogorum  part.  i.cap.  9.  Almainus  libro  de  poteftate  ec- 
clefiaftica  ct  laica  quaeft.  2.  c.  g.  major  in  4.  dift.  14.  quaeft.  4.  concluf.  3.  et  aliu 
Itaque  immerito  Romani  pontifices  aut  potius  eorum  theologi  Cliildcrici  depofitio- 
ncm  et  eIc£iionemPipini  fibi  afcribunt,  quae  potentiae  Pipini,  focordiae  Childeri- 
ci  Francorum  in  Pipinum  ftudiis  judicio  et  autloritad  tribuenda  eft;  itautnon  aliae 
f  uerint  pontificis  hoc  in  negotio ,  quam  confulentis  partes.  Verum,  ut  obfervat 
abbas  LUpergenfis,  Romani  pontifices  haec  fibi  afcribunt  et  fe  fecifle  gloriantur, 
qtiae  potius  faBa  fuerunt  judicio  divino ,  culpis  imperatorum  exigentibut  animifqut 
principum  Jive  gentium  ad  refifiendum  fe  coadunantibus  Unde  confilium  papac, 
quod  tantum  habuit  virum,  quia  dabatur  adverfus  Childericum  perfonatum  tan- 
tum  regem,  in  gratiam  Pipini,  qui  jam  de  fa£lo  rexerat,  ct  in  quem  concurrebant 
Gallorum  omnium  ftudia,  rifu  aut  indignatione  cunftorum  exceptum  eftet,  Ti  in 
alium  regem  a  populo  dileftum  datum  fuiflet ,  nec  Galios  expertus  efl"et  Zacharia» 
obfequentiores,  quam  cum  pluribus  poft  faeculis  pontificcs  Romaniin  regesnoftro» 
eius  fucceftores  aliquid  rentavere.  Et  vero  Francos  non  exiftimafl^e  necefllariam  au- 
toritatem  Romani  pontificis,  ut  regem  fibi  conftituercnt,  cimi  legitimum  regno  in< 
cptum  arbitrabantur,  patet  cx  Hugonis  Capeti  cledtione,  qui  finc  ullo  ponti- 
ficis  Romani  refcripto,  ex  folo  populi  Francici  confenfu  rcx  Francorum  coronatu» 
eft,  reieflo  Carolo  Lotharingiae,     qui  dc  ftirpe  Carolovingiorum  regni  legitimuS 

haeres  fupercrat. 

Adverfus  haec  nihil  ob|ic!t  Bellarminus  ,  nam  praeter  autores  a  nobis  lauda- 
tos,  qui  dicunt  autoritate  et  juflu  Zachariae  Childcricum  cflTe  dejcftum,  etPipinun» 
elcttum,  quos  quidem  nobis  non  adverfari  ofteiidimus;  praeter  hos,  inquam  ,  nl« 
hil  dicit,  quod  ad  propofitum  pertineat,  fcd  adverfus  Barclaium  contcndit  juftam 
fulfl^e  Childerici  abdicationem  et  Pipini  eIe£lionem:  nos  vcro  quaeftionem  iftara  non 
ingrcdimur,  oftendifle  contenti  Childericum  t  Francorum  proceribus  ct  popuio 
fuifl"c  depofitum,  non  a  pontifice,  licet  ex  ejus  confilio:  utrum  autem  illi  retlc  fc- 
ccrint,  annon,  utrum  Zacharias  retlum  et  aequum  dederit  confilium,  an  potiu» 
rebus  fuis  ftudens,  qui  Pipino  armis  ad  Longobardos  expellendos  opus  habebat, 
quod  utilius  fibi  erat,  quam,  quod  veriusconfuluerit,  inquirere  res  cft  adpropofi- 
tyin  Jnmilis,  de  ^ua  finc  invidia  in  aJterutrara  partem  dici  non  potcft. 


De 


DISSERTATIONES  HISTORICAE.  Disstirr.  VIT.         4x7 
De  translatione  imperii  a  Graecis  ad  Gallof. 

I^lullum  habet  exemplam  fpeciofius  Bellarminus,  ut  pontificum  in  temporaliapo- 
J- ^  teftarem  aftruat,  quam  imperii  occidentalis  translationem ,  utloquuntur,  a 
Graecis  ad  Latinos,  fed  (i  res  accurate  perpendatur,  nihil  hoc  argumento  infirmius 
cfTe  dignofcitur.  Sic  illud  proponit  Bellarminus:  feptimum  exemphim  efi  Leonit 
III ,  qui  imperiim  tranfiulit  aGraecit  ad  Germanos,  propterea  qtiod  Graeci  milliim 
a:ixilium  laborami  ecclejiae  occidmtali  afferre  poffent.  Hanc  autem  translationetti 
jure  ac  merito  faftam  probat,  tum  ex  omniam  regum  occidentis,  qui  Carolumpr» 
vero  et  legitimo  imperatore  agnoverunt,  judicio,  tum  ex  ipfius  Irenes  confeffione, 
q-aae  non  modo  non  reclamavit,  fed  et  Caroli  conjugium  expetiit,  tum  ex  eventuec 
viftoriis  Caroli  Magni.  Verum,  ut  quanta  fit  hujus  exempli  ad  propofitum  nego- 
tium  inutihtas  atque  futilitas  ftatim  dignofcatur,  unum  obfervare  fufficit,  pontifi- 
o;m  Romanum  nihil  omnino  juris  aut  terrarum  Carolodedifre,  autimperatorigrae- 
co  abftulifre.  Sed  merum  nomen  imperatoris,  idque  eum  non  folum  dedifl*e,' 
fed  fimul  cum  populo  Romano,  cujus  nomine  velut  praecipuum  e'ius  membrum 
agebat.  Quippe  diu  antequam  Carolus  imperator  nominaretur,  graecus  a  dominio 
provinciarum  occidentis  exciderat,  et  Carolus  jure  fuccefllonis  aut  armorum  domi- 
niis  erat  Galiiae ,  Germaniae,  Pannoniae,  partis  Hifpaniae,  et  rnaximae  partis  Ita- 
liae  ac  praefertim  urbis  Romae,  quae  fedes  erat  imperii.  Itaque  nomine  imperatoris 
adepto  ditior  non  eft  fa£lus  Carolus,  nec  quidquam  graeco  imperatori  abla- 
tum  eft:  ac  proinde  etiamfi  Leo  folus  imperatorium  nomen  dedifiet  Carolo , 
non  inde  fequeretur  Rumanum  pontificem  aliquid  in  temporalia  juris  habuiffe,  auc 
Carolo  contulifte.  At  etiamfi  ele£lio  ifta  feu  potius  tituli  imperatorii  collatio  anon- 
nullis  fcriptoribus  Leoni,  ut  civitatis  Romanae  principi  tribuatur,  ab  aliis  tameti 
proceribus  et  populo  accepta  refertur.  Rem  fic  narrant  annales  Francorumab  anno 
714.  adannum883.  dedufli,  ad  annum  801.  In  die  natalis  domini  ante  confei' 
fionem  B.  Petri  apofloli  cnm  ter  ab  oratione  furgeret  Leo  papa  coronam  capiti  ejut 
impofuit-,  et  a  cunEio  Romanorum  populo  acciamatum  efi  Carolo  Augufio  adomino  co' 
ronato  magno  et  pacifico  imperatori  Romanorim  vita  et  vi^oria  ,  et  pofi  laudes , 
more  antiqiiorum  principum  adoratus  efi,  atque  ohlato  patricii  nomine  imperator  et 
Augufiiis  efi  adpellatus.  lifdem  verbis  id  narrat  monachus  Engolifmenfis  in  vita 
Caroli  Magni.  Aimoinus  libri  quinti  capite  31.  Ado  in  chronico  aetate  6.  Go- 
fridus  Viterbienfis  in  chronico,  et  Otto  Frifingenfis.  Sed,  inquit  Bellarminus,' 
hic  primum  mentio  fit  populi  Romani ,  fed  acclamantis  pofi  eoronationem  non  impe- 
ratorum  adpellantis  ante  coronationem.  At  notum  eft  olim  imperatores  Romanos 
per  hujufmodi  adclamationes  a  militibus  et  populo  eleclos  fuiffe  cum  apnvatis  fmC- 
fent  propoGti,  et  tamen  eorum  elecHo  tribuitur  univerfis  militibus  et  populo,  non 
ei,  qui  propofuerat,  deinde  iftae  adclamationes  arguunt  non  modo  praefentcm,  fed 
et  praecedentem  populi  confenfum.  Demum  pontifex  omnium  Romanorum  vices 
agebat  velut  praecipuum  civitatis  membrum ,  unde  mulri  hiftorici  ne  Leonem  qui- 
dem  ftominant,  fed  aRomanis  tantum  Carolum  imperatorera  nominatum  eflc  di- 

G  g  g  cunt. 


418  DE  ANTIQUA  ECCESIi^  DISCIPLINA 

cunt,  fic  Marianus  Scotus  lib.  3.  Carolus,  inquit,  hoc  tempore  a  Romanu  AugU' 
Jius  appellatiis  efi ;  eadem  funt  Lamberti  verba  ad  annum  ^oi.  Hermannus  ait  eum 
more  Romano  fublimatum  imperatorem,  ergo  a  populo  non  a  pontifice.  Lupoldus 
Eambergenfis  libro  de  juribus  imperii,  Sigebertus  et  Vincentius  aiunt,  ex  confenfu 
Romanorum  Carolum  a  Leone  coronatuni  elfe  Auguftum.  Blondus  Flavius  decade 
2,  ait,  Leotiem  pontificem  popidi  Romani  fcito,  precibusque  Carolum  imperatorem 
Romanorum  dedaratum  diademate  vetufio  imperatoriim  capitis  gefiamine  coronajfe. 
Aeneas  Sylvius  in  epitome  Blondi  de  ortu  imperii  c.  9.  Populus,  inquit,  Romanus, 
qui  Juo  fanguine  tantum  pararat  imperium,  Carolum  Magnuvi  Francorum  regem  pri- 
mo  patricium  pofi  Augitfinm,  concurrente  fummi  pontijicis  cunfenfu  faliitavit  caefa,- 
rem.  Philippus  Bergomas  lib.  1.  fupplementi,  a  populo  Romano  precibus  ragatut 
Carotum  imperatorem  declaratum  diademate  coronavit  acclamante  ter  po. 
vulo,  Carolo  Angufo.  Ft  cadem  ferme  habent  Jacobus  VampheUngius,  Gaguinus, 
Nauclerus,  Platina,  Sigebertus,  Vincentius,  chronicum  Belgii,  Wilielmus  Mal- 
mesburienfis,  Rogerius  Hovedunenfis,  Anafi:afius  bibliothecarius  in  vita  Leonis  III. 
PauUis  AemiUus  de  gellis  Francorum  Ub.  5.  et  aUi  pUirimi,  ex  quibus  conflat  Ca- 
rolum  imperatorem  elie  declaratum  precibus,  confeniu,  votis,  fcito  et  acclamario- 
ribus  popuU  Romani.  Nec  eft,  quod  Bellarminus  opponat  aUquos  ex  citatis  hifto- 
ricis  ac  praeter  hos  Cedrenum,  Zonaram,  Pauluni  diaconum,  Eginhardum,  qui 
dicunt  Carolura  a  Leone  impsratorem  efTe  faftum  aut  declaratum  et  ab  eodem  inun- 
^um  atque  coronatum,  cum  non  repugnet  Leonem  id  dici  feciffe,  quod  non  folus 
fccit  nec  fua  tantum  auQoritate,  fed  vices  agens  populi  Komani  et  veiut  voluntatis 
eius  ac  iudicii  exfequutor,  aut  etiam  veUit  Romanorum  primus  ac  praecipuus. 

Quod  vero  ad  coronationem  fpeftat  et  inuntlionem,  certum  cfl  illas  effe  me- 
ras  ceremonias,  quae  ad  imperii  fubfiantiam  non  pertinent,  ita  ut,  qui  eas  perficit, 
propterea  cenferi  nan  pofiit  imperium  aut  regnum  contuliffe.  In  GalUa  rex  Chri- 
IHanifiimus  ab  cpifcopo  Rhemenfi,  in  Anglia  rex  Angliae  a  Cantuarienfi,  in  Ungaria 
a  flrigonienfi  et  alibi  reges  ab  epifcopis  praecipuarum  urbium  confecrari  et  inungi 
Iblent,  et  tamen  nemo  dicere  poteft  ab  iltis  cpifcopis  reges  fieri  aut  conflitui.  ju- 
Hinus  imperator  fexto  faeculo  a  Joanne  Conlkntinopolitano  patriarcha  coronatus 
eft,  ut  conflat  ex  ep.  hujus  ad  Hormisdam,  et  tamen  iterum  ab  epifcopo  Romano 
joanne  poft  fex  annos  coronari  voluit,  ex  quo  patet  coronationem  meram  effe  cere- 
moniam ,  uno  verbo  coronatio  imperatorem  non  facit,  nec  jus  dat  ad  imperium,  icd. 
fupponit  eum,  qui  coronatur,  jam  imperatorem  aut  regem  vel  jus  ad  imperium  aut 
regnum  habcre.  Itaque  Carolus  magnus  jure  fucceffionis  et  armorum  ipfum  impe- 
rium  occidentis  pofTedit,  nomen  imperatorium,  quod  ipfi ,  utpote  totius  fere  oc- 
cidentis  domino  dcbebatur,  ab  univerfb  populoRomano  accepit.  Coronationem  ve- 
ro  et  inunQionem  e)us,    quae  facra  tantum  efl  ceremonia  Leoni  acceptam  refert. 

At,  inquit  Bellarminus ,  licet  Carolus  regnum  Longobardorum  armis  obtine- 
ret,  Romanos  tamcn  nunquam  bello  vicerat  nec  eorum  rex  erat,  deinde  regna  equi- 
dcm  occideiitis  libi  paraverat,  led  non  imperium. 


DISSERTATIONES    HISTORIC  .^.  Dissert.  VJ.         41^ 

Refpondeo,  Carolum  Romaiios  bello  non  fubjecifre,  fedeosultro  ipfiim  fupre- 
mum  agnoviffe  dominum,  patritiatus  dignitatem  ipfi  conceffiffe,  nam  licet  illi  fjis 
legibus  fe  regerent,  fuprema  tamen  poteflas  erat  peaes  patricium  et  imperatorem. 
Ad  id  vero,  quod  addit  Bellarminus,  Carolum  fibi  parafFe  regna  occidentisnon  a«- 
tem  imperium,  verum  eft,  fi  imperii  nomine  nudum  imperatons  nomen  intelligas, 
non  autem  fi  dominium  etpoteitatem  in  terras  imperii.  Deinde  cum  imperium  oc- 
cideotis  jam  diu  vacaret  diviliimque  effet  intcr  multos  regulos,  haud  dubium  efl, 
ouin  Carolo  debitus  fueritimperii  honos,  cum  omnesregiones,  quae  prius  imperium 
occidenrale  coraponerent,  fibi  fubjeciffet.  Attamen  ipfe  nomen  iflud  imperatoriunt 
fibi  non  arrogavit,  fed  maluit  illud  habere  a  populo  Romano  et  a  pontifice  tanquam 
uno  e  praecipuis  Romanae  civitatis  proceribus. 

Urget  Bellarminus,  arque  ut  probet  Carolum  imperium  pontifici  uni  acceptum 
tulifTe,  fic  ratiocinatur.  Ciim  tejiamento,  inquit,  imperium  filiii  divifffet-,  rem  to- 
tam  a  Leone  pontifice  cojifirmari  voluit,  ut  no7i  fine  ejur  confenfu,  a  quo  illud  ac- 
ceperat,  imperium  aliis  tradere  videretur.  At  contra  Baronius  prolato  Caroli  tefta- 
mento  probat  ilium  de  imperio  nihil  difpofuiffe,  ut  nimirum  imperii  pro  libito 
tradendi,  cui  vellet,  totam  penes  pontificem  oftenderetpoteflatem,  fed  ambo  fallun- 
tur,  nnm  re  vera  principum  imperii  confenfu  Ludovicum  auftoritate  propria  Au- 
tjuftum  appellavit;  etenim  morti  proximus  Ludovicum  filium  Aquifgranum  vocavir, 
ibique  congregatis  epifcopis,  abbatibus,  ducibus  et  comitibus ,  quaefivit,  an  veU 
lent  eum  imperatorem  creari ,  cumque  annuiffent,  eum  irnperii  participem  decla- 
ravit,  jufiitque,  ut  coronam  altari  impofitam  fuo  capiti  circumponeret :  iisdem  in 
comitiis  Bernardnm  nepotem  Pipini  filium  regera  Italiae  declaravit,  ita  annalesFran- 

corum  ad  ann.  8'  5- 

Itaque  adeo  falfum  eft,  Carolum  exiftimafTe  pontificis  fuiffe,  cul  vellet  impe- 
rium  tradere,  ut  eo  inconfulto  Ludovicum  imperatorem  crearet,  quem  poft  bien- 
nium  circiter  Leo  III.  cum  effet  in  Gallia  fimul  cuni  regina  Rhemis  coronavit.  Si- 
cut  autem  Ludovicus  imperium  a  patre  acceperat,  ita  Lotharium  natu  majorem  im- 
perii  focium  fecit  anno  817.  in  conventu  Aquisgranenfi  inconfulto  pontifice,  ut  tra- 
dunt  Ecrinhardus  et  autor  chronici  Mofliacenfis,  ac  moriens  mifiis  ad  eum  corona 
€t  gladioimperialibus  focium  imperatorem  reliquit.  Is  Ludovicum  filium  anno  852. 
imperii  participem  efFecit  et  demum  anno  855.  imperio,  quod  i  5.  annis  tenuerat, 
fe  abdicavit.  Ab  ifto  tempore  Ludovicus  imperatoris  nomen  et  honorem  cum  Ita- 
liae  regno  obtinuit  usque  ad  annum  875.)  quo  raortem  obiit.  Tum  Carolus  Cal- 
vus  Ludovici  Pii  nepos  Italiam  invafit  et  imperator  non  a  folo  Joanne  VIII.  fcd  a 
Romanis  omnibus  eft  deckrarus.  Teftis  eft  ipfe  Joannes  VIIL  in  concilioTicinenfi 
his  verbis ,  clegimus  merito  et  approbavimus  una  cum  anniju  et  voto  omnium  fra,' 
trum  et  coepifcoporum  noflrorum  atque  aliorum  S.  R.  E.  mifiiflrorHm  amplique  fena- 
tus  totiusque  Romani  populi  gentifque  togatae  et  fecundum  prijcam  confnetudinem 
folemniter  ad  imperii  fceptra  proveximus  et  Augufiali  nomine  dccoravimus  ungentes 
cum  oko.     Itatjue  non  folus  pontifex  Carolum  Calvum  elegit,   fed  unus  fuit  e  prae-, 

Ggg  2  cipuis 


-420  DE  A'NTIQVA  ECCLESI^E      DISCIPLINA 

cipuis  ele£loribus.  Carolo  calvo  poft  biennium  mortuo  imperium  vacavlt,  donec 
Carolus  III.  Ludovici  Bavariae  ducis  filius  ficque  Ludovici  Pii  nepos  anno  88i>a 
Joanne  VIII.  coronatus  e(t.  Poft  hujus  mortem  Italiae  regnum  in  varias  faQiones 
eft  divifum.  Guido  nomen  imperatoris  aflumpfit,  fed  Arnulphus  Caroli  filius  oc- 
cupata  poft  hujus  mortem  Italia  imperator  coronatus  eft.  Hunc  ab  optimatibus 
ad  imperium  promotum  a  principibus  Teutoniae  imperatorem  fai-tum  docenc  non- 
nulli  fcriptores ;  attamen  a  formofo  Romam  vocatus  eam  vi  cepit  et  ab  ifto  p«nti- 
fice  imperator  diOus  ufque  ad  Othonem  magnum  Germaniae  regem ,  qiii  anno  do- 
minicae  inearnationis  962.inquit  Regino,  Romae  benigne  fufceptus  acclamatione  to- 
lius  popidi  Romani  et  cleri  ab  apojiolico  "^oanne  filio  Alherici  imperator  ct  Augiijhis 
vocatus  eji  et  ordinatus.  Is  poftea  tota  Italia  fuba£la  atque  imperatori  graeco  Apu- 
lia  et  Calabria  erepta,  filium  imperii  participem  fecit  eumque  anno  967.  coronari 
iuflit.  Sic  imperii  dignitas  ad  Gerraanos  principes  eft  devolura.  Ex  di£lis  autem 
patet  Carolum  Magnum  imperatoriam  dignitatem  tamquam  aliquid  fibi  jure  acqui- 
fitum  filio  tradidifTe,  e')usque  fucceffores  Ulam  fibi  velut  haeredirariam  vindicafFe, 
poft  haec  eum ,  qui  Romam  obtinuit,  Italiamqae  obrinebat,  nomen  imperatorium 
affumpfifle  ac  demum  Othonem  Italia  fubaQa  ad  Germanos  hanc  dignitatem  tran- 
ItuJiffe. 

De  Ludovici  Pii  et  Lotharii  exautorationibus. 

In  cxemplum  a  nonnullis  adducitur  Ludovici  Pii  imperaroris  cxautoratlo  anno 
833.  in  concilio  Compendienfi  faQa;  hcet  enim  id  fine  Romani  pontificis  aufto- 
ritate  fecerint  epifcopi  Gallicani:  ex  eo  tamen  faflo  nonnulli  inferunt  in  ecclefia 
effe  poteftatem  regum  dejiciendorum,  fed  ut  cognofcatur,  utrum  id  refle  inferant, 
necne,  res  paulo  fufius  narranda.  Ludovicus  ille  Pius  CaroU  Magni  filius,  imperii 
regiones  inter  Lotharium,  Pipinum  et  Ludovicum  partitus  fuerat:  illi  violatis  na- 
lurae  etaequitatis  legibus  adverfus  patrem  confpirarunt,  eumque  primum  anno  830. 
Lotharius  in  monafterio  Sammedardenfi  concluflt,  ut  ibi  monafticam  vitam  profite- 
retur.  Inde  paulo  poft  opera  Pipini  atque  Ludovici  Jiberatus,  Lotharium  ad  pe- 
tendam  veniam  compulit.  Sed  hac  libertate  diu  non  eftfruitus,-  nam  anno  835. 
iterum  conjurarunt  in  eum  tres  ejus  filii.  Ab  illis  ftabat  Gregorius  IV.  pontifex, 
qui  cum  in  Galliam  fimul  cum  Lothario  veniffet,  et  fama  effet  excommunicatio- 
nem  in  Ludovicum  Pium  ab  co  ferendam,  proceres  et  ejiifcopi  GaUi,  qui  impera- 
tori  adhaerebant,  declararunt  ei,  quod fi  excommunicaturus  veniret,  ipfe  excommu- 
nicatus  ahiret.  Quapropter  nihil  ille  in  imperatorem  tcnravit;  at  Lotharius  et  ejus 
fratres  in  propnfito  pertinaces,  patrem  imperio  fpoUandum  effe  ftatuerunt.  Is  ab 
cmnibus  dereU^tus,  coa£lusque  filiis  k^G  tradere,  in  monafterium  5.  Medardi  Suef- 
fionenfis  a  Lothario  conjeQus  eft,  ibique  fub  militari  cuftodia  detenrus.  Sed  ut  Lo- 
rharlus  facinoris  iftius  invidiam  minueret,  conventum  procerum  et  epifcoporum 
Gailiae  Compendium  indixit,  ibi^ue  callido  confiUo  patrem  cocgit  poenitentiam  pu. 

biicam 


DISSERTATIONES    HISTORICa:  Dissert.  VII.        ^n 

blrcam  petere,  necnon  crimina  palam  confiterij  cum  autem  tum  temporis  in  more 
pofitum  eflet,  ut  poenitentes  publiei  militiae  cingulum  deponerent,  habitumque  fae- 
cularem  eiuerent  ^  Ludovicum  id  facere  coegerunt,  ut  per  hoc  videretur  imocrio  fe 
ipfum  abdicare.    Ita  rem  narrant  hiftorici  omnes,  ac  inter  alios  Eginhardus  :n  chro- 
nico,  Nithardus  ipfius  Ludovici  ex  forore  nepos,  autor  vitae  imperatoris  Ladovici 
Pii,  Hugo  Floriacenfis  in  chronico,  Theganus  Trevirenfis  epifcopus,  et  alii,  quo- 
rum  verba  referre  nihil  nccefTe  eft,  nonnulla  tantum  ex  autore  vitae  Ludovici  excer- 
pam.  „Cum,  inquit,  rumor  usquequaque  diffafus  ferperet  de  caeteris,  quod  verum 
„erat  de  papa  Romano,  quod  ideo  adelfet,  ut  tam  imperatorem,    quam  epi^copos 
„excommunicationis  vinculis  irretire  vellet,  fi  qui  inobedientes  elTent  fuae  filiorum- 
„que  voluntati,  parum  quid  fubripuit  epifcopis  imperatoris  praefumptio  audaciae 
,,a(rerentibus  nullo  modo  fe  velle  ejus  voluntati  fuccumbere,  fed  fi  excominunica- 
«turus  adveniret,  excommunicatus  abiret,  cum  aliter  fe  habeat  antiquorum  cano- 
„  num  aufloriias,     Deinde  narriatis  iis,  quae  infecuta  funt  de  conventu  CompendienS 
boc  judicium  fcrt.     Verentes  inquit,  fc^leris  conjuratores  inatiditi,  ne  verfa  vice  re- 
trolapfa  ferrentur ,  qme  gefia  erant  callido,  ut  fbi  vifnm  eji,  confilio.     Cum  aliqiti^ 
bu!  epifcoporum  utuntur  argumento ,  ut  pro  his-,  dc  qitihns  jam  poenitudinem  siefle. 
rat  imperator  (nempe  de  nece  Bernardi)  iterum  publica  poenitentia  armis  depojltis 
irrevocabiliter  quodammodo  ecclefiae  fatisfacere  judi^arettir.     Ctim  ne  forenfes  qiii- 
dem  leges  contra  tmam  culpam  femel  commijjam  bis  invehant  vindiEiam,  et  nojira 
lex  habeat  7ion  judicare  bis  inidipsvm,  cui  judicio  pauci  contradixere ,  plures 
ajjenfum  praebuere ,  minima  pars ,  ut  ajfolet  in  talibus,  ne  primores  offenderetrt, 
verbo  teiuis  confenfere.     Adjudicatum  ergo  eiim  abjentem  et  inauditum ,  nec  confi. 
tentem  neque  conviBum  ante  carpus  fa-nHi  Medardi  confejfijris.  et  fan^ii  Sebajiiani 
martyris  arma  deponere  et  ante  altare  ponere  cogunt ,  puHaque  indiitum  vefie  ad ■ 
hibita  magna  cujiodia  fub  teEltim  quoddam  retriidunt.     Eodem  modo  de  hoc  con- 
ventu  judicant  Eginhardus  et  Thegaiuis,  atque  hic  Ebbonem  Rhej-nenfem  faftionis 
hujus  anteCgnanum  praecipue.  inci^lar.     Extaut.etiam  a£ia  fub  conventus  Compe-a- 
dienfts  nomine  edita,  tom.  conciL  lo.  col.  1687.  et  feguentibus,  in  quibus  narra- 
tur  miiros  ad  Ludoricum  Pium  Sueflionis  tunc  in  monafterio  S.  Medardi  dewentem 
a  convemu  legatos  ,    qui  eum  de  his  criminibus  admonerent.      Hunc  iIlorum\dmo- 
nitionibus  affentientem  diem  conllituiffe ,   quo  refponfam  redderet,  ea  die  convea- 
lum  omniura  ad  eum  perveniiTe  ejusque  crimina  iili  in  memoriam  revocafl^e ,  pro- 
mififle:    illum     fe    in    qranibus    f^lutaj:;^    confilio    acquieturum ,     et    habiturum 
reraedi^Ie    judicium,  /.fed    petiilTe,  uf  Lqrharius    Aug^uftus    ade/Ter,     ut    cam 
eo  prius  reconciUari  ppffet/.-    Cum  venillet  LothariusLudovicum  in  bafilica  Dei  ge- 
nitricis  Mariae,  ,ubi  quiefcunt  SS.  cerpora  Medardi ,  necnou  Sebafiiani,  praefensi- 
bus  epifcopis.» ,nresb,y.i;eris ,  «,,p,opulo.  proftratum  iii  terram  fuper  cilicium  coram 
altaripalam  confefTum  effe,  fe  minifterium  fibicommifTura  fatisindignetraQafk-,  nrul- 
ris  iVeodern.  o^endifre,  .etecd^fiam  fcan.daliza/Te,  popultjm  in  perturbationem.  in- 
:  (diuilte,  ,ac,propte£ca^i^j.iiq^fliief  ecdefiafe        fe  pptcfe  poeuitenusJB.    Deinde:  ir»- 
■  "    ""      egg  2    -      '      ■■        ■'  junavua 


421  DE  ANTIQUA  ECCLESI^  DISCIPLINA 

junftum  1111  ab  epifcopis,  ut  aperte  confiteretur  crrata  fua,  agnovifTe  fe  praecipuc 
deliquific  in  lis,  de  quibus  ilve  fcriptis,  five  verbis  a  fumniis  lacerdotibus  admoni- 
tus,  tum  illos  ei  dediffe  chartulam  confedionis  ,  continentem  crimira,  quorum  ab 
iis  reus  putabatur.      Qua  relata  fequitur  exautorizatio  Ludovici,  his  verbis.     Igitur 
pro  his  vel  in  his  omnibus ,  qiiae  fupra  memorata  funt  reumje  coram  Deo  et  coram 
jacerdotibus  vel  omni  populo  cum  lacrymis  confejfus  efi,    et  in  cunElis  fe  deliqiiijfe 
proteffatus  poenitentiam  publicam  expetiit.     Poji  iianc  vero  confcffionem  chartulam 
fuortm  reatuum  et  confejjionis  ob  futuram  memoriam  facerdotibus  tradidit,  quam 
.ipji  fuper  altare  pofuerant,  ac  deinde  cin^ulum  militiae  depofuit,  et  fuper  altare 
coUocavit  ct  habitum  faecularcm  exuens  habitum  poenitentis  per  impoftionem  manuum 
epifcoponm  recepit,  ut  poji  tantam  talemque  poenitentiam  nemo  nltra  ad  militiam 
jaecularem  redeat.     Lodera  modo  id  fa£l:um  narrat  Agobardus  in  libello  de  ifto 
apud  Compendium  conventu  fcripto.  Ex  his  autem  patet  in  Corapendienfi,  feu  po- 
tius  Sueffionenfi  cenventu,     haec  enim  exautoratio  in  monafterio  S.  Medardi  in  urbe 
,  Sueffionenfi,  quo  conventus  Compendienfis  migravit,  fa£la  efi-,  omnia  contra  jus  ac 
nefas  ad  arbitrium  Lotharii  pcrafta  efle.     Ludovicum  Pium  regno  jam  ante  fpoHa- 
tum  per  vim  ad  poenitentiam  petendam  fuiffe  adaftum ,  ab  eodem  extortam  crimi- 
num  confefiionem,  imo  quod  perridiculum  eft,  ab  aiiis  chartam  confefiionis  crimi- 
num,  quae  agnofcere  ipfum  volebant  ipfi  traditam,  coadtum  ilium   juxta  morem 
poenitentium   cingulum  deponere  et  habitum  poenitentis  induere  ac  demum  in  cu- 
ftodiam  retrufum:  dirum  facinus  et  faeculis  oinnibus  dctefiandum,  epifcopos  repe- 
riri  potuifle  filiis  adverfus  patrem  rebellibus  ct  naturae  ac  acquiiatis  jura  infringen- 
tibus ,  ita  addiftos,  ut  pietatis  et  religionis  fpecie  ac  pigmento  tanium  fceius  ve- 
larc  audercHt.     Sed  non  omnium  hoc  fuit  crimen,  nam  plerosque  metu  verborum 
confenfifTe,  nonnullos  etiam  contradixifTc  referunt  fcriptores,  unum  Ebbonem  fce- 
lerati  hujus  confiiii  autorem  fuifTc  par  eft  credere;  quamquam  et  Agobardus  illud  in- 
ventum  plurimum  probaverit.     Caeterum  quamvis  pateat,  iniquifTimum  fuiflTeiflius 
conventus  conatum ,  ita  ut  ex  to  nihil  prorfus  concludi  polTet,  etiamfi  fibi  depo- 
nendi  imperatoris  autoritatem  afTumpfifref.     Attamen  in  ejus  aftis  aut  apud  eos,  qui 
de  eo  fcripferunt  tiihil  legitur,  quod  hanc  in  fcntentiam  trahi  pofTit.      Quid  enim 
tandem  illi  fecerunt?     Imperatorem  ad  agendam  de  criminibus  poenijentiam  adege- 
runt,  eidem  crimina  c.vprobraruht  et  impofuerunt  pcenitehtiam  publicam,  petenti 
confefiionem  diilarunt  coramiphs,  et  ex  eorum  judicio  imperator  habitum  poeni- 
tentis  fumpfit,    atquc,    ut  moris  erat  poenitenfinm,    cingulum  militiae  dcpofuit. 
Fa^la  funt  haec  et  machinata  ab  ipfis  epifcopisnequiter  et  injufte,  fed  quid  ab  iis 
tentatumin  autoritatemimperatoriam'?  Nihil  certe.     Nam  quod  cingulum  militiae 
depofuit,  id  fecit  pro  more  poenitentium,  qui  tum  temporis  faccularibus  omnibus 
negotiis  nuntium  mittebant  et  plerumque  fe  in  monafterio  includebant,  quin  autem 
jftud  rege  ultro  faciente  epifcopi  probare  potuifTent,  fi  revera  criminum  ,  quorutn 
accufatus  erat.  reus  fuiflTet,  autfi  eorumnon  ante  poeniteniiam  egiffet,  quis  non  fa- 
tcamr?  la  co  erat  iniijuitas,  «juod  Ludovicum  id  ihvituni  Kictte  fcirent,  ct  ci-inii-. 

nunii 


DISSERTATIONES  HISTORIC^.   DissiRT.  VII.        425 

num,  quorum  accufabatur  vel  reum  non  efTe,  vel  eorum  veniam  jam  efle  confeCQ; 
tum.  Ut  autem  aliquid  in  imperaroriam  autoritatem  tentafTe  eos  probaretur,  often- 
dendum  e/Tet,  ilios  pronuntiaffe  imperarorem  regnandi  jure  ob  crimina  excidifTe, 
et  etiam  inritum  de  regno  peilendum.  At  nihil  fimile  ftatuunt,  imo  fupponunt  eum 
ultro  ac  libenti  animo  ob  crimina,  quae  perpetraverat,  fe  poenitentiae  addicere  et 
cingulum  militiae  ponere.  Scd  quae  fecuta  funt  eorum,  quae  ab  iftis  fa£la  funt, 
iniquitatem  oflendanr,  nam  anno  fequenti  834.  Lotharii  fratres,  qui  prius  cxau- 
torationi  patris  fui  tacite  confenferant,  cum  Lotharium  poft  depofitum  et  cuftodiae 
traditum  patrem  imperium  omne  invadere  cognovilTent,  coaclis  copiis  adverfus  Lo- 
iharium  proficifcuntur.  Qui  fibi  metuens  aufugir,  atque  hinc  pater  ecclellafticae 
communioni  reftitutus  eft  et  imperii  ornamenta  recepit.  Deinde  fequente  anno  in 
concilio  ad  Theodorici  villam  iterum  ab  epifcopis  abfolutionis  beneficium  eft  con- 
fecutus,  et  Ebbo  ibidem  fuafu  epifcoporum  feipfum  epifcopatu  abdicavit,  caeteri 
cpifcopi,  qui  conventui  adfuerant,  cvcufaverunt  fe  eo,  quod  per  vim  ad  confentien- 
dum  compulfi  fuiffent,  Agobardus  et  alii  abfentes  damnati  funt :  notandum  porro 
eft,  in  iftis  conciliis  non  reftitui  imperatorem  regno  etimperio,  fed  tantum  eccle- 
fiae  et  communioni,  ita  neque  in  exau£loratione  neque  in  reftitutione  Ludovici  Fii 
quidquam  eft ,  quod  probet  ecclefiae  poteftatem  effe  in  lemporalia.  Nec  magis  eo 
pertinet  judicium  concilii  Aquifgranenfis  anni  842.  adverfus  Lotharium,  in  eo  enim 
cpifcopi  Lotharium  auQoritate  fua  de  regno  Galliae  non  dejecerunt,  fed  tantum  a 
Ludovico  et  Carolo  in  confilium  adhibiti,  num  liceret  fibi  partem  regni  Francici  a 
Lothario  reliftam  regere,  et  cenfuerunt  id  ab  ipfis  tuta  confcientia  fieri  pofTe,  rein 
fic  narrat  Nithardus  lib.  4.  tom.  conc,  7.  colon.  11 77.  er  17 5 S. 

De  feptm  eleciorum  injlitiitione. 

Poft  imperii  translationem,  feptem  quoque  eleftorum  inftiturionem  a  pontifTci- 
bus  faftam  e(fe  afErmat  Eellarminus  et  ad  probandam  pontificum  in  tempora- 
lia  poteftatem  adducit.  OEiavum,  inquit,  exemplum  efl  Gregorii  V. ,  qui  faiiSie- 
nem  edidit  de  imperatore  eligendo  per  feptem  Germaniae  principes,  quae  ufque  ai 
hanc  diem  Jervatur.  Quod  ita  cjfe  probatur  per  Blondum  decade  i.  lib.  3.  Naucle- 
rum  generatione  34.  in  vita  Gregorii  V.  aliofque  midtos  kijioricos}  ajferunt  etiam 
Magdeburgenjes.  Refpondeo,  incertum  eflTe,  quando,  quomodo  ct  a  quo  feptem 
eleftores  inftituti  fuerint:  funt  enim  fcriptores , .  qui  hanc  eleftorum  inftitutionera 
tribuant  Carolo  Magno  ut  Jordanes  in  chronico,  quae  fententia  niti  videtur  aufio- 
litate  Innocentii  111.  c.  venerahilem  de  eleElione  et  ele^i  poteftate  ^  alii  ejusdem  in- 
ftitutionis,  Germaniae  principes  au£lores  faciunt,  alii  eam  Gregorio  V.  tribuunr, 
ut  Blondus,  Nauclerus,  Platina  et  alii  Gregorio  X.,  ut  Aventinus  lib.  5.  annaliura 
Boiorum  et  Onuphrius  in  lib.  de  comitiis  imper. ,  ubi  cx  profefTo  probat,  hos 
feptem  eleftores  non  ante  fata  Frederici  inftitutos  effe,  denique  nonnulli  eam  partim 
Gregorio  V.  partim  Ochoni  III.  pariim  principibus  GerKjaniae  uibuum,  ^uia  cum 


424  T)t  ANTIQUAECCLESUi:  DISCIPLINA 

hos  omnes  diverfo  modo  haec  inftitutio  diverfimcde  tangat,  ab  omnibus  approbari 

Quod  fpeflat  ad  primam  opinionem,  quae  Carolo  mftitunonem  feptem  clec- 
torum  tribuit,    eam  efle  faifam  concedunt  omnes  ,  cum  fuccelfores  Caroli  non  a 
certis  priacipibus  Germaniae,  fed  ab   omnibus  principibus  Francis  ele£H  fuerint: 
fimili  ratione  probat  Onuphrius,   GregoriumV.  non  effe  illius  auctorem  ,  quia  dm 
poft  ipfum  vita  funaum  principes  omnes  imperii  Germaniae  tam    epifcopi   quam 
laici  imperatores  eligebant,    ei  fic  eleftos  probat  Henricum  11.,  Conradum  I.  et  II., 
Henricura  IV.  et  V.,Lotharium  II.,Fredericum  I.  et  Philippum  L     Nec  dicas  cum 
Bellarmino  ,   pnncipes   interfuifle,    non  elegiflb  ;  nam  ut  multis  teflimoniis  docet 
Onuphnus.  et  pofl  eum  Baronius  toni.  lo.  Annal.  ad  ann.  996.11.4.  et  fequenti- 
hus     non  folum  Iflis  eleaionibus  intererant,  fed  et  eas  ipfi  futtragiis  promovebant, 
idque  peripicue  patet  ex  Gregorio  VI.  epiftola  ad  omnes  epifcopos,  duces  atque 
coraites  Teutonicos  de  novi  regis   eleftione   facienda,  fi  Henncus  non  refipifcerec, 
lib    4.  Epift.  Greg.  Epift.  ?.     Iterum  Onuphrii  opinio  non  videtur  efle  magis  vera; 
namutobfervat  Bellarminug,  feptem  ekaorum  fit  mentio  in  autoribus,    qui  ante 
GregoriumX.  fcripfere,  ut  eft  Martinus  Polonus  ,   qui  fub  Innocentio  IV.  fcnbe- 
bat,  Oftienfis,  qui  fub  Gregorio  iX.  et  concilium  generale  Lugdunenfe  fub  Inno- 
ccntio  IV.     Hinc  Baronius  primam  inftitutionem  feptem  eleaorum  in  hoc  cancilio 
ab  ifto  pontifice  faaam  fuifl^c  putat,  conjicitque  eos.  qui  Gregorio  quinro  eam  tri- 
buerunt.   deceptos  efte  Martini  Poloni  verbis,   qui  fic  loquitur  in  vita  Othonis  IIL 
Et  licet  'ifli  tres  Othnnes  per  fticcejjlonem  generis  regnaverint,  tamen  pofiea  fuit  in- 
liitiitum    utper  officiaies  imperii  imperator  eligeretur,  qui  Junt  feptem ,    videli<et 
vrmo  canceUarii  ijH  Maguntienfu  Germaniae,   Trevirenjh  Galiiae  >  Colonienfis  Ita- 
liae     Marchio  Brandeburgenfu  camerarius  efi  ,    Palatinus   dapifer  .    diix  Saxoniae 
enfem  v'>rtat ,  rex  Bohemus  pincernam  agit.     Quae  verba  perperam  intelleaa.putat 
caufam  a 'dilTe  Baronius  iis,  qui  fub  Othone  III.  a  Gregono  quuno  /eptem  eleao- 

€S  infVtutos  fcripfcrunt.  Cum  tamen  Martinus  poft  Othonem  iuo  tempore  id  fac- 
t*umJndicef  verum ,  utdi-^inius,  non  modo  D.  Thomas ,  feu  potius  autor  lib.  de 
reeimine  principum,  fed  et  Oftienfis,  qui  ante  concilium  Lugdunenfe.  vei  eodem 
rempr-e  fciibebnt  chronicum  e)ufdem  temporis  ,  et  Augiiftinus  Tnumphus,  qui 
mub  poft  fcripfit ,  feptem  eleaorum  inflitutionem  ad  Gregorium  V.  referunt,  et 
de  eavelut  de  veteri  inflitutione  loquuntur.  Denique  obfervandum  eft,  feptem 
e'-aores  I  ugdunenfi  concilio  recenfitos  diverfos  efl"e  ab  iis.  qui  nunc  funt  et  olim 
fuerunt  Hi  enim  funt  Magunticnfs ,  Trevirenjts,  Colanienfis ,  Palatinus  ,  Saxo, 
Brandebur2:enfu  etBohemus.     Qui  vero  a  concilioLugdunenfi  recenfentur,  hi  funt, 

duces  Auflriae ,  Bavariae,  Sa.xoniae  ct  Brabantiae,  epifcopi  vero  Colonienfis  ,  Ma- 

euntinus  et  Salsburgenfis.  j    ■   n-      ■    -n 

Itaque  incertimi  omnuio  eft,  utrum  a  pomihctbus,  et  quando  mllitutio  iU« 

£taa  fuerit, 

Vt 


DISSERTATIOMES  HISTORIC^.  Di»ert.  Vlf.        4,5 

r.:c  V     ^'.'T'"  ?'''"'  ^''^"^'""^"l  ■'"Peratoris  ad  deaores  transferri  ab  epifco- 
ptsRomams  fi.e  mjuria  non  petu.fFe  ,  nifi  ex  eorum   confenfu  id  faaum   fuiHet 
confiderandum   elt     ad  quos   imperatoris  eleflio  dtverfi.    temporibus   pTrrln   erTt' 
Ante  translat.onem  ,mperu  hanc  ad  fenarum  popul.mque  jurepertin    ffe^neZTbi^ 
.nficias :  exerctus  tamen  plerumque  imperatores  eligebant      qJi  fenatus  ac  ponu 
confenfu  :mpermm  retmebant  .-    poft    imperit  translationem'carolus    Ma.nS  f  u 
probatum  eft    ab  univerfo  populo  Romano  .   autore  Romano  pontifice  ekaus  eft 
imperator.     Hujus  fucceffores  imperium  fibi  jure  haereditatis,  mm  etiam  erDrae 
yia  pnncipum  ac  procerum  imperii  eieaione  fibi  vindicarunr  ^ 

Ultimus  e  Caroli  Magni  fanguine  imperator  fuit  Ludovieus  III  Arnulnhi 
fihus.  qu.  prole  carens  a  Berengario  Veronae  viaus  ,  vicam  et  imperium  amffir 
Hmc  impenum  ruere  coepit.  Nam  Itali ,  ac  Komani  pro  regibus  ac  imperatonbus 
viaores  agnofcebant,  ita  Berengarius.  Ludovicus  Bofonis,  Hugo  AreTaSs  l  o 
thanus  ejus  fil.us  ,  Rudolphus  Burgundiae,  et  alii  fubinde  Itali.m  occuparunf'  iZ 
penumque  afFeaarunt.  E.v  aha  parte  Franci  principes  et  Germani  Conr  dum  a 
Carohna  ftirpe  Germaniae  regem  imperatorem  agnofcebanr,  is  morti  proximus  ur 
narrat  Nauclerus  generat.  3  t.  an.  937.  perfuafit  principibus,  ut  Hendcum  Turin 
giae  et  Saxoniae  ducem  in  regem  et  fuccefTorem  eligerent.  Sed  ifti  duo  titulum 
imperatons  non  habuerunt.     Poft  haec  Otho  eleaus  ,  ut  ait  Nauclerur    M  • 

populo  Francorumet  Sa^onum,  Italia  recuperata,  imperatoris  nomen  ac  d-Jnnl7J!^ 
confenfu  popul.  Roman,  accepu,  et  a  pontifice  Romae  inunaus  eft.  Qui  vero T 
inceps.ft.sfuccefi-ere,  plerumque  haereditatis  jure,  ab  univerfis  pariter  GermLt; 
pnncp.bus  elea.  feruritur  ,  donec  ad  vitandam  confufionem  ac  divifiones  ";= 
ten  pnncpes  feptem  eleaonbus  f^ua  jura  cefferunt.  Porro  non  potuit  poiu  fe\- 
iftud  juns  auaontate  fua  qu.busdam  principibus  adimere,  quippe  jure  na t.raU 
in  regno  eleaiyoelea.opertinet  ad  univerfum  populum,  fed  ad^.tSas  u  bas 
introduaum,  ut  praecipui  proceres  ex  confenfu  populi  caeteros  cives  repraefentan! 
tes.  regem  aut  imperatorem  ehgant;  nec  dubium ,  quin  pofimt  fibi  ifv  c  m  u"s 
fuum  cedere,  et  elea.onem  paucis  tantum  committere     fed  nnnrJf;.       r  ' 

id  fine  eorum  confenfu  facere  pofTe  abfurdum  prXs  videtur^  Romanuo^ 

Porro  fi  quid  in  re  dubia  conjici  poffit  verifimile,  arbitror  Othonem  III 
caeterorum  .mpen.  procerum  adh.b.to  confenfu,  et  fone  Gregorii  V  auao  it  te 
adjeaa  numerum  eleaoruni  feptenar.u.^  conftitu.ffe,  cum  enim  is  impcra  or  l.be 
ns  careret,  et  penculum  cffet,  ne  divifiones  ob  eleaorum  multitudinem  orirer^ tur' 
hmcmaloobviamirevolens.  remedio  ifto  ufus  eft,  fperans  ab  0^1X5  01^0  ni' 
busidprobatum.n  Quanquam  ex  hiftoria  conft.at,  id  non  ftatimTb  i"  ifie  Z.* 
cipibus  ordinanis  eleaonbus  non  omn  no  confentientibu<;  Pr  i„r;  r  \  ^ 
lentibus.     Nam  Henricus  Othonis  fucceffor  .0       Tp  em  eleair  L^^  "°" 

Cipibus  Germaniae  eleaus  dicitur  a  Nauclero  generatLr  3  an:o  Too  ^ftlnt" 
que  exempla  plura  poftenorum  imperatorum  eodem  modo  elecaorum  Ita  con  i" 
Lanturinncemi.,  qu.  dicunt  inftuutionem  eleaorum  feptem  fub  Othone  JII  fat 

H  h  h 


tam, 


4j6  DE  ANTIQUA  ECCLESIi^  DISCIPLINA 

tam,  et  qui  eam  non  ante  Gregorium   X.  aut  Innocentium  IV.   obcinuiffe  feruiu 
iiti  cnim  loquuntur  de  ufu,  illi  de  inftituto. 

Porro  non  id  folum  fecifFe  imperatorem  aut  pontificem  auQoruate  fua  ,  fcti 
tx  confenfu  caeterorum  principum,  tum  ex  eo  probatur,  quod  facerc  non  potue- 
rit,  tum  etiam  ex  fcriptorum  bene  multorum  teftimoniis,  chronicum  vetus,  cujus 
autorem  dicunt  nonnuliiAlbertum  Stadenfem  ad  annum  1240.  ex  praeta,\atione  prin- 
cipum  et  confenfu  eligunt  imperatorem  Trevirenfis,  Maguntinus  et  Auguftinus 
Triumphus  lib.  de  poteftate  Ecclef.  q.  35.  a.  2.  Gregorius  V.  tempore  Othonis 
imperatoris  convocatis  et  requifitis  principibus  Allemaniae  feptem  eleftores  inftituir. 
Leopoidus  de  jurs  imperii  c.  3.  Tempore  Othonis  Jll.^qui  fiiiis  caruit ,  fiiit  injli^ 
tutiim,  ut  pc?-  certos  principesGermania"  johis  per  qfficiarios  imperii  Jeu  curiae  im- 
perialis  eligerctur  imperator. 

Atnulluseft,  qui  diligentius  Nauclero  id  enarret,  hujus  haec  funt  verba 
generat.  34.  ann,  994.  Hoc  tempore  elecJores  imperii  primum  injiitui  leguntur, 
de  quo  aliqui  fcrihunt ,  quod  Otha  tertius  cum  haeredes  ex  fe  dependentes  mares  tion 
haberet,  conjiituit  ex  confilio  principum  Germanzae,  ut  imperatore  mortuo  in  oppido 
Francofurt  perpetuo  fieret  eleBio  ,  eletiorejque  conftituit  tres  arekiepi(copos,  et 
enumeratis  iis  feptem  fic  ait.  Hi  Jeptem  principes  eligendi  imperatoris  jus  et  pote- 
Jiatemfc  acceperunt ,  ct  mox,  itaque  aiunt  Gregorium  V.  cognita  imperii  imbecilli- 
tate,  varieta^eque  fortunae ,  quo  diutiiis  apud  Germanos  Jumma  poteftas  remaneret, 
illeque  caeteris  praeejfet ,  qui  virtute  et  dignitate  caeteros  praefiaret,  retulijfc  fanc 
lionem  de  impcratore  deligendo,  videlicet  folis  licere  Germanis  principem  deligere , 
qui  caejar,  et  Romanorum  rex  appellatus,  tum  demim  Aiiguflus  et  imperator  hake- 
retur,  cum  a  Romano  pontifice  beticdiciione  praemijja  coronaretur.  Et  quod  ordi- 
naverit  cum  procerum  Germaniae  confenfu  eleihres  praediiios,  qui  vice  omniuvi  eli' 
eere  deberent.  Ex  his  habes,  quae  fucrini  pontificis,  imperatoris  et  principura 
hocin  negotio  partcs.  Imperator  feptem  eleftores  delegit  ex  confilio  principum, 
principes  caeteri  confenferunt  et  fuo  juri  cefTerunt.  Pontifex  conftitutionem  impe- 
ratoriam  ex  confenfu  principum  faGam  probavit  et  retulit,  non  ut  Bellarminus  le- 
git,  tulit.  Quia  inlata  fuerat  ab  imperatore,  convenit  inter  omnes  dele£lum  im- 
peratorem  nomen  imperatoris  non  a(rumpturam,  nifi  prius  a  pontifice  coronatus 
fuifiTet.  Itaque  elettorum  inftitutio  non  pontifici ,  fed  potius  imperatori ,  ac  maxi- 
me  caeterorum  principum,  quorum  erat  dejure  fuocedcre  confenfui,  tribui  deber. 
Id  obfervat  cardinalis  Cufanus  de  concordia  catholica  lib.  3.  cap.  4.  EleElores ,  in- 
quit,  qui  communi  confenfu  omnium  Allemannorum  et  aliorum,  qui  imperio  JubjeBi 
erant ,  tempore  Henrici  II.  conftituti  junt ,  radicalcm  vim  habent  ab  ipfo  communi 
omnium  conjenfu,  qui  fibi  nattirali  jure  imperatorem  conftituere  p.^terant ,  non  ab  ip' 
fo  Romana  pontifice,  in  cujus  potejiate  non  eft  dare  cuicunque  prnvinciae  per  mun- 
dum  regem  vel  imperatorem,  ipfa  non  confentiente.  Et  conci.rrebat  ad  hoc  con- 
fenfus  Gregorii  V.  tanquam  unius  pontificis  Romani ,  qui  iu.vta  gradum  fuum  in 
confcntieado  in  eommunem  imperatorem  interefle  habet,     Rs^e  fxcut   in  conciliit 

gene- 


DISSERTATIONES     HISTORlCj^.   Dissert.  VII.  42? 

generalibus  occurrit  in  primo  gradu  autoritar  ipfius-,  vigor  nihilominns  definitionis 
wjti  ab  ipfo  primo  omnium  pontifice ,  jed  ex  communi  omnium  ipfius  et  aliorum  coH' 
fenfus  dependet.  Itaque  quoquo  tandem  modo  et  quovis  tetnpore  fa£la  fuerit  ifU 
infiitutio ,  quod  non  eft  admodam  certum ,  autoritate  folius  pontificis  vim  non  ha- 
buit,  fed  praefertim  caeterorum  principum  ,  ad  quos  pertinebat  ele£lio,  fine  quo- 
rum  confenfu  non  poterat  eleftio  ad  hos  folos  feptem  reflringi.  Quod  et  ipfeBel- 
larminus  cogitur  aliquando  fateri,  cum  ait  lib.  3.  de  Translat.  imperii  c.  4.  papam 
tJ  non  potuiffe,  nifi  praefentc  imperatore  ,  Germanifque  principibus  confentienti- 
bus.  Quod  idem  prorfus  efl,  ac  id,  quod  nos  dicimus  ex  confenfu  principum, 
.lutoritate  imperatoris  ,  et  pontificis  iftud  faftum  fuiffe.  Sed  hoc  non  arguit  ullam 
in  pontifice,  prout  pontifex  eft,  poteftatem  temporalem,  nam  ur  di.\imus,  ad  eum 
imperatoris  eleftio  non  pertinet  ut  epifcopus  eft,  fed  ut  Romanae  civitatis  prin- 
ceps  eft. 

Objiciunt  primo  cos  omnes  fcriptores ,  qui  dicunt  feptera  elc£lores  a  Gre. 
gorio  V.  aut  X.  fuiffe  conftitutos, 

Refpondeo ,  ex  diftis  conftare ,  non  efTe  certum ,  utrum  ab  iftis  pontificibus 
id.fuerit  ftatutum.  Secundo  certum  effe,  id  ab  ipfis  non  effe  faftum,  aut  fieri  po- 
tuifle  auftoritate  pontificia.  Tertio  certiim  non  minus  efle,  id  ab  ipfis  non  effe 
fu£tum  fine  confenfu  ct  auftoritate  principum  imperii  et  imperatoris.  Quod  C  qui 
fcriptores  praefertim  recentiores  hujus  rei  non  meminerint ,  cum  ab  aliis  bene  mul- 
tls  memoriae  prodita  fit,  ab  iis,  qui  illam  non  referunt ,  non  tam  praetermifTa, 
'  quam  fubintelle£la  dici  debet. 

Objiciunt  fecundo  au£loritatem  Innocentii  III.  in  cap  venerahilem  de  elect. 
ub;  haec  ait ,  verum  illis  principibus ,  et  jus  et  potefatem  eligendi  regem  in  impera- 
torcm  poflmodum  promovendum  recogmfcamus ,  ut  debemus ,  ad  quos  de  jure  ct  an- 
tiqiia  confuetudine  nojcitur  pertinere ,  praefertim  cum  ad  eos  jus  et  potefias  hujuf- 
modi  ab  apojiolica  fede  pervenerit  in  perfona  magnifici  Caroli,  qui  a  Graecis  tran- 
finlit  imperium  in  Germanos.  Quem  fecutus  Jordanes  a  Carolo  Magno  de  confen- 
fu  et  mandato  Romani  pontificis  praeceptum  effe  ait,  ut  imperium  Romanorum  apud 
eleElionem  canonicam  principum  Germanorum  in  perpetuum  remaneret.  Verum, 
uti  diximus,  haec  opinio  defendi  non  poteft,  cum  conftet  feptem  eleclores  diupoft 
Carolum  Magnum  fuiffe  inftitutos. 

Deinde  etfi  de  principibus  Germanis  omnibus  id  intelligeretur,  hanc  pote- 
ftatem  ipfis  a  pontifice  collatam ,  tam  falfum  eft  ac  imperium  ejus  folius  aucloritate 
ad  Germanos,  cffe  translatum.  Ut  enim  jus  elefliionis  imperatoris  fedes  apoftolica 
in  Germanos  principes  tranftuliffet ,  deberet  illud  prius  habuiffe,  fedinawditum  eft 
Romanum  epifcopum  folum  uUura  unquam  Romanum  imperatorem  elegiffe.  Nec 
vero  queraquam  movere  debet  Innocentii  in  fua  caufa  loquentis  judicium ,  quod  fi 
quis  nollet  prorfus  rejicere,  ita  poffet  eum  cxplicare,  ut  diceret  jus  iftud  a  Romano 
pontifice  in  Germanos  effe  translatum  nomine  totius  Romanae  civitatis,  quae  iftud 
jus  habebat.     Nam  certum  eft,  ante  Carolum  Germanorum  principum  non  fuifiTc 

H  h  h  2  iia. 


:>,.■ 


4a8  DE    ANTIQVA    ECCLESIAE     DISCIPLINA 

imperatorem  creare ,  fed  Romanae  civitatls.  Poft  Carolum  vero  principes  Franci 
et  Germani  in  eleclione  praecipuas  partes  habuerunt,  hoc  autem  fieri  non  potuit 
line  Romanae  civitatis  confenfu  cjufquc  epifcopi,  qui  cum  primus  princeps  eius 
cflct,  eum  \n  iftis  negotiis  repraefeiuabat. 

Objiciunt  teriio  Viennenfe  concilium  Clemcntina  Jiomani  principcs  de  jure- 
jurando,  ubi  haec  habentur.  Ecdcfia  Ruiiiana  a  Graecis imperium  tranjiulit  iuGer- 
manos ,  et  ab  eadcm  ad  certos  coriim  principcs  jus  et  potejias  eligcndi  regcm  in  im- 
peratorcm  po/imodum  promovcndnm: 

Rc/pondeo,  dici  pofFe  Romanam  ecclefiam  id  feci/Te,  quod  confilio,  adhor- 
latione  et  fuffragio  ejus  fa£him  eft,  fed  tum  translatio  imperii',  tum  feptem  eIe(So- 
rum  mflitutio,  confilio,  adiiortatione,  confenfu,  et  lufiragio  epifcopi  Komani  fac- 
ta  eft,  non  tamen  ab  eo  folo ,  auc  ex  ejus  fohus  au£loritatc;  quod  fi  cui  conciliiVi- 
ennenfis  diflum  aJiquid  amplius  afferere  videatur,  refpondere  poterit  ,  iii  conciliis 
illud  tantum  vimhabere,  quod  de  profeflo  decretum  et  dererminatum  eft  a  concilio, 
non  autem  illud ,  quod  narrando  diftis  inferitur;  cujufmodi  funt  verba  in  objeftio. 
fie  relata.  Demum  iftius  conciHi  decreta  a  pontifice  Clementc  V.  funt  concinnata 
non  ab  ipfo  concilio  generali  emiffa. 

Objiciunt  quarto  inftrumentum  quoddam  principum  Germanorum,  quod 
fervatur  in  munitione  caftri  S.  Angcli,  in  quo  fic  habetur.  A'os  principcs  impcrii 
tiniverjjs  praefentem  hanc  paginam  inJpcBnris  complcEtens  olim  Ri:mana  viater  ec- 
clefia-,  qiiadam  quafi  germana  charitate  Germaniam  illam  eo  tcrrcnae  dignitatis  no- 
Tuine  decornvit,  qnod  eft  fuper  omne  nomen,  temporaUter  tanttm  praelldcntem  fuper 
terram,  plantans  in  ea  principes  tanqnam  arhores  praeele&as,  et  rigans  illas  gratia. 
fingulari,  illud  eis  dedit  incrementum  mirandae  potentiae,  ut  ipfius  auEioritate  Juf- 
fulti  velut  germen  elcEium  per  ipforum  eleElionem  illum,  qui  froena  Romani  tencret 
imperii,  germinaret.  Datum  anno  domini  1279.  indiEiione  7.  regnante  domino  no- 
firo  primo  diSh  Rodulpho  Romannrum  rege  regni  ejiis  anno  6.  Igitur,  Uiqun  iJel- 
Jarminus,  fatentur  ipfi  principes  Germani  ab  ecclefia  Romma  potejtatem  eli"-endi 
in  imperatorem  ad  Germanos  pervenije.  ^ 

Refpondeo,  infulfum  cffe  iftud  monumentum,  et  ab  aliquo  indo£lo  impc- 
lite  confittum,  incptiis  fcatens  ,  in  quo ,  qui  fubfcribunt  principes,  anonymi  funt, 
quale  nuUum  unquam  inftrumcntum  publicum  farlum.  Deinde  etfi  verum  effet 
poffent  dici  principes  Gcrmani  eleftionem  acceptam  referrc  eeclefiae  Romanae,  non 
pront  ecclelia  eft,  fed  prout  Romana  civitas  eft,  ad  quam  jus  eleftionis  praecipue 
pertinebat.  Forfan  ctiam  ipfi  principes  quorumdam  hiftoricorum  teftinioniis  de- 
lufi,  avit  pontifiei  blandicntes  id  dixerint.  Cum  etiim  id  monumentum  fcriptum  fit 
fub  Rodulpho  primo,  qui  primus  a  feptem  elc£loribus  poft  Fridcricum  fecsndum 
fuit  e!e£ius,  mirum  non  effet,  fi  hanc  eligendi  poteftatem  nondum  fatis  firmam 
pontifici  fe  dcbcre  adulando  faterentur.  Sed  ut  dixi  ,  monumentum  iftud  nullus 
leget,  qui  ftatim  illud  ab  homi.»c  otiofo  et  imperito  confiflum  effe  aon  inielligat. 


N 


DISSERTATIONES   HISTORIC^.     Dissirt.  VII.        ^aj 

De  tentaia  a  Gregorio  fe^timo  Henrici  qtiarti  imperatoris  depofitione 


\onum,    inquit  Bellarmiuus  ,   exempltim   efi    Gregorii  Jeptimi,  qui  Henricim 
qiiartum  imperatorem  depofnit ,  et  aliim  eligi  jnjftt ,  quod  et  fa&im  eft. 

Refpondeo,  primum  iftad  efTe  exemplum  teiuatae  a  pontificibus   depofitio- 
nis  in  reges,  quod  velut  novum  et  inauditum  univerfus  orbis  exhorruit,   ut  a  nobis 
probatum  eft  lupra.      Quare  hoc  exemplum  non  fecus  ac  pofteriora  omnla  nihil  no- 
bis  obfunt,   neque  adverfariis  fiivent:  femper  eaim  in  illis  ccrnere  eft ,  inde  Roma- 
nos  pontifices  auQoritatem  fibi  deponendorura   regum    vindicantes  ,    inde  reges , 
principes,  populos ,   imo  et  epifcopos  hanc  ei  auQontatcm  denegantes,  et  fententias 
depofitionis  in  reges  latas,    velut  illicitas  repudiantes,    j^que  ita  dici  non  poteft, 
per  ea  Romanos  pontifices  fibi  tanquam  per  poffeffionem  gliquid  juris  acquifivift"e; 
nam  ut  poirefl^io  fic  legitima,   debet  niti    aliquo    faltem  colorato  titulo,    bonaeque 
fidei  debct  efte,  haud  reclamante  rei  domino.     Hic  vero  Romani  pontifices  contra 
omne  ]us  fine  ullo  titulo  reges  deponere  tentarunt,  reclamantibus  femper  non  tan- 
tum  ipfis  regibus,  fed  et  univerfis  populis  ac  epifcopis  totius  orbis  adverfum  iftos 
conatus  ptoteftantibus;  ergo  dici  non  poftunt  ,    per  iftos  conatus  acquifivifte  fibi 
pofifeftionem  juris  regum  deponendorum.     Deinde  cum  jure  divino  conftituti  fint, 
et  a  folo  Deo  illorum  pendeat  auQoritas  ,  etiamfi   pontifices  eorum  deponendorum 
au£loritatem  ,   neaiine   reclamante ,   ufurpaffent,  imo  etiamfi  tota   ecclelia  per  im- 
podibik  hujurmodi  jus  fibi  arrogafiet,  pracfcribi  propterea  non  poftet  adverfus  jus 
divinum  et  naturale^  quod  nulla  fafta,  nuUa  exempla,   nulla  poifefiio,  vel  mutare, 
vel  tollere  poirunt,     Itaque  pofiTemus  haec  omnia  exempla  Gregorio  feptimo  pofte- 
riora  praetermittere,  fed  ad  confirmandam  noftram  aft^^ertionem  ea  referemus,  ut 
indepateat,  pontificum  in  reges  conatus  illicitos ,   iniquos,     et  temerarios    fuifi^e, 
feditionum  ,    caedmm  ,    bellorum,    fchifmatum  caufas    fere  femper  extitifte,  uno 
verbo  mulium  ex  iis  maii,  tum  regnis,  tum  ecclefiae  acceilifte  ,    nihil    unquam 
boni. 

Atque  ut  a  Gregorii  feptimi  fa£lo  ordlamur,  inter  ipfum  et  Henricum  im- 
peratorem  difiidii  caufa  ferebatur,  quod  is  epifcopos  et  abbates  ,  partim  pretio, 
partim  privata  aucloritate,  quod  inveftituram  vocant ,  conftitueret.  Hac  de  caufa 
initio  poncificatus,  Gregorius  eum  admonuit,  ne  deinceps  largitione  corruptus, 
epifcopatus  et  beneficia  conferret,  alioquin  fe  in  delinquentes  poenis  ecclefiafticis 
ufurum.  Sed  difcordia  nop  erupit  ante  annum  1076, ,  quo  Gregorius  et  Henricus 
fefe  mutuo  damnationibus  appetivere.  Imperator  e.um  fuperba  kgaiione  pontificis 
«xafpcratus,  concilium  Vormatiae  indixit,  in  quo  Gregorius  variorum  flagitiorum 
accufatus,  depofitus  eft,  miftaque  Romam  legatio  cum  contumeliofis  litteris,  qui- 
bus  denuntiabatur,  ut  fe  epifcopatu  abdicaret.  E  contra  vero  Gregorius  habitaRo- 
mae  fynodo,  epifcopos  hiijus  fententiae  aurores  excommunicat,  ipfo  Henrico  reg- 
iiuaiTemon\jm  ctltaliae  abrogat,  omnefque  chriftianos  a  vineulo  juramenti  ablbl- 

H^h  3  Yit. 


43»  I)E   ANTIQVA    ECCLESIi^   DISCIPLINA 

vlt.     Heniicus  cognlta  Gregorii  cenfura,    muhas  epiftolas  ad  gentcs    et   iiationes 

confcripfit,  quibus  fe  contra  jus  fafque  a  pontifice   damnatum  oftendebat.     Nihilo- 

minus  tamen  cum  Saxones  bellum  contra  Henricum  pararent,   principes  Alleman- 

niae  veriti,  ne  rcgno  fpoliarentur  ,  au£lores  ei   fuerunt,    ut  fi  Gregorius  in  Alie 

manniam  veniret ,  cum  eo  reconciliaretur.     Simulavit  ille  fe  huc  venturum  ,    fed 

cum  Vercellas  ufque  veniffet,  CanofTam  oppidum  agri  Regienfis  fefe  recepit.    Venit 

illuc  propere  Henricus,  rerumque  fuarum  neceflitate  compulfus,     veniam    petiit, 

quam  pontifex  ipfi  primura  denegatam  tandem  conceffit.      Nihilominus  tamen  in- 

clementia  fua  irritatum  caefaris  cernens  animum,  clam  Rudolphum  ducem  ad  im- 

perium  capeffendum  follicitavit:  is  aSaxonibus  eleftus  bellum  in  Henricum  movit, 

terpraelium,  aequo  fere  marte,  muha  utrinque  caede  edita ,  tommiffum.     Interim 

Gregorius  in  concilio  Ronfcno  ann.  logo.  latam  in  Henricum  fententiam  renovat, 

Rudolpho  imperium  confirinat,    precaturque,   ut  Henricus  in  omni  congreffione 

vincatur,  etRudolphus  regnumTeutonum  obtineat:  verum  hujus  vota  non  fuerunt 

cxaudita,  nam  eodem  anno  quarto  praelio  commiffo,  Rudolphus  eft  oecifus,  ina- 

tili  penes  fuos  reli£la  viftoria.    Interim  novemdecim  epifcopi  Maguntiae,  ac  poftea 

triginta  Brixiae  congregati  Gregorium  deponunt,    et  Guibertum  Ravennatem  epif- 

copum,  qui  Clemens  fcxtus  eft  diftus,  in  ejus  locum   eligunt.     Hunc  imperator 

cum  exercitu  Romam  veniens ,   expulfo  Gregorio,  in  fede  epifcopali  coliocavit,  et 

ab  eo  coronam  imperialem  accepit.     Nec  hic  fuit  diffidiorum  finis,    nam  foederati 

principes  Hermanno  Lotharingo  regnum  deferunt  anno  1082.,  qui  annis  poft  fep- 

tem  extinclus  cft :   triennio  ante,  hoc  eft  anno    »085.    mortuus    fuerat    Gregorius ; 

huic  fucceffit  Viftor  tertius,  qui  continuis  bellis  vexatus,   cum  prius  pro  ejus  defen- 

fione  ad  viginti  hominum  millia  per  Italiam,  cecidiflent,  coaftus  eft  Caffinum  Be- 

nedi£li  antiquam  (edem  reverti,  ubi  anno  1088.  obiit,  defignato  fucce/fore  Othone 

Oftienfi,  quem  cardinales  ad  pontificatum  promoverunt.     Is  fententiam  in  Henri- 

cum  et  Guibertum  a  Gregorio  latam  confirmavit ;  fed  ipfe  varie  vexatus  ,    coaftus 

eft  aut  in  Gallia  degere,  aut  Romae  in  domo  Petri  Leoni.s,  ubi  et  mortuus  eft,  ad 

vitandas  inimicorum  infidias  fefe  continerc.     Huic  anno  1099.  fucceffit  Pafchalis, 

qui  adverfus  Guibertum  bellum  geffit;  fed  is  paulo  poft  anno  iioo,  e  vivis  abiit, 

neque  tamen  ejus  morte  faflionum  ftudia  rcfciffa  funt;    nam  Richardus,    qui  Gui- 

berto  faverat,  Albertum  quemdam  ci  Atellanum  fufFecit,  Praeneftini  Theodoricum 

quemdam  pontificem  crcavere.     Tertius  praeterea  Maginulphus    apud  Ravennam 

pontificatus  titulum  ufurpare  aufus  eft.     Sed  non  minus  imperium,  quam  pontifi- 

catus  pracdae  tunc  erat.     Nam  adverfus  Henricum  pontifices  cxcitavere  filium  cjus 

Conradum,  et  co  mortuo,  filium  alterum  Henricum,  a  quo  patcr  imperio  fpolia- 

tus,  captus ,  ct  in  cuftodiam  conje£lus  eft,   ac  demum  profugus  Lcodii  dcccffit 

anno  1 106. 

Violentum  Henrici  quani  in  Komanos  pontificcs  animum  non  imitatus  cft 
modo,  fed  ct  fuperavit  HenricusV,,  quippc  in  Italiam  veniens,  a  Pafchali  per  vim 
cxtorfit  jura  inrefiiturarum ,  de  quibus  tanrum  cratcertamen  cxornun>  ct  ab  codetn 

rito 


DISSERTATIONES    HISTORIC^.    DisSERf.  VII.         431 

ritu  folito  imperator  inauguratus  eftj  fed  quamprimum  illeltaliadifceflit,haec  omnia 
irrita  decrevit  Pafchalis  in  concilioLateranenfi  ann.  1112.  Inde  in  concilioViennenfi 
inveftituram  epifcopatuum  haerefim  effe  declaratum  eft.  Sub  Gelafio  fecundo  Paf- 
chalis  fucceffore  Romam  rediit  Henricus,  ut  ab  eo  confirmationem  eorum,  quae  a 
Pafchali  fecundo  fibi  concefla  fuerant,  extorqueret;  fed  eum  ille  Roma  aufugiflet, 
Burdinumquemdam,  quem  alii  Mauritium,  alii  Gregorium  oftavum  appellant, 
Bracarenfem  archiepifcopum  antipapam  conftituit.  Poft  difceftum  Henrici  Gelafius 
Romamrediit:  hinc  inteftinum  in  urbe  Roma  praelium  ,  in  quo  multi  cecidere. 
Gelafius  iterum  fugere  coaftiis,  habitis  Capuae  et  Viennae  conciliis,  Henricum  ei 
Burdinum  excommunicavit  ;  cumque  in  monafterium  Cluniacenfe  fefe  recepiffet, 
ibidem  paulo  poft  fbiit.  Huic  fuccefiit  Cahxtus  fecundus,  fub  quo  pax  inter  pon- 
tificem  et  imperatorem  inita  eft,  ac  controverfia  de  inveftituris  terminata  in  con- 
ventu  Wormatienfi ,  in  quo  imperator  inveftituram  per  annulum  et  baculum  remi- 
fit,  canonicam  eleftionem  et  liberam  confecrationem  fieri  permifit,  fed  ex  alia  par- 
te  pontifex  imperatoriconceffit,  ut  eleftiones  epifcoporum  et  abbatum  regni  Teuto- 
nici  coram  ipfo  fierent  abfque  fimonia  etviolentia,  ele£lus  autem  regalia  per  fcep- 
trum  acciperet,  et  cxaliis  imperii  partibus  confecratus  infra  fex  menfes  regalia  quo- 
que  per  fceptrum  acciperet.  Ita  inveftiturarum  controverfia,  quae  aGregorio  fep- 
timo  eccleliam  innumeris  pene  malis  et  cladibus  afFecerat,  anno  1121.  amice  termi- 
nata  eft. 

Ex  hac  autem  totius  iftius  confiitutlonis  narratione  liquet,  ea,  quae  tum  a 
pontificibusj  tum  a  Romanis  imperatoribus  hujus  diffidii  tempore  attentata  funt, 
in  exemplum  trahi  minime  pofTe,  Cum  utrinque  multa  praeter  jura  ac  praeter 
aequitatem  omnera  crudeliter  et  impie  fucrint  gefta.  Quot  vero  ct  quantae^  Deus 
bone!  calamitates,  e  temeraria  Gregorii  fcptimi  in  Henricum  quartum  fententia 
fluxerunt;  in  imperio  feditiones,  caedes,  rebelliones,  bella,  parricidia;  in  ecclefia 
«pifcoporum  profcriptiones  mutuae,  concilia  fibi  invicem  oppofita,  fpoliata  tem- 
pla,  violatae  arae,  dejefti  pontifices  ,  alii  in  eorum  locum  fuffefti:  de  Romano 
epifcopatu  vi  et  armis  decertatum ,  longo  ac  diro  fchifmate  ecclefia  vexata ,  uno  ver- 
bo  omnia  five  in  imperio,  five  in  ecclefia  fufque  deque  verfa. 

Quamquam  autem  varia  fuerint  pro  variis  afFeflibus  fcriptorum  de  hoc  dif- 
fidio  judicia,  nihilominus  tamen  omnes  Gregorii  de  imperatore  deponendo  eons- 
tum  novum  et  antehac  inauditum  fuiffe  agnofcunt:  ei  ex  his  non  pauci  Gregorium 
crudelitatis  et  ambitionis  arguunt, 

Sic  Petrus  Damianus  cardiralis ,  qui  Hildebrandum  fub  Alexandro  fecundo 
cardinalem  tantum  noverat,  nam  antequam  papa  fieret,  mortuus  erat  Petrus:  is, 
inquam,  Damianus  Ep.  10.  lib.  i.  vocat  eum  tyrannnm  Neroniana  pietate  condo- 
lentem,  colaphizando  demulcentem ,  aquilino  ungiie  palpantem.  Et  in  fine  epifto- 
lae,  ille  miferum  Petrum  de  manibus  eruit  Hildebrandi,  ad  cujus  imperium  mag- 
no  Peiro  patuit  carcer  Herodis. 

Leo 


4ij  DK   ANTIQUA  ECCLESI/E  niSCIPLINA 

Leo  OHienfis  Gregorio  feptimo  addi£li(Iimus  lib.  3.  c.  24.  vocat  eHm  cl«- 
tione  turgidum,  et  c.  4!{.  accufat  eum  p.rfidiae,  quod  pofi  reconciliatum  fibi  Hea- 
rieum  Matildac  confiliis,  quemdam  e  fuis  ultra  montes  dirigens  coronam  imperii 
iiiiniiferir,  et  ei  adverfus  imperatorem  rebeliionem  fualerit. 

Rodulphus  ipfe,  qui  in  locum  Henrici  fuffeclus  fuerat,  vulneratus  in  prae- 
lio,  paulo  ante  mortem  faffus  cft,  fe  injufte  in  Henricum  ex  juffione  et  mandat» 
pontificis  rebellafFe:  videtis ,  inquit,  manian  meam  de  vulnere  Jaticiam,  haec  ega 
juravi  Domino  Henrico,  ut  non  nocerem  ei,  nec  infidiarer  gloriae  ejus ;  fed  ju^is 
apofiolica,  pontificumque  petitio  me  ad  id  deduxit,  ut  juramenti  tranfgrejfor  hono- 
rem  indebitum  ufurparem.  Quis  igitur  finis  nos  acceperit,  videtis  ,  cnm  in  manu, 
unde  juramenta  violavi ,  mortale  hoc  vulnus  accepi:  viderint  ergo  ii,  qui  nos  ad  hoc 
tnjii'^averu7it,  qualiter  nos  duxerunt ,  ne  forte  deduEii  fimus  in  praecipitium  aeter' 
nac  damnaiionis.     Haec  refert  Hemoldus    chronici  Sclavorum,  iib.  i.  c.  29. 

D-'nique  ipfummet  Gregorium  morci  proximum ,  eorum.  quae  contraHen- 
ricum  quartum  tentaverat,  poenituiHe  refert  Sigebertus  in  chronico.  Quis  noa 
videat  pluris  fieri  debere  morientium  Henrici  adverfariorum  verba  eo  tempore 
prolata,  quo  verae  tum  demum  excutiuntur  pe£lore  voces  ,  detrahiturque  perfo- 
na,  manec  res,  quam  quae  ipfi  odiis  et    ambitione  impulfi   fcripferunt  aut  gef- 

ferunt. 

Objicit  primo  Bellarminus,  ut  probet  Gregorii ,  feptimi  de  Henrici  quarri 
depofitionefententiam  iuftam  fuilFe,  conciliorum,  quae  pontifices  celebraiunt,  decrc- 
ta,  ex  quibus  probata  eft  Gregorii  in  Henricum  quartum  fententia.  Haec  autem 
funt,  Romanum  tertium  et  feptimum  fub  Gregorio  ,  Beneventanum  fub  ViBore 
terrio,  Beneventanura,  Placentinum,  ei  Ciaromoncanum  fub  Urbano  fecundo,  Ro« 
manum  fub  Palchali  fecundo. 

Rcfpondeo  primo,  majoris  fieri  \ion  debere  ifforum  conciliorum  autorita- 
tem,  quam  ipforum  pontificum,  quorum  autoritate  convocatt  funt,  iifque  opponi 
poire  ccnctlia  ab  Henrico  convocata,  quae  in  pontificem  fententiam  tulerunt,  Vor- 
matienlc  fciHcet,  Papienfe,  Maguntinum,  Brixienfe  ,  et  Maguntinum  alterum,  ia 
quo  Biixiciifis  concilii  fententia  eft  confirmata.  Quod  fi  in  autoritatem  admitti  no- 
lint,  quia  ab  ipib  imperatore  funt  convocata,  fuerunrque  epiicoporum  ,  qui  ip.fi 
favebant,'  cur  non  iifdcm  rationibus  nos  conciliorum  a  Romanis  pontificibus  con- 
vocatorum  aucloritatem  rejiciemus.'' 

Refpondco  fecundo,  in  Romanis  duobus  a  folo  Gregorio  pronunciatam  ia 
Henricum  fententiam  depofitionis,  in  caeteris  excemraunicatum  effe  Henricum, 
non  autcm  dspofirum. 

Objicit  fecundo  Bellarminus  eos  auQores,  qui  Gregorii  feptimi  faftum  ap. 
probarunt,  Marianum,  Scotum,  Lamhertum  Schahiaburgenfem ,  Anfelmum  Can- 
tuarienfem,  etLucenfem,  Geberhardum  Salzburgenfem  ,  Stephanum  Albcrftatcn- 
fem  ,  Leonen»  OUienlcm,  Othouem  Frifingenfem,  Dodechiuum,  et  abbatem  Ufper- 

genfem. 

Verura 


DISSERTATIONES  HISTORIC^.  DKSiRr.  VII.        435 

Verum  qua  de  caufa  Bdlaiminus  Bennonem  cardinalem  et  alios  fcriptores," 
ut  fufpe£tos  rej'.ic,  eadem  nosplerolque  ex  iltis  ,  qui  Gregoriipartes  fequebantur, 
in  autoritatem  admittere  non  tenemur.  Quippe  hoc  tempore  omncs  fere  {'criptore» 
imperatoris  vel  pontlficis  partes  acriter  tuebanrur,  nec  liberum  erat  hinc  et  inde 
mentem  aperire,  ut  teftis  ell:  anonymus  in  vita  Henrici  quarti :  De  his ,  inquit, 
verafcribere  pericuhm;  falfa,  crimem  hac  litpus ,  hac  canis  nrget.  Unde  non 
mirum  fi  prudentiores  judicium  non  inierpofuerunt,  caeteri  vel  in  Henricum,  vel 
in  Gregorium  ftylum  fuum  direxerint,  ©um  e  contra  potius  ftudio,  quam  hiftori- 
corum  animo;  fed  de  fingulis  kriptoribus  pauca  dicam.  Etprimo,  quodfpectatad 
Marianum  Seotum,  ejus  autloritas  nuliius  eft  momenti,  cum  faveritipferebellibus 
Saionibus,  et  defeilionem  eorum  probaverit,  non  folum  eam,  quae  Greo-orii  fen- 
tentiamfequutaeft,  fedetiam  illam,  quae  antea  contigit  fub  Alexandro  fecundo;  fie 
enim  de  hac  loquitur:  Qnod  audiens ,  inquit,  praeditius  Otho  dux,  gravius  quam 
credipote/i,  diBum  regis  Jufcepit ,  coUoquutufque  principibus  Saxoniae ,  rebellare  oni' 
nem  fmul  fecit  provinciam ,  et  merito.  Lucenfis  Anlelmus  Greg-orii  feptimi  fiiit 
patronus,  ut  teltantur  Sigebertus  ct  Trithemius,  ideoque  ejus  auftoriras  nonma- 
joris  eft  momenti,  quam  ipfius  Gregorii.  Geberhardus  quoque  eodem  munere 
funflus  eft,  et  cum  Vicelone  Maguntino  archiepifcopo  difputavit;  non  magis  ero-o 
ei  credi  debet  partes  pontificis  tuenti,  quam  Viceloni  partes  imperatoris  defeij- 
denti. 

Lambertus  Schafnaburgenfis  et  alii  fcriptores  ob  inveftituras  et  tentata  in 
Gregorium  imperatorem  damnant,  at  ejus  exautorationem  non  omninoadprobant 
fed  tantum  hiftorice  referunt.  Multi  vero  autores  Henricum  etiam  poft  hanc  exau- 
torationem  imperatorem  adpellant,  quales  anonymus  hiftoriae  Franciae  fcriptor 
apud  Duchefnium  t.  4. ,  qui  praeterea  obfervat  excoramunicationem  a  Gregorio  la- 
tam,  contra  voluntatem  totius  pene  concilii  faftam,  totum  ecclefiae  ftatum  tur- 
balfe.  Albercus  Aquenlis  lib.  i.  c.  7,,  Guibertus  Novigentinus  lib.  5.  c.  2.,  Gui- 
lielmus  Tyrius  lib.  i.  c.  15.  lib.  8.  c.  24.  lib.  9.  c.  %.  Otto  Eambergenfis  epiftola 
ad.J*afchalem  fecunduin  data  anno  1102.  Sugerius  in  vita  Ludovici  fexti  et 
alii  alias  a  nobis  laudati,  qui  faftum  Gregorii  velut  novum  et  inauditura  repre- 
hendunr. 

Objiciunt  ultimo  exautorationem  Henrici  omnibus  atque  ipfi  Henricoterro- 
ri  fuifl"e,  et  quamvis  nonnulli  exiftimarint  injufte  hanc  a  pontifice  latam  nullum  ta- 
men  fuifte,  qui  dubitarit  poteftatem  eflfe  pontifici  reges  deponere,  quod  et  ipfe  Hen- 
ricus  in  cpiftola  quadam  agnovit,  in  matena  haerefeos  fieri  pofle  eo  tempore,  quo 
Gregorio  maxime  infenfus  erat. 

Refpondeo,  ex  di£lis  conftare  quamplurimos  non  modo  injuftam ,  fed  et  il- 
licitam  cxiitimaflre  cxautorationem  Henrici,  ita  anonymus  in  hiftoriafeuapologia  vi- 
tae  Henrici  relatus  intcr  vetercs  rerum  Germanicarum  hiftoricos :  qua  fubreptiane, 
inquit,  delufus  apofiolicus  femul  et  honore  creandi  regis ,  quem  /ibi  fallaciter  obtu- 
Urtta  impulfw,   regem  banno  innodtvit,  abfolvit  omnes ,  qui  fidem  regi  jurdve- 

?  i  *  Tunt, 


434  DE  ANTIQUA  ECCLESIi^  DISCIPLINA 

nmt,  a  jtirameiito ,  qnod  fa^hm  multis  difplicuit  et  afferehant  tam  inefficaciter, 
qmm  ilUcite  fafhm.  Hoc  ipfumagnovitGregorius,  qui  confultus  ab  Herimanno 
Meteiili ,  quomoda  novam  iUam  et  inauditam  autoritatem  ,  quam  fibi  aflerebat,  probare 
pofiet,  refpondit  his  verbisep.  i  i.lib.  S.  Quodautemy  inquit,  poftiilajiiquaffcrzptis 
naliriiJHvari  ac  pvaemuniri  contra  illorum  injaniam,  qiii  nefando  ore  garriunt  aH- 
toritate  fanSae  et  apoJioUcae  Jedis  non  potuij^e  Henricnm  excommunicari  nec  quem- 
tiuam  a  facramento  JiJelitatis  abfolvi.  Non  adeo  necejfarinm  nobis  videtur ,  ete. 
Idem  ep.  3.  lib.  7.  Huutquut ,  inquit,  Latini  Junt ,  omnes  caujam  Henrid  praeter 
admodum  paucos  laudant  ac  defendmt  et  duritiae  ac  impietatis  circa  ipfum  me  re- 

darguunt, 

JnIcc  vero  atter>dendum  eft  ad  ea  >  quae  Henricus  aut  alii  imperatores  rerum 
iuarum  necellitate  coacli  dicere ,  promittere  aut  facere  potuerunt.  Sciunt  enim 
umnes  iniquum  omnino  elfe  c.\  hujufmodi  conditionibus  per  vim  e.xtortis  aliquidju- 
ris  affumere,  Non  efl:  ergo,  quod  adverfarii  urgeant  Heurici  ad  extremas  angu-" 
llias  redai.l;i  propofitiones,  poilicitationes  aut  fubmifliones.  Has  enim  femper  ex- 
torfit  neceflitas.  Sic  initio  diffidii  cum  ejus  opes  et  copiae  fraQae  omnino  forent, 
coa£lus  eft  iniquas  fubire  pacis  conditiones,  atquc  iu  Italiam  proficifci  et  ibi  a  pon- 
tifice  miferabiUter  abfolutionem  et  veniam  deprecari,  Sed ,  ut  obfervat  Lambertys, 
omnes  ItaUae  priocipes  faQum  imperatoris  omnino  improbarunt,,  ipfeque  Heni.i« 
cus  poenitentia  duttus  eas  ut  nuUas  et  extortas  revocavit. 

Quod  vero  additur  Henricum  ipfum  eo  tempore,  quo  maxime  Gregorio 
infenfus  erar,  agnoviffe  in  cafu  haerefeosreges  et  imperatores  deponi  pofTf,  nonom- 
rino  verum  eft.  Id  enira  tantum  iUe  dicit  dubitanter,  et  per  quamdam  conceffio- 
nem  aUunde  probans  id  minime  fieri  debere  et  in  ecclefia  faQum  non  effe,  ficenim 
habet  m  epiftola  poft  fynodum  Briacenfem  fcripta:  „Et  nos  quidemy  inquit ,  haec 
,  omniafuftinuimus,  dum  apoftoUcae  fedis  honorem  confcrvare  ftuduimus,  fed  fic 
jhumiUtatem  noftram  timorem  forte  inteUexifti,  ideoque  in  ipfam  regiam  potcfta- 

tem  nobis  a  Deo  concefTam  exurgere  non  timuifti,  quam  a  nobis  auferre  aufus  es 
.minari,  quafi  nos  a  te  regnum  accepcrimus,  quafi  in  tua  et  non  in  Dei  manu  fit 
j.regnum  vel  imperium,  quia  dominus  nofter  Chriftus  nos  ad  reguum,  te  autem 
„non  vocavit  ad  facerdotium ,  ctc.  Me  quoque  (Ucet  indignus  inter  chrifUanos 
„fum  ad  regnum  vocatus  j  te  tefte,  quem  fanftorum  patrum  traditio  foU  Deo  judi- 

candum  docuit,  ne  pro  aUquo  crimine  nifi  a  fide,  quod  abfit,  exorbitaverim  de- 
y.ponendum  afteruit;  cum  etiam  JuUanum  apoftatam  prudentia  fanftorum  epifcopo- 
irum  non  fibi,  fed  foh  Deo  deponendum  commiferit.  Ipfe  vero ,  quid  verus  pa- 
„ra  beatus  Petrus  clamat  Deum  timete,  regem  honorificafe,  tu,  inquam ,  quia 
,,  Deum  non  times,  mc  Chrillum  ejus  inhonoras.  Ex  his  videre  eft  Henricum  pcr 
concefl^onem  tantum  et  ad  mentem  ac  fecundum  principia  Gregorii  et  Romanorum 
fateri  ob  fidem  deponi  pofTe  reges ,  at  a  quo  poflint  deponi,  non  dicit,  imo  ftatim 
addit  eos  non  ab  hominibus,  fcd  a  Deo  deponendos;  idquc  probat  tum  exemplo 
luliani  apoftatac  tum  diQo  beati  Pctri ,  c^uare  cx  ejus  teiUmonio  probori  nou  poteit 

rcges 


DISSERTATIONES    HISTORIC^.     Dissert.  VII.         435 

reg:es  deponi  revera  pofTc,  cum  a  fide  aberranr.  Sed  tantum  fi  quando  deponi  pof- 
fenr  maxime  in  negotio  fidei,  quod  tamen  verum  non  eft.  Henricus  fcilicet  etepif. 
copi,  qui  ab  illius  partibus  ftabant,  cxautorationem  a  Gregorio  faftam  duplici  ex 
capite  arguebant:  primo  cx  eo ,  quod  hujufmodi  poteftatem  non  haberet  pontifex, 
deinde  ex  eo,  quod  etiamfi  ahquaudo  reges  deponi  poffent,  fieri  id  non  poflet  nifi 
in  cafu  haerefeos,  quod  tamen  faciendum  non  efle  probabant  exemplo  Juliani  apo- 
flatae  et  beati  Petri  teflimonio.  Falluntur  ergo,  qui  iflmd  per  conceflionem  diftum 
reges  'non  poflle  deponi  nifi  a  fide  exorbitaverint  affirmate  di£lum  eiTe  autumant. 
Non  advertentes  haec  verba,  quac  praecedunt  tetejie,  quae  manifefte  probant  id 
tantum  ad  mentem  Gregorii  diftum  fuifle  ab  Henrico  ct  epifcopis,  qui  ab  ipfius 
partibus  flabant. 

^e  Ottonif  IV.  depofttione. 


D, 


' ecimitm  exemplum ,  inquit  Belkrminus,   eji  Innocetttii  Iir.,    qui  Ottonem  IV. 
fimiliter  depofuit,  ut  patet  ex  Blondo  decade  i.  lib.  6. 

Refpondeo,  Ottonem  nunquam  legitimum  fuifle  imperatorem:  nam  pofl 
mortem  Henrici  VI.  imperatoris,  qui  filius  fuit  Frederici  Aenobardi,  imperium 
de  jure  pertinebat  ad  Fredericum  fecundum  Henrici  fexti  fiiium  adhuc  infantem, 
vel  Ci  non  videretur  is  imperio  idoneus,  Philippusdux  SueviaeFrederici  Aenobarbi 
filius  Henrici  fexti  frater,  cui  adminiflratio  regni  ab  Henrico  moriente  fuerat  com- 
mendata,  ut  tcftis  eft  Blondus,  eratciigendtis,  vel  fi  aliter  fieri  non  pofTet,  impe- 
rator  eHgendus  ea  lege,  ut  co  mortuo  imperium  ad  fratris  filium  rediret.  Juri  ac- 
ccdebat  elsftio  principum,  nam  vivente  adhuc  imperatore,  Henrico  VI.  eoquepro- 
tnrante,  ut  ait  abbas  Ufpergenfis,  principes  Allemaniae  pene  omnes  filium  parvu- 
lum  ip/ius  Fredericum  II.  adhuc  in  cunis  vagientem  ajjumpferunt  in  regem ,  eique 
fidelitatem  juraverunt ,  et  litterat  de  hoc  faEJo  cumJigiHis  Juis  imperatori  tranj- 
miferunt.  Poft  mortera  vero  Henrici  plures  Philippura  elegerunt ,  Otto  vero  dux 
Saxoniae  a  paucioribus  cftele£lus,  nam  in  epift.  eleftionis  hujus ,  quae  eft  apud 
Baronium  ad  annum  996.  unus  ex  cleftoribus  fubfcripfit  Adolphus  Colonienfis, 
qui  poftea  ad  Philippum  tranfiit  et  cum  eo  duo  tantum  epifcopi  Paderbonenfis  et 
Mindenfis,  unus  dux  Henricus  Lotharingiae  et  Brabantiae,  comes  unus  Henricus 
deKuke,  at  in  eleQionem  Philippi  confenfcrunt  archiepifcopi  tres ,  epifcopi  novem, 
tbbatesquatuor,  rexunus,  ducesquatuor,  Marchio  unus  cum=nobilibus  AUemanniae, 
qui  litteris  confenfumpraebuerunt.  PhilippofavcbatcognominisEranciaerex,  Ottoni 
Innocentiustertius,  quiincap.  venerabilemhujus  eleElionem confirmaverat.  Philippum 
quemolimcxcommunicttumdicebat,  ita  exofum habens,  uttefte  Ufpergenfi  dixeritfe 
ablaturum  Philippo  diadcma,  aut  fibi  papae  infignc  dctraGurum,  nihilominusPhi- 

I  i  i  a  lippus 


436  DE  ANTIQUA   ECCLESI^   DISCIPLINA 

lippus  imperioper  decem  aniios  potitus  eft,  repugnante  primum  ac  deinde  cedente 
Octone,  cum  quo  paftus  crat  Philippus,  ut  poftmortcm  fuam  fiiiam  ejus  duce- 
xet  et  imperium  obtineret.  Itaque  pofi  mortem  Philippi  iterum  electus  Otto  im- 
perium  invafit,  at  nec  elc£iio  ifta  quamquam-concordibus  principum  votis  faSta  ra- 
la  haberi  debtbat,  nam  Fredericus  fecundus,  Henrici  fei-d  filius  legitimus  eratim- 
periihaeres,  eiquc  fidclitatem  ipfe  juraverat,  ac  proinde  nec  potuerat  Philippus 
de  iuiperio  ad  fe  ad  tempus  tantum  pertinente  cum  Ottone  pacifci,  nec  principes 
elcO,ione  in  irritum  miila  hdem  violare.  Cumque  jam  adolefceret  Fredericus ,  erat 
is  in  imperio  confirniandus,  ncn  eligcndus  Otto.  Itaquc  cum  Henricus  fextus  mo- 
riens,  ut  te(Hs  eil:  Biondus,  uxorein  et  Fridericum  filium  commendairet  pontifici, 
potuit  et  debuit  iile  ipfius  caufam  agere,  eumque  legitimum  imperatoremdeclarare, 
Ottonem  vero^  ut  nihil  juris  ad  imperium  habentem,  rejicere. 

Verum  uti,  quod  veritas  habet,  libere  dicamus,  non  id  habuit  in  mente  Ih- 
nocentius,  ut  Fredericum  injude  fpoliatum  reftitueret,  nam  Ottonis  eleflionem  ip- 
fe  probaverat,  et  Philippum  a  patre  Frcderici  Henrico  curatorem  eleflumprofcrip- 
ferat,  fed  in  Ottonem  exarfit,  quod  vellet  ille,  ut  teftis  efl  Matthaeus  Parificnfis, 
jura  et  poflefiiones  imperii  a  pontificibus  ufurpatas  recuperare,  vel  ut  alii  volunt , 
quod  regnum  Siciliae,  quod  ecclefiae  feudatarium  effc  pontifex  arbitrabatur,  fine 
invcflitura  ejufdem  ecclefiac  vellet  occupare,  fed  five  hac,  five  illa  potius  de  caufa 
depofuerit;  fatebuntur  ipfi  Bellarminus,  Baronius  ct  alii  neutrum  iflorum  ad 
deponcndos  reges  fufficere,  cum  caufam  folam  haerefeos  vulgo  afferant,  ut  legi- 
timflm. 

Quamquam  vero  Otto  quartus  fententia  Innocentii  dejectus  foret  ct  FriderU 
cus  imperator  fccundus  a  principibus  imperator  electus,  nihilominus  tamen  ncc 
confirmatus,  nec  coronatus  ante  mortem  Ottonis,  ut  teftis  eft  Albertus  Stadenfis 
ad  annum  1279.  Caetcrum  ex  difliis  manifeftum  eft,  primo  Ottonem  imperii  po- 
lius  invaforem  dici  debcre,  quam  legitimum  imperatorcm.  Secundo  Innocentiuna 
Philippo  legitimo  imperii  curatori  injufte  obftiffe.  Tertio  eumdem  Ottoni  perpc- 
ram  favifle,  et  eletlionem  ejus  immerito  confirmafle.  Quarto  eum  non  caufae  ae- 
quitate,  fed  rerum  fuarum  promovendarum  ftudio  motum  Ottoni  poftea  imperium 
abrogafTc.  Quinto  Fredericum  legitimum  imperatorem  non  fuifle  vi  abrogatioiiis 
hujus,  fed  ele£lionis  principura  et  jurc  haereditatis ,  Ottonem  vcro  non  idfirco  il- 
legitimum  impcratorem,  quod  fuifjet  a  pontifice  deje£tus,  fed  quod  nullum  jus  adf 
irapcrium  baberet,  nec  legitime   fuifTct  eieilus. 


Be 


DISSERTATIONES   HISTORICAE.  Dissert.  VII.         437 

.    DeFrederici  11.  depofitione. 

Undecimum  1  inquit  Bellarminus,  exemplum  ejl  Imificentii  IV.-,  qui  in  concilio 
generali  Lugdunenji  confentientibus  univerfis  Fredericim  dcpofmt ,  ttvacavst 
tttnc  imperiumannis  2%.,  tit  Mattliaeus  Palmerius  in  chronico  annotavit,  et  cxtat 
fententia  de  Jententia  et  re  judicata  in  fexto. 

Fredericus  ille  eft ,  de  quo  modo  diximus,  Henrici  fexti  filius,  cui  a  patre 
moriente  patronus  datus  fuerat  Innocentius,  fed  is  hoftis  potius,  quam  curatoris 
partes  geffit,  nam  et  eum  ejufque  patruum,  cui  adminiftratio  imperii  concredita 
erat,  imperio  fpoliare  conatus  elt,  et  Ottonis  adverfus  eum  eleflionem  probavit, 
et  ipfum  Fredericum  in  minoribus  adhuc  agentem  regnis  Siciliaeet  ApuJiaefpoliar» 
tcntavit,  ut  teftis  eft  Nauclerus  generatione  34.  Reliqtterat,  inquit,  Henricus  VI. 
tixorem  Conjiantiam  cum  parvulo  filio  Frederico  11.  moricns  Innocentii  nuper  eleBi 
curae ,  qtii  ut  mox  per  principis  obitum  jura  Siciliae  repetiit,  ita  pojl  Confiantiae 
interitum  pofiea  non  tam  tutelae  nomine,  quam  fui  juris  tuendicauJaSiciliamet  Apu- 
liam  adminijirabat. 

Innocentio  tertio  fucceffit  Honorius  tertius ,  a  quo  per  Ofticnfem  epifco- 
pum  poft  mortem  Ottonis  Fredcricus  fecundus  imperator  Romae  coronatus  eft.  Et 
tum,  ut  referunt  Ufpergenfis  et  Nauclerus,  Frcdericus  fccundus  de  bonis  et  prae- 
diis  imperii  in  Italia  fitis  ,  multa  contulit  ecclejiae  S,  Petri,  et  vota  votis  acciimu- 
lans ,  de  manu  ejufdem  epifcopi  rurfus  crucem  accepit ,  ad  perficieitdum  iter  Hiero- 
folymitaniim.  Initium  vero  di(Iidii  intpr  Fredericum  et  ponrificcm  fic  refert  Cufpi- 
nianus  :  contra  duos  comites  Tliufciae  Aiattliaeum  videiicet  et  Themam,  qui  cajtra 
quaedam  et  terras  Juae  ditionis  occupaverant  in  Aptdia ,  pugnare  coepit  et  expugns- 
tos  bonis  omnibus  privavit.  Hi  confugiunt  Romam,  praefidium  fedis  apofi:olicae 
iroplorant,  quocirca  imperator  muhoties  conquerebatur,  quod  inimicos  fuos 
et  hofles  publicos  fedis  apoftolicae  fovcret.  Inde  non  levis  caufa  odii  impera- 
leris  in  pontificem,  unde  etiam  priraa  inimicitiarum  fomenta  inter  utrumqiit 
exorta  fant. 

Huic  controverfiae  fucceffit  de  inveftituris  difceptatio  nunquam  non  fine  ma* 
gnis  motibus  agitata ,  Fredericus  enim,  tefte  Nauclero  generat.  41.  ditionem  ve- 
xare  coepit  pontifictm  ,  pontifices  et  archiepifcopcs  ponere  in  ecclefiis  modo  Juo  infti- 
iutosa  'papa  expellens,  colleElas  ab  eccle/iis  exigens,  dicebat  enim  jus  regibus  Siciliae 
in  eleEiionihus  praelatorum  ab  antiquo  debitum  minorari  a  papa ,  quia  eorum  privi- 
ibgiim  Innocentins  tertius  fic  tidiffct  Conftantia  Frederico  puero  exifiente ,  ut  Jiipra 
diiJum  efl,  ferte  fuit  privilegium  ,  de  quo  in  gloffa  16.  q.  7.,  q«od  Apuliae  leges 
habeant  inveitire,  admonitus  autem  Jttper  his  non  obtemperahat,  admonentcm  magis 
magijque  in  dies  fprevit ,  unde  etm  percuffit  pontifex  anathemate ,  nifi  refipifceret , 
iterato  poritifex  privationem  imperii  regnornmque  addidit.     Tertio  per  contuma- 

I  i  i  3  t-        '■  '      fipi 


43-8  BE  ANTIQUA  ECCLESI^  DISCIPLINA 

eem  exajperatur  pontifex,  omnes  imperii  et  regnorum  clim  fuornm  fubJitos  afacrtt' 
mento  fidelitatis  ahjotvit ,  haec  ftierunt  femina  malorum  plurimorum. 

Honorio  tertio  moriuo  fucceilit  Gregorius  nonus,  hic  utpote  fuperbus, 
inquiunt  Ufpergenfis  ct  Cufpinianus  ad  annum  1227.  Fredericum  ejccommunicarc 
primo  anno  poiuificatus  fui  coepit  ob  caufas  frivolas  et  vanas  nuUo^furis  ordinefer- 
vato'  Nauclerus  ait  fcriptores  de  caufis  iftis  non  oonvenire,  Antoninum  excommu- 
nicatura  eum  narrare,  eo  quod  inveftiiuras  poiicificum  et  coHationes  beueficiorum 
ufurparet;  terras  plurimas  ccclefiae  nollet  reltituere,  clericos  veftigalibus  privaret 
«  cenfus  de  feudis  ccclefiae  noUet  reddere.  At  ex  epiftola  ipfius  Gregorii  palam 
fieri,  ait  Nauclerus,  non  ob  has  caufas  excommunicatum  effe  a  Gregorio  Frederi- 
cum,  fed  quia  expeditionem  in  terram  fen£lam ,  quae  ipfi  fub  poena  excommunica- 
tionis  praecepta  fuerat,  non  fufciperet,  fed  exeufationem  legitimam  afFerebat  impe- 
rator  dicens  fe  diflo  tempore  profeftum  efie,  et  in  itiRerc  infirmitate  correptum 
coaclum  fuiffe  rcverti,  pontificem  vero  hanc  aegritudinem  velut  fimulatam  pro  ex- 
cufatione  non  habuifle. 

Eamdem  excommunicatioma  caufam  refert  Cufpinianus,  rion  enim ,  inquit", 
aliam  canfam  hahuit  pontifes ,  quam  quod  votum  peregrinationis  yion  exnlvijjet. 

Atimperator,  ut  ait  Ufpergenfis,  anno  domini  1228.  volens  implere  vo- 
tum  fuum  et  pacatum  fihi  papam  efficere ,  transfrctavit  ad  terram  fanilam  menfe 
Augufio ,  multa  fuftinuit  et  perfida  proditione  templariortm  etc.  Papa  vero  csp- 
tata  occafione  de  abfentia  imperatoris  copiojum  exercitum  defiinavit  in  Apuliam ,  et 
terram  imperatoris  in  fervitio  Chrifii  demorantis ,  quod  nefandijjimum.cjl  dicere, 
abflulit  et  fibi  fubjecit  et  crucefignatos,  ne  transfretarent,  omni  jiudioproliibuit ,  tam 
in  Apulia ,  quam  in  Lombardia. 

Qiiis  taliafaiJa  reEie  confidemns  non  deploret  et  detefletur?  Qtiae  indicium 
videntur  et  quoddam  portentum  et  prodigium  ruentis  ecclefiae:  haec  Ufpergenfis. 
Addit  Nauclerus  Fredericum  difcedentem  oratores  Romam  mififie  abfolutionem  a 
pontificepetituros,  quia  votis  fatisfecerat,  pontificem  vero  repulfam  dediffc,  « 
remplariis  in  Afia  injunxiffe,  ne  Fredcrico  tanquam  hofti  publico  auxilium  praebc 
renr.  Eadem  conftant  cx  epiftola  cujufdam  Thomae  Alteronenfis  imperii  refioris 
apud  Matthaeum  Parifienfem  in  Henrico,  quafcilicct  imperatorem  ccrtiorem  facit 
ifte  comes  pontificem  armis  fincs  fuos  invadcre,  et  nefcio,  qucra  JoannemdeBixn- 
nes  pro  imperatore  agnofcerc. 

Hoc  nuntioaccepto,  Fredcricus,  qui  jam  urbes  Hierofolyraam ,  Joppumet 
Nazareth  receperat  ,amiffa  viftoria,  paftifque  cum  Sultano  initis  ad  fua  dcfendenda 
revertitur,  quae  capta  fuerant  ab  hoftibus,  celeriter  recuperat,  cteos,  quidefeaior 
nem  meditabantur,  compefcit.  E  contra  pontifex  imperatorem  ob  iniias  cum  Sul- 
tano  inducias  habitumque  in  Germania  conventum  principum,  in  quo  filius  ejus 
£uerat  rex  Romanorum  eleGus  nuUa  habita  ratione  mandati  pontificii,  quovetuerttU 
nc  quis  ex  hujus  ftirpc  ad  regnum  promoveretur:  propter  hae?,  inquam,  Frcdc- 
ncum  iterum  atque  itcrum  diris  dcYOY«t,,h»cretico$  ac  rebelles  Mediolancnfcs  tu. 

catur. 


DISSERTATIONES   HISTORICAE.     Dissert.  VII,         45^ 

Mtur.  Nihilomiiius  imperator  non  deftitit  beneficium  abfolutionis  humiliter  pete- 
re,  papamque  hortatus  eft,  ut  fibi  ad  domandos  Mediolanenfes  auxilio  eflet.  liie 
fibi  metuens,  Romam  reveFtitur>  imperator  Mediolanenfes  vaftat ,  Italiae  urbesdi- 
tioni  fuae  fubjit,  Sardiniam  velut  ad  imperium  abantiquofpetlantemoccupat,  hinc 
graviores  inter  ipfum  et  pontificem,  qui  eam  velut  patrimonium  fuum  fibi  vindica- 
bat,  inimicitine  oriuntur.  Pontifex  ad  folitum  excommunicationis  telum  confugit, 
eumque  quanta  poteft  folemnitate  devovet,  et  fubditos  ejus  ab  obedientia  imperato- 
ris  folvit,  et  ne  fulmen  efTet  irritum,  Roberto  Ludovici  Francorum  regis  fratri 
imperium  per  litteras  ofFert.  Galli  principes  in  confilium  afciti  a  rege  mira  aequi- 
tate  conatum  pontificis  dereftantur.  Q_!io,  inqmunt,  fpiritu,  vel  aiifu  temeraria 
papa  tantum  princrpem,  qw}  non  eji  major,  imo  necinter  chrifiianos ■,  non  convi' 
iium  et  canfejpim  de  objefiis  fibi  criminibus  exhaeredavit ,  et  ab  imperiali  apice 
praecipitavit,  etc.  Scimus,  quod  domino 'JESU  CHRISTO.  fideliter  militavitmo- 
Tiens ,  ct  bellicisfe  periculis  confidenter  opponens,  tantum  religionis  in  papanonin~ 
venimjis.  Imo ,  qui  eum  debuit  promoviffe  et  Deo  militantem  protexijje ,  eum  cona' 
ttis  efi  abfentem  confundere  et  nequiter  fupplantarc  Noluimus  nofmetipfos  in  t*nta 
pericula  praecipitare,  ut  ipfum  Fredericum  tam  potentem  impugnemus,  quem  tot  regna 
sontra  juvabunt,  et  canfa  jufla  praeftabit  adminiculum^  Qjiid  ad  Romanor  de  pro- 
diga  fanguinis  noftri  effufwne ,,  dummodo  irae  fuae  fatisfecerimus ,  fi  enim  per  nof 
et  alios  devicerit  omnes  principes  mundi  conculcabit  fumens  cornua  jaSJantiae  et  fU'- 
ferbiam,  quoniam  ipfum  Fredericum  imperatorem  magnum  contriverit.  Hacc  nar- 
rat  Matthaeus  ParifienJis  in  Henrico  tertio,  in  quibus  elucet  Gallorum  illiustempo- 
ris  aequitas  et  prudentia,  qua  injuftum  pontificis  conatum  maxunumque  beiium 
Hobis  et  imperatori  exitio  futurum  compreflerunt. 

Itaque  cum  inutile  fuiflet  iftud  Gregorii  nont  molimen  coaOus  efl  cumin> 
peratore  inducias  pacifci,  fed  has  paulo  poft  violavit,  et  adverfus  eum  concilium 
Romae  anno  1239.  indixir.  At  imperator  epifcopos  ad  illud  proficifcentes  in  rran- 
fitu  maris  captos  in  cuftodiam  conjecit;  ingreflTufque  in  CampaniamCaftellum  auod* 
dam,  quo  praecipui  papae  confanguinei  claufi  erant,  vi  coepit  eioranes,  quos  m  eo 
invenit»  fufpendi  juffit.  Quo  dolore  oppreffus  Gregorius  fecundo  Kalendas  Septem^ 
bris  e  vita  exceflit.  Defunfto  Gregorio  fuccefljt  Coeleilinus ,  quiofiodecim  tantun» 
poft  eleftionem  diebus  vixit,  adeoque  nihil  in  imperatorem  tentavit.  Huic  fufte- 
fius  eft  Innocentius  quartus,  qui  dum  eflTet  caidinalis,  fuerat  imperatoris  amicus.. 
Is  nihilominus  laias  a  praedeceffore  in  imperatorem  fententiasrenovavit,  confirraa- 
vit,  atque  promulgavir..  Quae  res  multos  a  Frederici  partibus  alienavif.  Hic  ve- 
ro  praetermittendum-  non  eft  parochi  cujufdam  ParifienfTs  infigne  illo  tempore  fa- 
ftum  ,  ad  quem  cum  miffa  fuifl!et  pontificis  fententia  in  Fredericum,  ut  eam  pro- 
mulgarer,  fic  populum  adlocutus  fertur ::  audite  univerft ,  accepiin  mandatis  ,  ut 
tandelit  accenft  et  pulfis  campanis  in  imperatorem  Frederiaivi  excommunicationisfen' 
ttntiam  ferrem  folemnem ,  catijam'  tamen  ignorans,  non  ignoro-  controverfijim  et 
tiiHm;  incpatrabiiemotHm  inttr  ets^    Siio  enimy    qticd.  unus  eorumakeri  injuriatur.,, 

-  -l^Ti  ''■■  ^uii 


44»  DE   ANTIQUA    ECCLESI^     DISCIPLINA 

euis  citi,  nejcio,  Jed  illim  in  quantnm  mea  Je  extendit  potejhr,  excommunicatum  de- 
nuntio  ,  aiterutrum  horum,  vidclicet  eum  ,  qui  alteri  injuriatur  et  abjaivo  injuriam 
patientem,  i^uae  tam  damnoja  ejl  chrijiianitati.  Haec  Matthaeus  Parificnfis,  Sed 
iit  ad  propofitum  revertar,  ut  majorem  excon-.muiiicationi  a  fe  larae  auto- 
ritatem  conciliaret  poiitifex  Italia,  cum  in  Gariam  ex  Italia  veniilet,  conci- 
lium  Lugduni  indiiit,  quod  ibidem  pofl:  felkim  Joannis  Baptiftae  anno  i24S> 
celebratum  ell;  in  prima  concilii  hujus,  utloquuiitur,  fellione,  TheodorusFrede- 
rici  procurator  promifit,  eum  fi  Romanus  pontifc.v  vellet  reconciliari  Graeciam  ad 
unitatcm  ecdefiae  revocaturum  ,  terram  fanftam  recuperaturum  ,  et  ablata  Roma- 
nae  ecclefiac  redditurum-,  fidejuirores  hujus  prcmidi  ofFerens  Franciae  ct  AngHae 
reges ;  at  pontifex  promiffum  iflud  velut  illuforium  rejecit.  Seflione  2.  poiuifeic 
habita  oratione  poft  alia  capita  in  Fredericum  mukis  inveclus  eft,  eumque  haere- 
feos  et  facrilegii  et  perjuni  accufavit,  aha  infuper  addens  crimina,  quod  fciHcet  ci- 
vitatem  novam  conftruxiiret,  quam  Saracenis  populaverat,  quod  familiaritatemcum 
SoidanoBabyloniae  contraxiflTet,  quod  concubitu  SaracenJcarum  muliercularum  im- 
pudenter  poUueretur.  Ad  haec  reipondit  Thaddaeus  Fredericum  liaerefeos  convin- 
ci  non  pofle,  fi  iple  adeflet,  yoce  fidem  iuam  profelfurum,  ejus  vero  orthodoxiae 
probabile  argumcntum  elTe,  quod  ufurarios  in  regno  fuo  non  toleraret.  In  hoc, 
uiquit  Matthaeus',  curiam  Romanam  reprehendens ,  quam  conjht  hoc  vitio  maxime 
lahorantem.  Ad  alia  objeQa  fimiliter  refpondet  Thaddaeus,  dilationemque  petit, 
ut  impcratori  nunciare  poifet,  negavit  iftud  primo  pontifex  addcns,  fi  veniiet  fta- 
tim  recederem,  fed  fequente  die  compulfus  eft  ad  petitionem  procuratorum  reguin 
Franciae  et  Angliae  duarum  hebdomadarum  inducias  concedere. 

At  imperator  cernens  damnationem  fuam  vitari  non  pofl^e  nec  congruens  ar- 
bitratus  fe  judicio  fynodali  praefertim  adverfanti  judicandum  fiftere,  accedere  ad 
concilium  recufavit.'  Tum  pontifex  nulla  provocationis  a  Thaddaeo  interpofitae  ra- 
tione  habita  in  Fredericum  fententiam  protuHt,  qua  ilium  omni  honore  et  dignitate 
privatum  pronunciavit ,  et  omnes  a  juramento  fidei  ipfi  praeftito  abfoivit,  vetuit- 
que  eum  a  quoquam  pro  imperatore  agnofci.  Haec  fententia  in  ipfo  concilio  lat* 
eft,  nonfine  omniuin  audientium  et  circumftantium ,  ut  inquit  Matthaeus,  ftupore 
et  horrore.  Hanc  lententiam  licet  frivolam  et  injuftam  fentiret  Fredericus,  cer- 
nens  tamen,  quantum  illa  detrimenti  fibi  eftet  adlatura,  nullum  non  movit  lapideiti» 
ut  pontifici  reconciliaretur.  Quare  per  procuratorem  fuum  regem  Franciae  domi- 
no  papae  obtulit  fatisfaciionem  facere  competentem ,  inquit  Matthaeus,  obtulit 
etiam,  quod  in  terram  JanBam  irrediturus  abiret,  quoadviveret  Oiri/lo  ibidemmi- 

lit&turus. 

Ad  haec  ridens  papa  ait,  haec  quotics  talia  vel  potiora  promiHa  funt  ^  Re- 
fpondit  rex  Franciae  jeptuagies  fepties  pandendus  efl  finus ,  peto  et  petens  conjul» 
tam  pro  me  ,  quam  pro  multis  aliis  millium  millibus  pcregrinaturis  profperum  exi- 
tum  exfpe^iantibus ,  imo  potius  pro  Jiatu  univerfalis  ecclejiae  et  chriftianitatis  acci- 
pite  et  acceptate  tanti  principis  talem  humilitatem,  chrijii  fequentes  vejiigia,  quije 
Hjque  ai  crucis  patibuhm  humiliajfe  legitur.     Quod  CUtH  dominus  papa  cretta  «c 


DISSERTATIONES    HISTORIC^.  DissERr.  m         441 

re)e£!a  cervice  refutafTet,  dominus  rex  Francorum  receffit  iratus ,  et  indignatus,  quo4 
humilitatem ,  quamfemper  habuerat,  in  fervo  fervorum  non  repenffet.  Igiturpon- 
tificis  fententia  per  mundum  volitante,  inquit  Stadenfis ,  quidam  principum  cum 
multii  aliis  reclamabant ,  dicentes  ad  papam  non  pertinere  imperatorem  injiituere, 
vel  dejiitucre,  fed  eleBum  a  principibus  coronare.  Qiiamdiu  autem  vixit  Frederi^ 
cus,  inquit  Trithemius,  per  annos  ferme  fex  contra  eum  nec  papa ,  necaliquisprin- 
cipum  praevalere  potuit;  fed  non  advertens  fententiam  papae,  quam  frivolam  et  in- 
jujlamejfe  dicebat,  fe  imperatorem  gejjit ,  magnamque  principum ,  nohiliorum.etci' 
vitatum  iifque  ad  mortem  adhaerentiam  habuit.  Nihilominus  tamen  a  quibufdani 
principibus  a  papa  foUicitatis  et  pretio  corruptis  Henricus  Hafliae  et  Turingiae 
Landgraviuseligitur ,  fed  ifto  poft  biennium  fublato,  ei  GuiHelmus  Hollandiaeco' 
mes  aniio  124;!!.  fuffeftus  eft,  Frederico  Longobardis,  qui  deiecerant,  in  ordinem 
redigendis  intento. 

Demum  ipfe  Fredericus  fruftra  tentata  cum  pontifice  reconciliatione,  circa 
finem  anni  1250.  evivisabiit,  Conrado  filio relinquens  imperium  Frederico.Hen- 
rici  filii  fui  jam  defun£li  filio  Auflriao  ducatum,  et  Menfredo  notho  Tarentafiae 
principatum.  Poft  hujus  mortem  imperium  praedac  fuit,  et  a  multis  fubinde  oc- 
cupatum ,   Italia  vero  bellis  ac  difcordiis  civUibus  mifere  vexata  eft. 

Unum  eff:,  quod  adverfus  nos  urgeri  pofTet,  concilii  fcilicer  Lugdunenfis, 
quod  generale  dicitur ,  auQoritas.  Cum  enim  in  co  Innocentius  quartus  de- 
pofitionis  fententiam  in  Fredericura  pronunciarit,  neceffe  cft  eam  ab  iilo  concilio 
probatam. 

Refpondeo,  fententiam  in  Fredericum  latara  non  e/fe  a  conciho,  fed  ab  In- 
nocentio,  ficque  Innocentii  efl^e,  non  conciiii  Lugdunenfis:  eam  vero  a  concilio  exa- 
minatam  ac  confirmatam  non  fuiffe  extra  dubium  eft.  Unde  illa  in  infcriptione  la- 
ta  non  dicitur,  facro  adprobante  concilio ,  fed  tantum,  facro  praefente  concilio, 
Quaecumquc  autem  praefente  concilio  fiunt,  non  propterea  cenfentur  a  concilio  fie- 
ri  aut  probari;  utque  aliquid  in  conciliis  diftura  aut  faclum  auftoritatem  obtineat, 
necetreeft:,  ut  in  eo  conciliariter ,  ut  loquuntur,  exarainetur,  hoc  eft,  ut  re  exa- 
minata  a  fingulis  judicium  feratur :  at  nihil  fimile  in  hoc  negotio  contigit  in  fynoda 
Lugdunenfi,  ubi  nec  ifta  res  ab  epifcopis  examinata  eft,  nec  fingularium  epifcopo- 
rum  ea  de  rc  vota  colIe£la  funt,  fed  folum  a  pontifice  condita  et  lefta  in  concilio 
fentenria.  Sunt  etiam  nonnuUi  e  catholicis,  qui  concilium  iftud  Lugdunenfe  pri- 
mum  generale  fuiffe  negent,  cum  praefertim  ei  defint  duae  conditiones  a  Bellarmi- 
no  ad  concilii  univerfaliratem  requifitae,  convocatio  generalis,  atque  ut  faitem  er 
majori  orbis  parte  ad  illud  epiicopi  conveniant.  Ad  concilium  autem  Lugdunenfe 
convocavit  tantum  Innocentius  regem  Galliae,  Senonenfera  archiepifcopum,  et  An- 
gliae  epifcopos,  nullas  autem  litteras  dedit  ad  epifcopos  Germaniae,  Aragoniae, 
Caftellae,  Lufitaniae,  ut  nihil  dicam  de  orientis  epifcopis.  In  concilio  vero  pauci 
ftdfueruHt  epifcopi  ex  Anglia  et  GaUia,  plerique  per  procuratores ,  nuUi  Italici, 
Hiipani,  G.ejrinajai  oricnialeSj  ecc.     Concilium  compofuic  penu£ex  cum  fuis  cardU 


442  DE  ANTIQUA  ECCLESI-«  DISCIFLINA 

■alibus,  paucis  Angliae  ac  Franciae  cpifcopis  et  procuratoribus  reguna  Galliae  et 
Angliae.  Deinde  in  eo  nihil  lccundum  formam  judiciorum  aftum  elt,  non  eft  le- 
gitime  citatus  aut  conviftus  imperator,  epifcoporum  vota  et  fuftragia  non  funt 
quaefita.  Pontifex  vero  folus  in  eo  fimul  egu  accufatoris ,  teftis  et  judicis  partes,- 
folusenimFredericum  accufavit,  folus  tcftimonium  in  cum  dixit,  folus  fententiain 
pronunciavit.  Deniquc  concilium  in  aftis  autinfcriptionibus  nufquam  generale  di- 
citur:  nequidem  ab  Innocentio  aut  conciiium  convocante,  aut  in  eo  pronunciaote 
hoc  nomine  donatur ;  ubique  enim  leges,  facro  prae/ente  concilio,  non  univerfali 
et  fan^a  fynodo.  Dcinde  cum  ad  concilium  generalius  provocaret  Thaddaeus, 
non  refpondet  pontifex  hoc  eflTe  univerfale,  fed  tantum  fatis  efle  dicit,  concilium 
generale  multorum.  Unde  colligitur  concilium  non  fimpliciter  generalc  fuiffe,  fed 
tantum  muhorum.  Demum  e  veteribus  fcriptoribus,  qui  ejus  mentionem  faciunt , 
nulius  illud  generale  adpellavit,  non  MatthaeusParifienfis,  non  Albertus  Stadenfis, 
non  Trithemius,  non  Palmerius,  non  Platina,  a  quibus  generalis  concihi  nomine 
non  donatur.  Primus,  qui  hoc  nomine  ipfum  decoravit,  videtur  elTe  Onuphrius, 
fed  quas  ad  conciUum  generaleconditiones  requirat,  nefcitur. 

Refpondent  ahi,  dato  quod  fuerit  generale  hoc  concilium  ,  errare  ipfum 
potuifTe  in  praefenti  quaeftione,  quae  potius  fafti  eft ,  quamjuris;  necenima£tum 
«ft  in  ea  fynodo  de  jure  pontificis,  led  fuppofitoejus  jurc,  quaefitum,  utrum  effet 
diris  devovendus  Fredericus  ob  crimina.  Hanc  refponfionem  confirmat  Launoius 
afimiH,  iniis,  quae  Beliarminus  profcrf  hb.  5.  dc  Romano  pontifice,  Honorii 
papae  caufam  agens ,  tomo  feptimo  epiftolarum,  epiftoJa  feptiraa.  Deniqueetiara- 
fi  concihum  ahquid  in  reges  fibi  autoritatis  ufurpaflet,  non  tenerentur  proptere» 
ipfi  de  jure  fuo  ccderc:  nam  nec  concihum  generale,  nec  ccclefia  tota  poteft  regi- 
bus  jus  rcgnandi  ipfis  a  Deo  datum  auferre,  aut  per  ecclefiam  auferri  poffe  deccr- 
nere.  Sed  iftis  refponfionibus ,  quae  nonnihil  habeiK  invidiae,  uti  neccffe  neneft, 
eum  prima  fultieiat. 


De  Ludovici  imperatorif  exauiorationt. 

Duoiecimum   et  ultimum  Bellarmini  exemplum   e/i   Clementis  fexti,     ipii  Lw 
dovicum  imperatorem  a  ^oanne  XXII.    et  BenediHo  XII.    excommunica» 
tum  depojuit. 

Refpondeo,  quam  iniquum  fuerit  iftuel  faflum ,  ipfa  docet  hiftoria.  Lu. 
dovicus  Eavarus  a  majori  parte  eleftorum  ad  impcrium  promotus  eft,  nemo  «  Pe- 
tro  Maguntino,  Balduino  Trevirenfi,  Joannc  regc  Bohemiae,  et  Woldemaro  Mar« 
chione  Brandeburgcnfi.  Ahi  vero  eleftores  numero,  ut  patet,  pauciorcs,  Frede- 
ricum  Auftriacum  imperatorcm  dcfignant,  Ludovici  eleftionc,  cui  nemo  «ntcrcef- 
ferat,  jam  pera£ta.     iNiiliUominus  poniif&x  Joauies  XXIi.  huic  favit,  ct  c«Hfirmatot 


DISSERTATIONES  HISTORICiE.  Dissert.  VII.        445 

rera  fc  promifit  e}us  eleftionis  :  Modot  ut  ait  Nauclerus,  copiat  Jiiat  exAlleman* 
nia  ad  expellendos  rebelles  eedejiae  mitteret,  pollicitui  injuper  fore  ^  ut  ^  promif- 
fis/iaret,  fratrem  illius  ad  archiepifcopatum  Maguntinum  promeveret.  Vifto  igitur 
«t  in  captivitatem  reda£lo  cum  fratre  fuo  Henrico,  Leopoldus  hujus  itidem  frater, 
cooperante  rege  Franciae,  ad  Joannem  XXII.  recurrit,  inquit  Nauclerus  :  Tum 
^oannes,  pergit  idem,  in  publicQ  confijlorio  Avenione  protulit  fententiam  exfcratio^ 
nis  in  Ludovicum  Bavarum ,  ex  eo,  quod  mijerat  jam  copias  Juas  in  adjutoriumGa- 
leatii  et  fratrum  ejus ,  qui  tyrannice  dominabatur  Mediolani  opponendo  eidem  Lu' 
dovico,  quod  non  erat  ei  iicitum  uti  officio  imperatoris ,  quo  ufque  effet  covjirmatut 
ah  c;ckfa ;  deditque  ei  termimm  trium  menjium  ,  infra  qiiem  renunciare  deheret 
eieSiioni  de  fe  faBae,  et  quod  veniret  perfonaliter ,  Ji  vellet  Je  excufare  de  eo,  quod 
favorem  praejiiterit  haereticis  et  rebellibus  ecclefiae.  Ita  in  gratiam  Caroli  regis 
Francorum,  et  Lupoldi  inventa  eft  ratio,  propter  quam  deponeretur  Ludovicus,  et 
quidem  frivola;  nam  coronatio,  uti  probatum  eft  a  nobis  antea,  mera  eft  ceremo* 
nia,  quae  non  dat  imperium;  aut  jus  ad  imperium,  fed  tantum  fupponit:  et  certe 
non  modo  imperatores  ethnici,  fed  et  chriftiani  omnes  ante  Carolum  Magnum,  a 
papa  corouati  minime  funt ,  et  tamen  eos  veros  imperatores  fuiffe,  quis  dubitet? 
A  Carolo  Magno  mos  invaluit,  ut,  qui  ad  imperium  jure  fucceflionis  et  eleclionis 
petveniebant,  a  pontifice  Romano  inungerentur,  Sed  cum  nonnulli  jam  fine  hu- 
jufmodi  coronatione  illud  obtinuiflent,  eam  pontifex  immerito  denegabatLudovico 
Eavaro,  ctim  a  majori  parte  ele£lorum  et  prior  ele£lus  fuiftet. 

Itaque  Ludovicus  videns  fe  injufte  a  Joanne  peti,  habito  concilio,  adpella- 
vit  ad  ipjum  papam  ,  inquit  Nauclerus ,  male  informatum ,  et  bene  informandum, 
et  etiam  ad  concilium  generale ,  quando  ejfet  Romae  in  fede  Petri,  mifitque  folemnes 
oratorcs-,  qui  fe  de  praediEiis  excnjarent :  pojiea  vero  Ludovico  non  comparente  pa- 
pa  exfecravit  eum,  ac  de  liaerefi  condemnavit ■,  contra  adhuerentes  durijfimos  procej' 
fus  fulminans ,  a  quibus  omnibus  Ludovicus  adpellavit.  IJii  procejfus ,  ut  ait  fra- 
ter  Hermannus ,  a  quibufdam  Jiri^iJJime  obfervabantur ,  a  multis  vero  invalidi  re- 
putabantur,  quia  diciintur  examinati  a  doEloribus  utriufque.  juris ,  qui  judicabant 
eos  non  vatere.  Imo  ^oannem  papam  magni  et  multi  tkeologi  licentia  et  vita  proba- 
ti  dogmatizabant  ejfe  haereticum  propter  errores  caeteros ,  qnos  in  die  obitus  dici-' 
tur  tepide  revocaffe ,  et  juccejfor  liujus  eos  errores  fertur  publice  damnajfe ,  lege 
Nauclerum  generat.  45. 

His  itaque  contemptis  fulminibus  Bavarus  Italiam  omnemdevaftavir,  acRo- 
mam  ipfam  contendit ,  iibi  imperii  fumpris  infignibus,  Petrum  Corbanenfeni  ex 
Francifcanorum  ordine  ad  pontificatum  evexit,  qui  Nicolaus  quintus  eft  ditlus.  Is 
Ludovicum  quarto  coronavir,  jam  enim  ter  fuerat  coronatus,  ut  obfervat  Onu- 
phrius;  nempe  Aquifgrani  primum  ab  archiepifcopo  Maguntino;  fecundo,  Me- 
diolani  ab  epifcopo  Aretino;  ac  demum  Romae  per  quatuor  laicos  cires,  in  abfen- 
tia  pontificis ,  contendentes ,  ut  ait  Nauclerus ,  id  fbi  competere. 

Kkk  2  Ime. 


444  CE    ANTIQUA    ECCLESI/E    DISCIPLINA 

Interea  de  rcconciliatione  Ludovici  quarti  cum  JoQnne  XXII.aftum  eft.  Rex 
Bohemiae  Joaniies  Otto  duxAuilriae,  et  archiepifcopus  Tievirenfis,  articulos  re- 
conciliationis,  de  quibus  convenerat,  ad  JoannemXXlI.miferunt,  inter  quosquar- 
tus  erat,  quod  recognorceret  fe  excefliire ,  et  fententias  excommunicationis  ipfumli- 
gafTe,  quintus  quod  gratiae  domini  papae  fe  ofFerret  ad  mifericordiam ,  fi  fides  ad- 
hibeatur  Joanni  in  refponfione  ad  regem  Bohemiae:  noluit  tamen  pontifex  ipfum 
adire  hac  conditione,  contendsns  illum  haereticum  efle.  Ejus  autem  haerefis,  quam 
ejurare  coa£tus  efl  Petrus  de  Corbano,  qui  creatusaT.udovico  antipapa,  partes  cjus 
deferuerat,  et  Joanni  recoacihatus  fucrat,  haec  erat,  qund  fcilicet  pronimciabat  et 
declarahat  fore  haereticum,  et  Jcriptttrae  facrae  coiitrarinm,  dicere,  quod  Clirijiiis 
et  apojloli  in  his,  quae  habttijje  leguntur,  habiierunt  aliud,  quamfimplicimiijtmifa- 
iii.  Paulo  poftmorirur  Joannes  XXII.,  cui ,  utrefert  Albertus  Argeiuinenlism  chro- 
nico,  cui  convenit  Nauelerus  generat.  45.  fiiccejjit  Blancus  quidam  cardinalis,  no- 
va  ratione  fcilicet  fnh  altercatione  eleEiiis ,  ego  N.  nomino  illum,  et  fi  ille  ejfe  non 
poterit,  nomino  Blancum.  Is  tcrritus  poitulatis  regis  Franciae  cum  Ludovjco  icfe 
reconciliare  ftatuit.  Ob  eam  rem  legatos  mifit  Ludovicus,  quibus  poiicifex  lignifi- 
cavit,  quantum  optaret  imperatorem  ecclefiae  relHtui,  quamque  doleret  Italiam  a 
tyrannis  regi.  Et  cum  regis  Franciae  et  Lupoldi  legati  veiiifient,  ieripfifriinrque  rex 
Bohemiae  et  dux  Bavariae  i"e  alium  rcgem  Romanorum  eletlurws.  Ponrifex  mura- 
to  animo,  reverfis  iegatis  Joannis  ait,  pro  abfolutione  impetranda  fe  in  Ludovicum 
efle  bene  affeQum,  fed  timere,  nefi  ci  abfolutionem  impertiretur ,  eadem  aur  gra- 
viora  pateretur  a  rege  Franciac,  ac  quae  fuerat  paffus  Bonifacius  oQavus.  Inter- 
jm  difcordia  inter  regem  Franciae,  Philippum  Valefium,  et  regem  Angliae  de  re- 
gn.o  Franciae  mota,  Ludovicus  Angii  primum  partcs  tuetur,  ac  dcinde  Philipp» 
reconciliatur.  Inde  oratores  Philippi  et  Ludovici  fimul  adeunt  papam  pro  rcconci- 
liatione  Ludovici.  Quidhicpapa?  Numquid,  inquit,  Luduvicum  ad  arhitrium 
regis  tunc  haeretictim,  nimc  vero  chriflianijjimum  hahere  debeam?  Et  protraRova- 
riis  traciatihus  negotio  Francus  (ut  credebatur)  quod  voluit ,  fimulavit  Je  velle,  pa- 
j>a,  qtiod  voltiit ,  fimiilavit  fe  nolle,  utique  7iihil  aBiim  fiiit.  Ita  pontifex  ille, 
non  ut  rci  aequitas  poftulavit,  fed  ut  res  luae  exigebant,  modo  huc,  modo  illuc 
Heftebatur. 

Denique  ut  ridit  Ludovicus,  non  poffefe  beneficium  abfolutionis  a  pontifjce 
«onfequi,  ex  fsntentia  principum  Francofurti  data,  et  cencilio  fratrum  minorum  fe 
innocentem  efie,  er  a  Joanne  XXil.  immerito  damnatura,  emiffo  diplomate,  cun- 
fiis  notum  fecit.  lu  co  profitetur  fe  fioem  catholicara  ct  doQrinam  fanclae  marris 
ecclefiae  tenere,  poreflatem  fuam  imperialem  ex  eleftione  habere,  eam  a  ponrificia 
aucloritaie  non  pendere,  fed  a  folo  Deo  fibi  datam  effe ;  potefiatem  ecclefiae  non 
efFe  in  temporalia;  Joannis  XXII.  proceffum  ei  falfis  caufis,  et  nullo  ordine  ferva- 
to  failum;  nullius  roboris  c([^.  Et  quidem  ifiud  judicium  legitimum  noti  fuifTc 
©fleudit.  Primo,  quod  Joannes  XXII.  fc  fuofque  odio  capitali  et  hofWi  profecu- 
»us  fuerit,   quod  in  fua  ctufa  judex  idoneus  cfTc  non  pulCt;  quod  ubi  error  cfi  in 

fentea. 


DISSERTATIONES  HISTORIC^.  DissritT.   VII.         44^ 

fcnfentia  et  maiidato,  ipfo  jure  irrita  e/i;  quod  irrita  fit  lata  poft  ffdpcUationemfen- 
lentia,  quodque  papa,  ubi  de  fide  et  jure  divino  agitur,  fubeft  concilio  ;  haecctali» 
multa  habcntur  in  ea  bulla  apud  Nauclerum  generat.   45. 

Beneditlo  fucceffit  Ciemens  fextus,  qui  fententfam  in  Ludovicum  a  Joannc 
latam  roboravit,  et  principum  in  Italiae  civitates  dominatum  confirmavit :  nihilomi- 
nus  Ludovicus  ad  Francorum  regem,  ad  cujus  nutum  pap>a  regebatur,  fcribir,  ut  er 
promiflo  abfolutionem  impetrarcr.     Rex  Galliae  refponfum  tulit  imperatorem  nuu- 
guam  fe  humiliter  fubmifi/Te.     OfFertar  ergo  ei  forma  reconciliationis ,  quadabatur 
poteftas  procuratori  deponendi  imperii  et  non  refumendi  nifi  gratfa  papae,  ac  con- 
fitendi  omnes  haerefes  et  errores  {Jbi  impofitos:     Sed  principes  et  ele^res,    inquit 
Nauclerus,  rectnjentes  artieulos  reformjtionis ,  quos  papa  requirebat ,    decreverunt 
inperniciemet  deJiruEiionem  imperii  ejje  conceptos ,  quibus  nec  imperator,  nec  prin- 
eeps  virtute  juramenti  imperio  praejiiti  anmiere  valeant.     Hinc  faftione  poncificis 
ec  Joannis  regis  Bohemtae  Carolus  Luxemburgenfis  hujus  filius,    ab  aliquibus  prin- 
cipibus  imperator  eligitur.      Horum  nihilominus  eleQio  areliquis  principihus  irri. 
ta  decernirur.     Tandem  Ludovicus  paralyfi  correptus  in  venatione,  de  equointer- 
ram  cadens  exfpiravit,    non  fine  fufpicione  veneni  ipfi  a  ducifla  Auftriae  dati>     Ita 
hujus  morte  anno  domini  1347.  finita  eft  longa  illa  concertario,  quaeannocirciter 
1316.   ortum  habuerat.     Caererum  ex  narratione  ifta  liquet,   primo,    Ludovicurr» 
Bavarum  legitimum  fuiffe  imperatorem  urpotepriorcm,    et  a  majori  numero   ele- 
ftum.     Secundo,  injuda  ac  frivola  de  caufa  a  Joanne  exaiuoratum,     Tertio,    nul- 
lam  ac  ii-ritam  fuiire  Joannis  fenrentiam.     Quarto,  nihilominus  Ludovicum  femper 
ad  reconciliationem  pronum.      Quinto,  Joannem  aequiffimas  reconciliationis  lcges 
admittere  noluiffe.      Sexto,  BenediOum    duodecimura  agnovi/Fe  inju/titiam  fenten- 
.  tiae  in  Ludovicum  latae,  fed  rebus  fuis  /iudcntem,  et  regis  Franciae  minis  perter- 
ritum,  eam  non  revoca/fe.     Seprimo,  Clementem  hujns  /licce/rorem  immerito  fen- 
tentiam  Joannis  renova/re.      Otlavo,    eumdem  legem  reconciliationis  iniquiffimani 
Ludovico  dixiife,  quam  ille  merito  rejccir, 

Generatim  vero  ex  omnibus  exemplis  a  nobis  huc  ufquc  expofitis  colligitur, 
ante  Gregorium  feptimum  inauditnm  fui/Fe,  ut  pontifices  deponcndorum  regum 
poteilatem  fibi  arrogarent.  Secundo  ,  Gregorium  feptimum  et  eos,  qui  poft  ip- 
fum  id  tentarunt,  fediriones  quidem  et  bellum  in  imperatoresexcita/Tc,  ateosprop>- 
terea  non  fuifie  orbatos  et  privatos  imperio  confenfu  omnium  ;  imo  plures  ac  fa< 
niores,  fententias  h«'iufmodi  irritas  exi/Hma/Te.  Tertio,  veras  tentatae  a  pontifi- 
eibus  depofitionis  cau/as  non  fui/Te  hairefes  principum ,  fed  aur  privatas  pontifi- 
cum  inimicitias,  aur  potentiorum  regum  in/iigariones,  ac  fere  fe.mper  propria  ec- 
deiiae  Romanae  commoda,  propter  quae  pontifices  faepe  eos,  qui  Romanae  potea- 
tiae  incrementis  vidvbantur  ob/Iare,  diris  devoverunt,  ut  cernere  e/t  in  omntbu» 
exerrplis  adl.;ris.  Quarro,  depofitiones  i/tas  a  pontifieibus  nunt^kura  non  /ii>e  ma- 
gnis  tumultibus  ac  calamitatibus  e/fe  tentatas. 

Kkkj  ii 


44«  DE  ANTIQUA    ECCLESI-/E     DISCIPLINA 

Ex  lu$  conftat,   hujufmodi  exempla  Bellarmini  caufae  plus  obeffc,   quam 
prodede, 

De  itntatu  in  reges  Francorum  depofttionibu/. 

Quamquam  Romani  pontifices  in  reges  noftros  idera ,  quod  in  impcratores  aper- 
te  ftatuere  aut  tentare  aufi  non  fuerint,  nihiiominus  tamcn  vibrato  excommtt- 
nicationis  telo,  videntur  aliquam  in  illos  auaoritatem  fibi  comparare  voluiire;  at 
GaUi  miro  in  rcges  fuos  iiudio  femper  injuiiis  Romanorum  conatibus  obftiterunt, 
c  Quidquam  iuris  propter  hujufmodi  excommunicationes  Galliae  reges  amilerunr, 
nniiique  turbarum  ex  illis  ortum  efl.  Sed  mifiis  iis,  quae  ad  excommunicationen» 
foiritualem  pertinent,  quae  nos  in  illa  difTertatione  expofuimus,,  ea,  quaea  nonnul- 
lis  ad  pontificiam  in  temporaiia  regum  Galliae  poteflatem  oftendendam  affemntur, 

breviter  disjiciamus,  rri.T-        •  lu-        t-j 

Primus  omnium  Adnanus  fefe  rebus  Franciae  temporalibus  immiicuit  ad 
Hincmarum  fcribens,  ut  aCaroli  Calvi  confortio  et  communionedifcederet ;  fed/la- 
tim  a  Gallis  refponfum  tuUt,  nunquam  hujulmodi  pracceptionem  ab  illa  fedi  ulli 
vraedecefTorum  mijam  fuijfe,  cum  inter  reges  Jacramentis  etiam  confoederatos ,  fed 
inter  patrem  et  filios,  ac  inter  fratres  praelia  et  feditiones  eorum  temponbus  fuijfe 
nofcantiir,  nec  etiam  ab  haereticorum  vel  jchifmaticorum  tyrannorum  imperatorim 
ac  rcziim\  cniaXes  fuerunt  Conffatitius ,  Arianus,  etc.  Apofiata  ^ulianus,  etc. 
Ecce,  «uae  fuerit  tum  temporis  ecclefiae  GaUicanae  de  poteftate  pontificumin  reges 
fuos  fententia.  In  Philippos  primum  et  fecundum  nihil  aUud  praeter  excommuni- 
cationem  aut  intcrdiaura  tentarunt  pontifices,  et  ne  verbo  quidem  eorum  in  tem- 
poraiia  poteflatem  laeferunt  aut  atientarunt.  Nihilominus  tamen  adverfarii  dicere 
^^r,  vprpiirnr  ex  iUis  excommunicationibus  indirefte  privationem  regiae  autoiitatis 
confecutam  cfTe,  idque  Gallos  ipfos  tum  temporis  agnoviffc,    quod,   ut  probcnt, 

tria  nobis  objiciunt.  n         ^  •  r      i  ur  i    • 

Primum,  inquiunt,  teftatur  Yvo  regiam  coronam  hmul  cum  abfolutione 
reftitui  debcre  regi,  dicitque  epifl.  46.  Legatos  ipfos  regios,  hac  ratione,  ttfurot 
apud  pmtificem,  regem  cum  regno  ab  ejus  obedientia  rece/furnm,  nifi  coronam 
reliitueret.  et  regcm  anatkemate  folveret.  Ergo  ei  ipforum  regis  legatorum  con- 
feilione  per  excommunicationcm  non  folum  ecclefiaflica  communione,  fcd  et  corona. 
hoc  efl  reo-nandi  jure  rex  privatus  fuerar.  Secundo  idcm  Yvo  faepius  tefiatur  per 
excommumcationem  coronae  regis  et  regno  pcriculum  imminere,  regnumque  pcr 
•eam  fuiire  diminutum  epift.  13.  et  15.  ait  animae  regis  magnum  detrimentum,  et 
toronae  regni  fummum periculum  imminere.  Cavendum  eile ,  ne cum  diminutione  ter- 
reni  regni  rcgnum  amitteret  aeternum.  Et  epift.  23.  aii  fe  regis  amore  impulfum 
non  vulgafiTc  epiltolam  Urbani :  Quia  nolebat  reguum,  quantum  ex  fe  erat.advcrfui  eum 
ullaexpartecommoveri.   Etepift.  144- jai"proi«gedcprccaiis  Pafdialem  :   Ouantum, 

inquig 


DISSERTATIONES  MISTORICE.  DissERT.  Vn.        447 

inquit,  cumfalute  ejus  condejcendatis ,  et  terram,  qnae  ejus  anathemate  periclitaturt 
ab  hoc  periculo  eruatis.  Denique  ,  inquiunt  ,  in  annalibus  tum  temporis  conditis 
afcripti  non  (unt  amplius  anni  Philippi,  fed  folum  regnante  Chrifio.  Sic  in  chro- 
nico  fratris  Nicolai  de  Mediavilla  an.  1456.  condito  lit.  8-  de  Bernardi  fccundi  vita 
haec  habentur:  Mortuus  in  expugnatione  Damietae  anno  lops.  regnante  Chrifto. 
Idem  hajbctur  in  chronico  Sandionyfiano  et  aliis.  Hae  funt  adverfariorum  objec- 
tiones,  prima  fronte  fpcciofae,  fed  in  quibus  nihii  cll:  virium,  fi  attentius  confi- 
derentur, 

Nam  primo  non  eft  adhibenda  fides  Yvoni  acerrimo  Philippi  adverfario, 
qui  folus  in  eum  pontifices  Romanos  exacerbavit,  eorumque  fententias  ad  fe  mifTas 
executioni  mandare  conatus  efl.  Sed  nihii  opus  eft  ifta  refponfione,  cum  ejus 
verba  ab  adverfariis  perperam  accipiantur ;  primum  enim  cum  aitYvo  coronam  effe 
regi  reflituendam,  per  coronam  non  intelligit  jus  regium,  auftoritatem  regiam,  fed 
tantum  coronam  aurcam,  ceremoniasque  coronationis,  quae  ab  epifcopis  Gallis  an» 
nuentepontificeRomano  fieri  folebant.  Quippe  papa  vetuerat,  ne  corona  impone- 
reiur  Philippi  capiti  ab  epifcopis,  et  valde  indignabatur  id  a  Rodulpho  Turonenfi 
fa£lum  fuiffe.  Dum  crgo  coronam  reflitui  debere  regi  fcripfit,  nihil  aliud  fibi  vult, 
quam  jus  geflandae  coronae  in  ecclefia  vi  coronationis,  non  autem  jus  regnandi, 
quod  a  coronatione  minime  pendet,  quippe  ante  coronationem,  qui  mortuo  regi 
fuccedit,  rex  efl  ipfo  jure.  Coronatio  vero  ceremonia  tantum  eft,  quae  nihil  juris 
tribuit  adregiium.  Deinde  cum  ait  Yvo  per  excommunicatfonem  periculura  efre,  ne 
diminuatur  regnum,  non  id  ira  intelligcndum,quafi  per  excommunicationem  regno 
rex  indignus  fieret,  et  jure  regnandi  excideref,  tunc  enim  non  diminutum,  fed 
plane  ablatum  regnum  dici  deberet.  Periculum  ergo  regno  Philippi  imminebat  ex 
odio  et  contemptu  populi  ob  excommunicatienem  in  ipfum  latara,  vel  ex  Fulconis 
et  aliorum  malevolentia,  qui  poterant  hoc  obtentu  regnum  commovere  et  feditio- 
nem  excitare.  Unde  aitYvo  epift.  23.  fe  non  evuIgafTe  pontificis  diploma,  ne  regHt 
pars  adverfus  eum  commoveretur. 

Denique  formula  haec,  regmnte  Chrifto,  aMediavilla  ufurpata  non  denotat 
Philippum  regno  privatum.  Primo  enim  autor  hujus  fortnulae  fcriptor  valde  in- 
diligens  efl  et  imperitus,  quippe  qui  de  Bernardo  2.  id  dicat,  qnod  ei  convenire 
Bon  poteft,  necenim  ille  vixit  anno  io<^8.,  nec  hoc  temporeDamieta  capta  cfl.  Ea 
enim  urbs  primum  capta  eft  anno  12 19.  a  cruciatis.  Deinde  ftatim  a  barbaris  recu- 
perata,  iterum  capta  eft  ab  exercitu  fanfti  Ludovici  an.  1249,  ct  fequenti  a  barbaris 
recepta.  Secundo  anno  1098.  Fhilippus  reconcitiatus  erat  cum  pontifice.  Tertio 
nunquam  interruptus  eft  tcmpore  Philippi  mos  confignandorum  monumenrorum, 
annis  ipfius,  ut  conftat  ex  chartis  et  aliis  momumentis  fingulis  ejus  annis  infignitis, 
quas  videre  potes  colleflas  a  Blondello  in  libro  de  hac  formula  regnante  Chrifto, 
Quarto  formula  haec,  regnante  Chrifto-,  anre  et  poft  Philippum  legitur  in  multis 
aftis  et  conciliis,  quae  fcripta  funr  vel  habita  imperaroribus  et  pnncipibns  quibus- 
iibet»  at^ue  etigtn  duiititmis  et  piis,^quo£  ;ure  ne^al  privatos  nemc  dlierit,  Horunt 

kem 


448  DE  ANTIQUA  ECCLESIiE  DISCIPLINA 

item  exempla  vide  apud  eumdem  Blondellum  ibidem.  Ergo  cx  hac  formula,  r«- 
v-nanre  Chrijio,  ufurpata  a  Mediavilla  et  chronici  Saudionyllani  autorc  temporibuf 
thilippi  colligi  minime  poteft,  eum  propterea  jure  regnandi  excidi/Te.  Et  certe 
Te»num  Chxifti,  terrenorum  regum  non  tollit  regnum,  eo  ipfo  dicente,  regnum 
neumnonej}  de  hoc  mundo.  Unde  nihil  vetat,  quominus  idcm  monumentum  in- 
fcribatur,  regnante  Chrijh  et  regnante  regejliquo,  legnante  fcilicet  in  cordibui 
Chri(lo;velChrifbDeiverboinipfosregesregnumobtinente,  etregeregmtempora- 

lia  adminiftrante. 

Dcnique  ut  mittam  ea,  quae  a  Bonifacio  oflavo  in  Philippum  Pulchrum,  et 
pro  PhiHppo  a  Gallis  gefta  aut  fcripta  funt,  quae  modo  fufius  referam,  Julius  fe- 
cundus  pontifex  mitiflimum  atque  optimum  principem  Ludovicum  duodecimum 
diris  devovere  et  anathemate  obftringere  conatus  eft.  Sed  clerus  GaUicanus  iii  civi- 
tate  Turonenfium  congregatus  anno  1510  flatuit  et  decrevit  regem  ncn  teneri  ul- 
lam  habere  rationem  excommunicationum  ©t  cenfurarum  a  Julio  fecundo  aut  in  fe, 
aut  in  regnum  latarum  aut  ferendarum,  eo  quod  jure  ipfo  forent  irrirae. 

Caeterum  ex  diflis  inteliigere  datur:  primo  Romanos  pontifices  non  effe 
aufos  reges  Galliae  direftc  bonis  temporalibus  fpoliare,  et  regnandi  jure  indignos 
pronunciare,  fed  folam  excommunicationem  interminatos  cire.  Secundo  nemineni 
cxidimaire  per  excommunicationem  reges  regno  aut  regnandi  jure  privari.  Tertio 
nuHam  excommunicationum,  quas  pontifices  in  reges  noflros  aut  tulerunt  aut  in- 
tentarunt,  rationem  habitam  effe,  easque  no.i  modo  a  judicibus  faeculanbus,  fed  et 
a  Gallicanisepifcopis  tamquam  irritas  explofas  femper  fuiffe  et  nonnunquam  ludi- 
brio    habitas. 

Primus  omnium  Bonifacius  videtur  aperte  autorltatem  in  temporalia  rcgum 
Francorum  bona  Romanis  pontificibus  arrogafTe.  Sed  temeraria  hujus  praefumptio 
a  Gallis  noftris  rejeflia  fuit,  et  ab  ipfis  ejus  fuccefforibus  damnata.  Primum  enim 
cum  data  bulla  definivifFet  nihil  tributi  a  clericis  exigi  poffe,  nec  iis  liccre  quidquaiu 
regi  folvere,*  rejpondit  rex  Galliae  Philippus  Pulcher,  quod  antequam  ejfent  clerici^ 
rex  Franciae  habebat  cujiodiam  regni  Jui ,  et  poterat  facere  /Jatuta.  Ac  proinde 
clericos  tcneri  fubfidia  praebere  ad  defendendum  regnum,  cum  praefertim  ipfi  plus- 
quam  caeteri  indigeant  ab  hoflili  impugnatione  defendi.  Huic  refponfioni  regis 
adjetta  efl  fupplicatio  Petri  Rhemenfis  ,  ct  aliorum  cpifcoporum  petentium ,  ut 
papa  fententiam  rcvocaret. 

Deinde  cumBonifacius  inducias  flatuere  vellet  inter  regem  Franciae  et  Angliae, 
Utterasque  ea  de  re  mififTet,  protejlatus  eji  rex  regimcn  temporalium  regni  fui  ad  Je 
folum  tt  nemincm  alium  pcrtinere ,  Jl'que  in  eo  reminemjuperiorem  recognofcere 
nec  habere.  Interim  papi  fcrtur  priorem  fcntentiam  rcvocaffc  Kalendis  AugufH, 
pontificatus  anno  3. 

Vcrum  cjufdcm  anno  7.  exafperatus  in  Philippum  Pulchrum  ad  cum  litte- 
Ms  mifit  ia  hanc  fententiam:  fcire  te  volnmus,  quod  fpiritualibus  et  temporalihus 
nobitfubef,  etc.  his  i;a  rcfpondit  Philippus.     Sciit  tua  maxim»  fatuitas  in  tempo. 

Tolibtu 


DISSERTATIONES  HISTORIC^.  Dissirt.  VII.  449 

raUhitf  nos  alicui  nonjuheffe,  etc.  Tum  Bonifaclus  oaavus  emifir  conftitutionetn 
unam  fanStam ,  in  quadeclarat,  duos  eHe  in  ecclelia  gladios,  et  utrumque  in  eius 
poteitate  fpiritualem  et  rcflterialem,  oportere  autem  gladium  efTefubgladio,  ettera- 
poralem  auftoritatem  fpirituali  fubjici  poteflati. 

_  At  ecclefiaftici  totius  regni  Franciae  proceres  cernentes  auaoritatem  regiam 
in  periculum  venire,  fcripferunt  Bonifacio,  regnum  et  regem  Franciae  nulli  prae- 
terquam  Deo  in  temporalibus  fubjici,  affirmantes  hanc  effe  fententiam  omnium  do- 
ftorum  fuper  hac  quacftione  conlultorum ,  ac  Bonifacium  enixe  rogarunt ,  ut  con- 
flitutionem  fuam  revocaret,  qua  revocatione ,  inquiunt,  obviabit  periculis  et  fcan- 
dalis.  Idem  Barones,  comitcs  et  duces,  aliique  proceres  Franciae  cardinalibus  ec- 
clefiae  Romanae  fignificaverunt  per  litteras,  in  quibus  primum  exponunt,  quan- 
tum  ecclefiae  contulerint  reges  Franciae,  quamque  neceffariafit  interRomanumpon- 
tificem  et  regem  Galliae  amicitia.  Deinde  controverfiam  hanc  in  frequenti  Gailica- 
norum  procerum  conventu  expcfitam  omnium  animos  fua  novitatc  turbaviffe  fcri- 
bunt;  neque  Gailos  unquam  adduci  poffe  ,  ut  alteri,  quam  regi  pareant,  omnef^ 
que,  fi  quis  fit,  paratos  ad  effundendum  pro  regni  juribus  fanguinem.  Denique 
rogant  cardinales  ,  ut  papam  a  tam  nefario  incepto  deterreant. 

Hoc  finito  concilio  rex  vetuit,  ne  aurum  et  argentum  Romam  a  quoquam 
(leferretur.  Interea  evocati  Romam  a  pontifice  praefulem  flatuerunt  eo  non  ire, 
tum  ob  bellum  imminens,  tum  ob  regis  mandatum,  et  ne  pecunia  extra  regni  li- 
rnites  ferretur,  nihilominus  ad  eum  miferunt  legatos  dilationis  fuae  caufam  f^gnifi- 
cantes,  et  ipfe  rex  epifcopum  Petrum  ad  eum  mifit  rogans,  ut  iflo  negotio  fuper- 
federet:  at  ille  nihil  his  motus,  regem  et  eos,  quiimpediebant,  quominus  epifcopi 
Romam  venirent,excommunicat,  et  Joannem  cardinalem  monachum  inGalliam  mi- 
fit,  qui  clam  concilium  cum  epifcopis  quibufdam  Parifiis  habuit;  fed  re infetta  coa- 
£lus  efl  in  Italiam  reverti.  Rex  vero  congregatis  in  urbe  Lutetia  epifcopis  ag.cutiv 
nonnullis  abbatibus,  theoiogis  bene  multis,  aliifque  pluribus  papam  coram  iismul- 
torum  ac  magnorum  criminum  accufari  permifit,  et  fimul  cum  lis  ad  futurum  con- 
cilium  generale  provocavit,  eamque  provocationem  ac  requifitioncm  concilii  gene- 
ralis  pontifici  denunciari  curavit.  His  ita  geflis  papa  Roma  difcedens  Anagniac  a 
Nogareto  regis  Franciae  fenefcallo  ct  Secora  Colonienfium  adminiflroper  vim  cap- 
lus  eft,  ac  paulo  poft  dolore,  aegritudine  ct  defperatione  confeftus  obiit,  cumRo- 
mam  liberatus  reverteretur. 

Succeffit  ei  Benedi£Ius  XI. ,  ad  quem  Philippus  litteras  mifit,  quibus  Bonifacii 
memoriam  infeQatur,  ac  novo  pontifici  gratulatur,  benigne  refpondit  pontifex  et 
praedecefToris  fui  bullam  de  refervatione  beneficiorum  ad  Romanum  pontificem  la- 
tam  revocavir.  Denique  Clemens  V.  qui  Benedifto  poft  breve  tempus  vita  funcio 
fuccefllt,  Bonifacii  d  scr  et  Aemtin  am  fanSJam  revocavit  per  decretaIemmer«/V.  Vide 
de  bis  a^a  inter  Bonifacium  et  Fhilippum  anno  16 14.  edita. 

L  1  1  Quae 


45*  DE  ANTIQUA  ECCLEST/R   DTSr.TPI  INA      ■ 

Quae  cum  ita  fiiit,  ex  hac  integra  caufa  nihil  habetur,  quo  poflit  prohari. 
pontificum  Romanoium  in  regum  Franciae  temporalia  autoritas,  imo  vero  multa 
funt,  quae  contrarium  ofteiidunt. 

Primo  enim  Bonifacius  oQavus  primus  eft,  gui  aiiquam  fibipotenatemia 
reges  Franciae  aufus  fuerit  arrogare. 

Secundo  ejus  fententiam  tota  cxhorruit  Gallia  ,  graviflimisquc  decretis 
confi.\it. 

Tertio  cardinales  ecclefiae  Romanae  ipfius  temporc  fi.Tum  improbarunt  di- 
centes,  nunquam  Philippo  Pulchro  Ronifacium  fcripfifre ,  quod  regnum  ejus  Cbi 
fubeffet  tempoialiter ,  iiludque  fe  tenere  deberet. 

Quarto  poft  Bonifacii  mortem  fucceflbres  ejus,  illius  eadere  conftitutiones 
quafi  illegitimas  revocaverunt. 

Iraque  jam  ceirent  adverfarii  decreralem  unam  fanEiam  nobis  objicere,  quae 
etfi  noneffet  revocata,  nuUius  per  fe  ponderis  foiet,  nam  in  ea  Bonifacius  frivolis 
ct  abfurdis  adeo  nititur  rationibus,  ut  nuilus  mentis  bcne  lanae  compos  pofiiicon- 
ftitutionem  eius  aliquo  in  pretio  habere ;  ait  primo  poteftatem  fpiritaalcm  efte  fu- 
premam  aut  nobiiifiimam ,  quis  hoc  neget?  Sed  ur  diximus  ,  non  omnis  poteftas, 
quae  aliera  nobilior  eft,  in  eam  propterea  au£loritatem  habet. 

Addit  aJiquot  fcripturae  teftimonia,  fed  a  genuino  fenfu  plene  deforta.  Ta- 
le  eft  illud.  Ecce  duo  gladii  funt  A/c,quod  iplo  faiente  Bellarmino,  nihil  ad  pro- 
pofitum  fpeflat.  Hinc  enim  Chriftus  dc/cribens  fuiuram  apoftolorum  pafiioni» 
fuae  tempore  difperfioncm,  ait,  tunc  opus  fore,  ut  veftimenta  vendant  ad  emendos 
gladios.  Quod  non  intelligentes  apoftoh,  refponderunt,  ecce  duo  gladii  Junt  hic, 
quafi  )ufiifletChriftus  gladiosemi.  Chriftusaucem  addit, /ar/xe/?,  nonad  ccnfirman- 
dam  eorum  opinionem,  ifti  duogladii  fufficerent,  fed  ad  abrumpendum  fermonem, 
quali  dict:ret,  fatis  eft  verhorum  hac  de  re.  Ita  Theophilatlus,  Euthymius  et  alii. 
Secundo  adducit  Bonifiicius  ilkid  ChrifH  ditlum  ad  Peirum,  conde  gladium  tuum  m 
vas^inam,  fed  iftud  beue  inteUeclum  propofito  Bonifacii  adverfatur.  Tertio  illud 
arfert,  qundcumque  ligaveris -,  quod  ad  poteftatem  fpiritualem  tantum  pertinere  pro- 
batum  eft  fupra. 

Denique  coronidis  vice  adducit  illud  Genefeos,  in  principio ,  ubi  diflum 
cft,  inquit,  in  principio,  non  in  principiis ,  unde  infert  unam  effe  poteftfltcni. 
Ecce  in  quanras  abfurditates  neceffe  fit  eos  defcendcre,  qui  falfam  opiniouem,  quo- 
eumque  modo  tueri  volunt. 

Denique  in  illa  decretali  tmam  fanilam-,  ct  in  cpiftola  fua  ad  Philippum  t»- 
tus  eft  Bonil^acius,  ut  dire£lam  in  temporalia  poteftaiem  aftruat.  Sed  hanc  opi- 
nionem  defendi  non  poffe  nunc  confentiunt  omnes  ,  eant  ergo  cum  fua  ill» 
decretali. 

Nec  minus  deteftanda  eft  illa  bulla,  quam  anno  15F5.  in  Henricum  Na» 
Tarrae  rcgem  condidiffe  fertur  Sixtus  V.,     qua.  ipfum  declaravit  excommunicatuin 

relap- 


DISSETITATIONES  HISTORICAE.  Dissert.  VII.        451 

relaprum  ac  propterea  privatiim  regno  Navarrae,  aliifque  regnis,  'quae  ipfi  jiire 
competere  poffent,  aut  fuccefru  temporis  accedere.  Cujus  bullae  obtentu  Grego- 
rius  XIV.  HifpaBorum  faflieni  favens  in  Henricum  Franciae  primum  regem  anno 
1591.  univerfos  tam  laici ,  quam  ecclefiaiHci  ordinis  Francos  excitare  conatus  eft. 
Et  miflTo  in  Galliam  Landriano  nuntio,  cum  duabus  bullis,  quarum  altera  eccle- 
fiafticos  fufpenfione,  altera  laicos  excommunicatione  feriebat,  fi  Henrico  IV.  obe- 
dieiniam  praeftarent  et  eum  pro  rege  agnofcerent.  At  Galli  confilium  pontificis 
deteflati  bullas  iftas  profcripferunt,  et  iis  non  obflantibus  Henricum  IV.  legitimum 
et  aequum  regni  haeredem,  ut  regem  coluerunt.  Et  quidem  clerus  Gallicanus  21. 
Septembris  anno  1591.  Cariiuti  congregatus  dcclaravit  illas  monitiones,  interdi- 
ftiones,  fufpenfiones  et  e.vcommunicationes  pontificias  nullas  effe  et  irritas,  tam 
fecundum  materiam ,  quam  fecundum  formam,  vetuitque  eas  in  regno  promulga- 
ri,  aut  alicujus  autoritatis  haberi,  idque  per  litteras  univerfo  regno  fignificavit. 
In  eas  pariter  fuis  decretis  intonuerunt  earum,  in  quibus  difieminabantur,  provin- 
ciarum  fupremi  fenatus,  totaque  exhorruit  Gallia,  cum  id  tentatum  audivit.  Ni- 
hilominus  tamen  pontifexalias  litteras  mifit  ad  cardinalem  Placentinum,  ut  ele- 
ftioni  regis  in  Gallia,  quafi  vero  regnum  vacaret,  intereffer,  Has  jaftitare  aufi, 
qui  tum  Parifiis  rebelles  eranr,  verum  non  obftantibus  infaufhs  hifce  conatibus, 
Henricus  IV.  rebellium  omnium  riclor  Galliae  rex  legitimus  ab  omnibus  eft  agni- 
tus,  etiam  antequam  pontifices  illa  decreta  revocalTent.  Sic  univerfitas  Parifienfis 
anno  1594.  die  22.  Aprilis,  eum  pro  legitimo  et  vero  rege  habendum  effe  decre- 
vit:  Etiamji ,  inquit,  /to/fes  regni ,  et  fa^iofi  homines  iifque  hodie  ohfliterint,  eum 
admitti  a  fanEiilJima  fede ,  et  agnofci  tamquam  filiiim  bene  meritum:  fpeciatim  ver« 
facultas  theologiae  16.  et  21.  yanuarii ,  fimul  cum  parochis  in  archiepifcopali 
domo  congregata  decrevit  cun£los  teneri  in  milfa  publice  rogare  pro  Henrico  tam- 
quam  pro  rege  Gallorum,  et  nemini  licere  (ub  religionis  obtentu  ipfi  vim  inferre, 
aut  hu]us  rei  confilium  dare.  Rogarunt  nihilominus  regem,  ut  mitteret  Romam 
legatos,  non  ut  confirmationem  regiae  autoritatis  acciperet,  fed  ad  vitandum  fchil^ 
ma.  Romanae  ecclefiae  tum  praeerat  Clemens  o£lavus,  qui  mitem  ac  benignumiti 
regem  induerat  animum.  Ad  hunc  nomine  regis  mifiii  funt  Perronius  cum  Ollato, 
qui  poftea  cardinales  fuere.  li  benigne  a  pontifice  excepti,  et  in  cardinalium  con- 
feiru  declaratum  eft  regi  impertiendum  eft^e  abfolutionis  beneficium.  Verum  deab- 
Iblutionis  forma  lis  non  minima  fuit,  nam  inde  Perronius  et  Ofiatus  in  mandatis 
habebant,  ut  benediftionem  apoftolicam  fine  ulla  honoris  et  majeftaris  regis  fui  ac 
regni  jurium  ja£lur"a  obtinerenr.  Papa  vero ,  aut  potius  ejus  confiliarii  in  anirao 
habebant  a  rege  conditiones  extorquere,  quibus  aliquidautoritatis  in  reges  rewnum- 
queGallorum,  pontifici  videretur  adfcribi.  Itaque  propofuerunt  primo  abfolutio- 
nem  in  inquifitionis  tribunali  fieri.  Deinde  vero  abfolutionis  hanc  conditionem  pro- 
pofuerunt,  ut  regis  procuratores  coronam  regiam  inter  manus  pontificis  depone- 
rent.  Quae  ab  eo  poft  abfolutionem  alterius  e  duobus  capiti  imponeretur  in  fio-- 
num  atlatac  et  reftitutae  autoritatis  regiae.     Sed  cum  «trumque  a  legatis  rejecluin 

L  1 1  *     ~  cffet, 


4JJ  DE  ANTIQVA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

efTet,  trcs  alias  propofuerc  conditlones,  prima  iit  abfolutio  a  Bituricenfi  archiepif- 
eopo  data  irrita  haberetur ;  fecunda,  ut  coram  omiiibus  cardinalibus  abfolutio  fie- 
ret,  utereturque  pontifex  virgula;  tertia,  ut  pontifex  declararcc  fe  regem  in  reg- 
num  reltituere,  quafi  ab  eo  per  excommunicationein  excidifTet.  Hoc  poflremnm, 
quod  folum  dircfle  autoritati  regiae  adverfabatur  rejetlum  eft;  aliae  duae  conditio- 
«es  a  Perronio,  qui  rem  concludere  avebat,  fine  OfFati  confilio  admiffae  funt.  Ita 
Henricus  IV.  benediftionem  apoftohcam  accepir,  ui  Romani  pontificis  communio- 
ni,  non  ut  regno,  regnique  juribus,  unde  minime  exciderat,  aut  excidere  potuerat 
ex  decreto  pontificis  reflitueretur.  Nihilominus  tamen  Perronius  ob  nh'as  duas 
abfolutionis  conditiones,  et  maxime  ob  ufum  virgulae  apud  peritiores  iflarum  re- 
rum  maleaudiit,  quafi  regcm  vtrgulae  pontificiae  fub}ecifler,  Sed  hujufmodi  cere- 
moniae  potuerunt  adhiberi,  imo  et  liiepe  adhibitae  funt  ad  reconcihationem ,  quae 
fek  minime  ad  temporalia  extendat,  ficque  ahquatenus  defendi  poteft  Perronii  in 
iftam  conditionem  confenfus,  cum  praefertim  obtineret,  futurum  effe,  uc  nulla  re- 
flituendi  regis  in  regnum  fuum  mentio  fieret.  Quo  patet,  Romanos  ipfos  agnoviflfc 
eum  a  regni  jure  ob  excommunicationem  non  excidiffe. 

Objici  potefl  eumdem  Perronium  cleri  GalUcani  nomine  in  comitiis  regni 
Franciae  anno  i6i  5.  habitis,  cum  tertii  ftatus  viri  vellent  definiri,  in  nullo  cafu 
juramentum  regibus  praeflitum  folvi  poflTe,  eorumque  fubditos  ab  obedientiaeximi. 
Perronium,  inquam,  orationem  habuiffe,  qua  non  modo  id  definiri  uon  pofFe  nec 
debere  perfuadet,  fed  etiam  videtur  in  contrariam  opinionem  defcendere,  multa 
exempla,  multas  au8;oritates,  multafque  rationes  addueens  ad  probandum  reges 
poflTc  in  cafu  haerefeos  aliquando  deponi. 

Refpondeo,  Pcrronlum  in  ifla  orarione  fententiam  noftram  haud  impugna" 
re,  fed  hoc  un\im  laborare,  ne  contraria  fententia  haerefeos  notetur,  eteodemmo- 
doprofcribatur  ac  eorumopinio,  qui  regemimpune  interficipofFeakbant.  En  ejus 
verba:  Pourtantvouloir  enclore  cette  claitje  en  la  meme  obligation  de  fuij,  et  foiu  le 
neme  dccrct  d'anatl!cme,  foiis  lequel  noits  confirmons  la  condamnation  de  ceux,  qui 
attentent  a  lavie  des  Rois  ■,  cefl  tomber  en  quatre  manifefics  znconvcnicns ,  que  «0- 
Jlre  Chambre  m'a  dunne  charge  de  vous  reprefenter. 

Quod  fi  Perronius  videatur  inclinare  in  oppofitam  fententiam,  id  feclt  pro 
more  oiatorum,  qui  omnia  exaggerant.  Ipfum  vero  in  ea  opinione  re  vera  fuifre 
haud  crediderim,  aut  etiamfi  fui/Tet,  aut  effe  fe  fimulaffet,  haud  mirum,  cum  cardi- 
nalis  ecclefiae  Romanae  fuerit,  et  in  aliis  libertatibus  ecclefiae  GalHcanae  non  admo- 
dum  aequus  extiterit:  denique  attendendum  efi,  non  quid  ipfe  dixerit,  fedquiddi- 
cerc  in  mandatis  habuerit:  hoc  autem  ex  verbis  mox  relatis  liquct. 

Dices,  non  modo  Perronius,  fed  et  univerfus  clerus  Gallicanus,  cuifefacul- 
tasadjunxit,  fefe  oppofuit  tertii  ordinis  conatui,  vetuitque,  ne  ut  haeretica  pro- 
fcriberetur  haec  opinio,  dum  emifit  vota,  artieulum  tertii  flatus  conftare  dixit  ex 
propofitionibus  non  curiofis  iQodo,   fsd  et  viiioils,   problenuiticit >  et  inconcinn« 

dige: 


DISSERTATIONES  HISTORICAE.  Disssrt.  Vll.        453 

digeftls  ab  iis,  qui  non  probe  fentiebant  de  fide,  eamque  doftrinam  a/Ermative  et 
negative  ex  asquo  fcliolae  difceptationi  relinquendam. 

Refpondeo,  clerum  {ele  oppofuiffe  rei  hujus  definitioni  duabus  de  cauGs ; 
primum,  quia  a  laicis  tentabatur  rerumecclefialticarumetdogmatumfideijudicium. 
Secundo ,  quia  lunc  imprudens  videbatur  opinionem  Italorum  velut  haereticam  pro- 
fcribere,  et  omnes  ad  id  faciendum  juramento   adigere. 

Demum  univerfus  clerus  non  conclufit  id,  quod  in  objeffione  refertur,  fed 
quidam  e  clero  haec  vota  emiierunt,  et  habita  ratione  temporis,  loci,  corumquc, 
a  quibusproponebatur,  dixeruntpropofitiones  alaicoordineprolatas,  ut  damnaren- 
tur,  effe  curiofas  acvitiofas,  quia  tunc  inutile,  imo  et  periculofum  videbatur  de 
iftis  ferre  judicium.  Ac  demum  a  viris  Calvinianae  feQae  faventibus  ad  fchifma- 
tis  femina  fpargenda  confeftas.  Verum  univerfus  clerus  cenfuit,  tantum  hoc  non 
pofie  a  laicis  profcribi,  et  inftar  legis  fundamentahs  haberi,  ut  e.xplicat  ipfe  Per- 
ronius.  ^'appelle,  dit-il,  matiere  problematique  enmatiere  de  foy ,  toute  doElri' 
ne,  qiii  neji  point  de  tiecejjite  de  foi/,  et  de  laquelle  la  contradiSioire  noblige point 
eeux,  qni  la  croyent ,  a  anathcme  ou  a  perte  de  communion.  Hoc  fenfu  dici  tunc 
forte  poterat  haec  quaeftio  problematica. 

Verum  a  temporibus  Perronii  ad  haecufque  nofiratempora,  illares,  quam 
tuncnefcio  qua  de  caufa  non  exiftimabant  Gallicaiii  proceres  tiXt  definiendamfacrae 
facultatis  cenfuris,  fenatufconfultis,  unanimi  theologorum  et  jurifconfultorumcon- 
icnfu ,  ac  demum  folemni  cleri  Gallicani  epifcoporum  decreto  definita  ac  extra  con- 
troverfiam  pofita  eft. 

Caeterum  nihil  magis  Galliam  noftram  ab  injuftis  Romanorum  pontificum 
in  reges  noftros  conatibus  tutam  fecit,  quam  Gallorum  in  reges  fuos  amor  ingeni- 
tus  :  quippe,  ut  annotat  Onuphrius  Veronenfis,  mirum  illud  ohfervandum  ejl ■, 
quod  cum  nulla  gens  unquam  fuit ,  quae  aut  externos  principes  non  admiferit ,  aut 
affumptos  interdum  non  expulerit ,  faepe  etiam  per  Jummtim  Jcelus  non  occiderit. 
Solis  Francis  hoc  peculiare  e/i  et  proprium ,  nullos  unquam  exteros  rcges  pati,  fuos 
autem  ufque  adeo  amare,  ut  pro  eorum  dignitate  ac  majefiate  tuenda  non  opes  tan- 
tum,  fed  et  vitam  profundere  foleant.  Quamdiu  ita  erunt,  ut  et  funt  animati 
Franci,  timendum  nonerit,  utuUisbuUispontificum  ,  autrefcriptisquovis  rehgionis 
obtentu  emiflis  in  reges  fuos  infurgant,-  quod  ne  fiat,  noftrura  eft  fedulo  curare, 
ne  doftrina  ultraraontana  in  regno  difteminetur. 


De  gejlis  pontificim  adverfus  jJnglorum  reger. 

Nullibl  verifimilioribus  titulis  Romanorum  pontificum  in  reges,    eorumque  bo- 
na  poteftas  aftruitur,   quam  in  reguum  et  regem  Aiigliae;  ipfi  enim  regesul- 
tro  Yidcntur  fe  regnumquefuum  ^ontificis  dominio  ftibjeciffe.     Itaque  fi  pmbarcrur 

L  1 1  3  Roma- 


454  DE   ANTIQVA   ECCLESIif:   DISCIPLINA 

Romanos  pontifices  reges  Anglos  iure  ac  merito  depofuine,  non  tamenidem  decae- 
icris  rgibus  poirct  concludi,  imo  etiam  perperam  omnino  inferretur,  hanc  potefta- 
tem  pomifici  competcre  ratione  fuae  dignitatis  pontificiae,  cum  non  alio  titulo  pol- 
fit  eam  fibi  in  Angliam  vindicare,  quam  ex  regurn  concellione,  Urrum  autem  hu- 
jufmodi  conceflio  legitime  fa£la  fuerit ,' vimqus  habere  dcbuerit,  necne,  fequens 
docebit  narratio. 

Cum  primum  Ina  et  OfFa  Saxonum  reges  annis  740.  et  745.  fidem  chriftiji- 
nam  amplexi  (int,  ftatuifFe  feruntur,  utunaquaeque  familiacertampccuniam,  quae 
tunc  denarius  dicebatur,  ecclefiae  cenfus  nomine  per  fingulos  annos  Romano  pon- 
tifici  folveret,  quem  cenfum  ab  Aifthoipho,  cum  in  tota  fere  infula  dominaretur, 
confirmatum  tradunt  Nauclerus  et  Polydorus  Virgilius.  Hic  autem  cenfus  dice- 
batur  denarius  B.  Petri,  et  a  colleflore  pontificis  exigebatur,  qui  quidem  ufque  ad 
tempora  Henrici  otlavi,  qui  feipfum  ab  ecclefia  Romana  avuliit,  ab  Anglis  folvi 
confueverat.  Verum  inde  arguitur  Angliae  reges  liberales  fuilfe  in  pontifices:  ac 
iftos  jure  pontificio  ftipendiumab  Anglis  exigcre  potuilfe  inde  non  probatur. 

Verum  poft  haec  Henrici  fecundi  remporibus,  plus  adhuc  juris  in  Angliami 
pontifices  fibi  arrogaiunt,  cum  ob  necem  Thomae  Cantuarienfis  archiepifcopi  in 
Henricum  apud  pontificem  Alexandrum  tertium  accufatum  a  cardinalibus,  in  Ang- 
liam  ea  dc  caufa  miftis  anno  1172.  fententia  lata  efl ,  qua  judicatum  eft,  ut  rex  co- 
ram  lcgatis  pontificiis.regnique  primoribus  jurejurando  fe  deliilo  purgaret,  atque 
ob  anfam  fu<"picioni  datam,  verbaque  temere  emiffa,  quae  in  caufafuerant,  utCan- 
tuarienfis  occideretur,  ducentos  equites  in  bellum  Hierofolymitanum ,  qui  per  an- 
num  ibi  belligerarentur ,  rairteret ,  atque  ut  ipfe  rex  ,  nifi  alitcr  videretur  pontifiei 
cum  exercitu  inrra  triennium  proficifceretur,  corruptelas  tolleret,  quae  libcrtati  ec- 
clefiafticae  adverfabantur,  Rclmam  a  fententiis  in  Anglia  latis  provocandi  potefta- 
tem  cuivis  faceret.  Addit  Blondus  regem  adjeciffe  fe  et  filium  in  throno  effe  per- 
mittente  ponrifice,  et  neminem  impofterum  Angliae  regem  futurum,  quemnonpa- 
pa  renuntiadet. 

At  Poiydorus  Virgilius  negat  ullam  hujus  rei  mentionem  in  annalibus 
Anglicanis  fieri.  Nihilominus  ipfe  Henricus  ab  Alexandro  tertio  opem  im- 
plorans  contra  filium  rebellem,  ait,  vejhae  jiirisdiEii  mis  eji  regnum  Angliae ,  et 
quantim  ad  feudatarii  juris  ohligationem  vobis  dumtaxat  obnoxius  ajlringor  ct  te- 
neor  ■,  experiatur  Anglia ,  ^uid  pojjit  Romanus  pontifex,  h  quia  materialibus  armis 
non  utitur  patrimonium  B.  Petri,  fpirituali  gladio  tueutnr. 

Demum  Joannes  rex  dictiis  fine  terra  ,  fe  rcgnumque  fuum  magis  adhuc  pon- 
tlfici  devinxit;  nam  cum  de  Cantuarienfiarchiepifccpatuorta  elTet  diffenfio,  eo  quod 
monachi  Anglicani,  eo ,  quem  elegerant,  expoliaio,  alium  ad  nurum  regis  archie- 
pifvopum  elegiffent,  Innocentius  tertius  jufiit  monachos  Anglos  Romae  .degentes 
cardinalem  S.  Chrifogoni  Canruarienfem  epifcopum  defignare.  Quo  fa£to  rex  com- 
motus  bona  monachorum  profcripfit:  qua  de  caufa  pontifex  regem  primo  admo- 
nuit,  deiade  interdixit,  et  cum  bonaeccleGac  invaderct,  omnee  fubdiros  ejus  a  fidei 

ec 


DISSERTATIONES   HrSTORICAE.  D.ssert.  VII.       455 

et  obedientiae  facramento  abfolvit;-  ae  Philippum  regem  Galliarum  hortatus  eft,  ut 
bellum  in  Angliam  moveret:  quod  cum  ille  pararet,  pontifex  per  nuncium  Joan- 
nis  animum  lentavit  >  qui  cernens,  quanto  effet  in  periculo  regnum  Angliae  et  Hi- 
berniae,  ccclefiaeRomanaedominio  fubjecifTe  fertur,  ct  diadema  fibi  detrBxifie,  at- 
^ue  ad  nutura  pontificis  recepifle:  pafto  infuper  aunuofHpendio,  demum  hoc  fld« 
didifre,   ut  reges  Angliae  deinceps  a  pontifice  dumtaxat  regni  jura  confequcrentur. 

At  hujus  reconcihationis  leges,  ut  obfervat  Polydorus  Virgilius ,  neque  pon- 
tifices  Romani ,  neque  rcges  Angiiae  obfervarunt,  neque  annales  Anglici  de  hujus- 
modi  traditione  loquuntur.  Quare  verifimile  eft  illa  omnia  Joanni  tantummodo,, 
qui  deliquerar,  imperata,  non  autem  ejus  fuccefToribuseamdem  legcm  efreimpofitam= 

Deinde  non  ferael  poteflatis  fuae  et  aequitatis  limites  hoc  in  negotio  exceffit  In- 
«ocentius;  primo  enim  jufEt,  ut  rejefto  utroque  eleQo  in  archiepifcopum,  certas 
cardinalis  cligeretur.  Secundo ,  non  debuit  nec  potuit  regnum  interdicere.  Ter- 
tio,  nec  imperium  regi  abrogare.  Quarto>  non  debuit  Philippum  regemFranciae 
ad  bellum  iniquum  impellere.  Quinto,  bona  fide  non  cgit,  cum  Philippum  delu' 
(it,  fafla  cum  Joanne  pace,  a  quo  ob  neceffitatem  iniquas  ejus  leges  extorfit,  qui- 
bus  proinde  ncc  Joannes,  nec  ejus  fueceirores,  nec  populus  Anglicanus  tenebaiur. 
Cum  ne  iis  quidem  fuifFent  devinQi,  etiamfi  libere  et  non  per  vim  a  fuo  rege  fine 
confenfu  populi  hujusmodi  promifliones  faQae  fuiffentn  ut  obfervat  Major  in  4. 
dift.  25.  q.  3.  _  _ 

Denique  dum  in  Henricum  oflavum  Angliae  regem,  Idem  quod  olim  in  Joaiv 
nem  mohuntur  pontifices,  regnum,  regesque  Angliae  ab  obedientia  ecclefiae  Roma- 
nae  alienarunt.  Res  fuit  hujusmodi,  duxerat  Henricus  oftaviis  Cartharinam  Fer- 
dinandi  Hifpanorum  regis  filiam  ,  Caroli  quinti  imperatoris  amitam  ,  quac  priore 
matrimonio  collocata  fuerat  Arturio  Henrici  fratri  majori;  fed  eo  defunO:o,  pater 
eam  tradiderai  Henrico,  difpenfante  pontifice  Julio  feeundo. 

At  Henricus  poH;  patris  mortem,  live  ftudio  in  caefarem,  five  mafculae  prolis 
eupidine,  five  Annae  Bolenae  amoribus,  et  ingenita  fibi  inconf?;antia  impulfus,  cuni 
ea  divortium  fecir,  caufaius  difpcnlationem  Julii  fecundi  neclicitam,  nec  validam 
fuifle,  ac  proinde  matrimonium  ejus  vi  contraflum,  nullum  et  irritum.  Caufa  Ro- 
mam  delata,  pontifex  pofl  varias  dilationes  atque  flu£luationes  pronunciavit  Hen- 
rico  non  fuifTe  licitum  propria  autoritate,  absque  fententia  judicis  ecclefiaftici ,  uxo' 
rem  repudiare,  et  aliam  ducere.  Quo  rexaudito,  anno  1534.  pontificis  obedien- 
fiam  detreftat,  fuisque  omnibus  edicii,  ut  neque  Romam  pecuniam  deferant,  ne- 
que  denarios  B.  Pctri  quotannis  colligi  folitos  pendanr.  Haec  fecuta  eft  pontificis 
fentcntia  peremptoria  eodem  anno  lata ,  qua  decretum  eft  inrer  Henricum  et  Catlia- 
xinam  reginam  fuiffe  legitimum  matrimonium,  eamque  ab  ipib  pro  uxore  haben- 
dam,  ci  eum,  nifi  id  faceret,  pro  excommunicato  reputandum,  Tum  rex  aperte  a 
Romano  pontifice  defcivit,  nihii  quidem  in  fide  muransj  fed  edillo  de- 
clarans  fe  caput  cfTe  ecclefiae  Anglicanae,  vetensque  fub  po?na  capitis,  ne  quis 
denarios  bcau  Pftti  iblvereu     tdiilo  pxomulgato  mertuus  eft  Cleniens  feptimtis, 

aullo 


45«  BE  ANTIQVA  ECCLESI^  DISCPLINA 

nul!o  alio  in  regem  intentato  fulmine.  At  Paulum  tertium,  hujus  fucceflTorem  tutn 
curia  Romana,  tum  imperator  fbtim  a  fua  ad  pontificatum  affumptione,  ftimula- 
baiit  ad  iiova  fulmina  in  rcgem  vibranda:  fed  Paulus  aliquandiu  cunftatus ,  poft 
mortcm  corduialis  Roffenfis  fententiam  in  regem  adornat  3.  Augufh  anno  1555. 
cumque  cum  fais  fautoribus  non  folum  fub  poena  excommunicationis  latae  fenten- 
tiae,  fed  etiam  amiflionis  regni  ct  depofitionis  per  fe,  vel  per  legitimum  procura< 
torem  intra  30.  dics  adeffc  jubet,  et  fi  comparere  neglexerit ,  cenfuras  in  eum  ag- 
gravat ,  rcgno  et  dominiis  omnibus  privatum  effe,  eumdemque  ac  omncs  faurorcB 
eius  poenas  omnes  legibus  praefcriptas  incurriffe,  atque  cum  omnibus  bonis  difHda- 
tos  effe,  et  fepultura  chriftiana  privari,  jubet  atque  decemit,  omnia  loca ,  ad  quae 
rex  venerit,  interdifto  fubjicit,  Henrici  ex  Anna  Bolena  fobolem  fautorumque  fuo- 
rum  iiberos  ufque  ad  eum  gradum,  quo  jura  praefcribunr,  bonis  et  honoribus  privat,  ac 
infames  effe  decernit ;  omnes  Henrici  vaffallos  et  fubditos  ab  ipfa  obedientia  ac  praeftito 
iiliiuramento  abfolvit.  Praecipit  principibus  etnobilibus  Angliae,  ut  fe  vi  ac  armis 
Henrico  opponant,  illumque  e  regni  finibus  ejicere  nitantur:  caeterorum  principutn 
cum  ipfo  pacla,  confoedcrationes,  et  contraftus  irrita  effe  decernit,  eosdemqueuc 
Henricum  et  caeteros  ecclefiae  rebelles  facris  armis  profequantur,  hortatur;  omne» 
ejus  fequaces  apprehenfos  fervituti  tradi  jubet.  His  et  aliis  ejusmodi  diris  Hen- 
ricumfententiafua  devovit  Paulus  III.  fedejus  executionem  ac  evulgationem  in  trien- 
nium  diilulit,  quo  tempore  cum  rex  in  Cantuarienfis  archiepifcopi  memoriam  et 
reliquas  debacchatus  effet,  pontifex  intentatum  fulmen  exerto  brachio  emifit  Kalen- 
dis  Januarii  anni  1533.  Verum  illud  pontificiura  diploma  nullas  habuit  vires  in 
iis ,  quae  ad  temporalia  fpetlabant,  nec  enim  ullus  chriftianus  princeps  eo  titulo 
regi  Anglorum  bellum  intulit  aut  cum  eo,  velut  cum  homine,  qui  regni  jure  exci- 
diffet,  egit,*  imo  cum  eo  veluti  cum  legitimo  Anglorum  rege  imperator,  Galliae 
rex  et  alii  principes  catholici  foedera  et  pacis  coiiditiones  inierunt,  ad  ejus  quoque 
filiura  Eduardum  ac  filias  Mariam  et  Elizabetham  regnum  Angliae  pervenit:  itaque 
nec  de  fi^to  regno  fpoliatus  ef},  nec  de  jure  abeo  excidit  propter  pontificis  fenten- 
tiam,  in  quo  huiusmodi  poteftarem  nemo  regu-u  agnovit:  probe  autem  intelligens 
rex  Angliae  Jacobus  religionem,  quam  profitctur  Romana  ecclefia,  funeaufloritati 
non  adverfari.  Sed  hoc  unum  dogma  de  pontificis  in  temporalia  poteflare,  quod 
nonnulli  Romanae  curiae  dogmatis  imbuti  afferebant.  Juramentum  ab  omnibus  an- 
no  1604.  exegit,  quo  proteftabantur  fe  iflud  dogma  rejicere,  juramentum  autem  fic 
fe  habet.  Ego  vere  ct  jincere  agnofcn ,  profiteor  et  declaro  in  confcientia  mca  coran 
et  Deo  et  mundo,  qiiod  fupremus  dominus  nofer  rex  Jacobus  e/i  legitimus  et  verut 
rex  hujus  rcgni,  et  omnium  aliorum  majcjiiitis  fuae  dominiorum  et  terrarum,  et 
quod  papa  nec  per  fe  ipj/tm,  ncc  pcr  ullam  aiiam  autoritatem  ecclefiae  feu  Romanae, 
vel  ullam  rrediam  cum  ejuibuscumque  aliis  aliquam  potejiatem  vel  autoritatem  habeat 
regcm  deponendi ,  vel  aliquorum  majeftatis  Juae  dominiorum  vel  regmrum,  etc. 

Adverfus  h  c  jiiramentum  breve  ad  cathoiicos  Anglos  direxit  Paulus  V.  anno 
1606,,  quo  declarat  illud  falva,  ct  illibata  fide  praeflari  non  poffe :  Non  potefUi, 

inquit* 


DISSERTATIONES  HISTORIC^E,  Dissiiit.  VII.         457 

inq\iit,ebjqiic  evidentijjima  gravijpmaqiie  Dei  honoris  injuria  vos  obligare  juramen' 
■to,  qitod  jimiLter  magna  ciim  cordis  noftri  dolore  atidrvimus  propofitim  vobis  fuijje 
jpraejijndun,  votfn  ex  verbis  ijlis  perfpicuum  ejfe  debet,  quod  hujusmodi  juramen- 
tum  Jalva  fde  catliolica  et  falute  animarum  vejlrarum  praejlari  non  potefi,  cum  mul' 
ta  contineat,  quae  fiiei  et  Jaluti  aperte  advcrlantur.  Hocbreve  catholici  nonpauci 
tamquam  luppoiititium  contempferunt,  fed  ad  eos  Paulus  V.  aliud  breve  mifit,  quo 
certiores  eos  f acir,  prius  a  fe  datum  fuifie  non  tantum  motu  proprio ,  fed  ^ravi  de- 
liberatione  prius  hnbira,  ideoque  illos  leneri  ad  hujus  obferrationem :  Eellarminus 
quoque  feorfim  ad  Georgium  Blanchuellum  Angliae  archipresbyterum  ftripGt  eum- 
que  argirit,  quod  ei  juramento  fubfcripfiffer.  Tertium  etiam  breve  mific  idem  Pau- 
liis  ad  Birclierum,  quem  in  Bianchueiji  locum  fubftituerat,  quo  eum  monet,  ut  fi 
quis  presbyter  in.Angliam  juramenrum  praelHterit,  aut  praeftari  pofle  docuerit, 
eum  deterreat  et  privatum  declaret  juribus  onanibus  fibi  ab  ccclefia  feu  apoflolica  fe- 
Ae  concefiis. 

Sed  "haec  brevia  motu  proprio  a  Paulo  emilta  haud  magni  funt  hac  in  re  pon- 
deris,  et  tunc  non  defuerunt  in  Anglia  catholici  plures,  qui  hoc  jurameiitum  falva 
fide  praeftiterunt  et  praeftari  pofle  docuerunt,  ut  Blafluellus  Windringtonus  et 
alii:  cumque  noviflTme  confuhi  effent  doflores  Parifienfes,  utrum  idem  juramentum 
Carolo  Angliae  regi  praefiari  pofTet,  id  fine  ulla  difiicultate  fieri  pofie  docuerunt,  et 
fuo  chirographo  teftatum  efi"e  omnibus  voluerunt,  quod  fi  quis  veHt  brevia  PauH 
defendere,  is  oportet,  ut  dicat  aliis  de  caufis,  quam  propter  rejeftam  pontificum 
in  temporalia  poieflatem  iui-amenrum  fuiffe  ab  eo  improbarum ,  ac  maxime  ob  ver- 
bum  fupremi  domini,  quo  putant  aliquitribui  regi  Angliae  fupremam  non  in  rem» 
poxaliamodo,  fed  et  in  i^iritualia  poteflatem ,  quam  ipfum  afFe£lare  certum  efl„ 

3.    IV, 

De  concilii  Lateranenfif  ^.  canone  Jf. 

Ecclefiam  in  temporalia  regum  bona  autoritatem  aliquam  habere  probant  pleri. 
que  ex  Can.  4.  Lateranenfis  concilii ,  qui  fic  fe  habet.  Si  vero  domimis  tem- 
poralis  requifitus  et  monitus  ab  ecclefia  terram  Juam  purgare  neglexerit  ab  haeretica, 
foeditateper  metropolitanum  et  caeteros  comprovinciales  epifcopos  excommunicationis 
vinculo  innodetur,  et  fi  fatisfacere  contempferit  infra  annum,  hoc  fignificetur  Roma- 
tio  pontijici,  tit  ex  jure  vajfallos  ab  ejus  fidelitate  denunciet  abjokitos ,  et  lerram 
exponat  catholicis  occiipandam ,  qui  eam  exterminatis  haereticis  fine  ulla  contradiciia- 
ne  pojfideant,  et  in  Jidei  puritate  confervent,  falvo  jure  domini  principalis ,  dinn. 
viodo  ipfefuper  hoc  ntdlum  praejiet  obfiacttlum,  nec  aliquod  impedimentum  apponat. 
Eadem  nihilominus  lege  fervata  circa  dominos  principales.  Quo  In  canone  fuppo- 
«uur,  Romaaum  pontificera  autioritatem  habere  priYaud;  doipinos  tum  f"euda,;^rios 

Mraia  tum 


45t  »E  ANTIQUA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

tum  piincipales  fuarum  poffeffionum  dominio,  fi  haereticos  ab  iis  expellere  ne- 
glcxcrir. 

Refpondeo  primo,  nec  ecclefiam  nec  concllium  generale  eam  repraefentans, 
quidquam  liabere  juris  in  temponlia  regum  bona,  nec  de  iis  aliquid  ftatuere  polTe; 
quippe  cum  regum  poteilas  immediate  a  Deo  fit,  nemo  eam  iis  auferre  poteft,  aut 
aliquid  juris  alteri  in  eam  tribuere,  praeter  ipfummet  Deum.  Ergo  etiam  fi  ec- 
clefia,  vel  concilium  liujusmodi  fibi  arrogaret  au£loritatem  ,  non  propterea  regibus 
ca  cedendum  foret.  Sicut  ecclefia  non  debet  legibus  principum  parere,  cum  in 
deftructionem  legis  Dei  conditac  funt.  Et  certe  definitiones  conciliorum  etiam  ge- 
Beralium  hullam  vini  habent,  fi  fernntur  circa  res,  quae  non  pertinent  ad  religio- 
nerri  et  fidem,  puta,  circa  res  naiuraies,  aftronomicas ,  atque  etiam  politicas,  et  fi 
quid  de  iis  ftatuant,  non  tenemur  eorum  decretis  tamquaminfallibilibus  ?dhaerere; 
quapropter  canon  ille  cum  fit  de  negotio  civili,  nuliam  vim  habere  poteft  nifi  ex: 
conlenfu  regum. 

Refpondeo  fecundo ,  hunc  canonem'non  fuifie  ab  univerfo  concilio  conciliari- 
ter,  ut  loquuntur,  conditum,  fed  a  fo!o  papa  Innocentio,  qui  concilii  canones  ipfe 
eompoluit  et  digeflit.  Primo  enim  teilantur  hiftorici  complures  nihil  in  eo  concilio 
flatui  potuiffe.  Sic  loquitur  Nauclerus  generat.  4.  ad  annum  121  5.  Vcnere,  inquit^ 
loquens  de  concilio,  multa  tnm  in  confiihationem-,  nec  decnm  tamen  qnidqiiam  po- 
tuit.  Et  mox:  Editae  tamen  nonnullae  conftitutiones  reperiuntur.  Idem  tradit 
Platina  in  Innocentio  III.  Venere  multa  tum  qiiidem  in  confultationem,  nec  decerni 
tamen  quidquam  aperte  potuit.  Qiiod  et  Pifani  et  Genuenfes  maritimo  et  Ci/alpini 
terrcflri  hello  inter  fe  certahant :  eo  itaque  proficifcens  tollendae  dijcordiae  caufa 
Perufii  moritur.  Godefridus  Viterbienfis  ad  annum  1 :  i  5.  In  hoc  concilio,  inquit, 
nihil  d':'mnm  memoria,  quod  commendari  poffit ,  aflum  eft,  nifi  quod  orientalis  ec- 
clefiaje^^fuhditam  Romanae  exhihuit.  Et  certe  fi  in  eo  concilio  promulgati  funt  ca- 
nones,  qui  lub  ejusdem  conciHi  nomine  feruntur  ab  Innocentio  III.  non  toto  con- 
eilio  conditi  funt.  Hinc  in  titulo  hujus  cnncilii  a  Jacobo  Middemportio  inter  ope- 
ra  )nnocentii  lll.  edita  Coloniae  apud  ChoHnum  anno  1607.  fic  habetur.  Sacri  con- 
cilii  2:eneralis  Latcranenfs  fuh  domino  Innocentio  pontifice  niasimo  hujus  nominis  ter~ 
tio  celebrati  anno  dommi  1215.  decreta  ah  eodem  Iniiocentio  confcripta.  Eadem 
habentur  ex  Matthaeo  Parifienfi  in  hiftoria  Angliaead  annum  1215.  Celchrata,  in- 
quit,  eft  Romae  fijnodus  univerfalis  praefidcnte  papa  domino  Innocentio  III.,  in  qua 
fuerunt  epifcopi  412.  etc.  His  omnibus  congregatis ,  fa&o  prius  ab  ipfo  papa  ex- 
hortationis  fermone,  recitata  funt  in  pleno  conciHo  Jexaginta  capitula,  quae  aliis 
placahilia,  ali-s  videhantnr  onerofa ,  tandem  de  negotii  crucifixi  terrae  fanStae  ver. 
hum  praedicationis  exorfus ,  ctc.  Idem  uutor  in  hiftoria  minori,  ut  refertur  in  an- 
tiquitatibus  Br.tannicis  in  vlta  Stephani  Langthoni.  Concilium,  inquit,  illud gene^ 
rale,  quod  more  papali  grandia  prima  fronte  prae  /e  tulit  in  rifum  et  fcomvia;  quo 
archiepifcopos ,  epifcopos ,  ahbates  omnesque  ad  concilium  accedentes  artificiofe  ludi- 
ficatut  eft,  dcjiit.     llli  enim  cumjam  nihil  geri  in  tanto  negotio  cernerent,  redeun- 

di 


DISSERTATIONES   HISTORIC^.  Disseht.  VII.  45J 

di  ad  f:ia  ciipidi ,  veniamjigillatimpetiernnt,  quibiis  papa  non  tonceffit ,  anteqium 
Jibi  ^randem  pecuniam  prumtjijfent ,  mereatoribus  Koirianis  prins  accipere  mutuo  pa- 
pdtque  Jolvere  coaBi  funt,  antequam  difcedere  Roma  potuijjhit.  Papajam  acceptM, 
peciinla  oua.  '•{'■lllTn  hoc  concilium  dijjolvit  gratis ,  totusque  clerus  akiit  irijiis.  Hic 
autem  hiiluncus,  ne  iu^p-^^us  habeatur ,  laudatus  eft  ab  Inr.ocentio  IV. ,  ut  conltat 
ex  litteris  ejusdein  Innoceiuii ,  quas  ipk  refert  ia  hiitoria  Angliae. 

itaqiie  »iuUi  a  conclHo  canones  ilinf  fimditi,  fed  quaedam  a  pontifice  Romafio 
decreta  lunt  confetta  et  in  concilio  le.£la,  quorum  nonnuiia  plerisque  videbantur 
onerofa:  fed  vil  ex  ipfa  iftorum  canonum  letliont:  patet,  eos  -Jion  fuilTe  a  concilio 
cditos,  vel  non  eo  modo,  quo  nunc  habcntur. 

Sic  verbi  gratia  can.  11.  (ic  habet.  In  Lateranenfi  concilio  pia  fuit  injiituiioi^ 
proviftim ,  etc.  verum  qtioniam  in  multis  ecclejiis  id  minime  objervatur,  nos  praedi- 
Hum  roborantes  Jiatutum,  etc.  c.  29.  de  mtdta  providentia  fuit  in  concilio  Latera- 
nenfi  prohibituvi,  c.  33.  mediocritatem  obfervent  in  Lateranenfi  concilio  definitam, 
c.  41.  Jijnodali  judicio  definimus  ,  c.  42.  Jacri  nikilominus  concilii  approbatione 
Jiatuimus,c.  46.  uolens  immunitati  ecclefiafiicae  Lateranenfe  concilium  prohibere,  c.  4. 
et  5.  facro  approbante  concilio  prohibemus,  cap.  61.  in  Lateranenfi  concilio  nofci- 
ttir  fiiiffe  prohibitim,  cap.  66.  ad  apojiolicam  atidientiam  frequente  relatione  per- 
venit,  etc.  Ouapropter  prohibemus,  etc.  Haec  omnia  demonftrant  cano.nes  iilos  efle 
opus  Innocentii  III.  partim  in  ipfo  concilio,  partim  poft  concilium  editsjin,  nam 
in  concilio  lecti  funt  hi  canones  aucloritate  Innocentii  confe£li,  er  ab  eodem  poliea 
pro  libito,  multa  adjefta,  ut  docent  iftae  formulae,  in  Lateranenfi  concilio  prohi 
bitum  ,  etc. 

Refpondeo  tertio,  canones  iftos,  fi  eos  excipias,  qui  fidem  fpeftant  et  confeflio- 
nem  ac  communionem  pafchalem  ,  non  efle  ab  omni  eccleHa  receptos  et  approbatos. 
Sic  verbi  gratia  cap.  23.  graviter  prohibetur,  ne  qtiis  de  cactero  novam  religionem 
injiituat,  ne  qid  voluerit  domnm  fundare,  de  novo  regulam  condat.  Sed  conitat 
poft  iftud  tempusmultos  religiofos  ordines  elfeinftitutos.  Item  cap.  24.  deeleclio- 
nibus  ftatutum  fit,  et  tamcn  eae  poftea  funt  abrogatae. 

Refpondeo  quarto,  hunc  canonem  non  efte  de  jure,  fed  de  nfu  atque  difciplina 
nec  ex  eo  illud  dogmatis  condi  pojfe  aliquid  ecclefiam  in  temporalia,  nec  enim  mens 
fuit  eorum,  qui  canonem  condiderunt  id  examinare  aut  decernere,  fed  tantum  poe- 
nam  eam,  quae  a  Gregorii  Vli.  temporibus  a  pontifice  infligi  licet  immerito  coepe- 
rat  in  eos,  qui  haereticos  fovere  ftatuunt,  ferre;  non  inquirentes,  utrum  potu  erit 
ccclefia  has  poenas  infligere,  necne.  'Itaque  canon  tetus  eft  de  difcipUna,  non  dc 
dogmate,  in  dilciplina  autem  pofl^e  concilium  etiam  generale  errare  nemo  dubirat. 
Hic  igitur  locum  habet  textus  decretalis  Gregorii  lib.  5.  tit  19.  cap.  28.  jvdicium 
inquit,  Dei,  veritate,  quae  nec  fallit  nec  fallittir  femper  innititur.  ^udicium  vero 
ecclef\ae  nonnunquam  opinionem  Jeqttitur ,  quam  et  fallere  faepe  contingit  et  falli, 
Quod  quidem  teftimonium  ita  interpretatur  Rellarminus,  ubi  de  infallibiluare  eccle- 
liae  agit,  ut  dicfti  pontificem  loqui  dc  difciplina  ecclefiallica,  non  de  docirina     Er- 

Mmm  2  go 


46o  DE     ANTIQUA    ECCLESI^    DISCIPLINA 

^o  ex  ipfo  Eeilarmino  errare  poteft  ecclefia  iti  ils ,  quae  ad  difciplinam  rpeftant» 
Hoc  iplum  agnolcit  Mclchior  Canus,  rerum  ifrarum  curiofus  indagator  lib.  5.  de 
locis  cap.  10.  aUi,  inquit,  mores  funt  pofi  apoftolos  indufti,  in  quibus  quamvis 
ecclefia  errarer,  non  propterea  tota  fides  periclitaretur.  Sine  periculo  igitur  haere» 
feos  teneri  poteft  ecclefiam  in  aliqua  lege  et  more  errare  poffe. 

^Denique  ut  alios  mittam,  ideni  docet  Fetrus  de  Marca  Hb.  2.  concordlaep.  129.. 
edlr.  T.  Esceptis,  inquit,  canonibus,  qui  de-fide  vel  mornm  doEirina  feruntiir,  Cae- 
teri,  qv.i  ecclefuijiicam  difciplinany  relpiciunt ■,  et  in  fafio  verlaninr,  non  debenf 
fiimmo  illo  non  errandi  privilegio  cenferi,  maxinie  cum  id  propritiiti  f.t  legikiis  ecde-^ 
fuiliicis  de  difcijjlina  iatis ,  m  eas  pro  ratione  temporum  aut  locorum  mutare  neceffe: 
Jlt.     Ec  hoc  efl)   quod  ait  Auguiiiiius,   jpfa  plenaria  concilia  a  pofterioribus  emen- 

dantur. 

Refpondeo  quinto,  in  canone  Lateransnii  reges  deponendos  non  judlcari,  fed; 
lanaim  juberi,  ut  poli  poenam  eccleliafticam  excommunicitionis  ab  ordinariis  in-- 
fiiflam  fi  fe  emendare  neglexerint  domini  temporales,  fignificetur  id  pontifici,  quL 
eorum  vafinlloE  abfolutos  ede  denunriet  a  fidei  iuramenro  et  eorum  terram  a  catho- 
iicis  occupari  pofTe,  falvo  jure  domini  principahs.  Ideraque  fervari  jubetur  ergai 
eos,  qul  dominos  principales  non  habent.  Hic  autem  nulla  fit  mentio  imperato- 
rum  aut  regum,  qui  tamen,  ut  hac  lege  comprehenderentur,  ncminari  debuifrent» 
nec  vero  eorum  ,  qui  dominos  prlncipales  non  habent,  nomine  impefatores  aut  re- 
ges  pofTunt  intelligl,  qul  fupremi  iunt ,  non  tantum  principales  non  habent,  fed 
inteliigi  debent  dommi  quidam  feudatarii  et  beneficiarii  ab  aliis  independcntes,  prae* 
rer  quam  a  regibus  vel  imperatoribus,  quales  funt  in  Germania  et  Italia  quamplu- 
rlml,  fed  non  poteft  id  extendi  ad  reges  ct  imperatores,  obftat  enini  regula  juris 
tlt.  de  refcriptls.  Cap.  fedes  apoftoiica  ab  ipfo  Innocentlo  111.  lata,  quae  fichaber. 
Cum  in  commilfionihus  minores  et  viliores  perfonae  folummodo  defignantur ,' majoret 
et  disiniores  fuh  generali  regula  non  intelliguntur  includi.  Quod  autejn  per  eos, 
qui  dominos  principales  non  habent  alii,  quam  reges  intelliguntur,  pater  ex  conftl- 
tutlone  Frederici  fecundi,  quae  totldem  fere  verbis  concipitur,  ac  Lateranenfis  ca- 
non ,  fi  vero  dominus  temporaiis  requifitus  et  admonitus  ab  ecclefa  terram  Juam  pur- 
gare  neglexerit  ah  Iiaeretica  pravitate,  poji  amium  a  tcmpore  adnijnitionis  elap- 
fum  ,  terram  illiusipfis  exponimus  catholicis  accipiendam ,  qm  eam  exterminatis  hae- 
reticis  abjque  ulla  contradi&ione  poffidcant,  etinfideipace  confcrvent,  falvo  jure 
.domini  principalis ,  dummodo  luper  hoc  nullum  praejict  ohjiaculum ,  necaiiquodaliud 
impedimentum  apponat,  eadem  ^iihilomvnus  kge  fervata  circa  eos ,  qui  dominos  non 
hahent  principales.  Hic  autem  eorum  ,  qui  dominos  principales  non  habent  no- 
mine,  Imperator  aut  reges  non  Intelliguntur.  Ridiculum  cnim  profetiro  foret  im- 
peratorem  In  feipfum  aut  in  reges  caeteros  depofitionis  poenam  fiatuifle,  nec  quid- 
quam  autoritatis  habet  imperator,  ut  id  in  reges  fibi  non  fubdltos  decernat.  Ergo 
tam  lex  Frederici,  quam  concilii  Lateranenfis  canon  ad  eos  tantum  lpe£tant,  qui 
aljos  dominos  principales  non  habent  praeter  xeges  aut  imgeratorcm. 


DISESRTATIONES   HJSTORICiE.   Disszrt.  VIT.         4&1 

At  inquiunt  nonnulli  Francicae  monarchiae  hofies,  rex  Galliae,  et  a!ii  rsge» 
«ecidentis  cum  lubfint  imperatori,  eorum,  qui  dominos  principales  non  habent,  nor 
jnine  comprehendi  polFunt,  ficut  ec  principes  Germaniae,  qui  folum  fuperiorem' 
agnofcunt  imperatorem. 

Refpondeo,  regem  Franciae,  ut  agnofcit  ipfe  Innocentius  in  C.  venera.hiiem, 
Eullum  in  temporaHbus  agnofcere  fuperiorem,  et  ab  omni  retro  memoria  jure  fu- 
premo  gaudere,  nec  cuiquam  efJe  fubjeclum.  Et  certe  ante  imperium  in  occidentt 
conititutum ,  Franciae  rex  fupremus  erat  totius  Galiiae  dominus,  pofi  imperium 
vero  ibidem  conftitutum,  hujus  reges  quando  imperatores  nsn  fuerunt ,  ab  impe- 
ratoribus  omnino  independentes  erant,  et  fupremo  Franciara  dominio  raodera- 
bamur. 

Refpondeo  fexto,  non  dari  per  iflum  canonem  ecclefiae  poteflatem  in  tetnpo- 
ralia,  fed  tantum  declarari  dominos  principales  aut  reges  poffe  eorum,  qui  fibi 
funt  fubjefli  lerras  invadere,  fi  ab  ordinariis  eo,  quod  haereticis  faveant,  excom- 
municati  emendare  fe  neglexerinr.  Porro  fi  quid  probaret  ifle  canon,  probaret 
tantum  ex  ordinariorum  excommunicatione  fequi  dominos  privari  dominiis  fiiis: 
temporalibus;  quod  tamen  verum  non  effe,  fupra  dcmonffratum  efL 

Denique  refpondeo,  canonem  hunc  vim  habere  non  pofTe  nifi  ex  confenfu  prin- 
cipum  ec  regum,  cum  fit  ab  autoritate  ecclefiaftica  de  re  faecuiari  latum  ,  cum  er- 
go  ei  reges  aut  priucipes  confenfiffenon  probetur,  vim  habere  non  poteff-.  Quod 
enim  aiunt  legatos  regum  huic  concilio  adfuiffe,  et  ea,  quae  geliit,  probafle,  verum 
efi  de  iis,  cb  quae  concilium  ei-at  coaGum,  non  de  hujusmodi  regulis  pofiea  con- 
ditis  a  pontifice. 

Nec  eft,  quod  opponant  aliqui  in  concilio  ditionem  Raymundi  comitis  Tolo- 
fani  datam  effe  comiti  Montisfortis :  id  enim  faQum  eft  ex  beneplacito  et  aufliori- 
Kte  Philippi  Augufli  regis  Franciae,  cujus  comes  Tolofanus  erat  vaffalius,  qui  Ray- 
mundum  licet  fynodi  judicio  damnatum  abdicavit,  et  comiti  Montisfortis  comita- 
rus  Tolofani  inveftituram  tribuit.  Deinde  vero  injufta  fuit  haec  Raymundi  abdica- 
tio,  eta  fanfto  Ludbvico  Francorum  rege  abrogata,  qui  anno  1228.  cumRaymundo, 
veluti  cum  legitimo  domino  comitatus  Tolofae,  pactum  iniir,  ejusque  liliam  Al- 
phonfo  fratri  comiti  PiQavienfium  in  matrimonium  dedit,  ea  lege,  utfi  fine  fiiiis 
cx  fratre  moreretur,  Tolofanus  traftus  effet  regum  Franciae.  Itaque  nihil  five  ex 
canone,  five  ex  decreto  concilii  Lateranenfis  colligi  potefi,  quo  nrobetur  poteflas 
pontificum  Romanorum  in  temporalia  praefertim  regum  bona. 

i.  Y. 

De  conciln  ConJIantienfif  in  praefenti  negotio  fententiif. 


M 


irum  eft  ,  quantum  adverfarii  hac  irt  re  concilii  Gonflantienfis  di£la  aur  fa£ia' 
veaditent,  C[iu  aliis  in  rebus  auQbritatcm  ejus,  quantma  pofTunf,  eievanc. 

^mra  3  Cum 


46»  DE    ANTIQVA    ECCLESIAE    DISCIPLINA 

Cutn  enim  ejus  de  au^loritate  pontificis  decreta  adducuntur,  ca  velut  a  fchismatleo 
conventu  fa£la  exfibiiaiU,  ca  vero,  quae  per  tranreniiam  concilium  dixit ,  ubi  vide- 
tur  nonnullam  fibi  in  temporalia  aucloritatem  tribuere,  mirum  in  niodum  extol- 
lunt,  Verum  illi  duo  advertere  debuiflent,  primum  eft,  concilium  non  habere  au- 
ftoritatem  juris  iitius  fibi  tnbuendi,  alterum,  concilium  laepe  ita  lo.jui,  quia  prae- 
•fens  erat  imperator  Sigismundus,  qui  poterat  aut  fuos ,  aut  ecclefiae  vaffallos  con- 
cilio  non  obedientes  poenis  iilis  multlare,   fed  fingula  loca  excutiamus. 

Seflione  20.  in  Fredericum  ducem  Aulhiae  haec  ieiitentia  fertur.  Frederi- 
cum  dncem  et  alioi  praedi&os  requirant  et  moneant ,  quos  nos  etiavi  tenore  praefen- 
tium  fic  requirimus  et  moncmus ,  ipjlque  Frederico  diici  in  virtute  fan&ae  ohidien- 
tiae,  et  fuh  anathematis  ,  facrilegii,  et  privationis  omnium  honorum  feudalium, 
quae  ab  ecclejiafeu  imperio  ohtinet ,  et  inhahilitationis  juae,  et  filiorum  mafculorum 
ad  obtinendum  tam  feuda,quam  nfficiaet  benejicia  ujque  ad  fecundam  generationem  et 
honoris  et  Jamae,  ac  communionis  in  confiliis  principum,  qui  ipfinn  Fredcricum  ju\ta 
conjiitutionem  divae  memoriae  Caroli  quarti  contra  tales  facinorof»s  etfacrilegosedi' 
tam  a  fede  apofiolica  canonizatam  et  approbatam ,  etc. 

Refpondeo,  hoc  loco  concilium  loqui  de  bonis  Frederici,  quae  ab  ecclefia  et 
imperio  obtinebat  in  fcudum;  at  fatemur  ecclefiam  habere  potedatem  privandi  feu- 
datarios  dominos  iis  bonis,  quae  ab  ipfa  in  feudum  pofiident,  non  tamen  habet 
illam  poteftatem ,  quatenus  ecclefia  eft,  feu  quatenus  poteftate  et  regimine  circa 
fpiritualia  praedita  eft,  fed  quatenus  habet  poirelliones  et  bona  temporalia,  a  qui- 
bus  dependent  alia  bona;  quantum  vero  Ipefliat  ad  bona,  quae  Fiedericus  ab  impe- 
rio  in  feudum  pofiidebat:  fententia  haec  concilii  eft  tantum  diretliva,  nec  vim  ha- 
bere  poterat,  nifi  ab  imperatore  confirmata  fuifFet,  imo  et  ante  fancita:  unle  ait, 
concilium  fe  id  ftatuere  juxta  conlHtutionem  Caroli  quarti  imperatoris. 

Secundus  locus  concilii,  qui  hic  proferri  folet,  extat  fefl!  39.  fic  habet.  Ctijus- 
tumque  jiatiis,  gradus ,  aut  etiamji  imperiali,  regali,  etc.  praefulgeant  digv.itate, 
illas  poenas  ipjo  faflo  incurrant,  quae  in  conjiitutione  Bonifacii  oRavi,  quae  incipit 
Felicis,  continentur ,  fed  in  ea  buUa  privatio  bonorum  ut  poena  ftatuitur. 

Refpondeo,  conftitutionem  Uonif.icii  oftavi  excommunicationis  dumtaxat  poe- 
ram  ftatuere  in  eos,  quorum  regna  vel  imperia  ab  ccclefia  non  pendent,  illos  ve- 
ro  folis  bonis  privare,  qui  ecclefiae  fcudatarii  funt  Juxta  haec  verba  :  Q^ui  vero  feu- 
da,  locationes,  officium  aut  beneficium  fpirituale  vel  temporale ,  ab  aliquibus  eccie- 
fiis  obtinet ,  fit  eis  ipfojure  privatus. 

Deinde  in  eadera  Felicis  bulla,  quae  edita  eft  contra  interfeftores  cardinalium, 
plurim?e  decernuntur  poenae,  quae  regcs  aut  imperatores  fpeftare  nullatenus  pof- 
lunt.  Primo  enim  decernuntur  poenac  civiles ,  puta  inhabilitationis  ad  fucccden- 
dum,  ad  teftandum,  etc.  Ft  hae  quidem  fpeftant  tantum  communis  fortis  homi- 
nes.  Deinde  inferuntur  poenaeexcommunicationis,  et  hae  ad  plures  fpeftant.  Ter- 
tio,  de  feuduariis  riominatim  poena  depofitionis  ftatuitur.  iJcmum  omnibus  pow- 
tifcx  Dei  judicium  interminatur.     Cum  ergo  in  Conftantienfi  concilio  infliguntur 

poeaae. 


DISSERTATIONES  HISTORIC^.    Dissert.  VIL         45j 

pT,enae,  quae  in  bulla  Felicis  contiiientur,  etiam  in  reges  et  imperatores,  hoc  debet 
intelligi  per  aequam  diflributionem,,  ut  non  omnespoenae  in  bulla  exprelTae  iis  ira- 
ponantur,  poenae  fiquidem  iniiabilitationis  ad  fuccedendum,  et  aliae  eiusmodi  in  re- 
ges  cadere  non  poirant,  igitur  infliguntur  eis  tantum  poenae  fpirituales,  quae  folae 
in  eos  ab  ecclefia  ferri  polTunt,    nili  fint  ecclefiae  feudatarii. 

Tertius  locus  ell  feir.  17.,  ubi  concilium  poenam  excommunicationis  et  depo- 
fifionis  fiatuit  in  eos,  qui  impedirent  Sigismundum  Romanorum ,  et  Hungariae  re- 
gein  proficifcentem  ad  regem  Argonum  pro  pace  ecclefiae. 

Sed  ibi  concilium  non  loq.uitur  de  regibus  aut  imperatore,  fed  dc  prlvatis  aut 
principibus  quibusdam,  qui  fe  Sigismundi  profeclioni  et  itineri  opponerent.  De- 
inde  vero  concilium  non  ferre  in  eos  depofitionis,  fed  tantum  excommunicationis 
fententiam,  addens  tantummodo,  ut  uiterius  omni  hoHore  et  dignltate,  officio,  be- 
neficio  ecclefiaflico  vel  faeculari  fint  ipfo  facto  privati.  Porro  beneficium  illud  fae- 
culare  aliud  intelligi  non  poteft,  quam  quod  ecclefiae  deberetur ,  et  ut  feudum  ab 
ea  tencretur.  Quippe  id  fancitum  efl  in  eos ,  qui  Benedifto  Xlll.  favebant:  reges 
iT.mpe  .'\ragoniae,  Cafiiliae,  Navarrae,  Portugalliae,  et  comites  Armeniaci  et  Fuxi, 
qui  in  feudum  multa  tenebant  ab  ecclefia,  ut  patet  fefT.  20.,  ubi  privantur  iis,  qui- 
bus  infeudati  fuerunt  tempore  fchifmatis. 

Quartus  locus  eft  feff.  14.,  uhi  in  eos,  qui  concilium  turbaverint  haec  ftatnitr 
Si  quae  perfona  ipfiiis  facri  concilii  partim  in  hac  feffione  flatnta  aiit  ordinationes  te- 
mere  liolaverit,  infregerit,  aut  transgrefja  fiierit  ullo  modo.,  tamquam  imionem 
pertirrbans,  fchisma  faciens  de  haerefi  fufpeHa  aut  rea  criminis  laefaemajefiatis,  per- 
petm  fit  infamis ,  emniiue  dignitate  ,  Jiatu ,  honore-,  oQicio  ■,  et  beneficio  ecciefa- 
fiicis  et  faecularibus,  etiamfi  imperialis  ,  regalis ,  cardinalatus  aut  pontificalis  ex,i- 
fiat,  ipfojure  privata,  Ipe  promotionis  omni  fublatar  etc. 

Refpondeo,  verba  ifk  concilii  comminatoria  tantum  efTe,  nec  ullum  for- 
tiri  effeftum;  deinde  intelligi  poffe  ex  confenfu  principum,.  et  ultronea  fub- 
Jeftione. 

Jn  concilio  CafifeenfT  feflione  59,  et  40.  vetant  patres  omnibus,  etiamfl  regalis 
aut  imperialis,  etc.  fub  poena  privationis  officiorum  ecclefiafticorum  etmundnnorum. 

Ad  haec  refpondendum  eft,  eodem  plane  modo ,  quo  fupra;  addo,  haec  om- 
nia  efle  perperam  decreta  eo  tempore,  quo  vulgaris  erat  haec  opinio,  ecclcfiam  ha- 
bere  aliquid  p^teftatis  in  reges.  Nee  vero  concilia  allata  quaeftionem  iftam  ex  pro- 
fefTo  definiunr,  quippe  quam  haud  examinarant,  fed  loquantur,  ut  tum  loqui  fole- 
bant  proceres  ecclefiaftici ,  quare  non  pofTent  ifta  pro  definitionibus  conciliariter  fsfe- 
ftis  haberi. 


f  VJ. 


4H  ^E    ANTIQUA     ECCLESIiE     DISCIPLINA 

§.     V  l. 

Refpo)hietur  auSoritnfibuf  theologorum  ac  canonljlarmn  recentium, 

Quamquam  Bellarminus  opus  fuum  in  Barclaium  ordiarur  a  thcologorum  c*' 
nonKbrumque  bene  multorum,  quos  iii  fua  fcnteutia  verfari  affirmat,  enu- 
meratior.e,  ut  inde  probet  fingularem  ac  temerariam  effe  Barclaii  fententiam:  nos 
tamen  illud  argumentum  ad  calcem  rejecimus  ,  co  quod  omnium  fit  levilTimum. 
Enimvero,  quis  non  videat,  eorum,  qui  poft  motam  inter  imperatores  ac  pontifices 
ea  de  re  litern  fi.ripferunt,  teftimoniimi  nuHius  aut  levis  debere  in  ifta  efte  quaeftio- 
ne  momenti,  cum  ftudio  partium  abrepti  in  hanc  vel  illam  fententiam  iverint.  Ita- 
que  hujufmodi  hominum  au£loritas,  quam  tanto  moHmine  exaggerat  Bellarminus, 
fraT:a  ftatim  jacet  atque  proftrata.  Haec  quippe  femper  fervata  eit  in  ecclefia  aequi- 
tas"  ut  ne  in  haereticos,  quidem  alii  teftes  ac  judices  producerentur ,  quam  ii,  qui 
antc  motam  litem  fcripferc,  quique  propterea  ab  omni  ftudio  panium  alieni  fuc- 
runt.  Sic  confoftus  Artemon,  fic  convicl;us  Arius,  ftc  refuratus  Neftorius,  fic  re- 
preft^us  Eutyches ,  fic  Julianus  ab  Auguftino  exagitatus.  Atque,  ut  aha  mittam,  iii 
concilio  Florentino,  inter  Graecos  Latinofque  convenit,  ut  nuUus  ab  utraque  parte 
de  proceftione  fpiritus  fanfti  fcriptor  laudetur ,  qui  poft  Photii  tempora  fcripfifret. 
Eadera  inter  nos  et  Bellarminum  fervari  debet  aequitas,  ^  ut  nequc  nos  in  cerura, 
qui  poft  Gregorii  feptimi  tempora  pro  nobis  fteterunt  au^loritate  vim  faciamus, 
nec  ille  veHt  a  nobis  eos  fcriptorcs,  qui  poft  idcm  tcmpus  in  ipfius  iententia  fue- 
runt,  in  auQoritatem  admitti. 

Ulis  porro,  quos  laudat,  fcriptoribus  eo  minus  fidei  debetur,  quod  plcri- 
que  eorum  e  canoniftarum  funtpopulo,  quos  regibus  iniquos  pontificum  adulato- 
rcs  ,  ac  folius  pontificii  juris  peritos  effe  nemo  nefcit.  Reliqui  vero  theologi  cano- 
niftarum  ea  in  re  fequuntur  au£loritatem  ,  omnes  non  facrarum  litterarum,  non 
traditionis  auftoritate,  fed  tantum  geftis  et  di£lis  pontificum,  aut  futilibus  omni- 
no  rationibus  opinioncm  iftam  tuentur. 

Eat  ergo,  et  quantum  volet  hujufmodi  hominum  patrocinio  glorietur  Bcl- 
larminus  •  hajufmodi  nos  aut  patronos  aut  advcrfarios  parum  curamus.  Quam- 
quam  et  ex  iis  nonnuUos  polTemus  ei  eriperc,  et  alios  pro  nobis  ftantes  opponerc, 
caeteros  omnes  fide  prorfus  indignos  oftcndere ;  fed  in  iftis  tempus  tcrcre  nec  li- 
bet  nec  vacat.  Qui  ftudiofus  iftarum  rerum  fucrit,  confulat  Joannem  Barclaiun» 
et  Roft"enfem,  qui  a  fcriptorum  a  BcUarmino  laudatorum  k/>(«T  ,  opera  fua  ejcor- 
diuntur. 


f.  m 


DISSERTATIONES   HISTORICiE.  Dissirt.  VII.        4<Sj 

i.    VII. 

De  decreto  facrae  facultatis  Parifienfu  adverfur  Henricum  tertiwn. 

Thuaniis  ita  narrat  lib.  94.  ad  annum  1589.  id,  quod  in  domo  Sorbonlca  ad- 
verfus  Henricum  tertium  geftum  eft.  FaEiiofi  ,  inquit  ,  libellum  praefeSii 
mercatorum  et  decurionum  nomine  Sorbonieorum  theologorum  collegio  porrigendum 
curant.  Quaerebant  illi,  an  populus  Galliae  jurejitrando  fidei  Henrico  tertio  prae- 
flito  folutus  effett  et  fine  morfu  confcientiae  pojfet  in  hoc  regno  arma  caper.e,  foedus 
inire,  pecuniam  cogere  pro  defenfione  religionis  catholicae  ,  apofiolicae  et  Romante, 
contra  perverfas  machinationes  et  conatus  ipfius  regis ,  ejtifque  fautores  ob  violatam 
ab  eo  Blefis  fidem  publicam  in  catholicae  religionis  de^imentum,  et  edi&i  vnionis  et- 
libertatis  praefudicium.  His  duobus  libellis  ab  iis,  quae  memoravi,  eomprehenfn  in 
coctu  fexaginta  theologorum  in  fchola  Sorbonica  congregatorum,  poji  jacrtim  fpiri- 
ttis  fanEii  more  folemni  celebratum  mature  expenjis  a  decano  collegii  pronunciatum 
eji,  et  populum  jurejurando  folutum  ejfe ,  et  contra  regem  pro  defenfone  reiigionis 
arma  capi  poffe:  vifum  infuper  collegio,  ut  decretum  ad  pontificem  mitteretur,  ifque 
rogaretur  collegii  nomine,  ut  auEloritate  fiia  illtid  approbaret ,  et  auxilia  affiiiias 
in  Francia  ecclefiae  fubmitteret ,  monumentum  pubiicum  ea  de  re  confeEiiim,  et  typis 
mandatum  efi.  Addit  deinde  plures  anonymos  ea  de  re  fcripfiffe  libros,  et  Joan- 
nem  Bucherium  S.  Benedifti  paftorem  dotlorem  Sorbonicum  ,  Henrico  tertio  tru- 
cidato,  librum  infignibus  Nivellii  typis  imprefTum  in  lucem  emififfe,  de  juftaHen- 
rici  tertii  abdicatione,  qui  etiamnum  reperitur. 

Lib.  98.  narrat  idem  Thuanus  collegium  Sorbonicum  fanciendae  unioni  ia 
Henricum  quartum  fuiffe  patrocinatum .  et  congregatum  mandaffe  fuis  theologis, 
ut  etiam  cum  vitae  periculo  execrarentur  hanc  propofitionem  ,  haereticum  nedum 
relapfum,  et  extra  ecclefiae  communionem  pofitum  jus  regnandi  in  GalHa  habere 
non  poffe.  In  facultatis  decretum  jurarunt  epifcopus  et  parochi,  et  probavit  illud 
Cajesanus  legatus  apoftolicus,  eaque  pars  fenatus ,  quae  Parifiis  commorabatur.  Ec 
lib.  eodem  addit  decreviffe  idem  collegium  ,  etiara  defunflio  cardinali  Borbonio : 
Henrico  niinqnam  ejfe  parendum  propter  mettim  fimulationts ,  et  eos,  qui  ad  fangiii- 
nis  ufjue  effufionem  refifterent  ,  aeternum  in  coelo  praemium,  et  ttt  fidei  propugna- 
tores  immarcefcibilem  martyrii  coronam  proctdduhio  confeqiiutttros. 

Refpondeo  primo,  haec  decreta  ( quae  non  toti  facultati ,  fed  quibufdam 
privatis  adfcrlbit  Thuanus  dihgens  et  accuratus  fcriptor)  a  Buoherii  et  aliorum 
faclione  condita  fuiffe,  non  Ubero  totius  facultatis  Parifienfis  judicio  conferta. 

Refpondeo  fecundo,  plures  ex  iis  do£loribus,  qui  aderant,  huic  decreto 
non  confenfiffe,  ut  teftis  eft  Thuanus  lib.  94.  ad  annum  1589.  Inftrumentum , 
inquit ,  publicum  ea  de  re  confeEium  et  mox  typis  mandattim  eft,  quod  in  concordi  om- 
nium  confenfu  et  nemine  repugnante  decretum  dicitur,  cum  tamen  conftet  jeniores 

N  n  Q  adeo- 


466  DE  ANTIQVA   ECCLESIiE    DISCIPLINA 

adeoque  ipjiim  decanum^oannem  Fabnim  hominem  antiqui  moris,  nec  viilgarls  inter 
eos  eruditionis  alittr  jenfijje ,  et  valde  juvenes  tam  perniciofo  conliiio  in  praeftns 
temerario  apud  pojieroi  infaniae  pleno  dehortatum  ej)e,  a:  cenfuijje  ■,  ut  rcs  intcgra 
ad  pontificem  remitterctur.  Mirum  efTe  non  debet,  quod  plures  noii  fuerunt,  qui 
fefe  opponerent,  imo  miruni  potius  eft  in  calamitofiifirais  temporibus   aufos  fuilitt 

quofdam  reluQiari. 

Refpondeo  tertio,  nuUius  efTe  momenti  hujufmodi  decretum  per  vim  extor- 
tum ,  eo  tempore,  quo  tutum  non  erat  defeftioncm  non  probare,  quo  caedibus  et 
rapinis  pmnia  erant  plena. 

Refpondeo  quarto,  facultatem  Pariflenfem  infamiam  quorumdam  ,  ftatim 
atque  libere  potuit  convenire,  deleviffe  ,  et  e  fuis  tabulariis  abradi  iufliire,  quid- 
quid  eius  nomine  a  quibufdam  fuerat  in  regiam  majeflatem  confetlum  ,  ac  folcmni 
decreto  fanciviire  obedientiam  regi  praeftandam  ,  licet  nondum  a  papa  fuiliec  ab- 
folutus. 

§.  VIIL 

De  cenfura   in  libros   libertatum  Galticanae  ecdefiae. 

Anne  1639.  duo  volumina  prodiere  typisexcufa,  ita  infcripta,  traEJatus  de 
juribus  et  lihertatibus  ecclefiae  Gallicanae  :  alterum  ,  probationes  libertatis 
ecclefiae  Gallicanae.  De  iis  conquerente  nuntio  apoflolico ,  effecit  cardinalisRiche- 
lius,  ut  fan£lioris  conciHi  placito  eorum  commercium  interdiceretur,  utque  epif. 
♦opi^Lutetiae  degentes,  in  aedibus  fanclaeGenovefae  congregati,  duo  illa  volumina 
nulla  fingulari  propofitione  notataprofcriberent,  et  litteras  ad  reliquos  epifcopos 
ea  de  remitterent.  In  iis,  poflquam  pluribus  differuerunt  praefules,  quantum  fit  m 
iis  libris  of^enfionis  et  pericuii,  afferunt  ea  duo  volumina  fibi  vifa  effe  paflim  et  pene 
ubique  vitiofa,  plerifque  in  locis  haeretica,  fchifmatica  et  impia,  verboDei  contra- 
ria  in  hierarchiae  et  difciplinae  ecclefiaflicae,  facramentorum  et  facrarum  obferva- 
tionum  perniciem,  in  fanilam  fedem  apoftolicam,  regem  noftrum,  ordincm  eccle- 
fiafticum  ,  totamque  ecclefiatn  Gallicanam  contumeliofa.  Hae  litterae  datae  funt 
decimo  menfe  Februarii  anno  1639.  aderant  huic  conventui  unus  cardinalis  et  1%. 
archiepifcopi  five  epifcopi. 

Porro  praecipuum  caput  iflorum  hbrorum  efl,  pontifici  nullum  efle  jus  in 
temporalia  regum  Franciae ;  alterum  vero  ,  quod  pontificis  poteftas  fit  moderanda 
iuxta  canones  in  Francia  receptos. 

Refpondeo,  ne  judicium  et  judicit  autoritatem  detreflem,  faQum  id  fuifl^e, 
«t  fieret  fatis  ad  nuntii  apoftolici  querimoniam,  et  generatim  ita  profcr'pta  fuifle 
haec  volumina,  non  ob  ea  duo  capita,  quae  proponuntur  in  iis  p--.  banda,  quae 
femper  fueruntinGalliaapprobatai  fed  ob  liberiora  et  dmiora  aliquot  recentio- 

rum 


DISSERTATIONES    HISTORICAE,  Disszrt.  VII.         46,7 

rumdifla,  quae  iis  inferta  fuere,  ut  verbi  gratia ,  quod  nihil  juris  in  Gallicanatn 
eccleuatii  pritnis  faeculis  Romano  epifcopo  competierit,  quod  Clodovaei  tempo- 
ribus  rex  fuerit  fummum  ac  primum  a  Chrilto  caput  ecclefiae  Gailicanae  ,  et  alia 
ejufmodi,  quae  licet  habere  poflint  bonura  fenfum,  duriora  funt,  et,  ut  patet,  vi- 
deniur  kaercCm  fapere. 


f.     ultimus. 
De  immumtate  clericorum. 

jui  potellati  ecclefiafticae  temporalem  aliquam  rribuunt  autoritatem ,  folent 
afferere  cleiicos  jure  divino  non  effe  fubjeclos  principibus  ,  nec  ab  eis  poHe 
judicari  ,  fed  tantum  a  judicibus  ecclefiafticis.  Licet  autem  iftud  falfum  effe  ex 
principils  huc  ufque  ftabilitis  abunde  demonftratum  fit,  fpeciatim  tamen  oftenfuri 
fumus,  clericos  in  civilibus  et  politicis,  ficut  et  in  caufis  criminalibus,  tum  a  tri- 
butis,  tum  a  poenis,  et  judiciis  civilibus  non  efte  jure  naturali  aut  divino,  fed  folo 
imperatorum  beneficio  in  nonnullis  cafibus  immunes. 

Hinc  apoftolus  Rom.  13.  verf  i.  et  fequentibus,  omnis  anima  potejiatibus 
fuperioribiis  Jiibditajit,  non  eft  enim  pote/ias,  nili  a  Deo  ,  quae  aiitem  Jiait ,  a  Dea 
ordinatae  funt.  Ideo,  qui  potejlati  re/ijiit ,  Dei  ordinationi  rejijiit ,  qui  autem  re- 
Jijiujit ,  ipfi  [ibi  damnationem  acquirunt ,  et  v.  5.  necejjitate  fubditi  ejiote  ,  non  fo- 
lum  propter  iram,  Jed  etiam  prupter,  conjcientiam,  ideo  enim  et  tributa  praefiatis, 
Ibi  enim  r.poftolum  agere  de  civili,  non  de  ecclefiaftica  poteftate  indicant  verba, 
quae  fequuntur,  nec  enim  frujlra  gladium  portat;  et  haec,  ideo  tributa  praejiatis. 

Gencratim  autem  de  omnibus  chriftianis  tam  clericis ,  quam  laicis  haec  ver- 
ba  interpretantur  fanfti  patres  a  nobis  fupra  laudati.  Irenaeus  lib.  5.  cap.  20. 
Juft.  in  apologia  2.  Tertullianus  lib.  de  idololatria,  Theodoretus,  TheophilaQus 
et  alii. 

*"  Speciatim  vero  de  clericis  loquuntur  Origenes  in  Epift.  ad  Rom,  Exquiret 
enim  a  nobis  tributa  terrae  nojlrae  et  ve£ligalia  negotiationi  nojirae,  et  quid  dico , 
de  verhis  exolvit  etiam  tribntum  dominus  nofter  JESUS  CHRISTUS.  Q^uod  /i  ille, 
qui  nihil  kabebat  in  fe  caejaris ,  et  in  qtio  princeps  hujus  mundi  veniens  non  invenit 
quidquam  de  Juo,  cum  liber  ejfet,  Joluit  tamen  tributum;  quanto  magis  nos  necejfe 
eji,  ifa  tribiita  carnis  expendere.  Bafilius  in  reg.  contratlioribus  ,  regula  cj^.  ju- 
bet,  ut  fi  quis  ad  fratres  veniat ,  afferat  aliquid,  quod  fit  caefaris  ,  debitor  fit  ille 
folvendi  tributi. 

Gregorius  Nf.z.  orat.  ad  praefidem  iratum  et  populum  pertimefcentem, 
fubjeBi  fimiis ,  tumDeo,  tum  invicem  aliis  alii ,  tumiis,  qui  ciim  impcrio  nohis  in 
terra  praefunt  magijiratibus  propter  ordinis  conjervationem.     Etiam  haecin  legiim 

N  n  n  2'  nofira- 


468  DE    ANTIQUA  ECCLESl^    DISCIPLINA 

nofirarum  numero  ejf,  ut  quemadmodim  heri  fervis,  uxores  maritis,  ecclefia  domino, 
difcipuli  pafioribus  ac  doBoribus  obtemperant ,  ita  nos  etiam  cunSiis  pote/iatibus  ju- 
pereminentibt.s  fubjeEii  fmus ,  non  tantum  proptcr  iram  ,  Jed  etiam  propter  confci- 
tntiam,  ut ,  qui  tributo  pendendo  fimus  obnoxii ,  lex  Chrifti  vos  qitoque  meo  tum 
imperio,  tum  folio  fubjicit ,  nam  et  nos  in  potefiate  fumus. 

Chryfoftomus  homil.  23.  :n  Epift.  ad  Rom.  Potefiatibus  ex  debito  obedire 
jubet ,  oftendem,  quod  ifia  imperentur  omnibus  et  Jacerdotibus  et  monacliis ,  non  fa- 
lum  faecularibus  id,  quod  ftatim  in  ipfo  exordiodeclarat,  cum  dicit,  omnis  anima 
potefiatibus  fublimioribus  fubdita  fit,  etiamfi  apofiolus  fis  ,  fi  evangelifia  ,  fi  pru- 
fheta,  five  quifquis  tandem  fueris  ,  non  enim  pietatem  evertit  ifia  fubjefiio,  etc. 

Ambrofius  in  Luc.  lib.  4.  cap.  5.  Magnum  quidcm  efi  fpeciale  docttmentum, 
quo  chrifiiani  viri  fublimioribus  potefiatibus  docentiir  ejfe  fubjecii  ,  ne  quis  conjiitu- 
tionem  terreni  regis  putet  ejje  folvendam. 

Et  lib.  10.  cap.  20.  Si  tu  non  vis  ejfe  obnoxius  caefari ,  noli  habere,  quae 
tnundi  funt ,  fcdfi  habes  divitias,  obnoxius  es  cacfari ,  et  orat.  contra  Auientium 
Epift.  32.  hb.  5.  /  tributiim  petit  imperator,  non  negamus ,  agri  ecclefiae  folvunt 
tributum:  fi  agros  defiderat  imperator,  potefiatem  habet  vindicandorum,  ncmo  nojl- 
Tum  intervenit. 

Auguftinus  in  Joannem  trafl:.  6.  Legantur  leges  manifefiae,  ubi  praecepe- 
runt  impcratores  eos,  qui  praeter  ecclefiae  communionem  tifurpant  fibi  nomen  chri- 
fiianum,  nec  volunt  in  pace  colere  pacis  autorem  nihil  nomine  ccclefiae  audeant  pojfi- 
dere,  nolite  dicere  ,  quid  mihi  et  regi ,  quid  tibi  ergo  et  poffefftoni  per  jiira  regum 
pofifidentur  pojjeffiones ,  ficcine  loqueretur  Auguftinus,  fi  ipfo  jure  divinOj  non  ex 
beneficio  imperatorum  clcricorum  bona  fuiffent  immunia,  unde  ex  hoc  loco  in 
jure  canoiiico  cauf.  11.  q.  i.  Si  quae  caufae  ,  haec  inferuntur,  clerici  ex  officio 
tpifcopo  funt  fuppofiti  ,  in  pojfeffionibus  praediorum  imperatori  fmit  obnoxii,  etc. 

Gelafius  Epift.  8.  Qiiantum  ad  ordinem  pertinet ,  publicae  difciplinae  cog' 
nojcentes  imperium  tibifuprema  dijpofitione  coUatum,    legibus  tuis  ipfi  parent  reli- 

fionis  antijiites.  Symmachus  in  apologetico ,  defcr  Deo  in  nobis ,  et  nos  deferimus 
)eo  in  te  ,  nos  enim  potcfiates  humanas  fuo  loca  Juscipimtis.  Pelagius  prionus , 
quanto  nobis  fiudio  ac  labore  fatagendum  efi ,  ut  objequium  confejfionis  nrjirae  re- 
eibus  miniftremus.  Gregorius  Magnus  lib.  2.  Epift.  62.  Potejias  fupra  omnes  ho- 
mines  dominorum  meorum  pietati  coehtus  data  efi.  .  .  Ego  quidem  jujjioni  Jubjcfius» 
utrohique  qiiod  debui,  exolvi,  et  imperatori  obedientiam  praebui ,  et  pro  Dto,  quod 
fenfi,  minime  tacui. 

Leo  IV.  Epift.  ad  Lotharium  dift.  10.  cap.  de  capit.  De  capitnlis  vcl  prae- 
ctptis  imperialibus ,  vel  pracceptis  vefiris  ,  vefirorumque  pontificum  et  pracdecejfo- 
rum  irrefragabiliter  cujiodiendis  ct  conjervandss ,  quantum  valuimus  et  valemus,  mo- 
dis  omTiibui  profitemur.  Item  Epift.  ad  Loth.  2.  q.  7.  c.  Nos.  Nos,  inquit,  fi  in- 
tompetenter  aliquid  egimus  ,  et  in  fuhditis  jufiae  legis  tramitem  non  confervavi- 
muf ,  vejiro  ac  vcfirorum  mijjorum  cun£ia  volumui  mendare  Judicio,     Eatentur  ergo 

igfi 


DISSERTATIONES   HISTORICi^.  Dusert.  Vil.        469 

ipfi  Romani  pontifices  ,   fe  caeterofque  epifcopos  et  clericos  in  rebuc  civilibus  ab 
JRjperatoris  legibus  et  judiciis  non  efle  jure  divino  iramunes. 

Yvo  Epifh  22.  ad  Philippum  regem :  Refpondere  non  fubterfu^iam  vel  in 
eeclefia,  fi  ecclefiafiica  junt  negotia,  vel  in  curia,  fi  curialia.  Bernardus  Epift.  42. 
ad  archiepifcopum  Senonenfem ,  cui  honorem,  honoremi  otnnis  anima  poteftatibut 
fiiblimioribus  fubdita  /it:  fi  omnis;et  veflra.  Quis  vos  txcipit  ab  univerjitate  ?  Si 
quis  tentat  excipere,  conatur  decipere. 

Innoccntius  IV.  de  fententia  cxcommunicationis  cap.  noverit  n.  2.  /1» 
temporali  generaliter,  et  generalis  ecclefiae  joius  imperator,  qui  et  clericis  et  laicis 
praeejfe  debet ,  privilegium  concedere  potefl.  Ipfe  fanftus  Thomas  in  Epift.  ad  Rom. 
cap.  13.  ab  hoc  debito  liberos  effe  aic  clericos  ex  privilegio  tantum  principum. 

Petrus  de  Alliacoq.  de  refcript.  conclufione  prima:  exemplo  Chrilli,  qui  fc 
Pilato  judicandum  commifit,  et  apoftolorum ,  qui  nullam  fibi  in  judiciis  civilibu» 
aufloritatem  arrogarunt,  fed  intus  fubje£li  fuere  legibus  et  judicibus  civihbus  et 
ethnicis  ;  nec  non  ex  di^tis  Petri  et  Pauli,  ac  demum  ex  hujus  provocatione  ad  cae- 
farem,  oftendit  clericos  jure  divino  non  eflc  iramunes  a  judiciis  civilibus.  Mitto 
Cufanum,  Valdenfem,  Alcuinum ,  Almainum  ,  et  alios  complures  theologos,  qui 
in  eadem  opinione  verfantur.  Haec  autem  aliunde  probant  verba  illa  Pauli,  omnis 
anima,  etc.  tam  de  clericis,  quam  de  laicis  efle  intelligenda,  et  illos  non  minus  , 
quam  iftos  in  rebus  civilibus  de  jure  fubjeflos  effe,  ita  ut  aeque  tributa  pendere  de- 
beant  ct  de  criminibus  civilibus,  ac  magiftratibus  civihbus  judicari,  et  poenis  etiam 
civilibus  coerceri.  Quod  fi  quibufdam  in  cafibus,  tum  a  tribmis,  et  aliis  oneribus 
immunes  funt ,  quando  a  jud»ciis  civilibus  fe  fe  eximunt,  et  ad  ecclefiaftica  remit- 
tuntur,  id  habent  ex  beneficio  principum  ,  qui  iftud  ipfis  in  gratiam  ecdefiae  in- 
dulgere  voluerunt,  ut  ex  innunieris  legibus  liquet. 

Idem  demonftratur  ex  ufu  ecclefiae  et  exemphs.  Primo  autem  certum  eft, 
tribus  primis  ccclefiae  faeculis  presbyteros  et  clericos  ad  tribunalia  imperatorum  et 
magiftratuum  crhnicorum  pro  rebus  civilibus  ftetifle.  Poftquam  vero  imperatores 
chriftiani  fuerunt,  licet  aliquibus  legibus  caufarum  ,  quae  ad  clericos  jfpeftabant, 
tudicium  fit  epifcopis  commiffum  faepe  tum  pro  rebus  et  criminibus  civilibus  ab 
imperatoribus  et  judicibus  civilibus  judicabantur.  In  concillo  Nicaeno  epifcopi  fe- 
fe  inviccm  accufantes,  libellos  accufationisConftantino  vel  iftarum  rerum  judici  tri- 
buerunt.  Is  vero  fingulorum  accufationes  accepit  et  figillo  ebfignavit,  ignique 
tradidit,  ut  fic  jurgiis  omiflTs  illa,  quaead  fidem  pertinebanr,  abfque  ulia  animorum 
contentione  exquirerent  et  definlrent  ^  idem  Conftantinus  Caeciliani  caufam,  quia 
decriminc,  quod  in  examine  fafli  confiftebat ,  agebatur  ,  ipfe  judicarit.  Idera 
Athanafium  infimulatum  laefae  majeftatis  fuo  judicio  damnarum  in  exilium  raifir. 

Hujus  filius  Conftantinus  caufara  criminalem  Stephani  Antiocheni  epiico- 
pi  in  laico  judicio,  in  palatio  principis  agitari  voluit,  qui  cum  m  eo  conviaus 
foret;,  pracceptum  cft  «pifcopis  ,  wt  euin  deponerent,  tsfte  Theodoriio,  lib.  a. 
eap.   9. 

N  n  n  3  Valen- 


47»  DE  ANTIQUA  ECCESI/E  DISCIPLINA 

Valencinianus  Chronopium  epifcopum  eo,  quod  provocalTet  a  judiclo  70 
epifcoporum,  argenraria  mulcla  affecit  lib.  2.  cod.  Thcodof.  quorura  appell.  Idem 
Uriicinum  et  ejus  focios  tranquillicatim  turbantes  in  exilium  pelli  juffir. 

Prifcillianus  et  Inflantius,  quoaiam  de  criminibus  et  obfcaeniiatibus  ageba- 
tur,  a  faecularibus  judicibus  funt  damnati,    tcfte  Severo. 

De  caulaFelicis  Aptungitani,  Caeciliani  et  Donatiftarum  judicaverunt  faect^ 
lares  magiibatus,  quia  in  iis  agebatur  de  rebus  fafli. 

Epifcopi  omnes  Itali  Gratianum  et  Valentniianum  rogant,  ut  (fe  Damafo 
iudiciuni  ferat  fecundum  confuetudinem,  necnovim,  inquiunt,  aliquid  petit  Dama- 
jus,  fed  fequitur  excmpla  majuruin,  nt  epijcopus  Romanus  ,  fi  concilio  ejus  caufa 
njti  creditur  apud  concilium  fe  imperiale  defendat.  Nam  et  St/lvc/ler  papa  a  facri- 
leyls  accufatus  apud  parentem  vejirum  Conjiantinum  caufam  propriam  profequutut 
■  ejf,  et  de  fcripturis  Jimilia  exenipla  Juppeditant,  quod  cum  a  praejide  S.  apojlolut 
vimpateretur,  caejarem  appetlavit ,  et  ad  caefarem  mijfus  eji. 

Theodoricus  Italiae  rex  Symmachi  papae  accufationem  admifit,  vifitatorem- 
que  dedit  fedi  apoftolicae  haud  repugnante  Symmacho  ,  qui  in  apoiogetico  ait,  fe 
votefiates  Immanas  fuo  loco  jufcipere ,  delaturumque  imperatori  in  rebus  humanis. 

Anaftafius  imperator  epilcopos  novis  rebus  Itudentes  exturbavit.  Poft  Ju- 
ftinus  in  criminali  caufa  Dorothaei  Thedalonicenfis  epifcopi  feditionum  ac  homici- 
diorum  rei  et  pracfertim  convicli  necis  Joannis  epifcopi  apoftollci  legati  judicavir, 
ct  apud  eum  Hormifdae  papae  legati  caufam  egerunt.  Vide  Hormifdam  Ep.  56. 
ct  64.     Idem  Severum  ob  contentionem  et  fatliones  poena  affeclt,  tefte  Evagrio  1. 

4.  c.  4. 

Tuftinianus  imperator  inSylverium  po^itificem  fuper  quibufdam  litteris  pro- 

ditorlls  "accufatum  judicium  inftituit  *  utfi,  inquit    Liberatus   in   breviario  c.   22. 

approbaretur  ab  ipfo  fuilfe  f^ripcas,  in   quacumque  civitate  epifcopus  degeret,    fi 

autem  falfae  fuiftent,  reftirueretur  fuae  fedi. 

Carolus  Magnus  Campulium  presbyterum  majeftatis  reum  cura  ejufdem  cri- 
minis  confortibus  in  exilium  milit,  vita  et  integritate  membrorum  ad  Leonis  IIL 
preces  ipfi  concefta,  Platina  in  Leone  et  Regino  an.  203» 

Otho,   Fredericum  Maguntinum,     et  Rudpertum  Strasburgenfem  perjurii 

reos  relegavit,  Regitiu  lib.  2.  ad  n.  939. 

Conradus  imperator  tefte  Hermanno  ad  annum  1037.  Herberthum  Medio- 
lanenfem  archiepifcopum  impeni  perduellem  in  carcerem  conjecit,  praefente  pnp» 
Benediclo  IX.  et  tres  epifcopos  ,  Placcntinum  ,  Cremonenfcm  ac  Verceilenfcm  m 
exiiium  expulit.  Henricus  III.  Gebardum  Reginoburgii  epifcopum  majeftatis  coa- 
viaum  in  vincula  conjecit,  et  Nitgerum  Fraxinenfem  ob  necem  frairum  Ravenuam 

relegavit.  ^        .        ,    .  .  „    . 

Haec  imperatores ,  quos  imuati  re»cs  Franciae  clencos  majeltans  reos  aut 
contra  le?es  regni  direfte  peccantes  a  judicibus  laicis  femper  damnari  jufl^erunt,  et 
his  in  caiibus  vetueruat  eos  ad  judiccs  ccclefiafticos  reraitti. 

Aegy- 


DtSSERTATIONES    H  ISTORI  C.?:.   DissfRT.  VII.         471 

Aegydius  Rhemenfis  laefae  majeflatis  reus  in  concilio  MetenG  a  Gonthramo 
damnatur  exilii,  mortis  poena  ad  preces  epifcoporum  condonata. 

EpHcopi  Aurelianenfis  et  Alnffiodorenfis   ob   rebellionem    muiflati  a  Phi- 
lippo  Aug. 

Chilpericus  de  Praetextato   Rothomagenfi  ab  exilio  revocato  fic  praefatur. 

Qiicitnvis,  venerandi  pontifices,  regia  poteflas  renm  majejiatis  legibus  condemnare  pof- 

Jit,   ut  refert  Ainioinus  Iib.  3.  cap.  26.,  quod  et  agnoverunt  epifcopi ,  nam  Greg. 

Turonenfis  ita  regem  alloquutus  eft,  ut  refert  Inft.  lib.  5.   c.    18.     iSi  quis  de  nobis 

0  rex,  jujiitiae  limites  tranfcendere  voluerit ,  a  te  corrigi  poteji. 

Denique  ipfa  ratio  naturalis  docet  clericos  regibus  et  magiftratibus  civilibm 
fubefTe ,  et  ab  iis  judicari  poffe;  cum  enim  fint  membra  focieratis  civilis  et  ecclefia- 
fticae,  utriufque  legibus  et  poenis  fubjiciuntur,  Si  quid  ergo  contra  leges  civiles 
faciant,  poffuut  a  civilibus  judicibus  judicari  et  poenis  iis  pleQi,  quas  leges  civiles 
ftatuunt  in  reos.  Ab  ecclefia  vero  judicari  pofiunt,  fed  iis  tantum  poenis  mulclari, 
quas  ecclefia  potefl  infligere,  hoc  eft  depofitione  et  exconimunicatione.  Hinc  fem- 
per  ecclefia  paffa  efl:  ob  civiles  caufas  clericos  judicari  et  puniri  a  poteffatccivili,  imo 
poflquam  ipfos  judicavir,  ad  eps  puniendos  poena  temporaii  femper  civiles  magiftra- 
tus  adiit.  Hinc  epifcopi  Syri  poflquam  Timo  heum  ^^lurum  judicio  ecclefiaflico 
perflrinxsrunt,  ad  Leonem  fcribunt,  de  delifiis  autem  et  praefnmptionibus,  quas  ne- 
fande  commijit ,  reipublicae  regibus  et  praefulibus  Jecundum  rationem  judicio  com- 
petenti  fubdetur. 

Quapropter  fanfli  patres  a  nobis  laudati  non  diflingunt  inter  laicos  et  cleri- 
cos,  fed  generarim  omnidm  crimina  correclioni  et  vindiflae  magiflratus  civilis  fub- 
jiciunt.  Omnia,  iriquit  Origenes  lib.  9.  in  Ep.  ad  Rom.  ad  cap.  13.  crimina,  quae 
vindicari  vuit  Deiis',  non  per  antiflites  et  principes  ecclefiarum,  Jed  per  miindi  jti- 
dices  voluit  vindicari. 

Uno  verbo  fancli  patres,  epifcopi  et  pontifTces  Romani  a  nobis  faepe  lauda- 
ti  fatentur,  tum  res,  tam  peifonns  clericorum  fubjici  civili  poteftati  in  civilihus,  im- 
peratoribus  tributa  de  jure  debere,  et  in  rebus  civilibus  judicari  poffe  a  magiflrati- 
bus  civilibus,  folas  fidei  et  religionis  excipiunt  caufas :  illae  vero  ,  quae  publicae  funt 
difciplinae,  ut  loquuntur,  et  rempublicam  fpeBanr,  ad  imperatorem,  reges  et  ma- 
giftratus  pertinere,   eornmque  legibus  regi  ultro  fatentur. 

Diflinguendum  a-utem  eft  inter  crimina  mere  ecclefiaftica ,  ut  haerefis  et  mix- 
ta,  ut  homicidium,  furtum,  etc.  llla  nonnifi  ad  ecclefiae  judicium  pertinent.  Et 
fi  quando  imperatores  illorum  vindiBam  ufurparent,  id  faciunt  ab  ecclefia  foUicita- 
ti,  Tel  quia  inde  tranquilliras  imperii  pendebar.  Haec  vero  crimina  ab  ecclefia, 
prout  eft  ecclefia,  non  aliter  poffunt  vindicari,  quam  excommunicatione  aut  depo- 
fitione  e  gradu  eecfefiaflico  ;  a  magiftratibus  vero  civilibus  poenis  tenjporalibus  pu- 
niri  debenrj  etiamfi  fuerint  a  clericis  admifiit. 


N«c 


47«  DE  AKTTIQUA  ECCLESIAE  DISCIPLINA 

Nec  refert,  quod  apoflolusPaulus  vetat,  ne  chriftiani  coram  judiclbas  eth' 
ricis  litig;ent ,  fed  jubct,  ut  judices  ex  ecclefia  adumant.  Quamvis  enim  his  prae- 
cipue  temporibus  opportunum  omnino  fuerit,  ut  oaufae  chriftianorum  non  ageren- 
tur  coram  judicibus  ethnicis,  non  negat  tamen  Paulus,  quin  auGoritatem  illorum 
judicandorum  habeant,  fed  tantum  confulit chriftianis,  ut  potius  chriftianos  eHgant 
arbitros,  quam  apud  ethnicos  litigent,  quia  convcnientius  iftud  eft. 

Nihil  etiam  refert,  quod  in  canonibus  legamus,  mandatum  efte  clericis  cau- 
fas  fuas  apud  epifcopum  potius  agere,  quam  apud  civiles  magiftratus ,  nec  enim 
propterea  negatur,  quin  clviles  magiftratus  poilint  earum  cognitionem  fufcipere, 
fed  tantum  admonentur  clerici,  ne  reIi£lo  cpifcopi  fui  judicio  ad  faecuiaria  judicia 
caufas  fuas  deferant,  eo  praefertim  tempore,  quo  imperatores  dederunt  epifcopis 
poteftatem  earum  terminandarum ;  verum  licet  imperatores  hanc  dedift^ent  epifcopis 
aufloritatero,  non  propterea  tamen  putarunt  clericos  ab  omni  reprehenfionc  civilium 
snagiftratuum  efl^e  immunes,  quippe  innumeris  in  legibus  civilibus  comprehendun- 
tur,  et  poena  in  eos  ftatuitur  ,  fi  quid  contra  leges  egerint,  aut  fi  tranquillitatem 
ac  pacem  reipublicae  turbaverint. 

Denique  quando^d  civile  tribunal  citabantur,  huic  fe  fiftere  fenebantur  ex 
leo-e  omnes  33.  cod.  I.  1.  de  epifcopis  et  clencis,  qua  cavetur,  ne  ad  extranea  judicia 
pertrahantur,  fed  ut  apiid  Juos  judices  ordinarios ,  id  eft  provinciarum  reFtores,  in 
quihus  locis  degmit,  ecclefiarum  minijhriis  ohfeciindent,  omniumque  contra  fe  agenti- 
um  excipiant  aEiiones.  Et  lege  37.  Omnes  praeterea  virorum  clarifilmoium  pro- 
vincias  moderantium  fententiis  abfque  uUa  privilegii  dlfFerentia,  (qui  tamen  prae- 
fidiali  lurisdiftioni  fubjeai  fint)  five  epifcopi ,  vel  quilibet  clerici ,  aut  monachi, 
aut  cujuslibet  conditionis  fint,    pariter  refpondere  decernimus. 

Quin  etiam  cum  epifcopis  forum  et  judicium  in  rebus  civilibus  habere  concef- 
fum  eft  ,  hoc  ut  arbitris  fponte  elc£tis ,  et  fine  jurisdiQione  coacliva  illis  datum  ie- 
fi  quis  cod.  c.  i.  de  epifcopali  audicntia.  Si  qui  ex  confenfu  apud  facrae  legis 
anti^^item  litigare  voluerint,  non  vctabuntnr ,  fed  experientur  illins  in  civili  dun- 
taxat  7ies;otio  more  arbitri  fponte  refidentis  judicium,  quod  his  ohejfe  non  poterit 
nec  debebit,  quos  ad  praeditli  cognitoris  examen  converfos  potius  adfuijfe,  quam 
fponte  veniffe  conftiterit.  Hic  quoque  facit  novelia  Valentiniani  3.  tir.  12.  de  epi- 
fcopali  ludicio.  Cum  inter  dericos  jurgium  vertitur,  et  ipfis  litigatoribus  conve- 
nit  haheat  epijcopus  licentiam  jndicandi,  praeennte  tamen  vinculo  compromijft ,  quod 
et  de  laicis,Jl  confentient,  auBoritas  nojira  permittit.  Aliter  eos  judices  ejfe  non 
patimur,  nifi  voluntate  jurgantium  intcrp,fita,  Jlcut  diSlum  ejl,  conditione  praece- 
dat  Ouoniam  confiat  epifcopos  et  presbijteros  forum  lcgibus  non  habere ,  nec  de 
aliis  c7ufis  fecundum  Arcadii  et  Honorii  divalia  confiituta,  quae  Theodofianum  cor- 
pus  oRendit  praeter  rcligioncm  pojfe  cognojcere ,  fi  ambo  ejtisdem  officii  litigatoru 
nolint,  vel  alteruter  agant  publicis  legibus  et  lcge  communi. 

Ab 


DISSERTATIONES  HISTORICi:.    Dissert.  VII.        475 

Ab  his  autem  epifcoporum  judiciis  femper  provocare  licebat  ad  principem  et 
elvllem  magiftratum,  ut  lT.aberur  in  authciuica  fi  ex  imperiali  cod.  de  epifcopi  au- 
dientia,/  ex  imperiali  jifjjione,  aut  judiciali  praecepto  epifcopus  judicat  inter  quas- 
cumque  perfonas  ,  appellatio  aut  ad  principem  aut  ad  eum,  qui  transmifit,  n.ego- 
tium  rransferatur ,,  et  novella  83.  Rubrica  hujusmodi  eft,  ut  clerici  apud  propnoi 
judices  conveniantur  ct  pofl  hoc  apud  civiles  judices. 

Adverfus  ifta  nihil  ab  adverfariis  opponitur,  quod  aUcujus  fit  momenti  ad  pro- 
bandum  jure  divino  aut  naturali  clericos  elle  a  judiciis,  poenis  et  oneribus  civilibus 
immunes  ,  quod  enim  afferunt  de  levitis  et  facerdotibus  veteris  tellamenti,  haui 
probat  juris  iilud  effe  naturalis  autdivini,  fed  tantum  conveniens  effe,  ut  respu- 
blica  facerdotes  a  tributis  pendendis  eximat.  Quod  vero  aiunt  ex  novo  teftamcnto 
Chriftum  dicere  filios  fponfi  a  tributis  efle  Jiberos,  de  fe  tantum  Chriflus  dicit,  qui 
cum  elfet  rerum  omnium  dominus  ,  ratione  divinac  naturae  haud  tenebatur  tribu- 
tum  folvere  ,    et  tamen  tam  pro  fc,  quam  pro  (uis  tributum  folvi  juflit. 

Gravius  fortafTe  videbitur,  quod  nobis  objiciunt  legibus  tam  civiHbus,  quam 
eeelefiafticis  tamquam  nefas.  et  illicitum  vetari ,  ne  quis  clericus  apud  civiies  magi- 
ftratus  litiget.  Et  quidcrn  innumeri  funt  cartones,  quibus  poena  ftatuitur  in  cleri- 
cos,  qui  ad  judices  hujusmodi  caufas  fuas  detulerunt.  Sic  canone  nono  concihi 
Carthaginenfis  tertii.  Sancitur .,  ut  quisquis  epifcoporum ,  presbijterorum  ,  et  diaca- 
noriim  feti  clericornm ,  cum  in  ecclefa  ei  fnerit  crimen  intentatum ,  vel  civilis  cauja 
fuerit  commota,  fi  reliEio  ecclefafiico  judicio  purgari  voluerit,  etiamfi pro  koc  ipfa 
lata  fuerit  fetitentia,  locumfuum  amittat,,  et  hoc  in  criminali  judicio,  in  civili  vero 
perdat.  Qiiod  enim  fi  lociim  fuum  ohtinere  voluerit.  Can.  itcm  9.  conc.  Chalcedo- 
iienfis  ftatuitur,  utfi  clericus  haheat  negotium  adverfus  clericum,  non  relinquat  epif- 
copnmfuum,  et  ad  Jaecutaria  judicia  revertatur.  Agathenfis  concihi  canone  ^2. 
clericum  nuUum  apud  faecularem  judicem  epifcopo  non  permittente  pulfare.  Le- 
ges  vero  civiles  idem  vetant.  Sic  lege  7.  de  epifcopis  et  ciericis  vetatur,  ne  clerici 
sd  curias  devocentur  ,  fed  ut  pleniflima  immunitate  potiantur.  Et  legc  ult,  dq 
epifcopis  et  clericis,  clerici,  quos  indifcretimad  faecularcs  judices  debcre  dcduci  im- 
peritus  praefcriptor  dimiferat,  epifcopali  audientiae  referventur.  Fas  enim  non  eft, 
ut  diverh  muueris  miniftri  temporalium  poteftatum  fubdantur  arbitrio ,  deniquc 
Novella  83-  Juftiniani,  clerici  jubentur  prius.ab  epifcopo  fpoliari  dignitate  facerdo- 
taJi,  antequam  a  praefide  provinciae  judicentur. 

Refpondeo,  nihil  iflis  canonibus  ct  legibus  probari,  quam  quod  miniint 
controverfum  eft,  principes  nempe  faeculares  epifcopis  hoc  privilegium  concefi^iffe, 
ui  caufae  ordinariae  clericorum,  ad  eosprimum  deferri  poffent,  utque  de  iis  primt 
cognofcerent.  Ecclefiam  vero  principum  iiidulgentia  nixam  fub  poenis  fpiritualibus 
vetuiffc,  ne  dericiprimum  alios  judices,  quam  epifcopos  adircnt  j  at  iftud  minime 

O  0  0  probat 


474  r>E  ANTIQVA  ECCLESI.^  DISCIPLINA 

probat  clericos  jure  divino  et  naturali  a  judiciis  civilibus  effe  immuncs,  imo  ne 
quidem  hoc  probat  nuUos  alios  efle  potuifTe  poft  iftas  leges  in  caufis  clericorum  ci- 
vilibus  judices,  quam  cpifcopos:  nam  ut  obfervavimus  ,  iifdem  legibus  epifcopi 
«onftituuntur  tantum  ut  arbitri,  et  fi  illorum  judicio  ftarc  quis  nolit,  apud  judices 
laeculares  caufa  poteft  agitari,  itemque  canones  vetant  equidem  caufam  clerici  ad 
alios  primum,  quam  epifcopos  deferri,  at  non  vetant,  ne,  qui  ab  cpifcopo  jure  ci- 
vili  damnatus ,  ad  facculares  judices  recurrat.  Itcmque  non  decernunt  magiflraius 
ipfos  non  pofre  delinquentes  clericos  damnarc  ctpunire,  fed  ad  fingula  teftimonia 
pauca  reponere  oportet. 

Can.  9.  concilii  Carth.  3.  de  iis  tantum  loquitur  clericis,  qul  caufa  intenta- 
ta  ncc  dum  judicata  in  concilio  ecclefiaftico  ad  faecularc  judicium  confugiebant; 
Bon  autem  dc  iis,  qui  caufam  prlmum  ad  judices  civiles  deferrent,  aut  a  judicio 
ecclcfiaftico  provocarcnt. 

Concilium  Chalcedonenfe  addir  pofl  verba  citata  in  objeflione , /f d  pruu  ven- 
iiletur  ret  apud  propriim  epifcopum,  Ergo  pofl  hujus  cognitionem  potefl  provo- 
eatio  fieri  ad  faecularia  judicia. 

Concilium  Agathenfe  addit  quoquc,  ut  fi  pulfatus  fuerit  clericus  ,  ipfe  rt' 
fpondeat  coram  magijiratu   civili ,  fed  ipje  non  proponat. 

Lcx  7.  de  cpifcopis  non  vetat,  clericos  accufari  apud  judices  faccv]ares ,  fed 
md  curias  devocari.  Hoc  cfl  redigi  in  numerum  curialium,  ct  eorum  muneribus 
«nerari.  Vctant  enim  leges,  quemquam  epifcopum  curialem  fieri  aut  curialem 
epifcopum,  lege  Cod.  Theod.  i.  de  curialibus  et  agnatione  rit.  Cod.  Juft.  c.  55.  de 
epifcopis  et  Novella  123. 

Lex  Valenriniani  et  Theodofii  ultima  de  cpifcopis  renovat  tantum  privilegia 
clericis  indulta,  quae  revocarat  Joannes,  qui  tyrannidem  pofl  mortem  Honorii  ad 
breve  tempus  invaferat. 

Denique  Novella  Juftiniani  83-  probat  ad  praefidem  pcrtinere  de  criminfi 
clerici  judicare,  fed  prius  jubet  cum  ad  honorem  facerdotii  degradari  ab  cpifcopo, 
«  ita  lex  ifta,  non  fecus  ac  caetcrae,  nobis  nihil  adverfatur. 


E  P  I  L  O  G  U  S. 

Perveni  jam  ad  finem  propofiti  mihi  operis,  quod  rcrum  iflarum  fludiofis  noa 
omnino  inutile  futurum  effe  mihi  perfuadeo,  Habebunt  enim  illi  in  iflo  opc- 
re  multa  breviter  dilucide  atque  ordine  collefta,  quae  in  multis  magnisque  volii;-ni- 
nibus  difpcrfa  funt,  ac  plerumque  indigefta  et  aliis  admixta.  Quippe  illi,  qui  dc 
his  rcbus  fcripferunt  licet  eruditionc  praeftantcs,  non  omnei  iftas  quaeftiones  atti- 

gcrunt, 


DISSERTATIONES  HISTORICAE.  Dissert.  VII.      475 

gerunt,  et  quas  attigere,  eas  plerumque  fineordine  ac  methodo  pertraftarunt,  faepe 
etiam  aeftu  difputationis  in  controverfias  perfonarum  abrepti.  Huc  accedit,  quod 
nonnulli  ex  iis  de  ecciefia  non  fuerunt,  crroribusque  fuis  pafiim  libros  fuos  infecerc. 
Quo  fit,  ut  vix  ulius  fcriptor  ad  theologos  rerum  iftarum  adhuc  rudes  inftituendos 
reperiatur  idoneus.  Utrum  vero  id  difTertationum  noftrarum  colleGio  praeftare 
pofiit,  non  noftrum,  fed  aliorum  dcbetefle  judicium.  Hoc  unum  affirmare  poffu- 
mus,  nos  ea  omnia,  quae  adveritatis  inquifitionem  et  erroris  refutationem  Eecefla- 
ria  nobis  vifa  funt ,  ftudiofe  et  accuratc  collegifTe  ac  in  ordinem  digeflifl*e  idque 
fine  odio,  Deus  teftis  eft,  aut  adulatione,  Quibus  parim ,  aut  quibus  nimium  vi- 
debitur,  ut  Auguftini  verbis  concludam,  mihi  ignofcant ;  quibus  autem  velfatis  eflt 
Hon  mihi  fed  domino  gratias  eongratulmtes  agant,. 


FINIS. 


0  0  0  *  INDEX 


I   N   D    E    X 

RERVM    ET    VERBORVM 

Quae  in  hilloricis    de    antiqua    ecclefiae  difciplina  differtatiouibus 

continentur. 


ldrtanvs  papa  primus  inter  pontlfices,    ref« 
temporalibiisGalliAe  negotiis  immifcuit,446. 
Africat  divifio.  19- 

jildrici  Cenomanenfis   epifcopi    dejeftio.        i89' 
^leiandtitii  patriarchatiis  origo  et   limites.      35- 
ordinatio   et    auftoritas    epifcopi  Alexandri- 
ni.  58-    59- 

Annthema,  vocis  hujus  etymologia  et  accep- 
tio.  ai6.    217. 

inlef    Anglorum     reges     ct   pontifices   difli- 
dia.  4  5  3-    "  /"!■ 

Anliotheni  patriarchatus  origo  et  limites.    35-36. 
Anliocheitus     epifcopus     ab    univerfae   dioecefeos 
epifcopis   ordinabatur.  60. 

Apiarii  appellatio ,  et  quae  circa  eam  tum  Ro- 
mae,  tum  in  Africa  gefta  examinantur  etex- 
CUtiuntur.  14°-   "  feqtieHtibus. 

Afojlotorum  inter  fe  aeqnalitas,  excepto  Petri 
primatu.  2  5  3-   "  f"I- 

Avyellationss  a  judiciis  fynodorum  provincialium 
ad  Romauum  pontificem  veteri  jure  prohibi- 
tae.  78-  «'  /"/• 

Concilii  Nicaeni  canone  quiiito. 
Jbid.  fecundae  generalis  fecundo.  79.  a  Cy- 
priano  et  Afris  rejeftae.  80,  8i-  a  concilio 
Antiocheno  damnatae.  82-  ab  orientalibu» 
Bunquam  admilTae.  80.  a  fynodo  Aquile- 
ienfi  improb;itae.  84.  nec  a  fynodo  Sardi- 
teiifi  concellae.  184.  a  Gallis  haud  recep- 
tae.  95-  f'  feq.  ab  Atricanis  ri-puif-te.  101. 
Bovo  jure  ijiduftae.  JoS-  'i  /'?» 


Arius    ab  Alexandro   daranatus.  126. 

Archiepifcopus  wnAe  diftus.  4.  quandonamufurpart 

coeperit   haec   vox   iu   ecciefia ,    5.     primum 

infignium   tantuni    fedium    epifcopis  tributa, 

deinde    metropolitanis    omnibus.  6. 

Arelatetifis   epifcopi    de   primatu   contentio.      23. 

et  feq. 

AftanorHin  de  die  pafchae  cum  Romanis   contro- 

verfia.  115. 

Athalici  regnum  immerito  «ccupavit. 

Athanafins   ad  Julium  non  piovocavit.    127.«//«^. 

Auguftini  epiftula ,   quae  olim  261  nunc.  209  ex- 

plicatur.  146.    et  feq, 

AuTO):6<p«^oi  1    epifcopi  quamplures.  49. 


Basilidis  depofitio,  ejtirque  ad  Romannm  pontU 
ficem   confiigium.  121.    122. 

Bafiletnfis  fynodi  de  iuftoritate  concilii  fanftio  de- 
fenditur.  324.    rt  ftq. 

Bo)iifacii  ofiavi  injufti  in  Philippnm   oftavum  re- 

gem  Franciae   conalus.  449- 

Boiiofus  accufatus  in  Capuenfi   fynodo   ad   Anyfii 

Theffalonicenfis  ct  finitimorum  judicfum  re- 

tnifl^us,  133» 


Caecilianvs  ad   Miltiadem   non   appellaTit.   125. 

Coelefiius  ad  pontificcm   appellavit.  138. 

Inijiis  appellatioiiem  irritam  effe  cenweruut 
Africani.  1  }6. 


RERVMET      VERBORVM. 


477 


9a*f*rtenjis  epifc»pi  Cappadociae  jura  in  totain 
dioecefim  Ponti.  3i.    32- 

Caufae  majores  dt  minores.  7^' 

caufae  fidei  quoraodo  judicandae.  i  84- 

CaelidoHii  caufa.  164.   et  feq. 

Carthaginenfis   epifcopi  dignitas  et  jura.    21.    22. 

Childeyicus  non  eft  depofitus  a  Romano  pontifi- 
ce.  411- 

Ckryfojlowus ,  hujus  eanfa  exponitur,    \-ii,.elf^q. 
iion  appellavit   ad  Innocentium  ,    ibid. 
quae  gefferit  in  AGa  ob  epifcopi  Epliefini  or- 
dinationem.  39-   et  feq. 

ChriHus  ut  homo  non  habuit  regnum  temporale. 

^49. 

Clerici  in  civilibus  fabjefki  regibus,  etmunerib-us 
publicis  obnoxii,  ac  indulgentia  tantum  re- 
gum  et  principum   immunes.      407.    et  feq. 

Communio  inter  ecclefias  quid  et  quomodo  fove- 
retur.  i9  9- 

contentum  effe   ecclefiae  fuae  communione, 

quid?  ,;:    .  200- 

Co»f»//i«.  ConciliigeneraUsinfallibilitas.  435,436. 
ejus   fupra   Romanum   pontificem  auftoritas. 

302.  el  feq. 
Conftaniienfis  concilii  ea  de  re  fanftio  viiidi- 
eatur.  3  3o-   et  feq. 

tonciJii  proviuciae  convocandi  poteftas  peaes 
metropolitanura.  55.  et   56. 

concilii  Nicaeni  canon  fextus  exponitur.   65. 

H  feq. 

item  quiatusf.  78    et  as. 

Conftautinopolitani  canones  fecundus  et  ter- 
.tius-  29.    37-    38. 

Concilii  Tridentini  de  judiciis  epifcoporum 
fententia.  iio.    iii. 

eoncilii  Chalcedonenfis  ftatutum  de  patriar- 
chatu  fedis  Conftantinopolitanae.   42.  et  feq. 

Coutcrdatorum  de  caufis  majoribas.  fanaio  ,  iio. 
-      .  ef  f'1- 

'Henjfantinopolilanus  epifcopui  ordinatur  a  fynodo 

dioecfifeos.  S9-   (>°- 

fiftitius    ejus   primatus?  62.   et  feq. 

ConftantinopoLitani  patriarchatus  inftitutio , 
progreffus   etlimites,  36.  et  feq, 

honoris  tantum  praerogativarpfi  concilii  Con- 
ftantiuopolitani  canone   tertio    coUata.      37. 

et  feq. 
«nde  jradum    ad  jurifdiftionem  fecit.     39. 

«<  feq. 


haec  ipfi  a  fynodo"  Chalcedoiienfi  confirma- 

ta.  12.   43- 

edifto   imperatorum   roborata.  46. 

Bulgariam  quoque  fibi  adjici  tentavit.  46.  47. 
Conjlaitlienfis  concilii   de  auftoritate   ecclefiae  in- 

temporalia  fententia.  461.  et  feq. 

ConJlantienfis  epifcopus  Cypri  nuUipatriarchae  fub- 

ditus.  49- 

Cijrilttts  Hierofolymitanns  primos  libellum  appeU 

lationis  dedifl^e  (ertur.  133. 


J). 


DioNYSii  Ale.xandrini  apud  Dionyfinm  Romanum 
accufati   defenfio.  12  3« 

Difciplina    ecclefiaftica. 

ejus  neteffitas  et  origo- 

mutationi   obnoxia. 

propter  hujus  varietatem  non   eft   temere  fe- 

renda  excojnmunicatio.  214-    ^'5- 


I.   2. 
ibid. 


EccLESiARVM  diftri[>utio  ad  formam  imperii  fafta. 

17.    18. 

ea   fummatim   defcribitur.  17.   et  feq. 

fpeciatira    de  Africa.  I9-   ''  /'?* 

de   Gallia.  22.  etjeq. 

Efclefiae  poteftas   non   extenditor  in   temporalia. 

346.  et  Jeq. 

eam   effe  folam  fpiritualem.  352.  et  feq. 

relpondetur  objeftionibus.  390.   et  feq. 

Ecclefiaftirae  powftatis  immediatum  fubjeftum  ec- 

cleCa,  304.   et  feq. 

Eteutherins  papa  ad  Montaulftas   litteras  commu- 

nionis  mifit.  277. 

Ephefini  epifcopi  jiira  in  dioecefim  Afiae.  30.31. 
£)7;/fo/i«j  nihilfi^ne  clero  agebat.  i99' 

Euphratae  et   Saturnini  et  aliorum  in  ocridente 

depofitio.  1 30- 

Eufiaihii  Sebafteni  ad  Liberium  confugium,  131» 
Eutherii  Tyanenfis  epiftola  fubdititia,  iSi- 

Eiitijches  an  appellarit,  et  ad  quos.  i?'-   172- 

Exarckus  ,   quis.  b.etfcq. 

Excomminiiratto  ,    hujus  neceflitas.         194.    19  5- 

a  Chrifto  et   apoftolis   commendata,    ea   du- 

plex  ,   medicinalis   et  mortalis.  196. 

excommumcationes  mutoae  ecslefisrum.  2Q0. 

2CI. 

0   0   0   3  caufae 


47« 


I  N  D  E  X 


rturte,  ob  quas  ferre  oportet  excommunica- 
tionem.  207.   tt  feq. 

cum  dolore  inferri  debet.  iio. 

in  quos  ferri  poffit  vel  nonpofllt.  215.  216. 
non  poteft  in  plures  ferriob  unius  peccatum. 

2  j  g .  ot  feq. 
an  in  tnortuos  ferri  poflit.  m.itfeq. 

effeftus  excommunicationis»  234. 

tt  ftq. 

F. 

FacvLTATis  Parifienfis  fententia  de  judiciis  epifco- 
porum ,  ejufciem  circa  infallibilitatem  ponti- 
ficis  Roniani  feutentia.  _  29  !• 

illius  decreta  de  concilii  generalis  auftoriti- 
te.  336.    337- 

de  decreto  quod  fub  ejus  nomine  fertur  ia 
Henricum'  tertium  ,  quid  fentiendum.  465. 
ejus  pro   Henrico   quarto  fententia.  45  i- 

/7<rt.-/<iKi  appellatio   exponitur.  175.  ''A?- 

forlunati  et  Felicijfimi  cum    Cypriano    diffidium. 

116. 
eorundem  ad  fedem    Romanam  confugium. 

il/id. 

(te  Frederiti  II.  imperatoris  varia  fortuna ,  ejuf- 
que  cum  Romano  pontifice  diflidiis.        437. 

tl  feq. 


GAtMAE  dlvifiones,  st. 

inftitutio  primatuum  in  Galliaf      23.   et  ftq. 

eorum  jura.  _  26.  et  feq. 

Gatlortim  reges  excommunicari  non  poifunt,  224. 

malto  minus  deponi  aut  bonis  privari.  446. 

*'  Aq. 

Gallorum  in  reges  fuos   ftudium.  453, 

Grigorio  primo  affifta  privilegi.T.  402. 

Gregoriui  feptlmus  primus  aiVumpfit  auftoritatem 

in  tcmporalia  reguui.  47''. 

ejus  ad  imjieratores  deponendos  madiinatio- 

nes,  382-    e/  feq. 

Gregorius  fccundiis  non  privavit   regno  Leonem 

Ifaurum.  4o8.»'/«ff 

De  Henrici  qu.irti  imperatoris  pertinaci  cum  Gre- 
gorio  feptim^o  diflidio.  429» 


Henricl  V.  ciam  Romanis  pontificibus  co«< 

certatio.  430,  nftq. 

Henricus   quartus  rex  Franciae  Six.tj  quinti 

bulla  illegitirae  profcriptus.  ^jo. 

Henrici  oftavi  Angliae  regis  diflidium  narra- 

tur.  455.  et  ftf. 

Hiiumari  epifcopi  Laudunenfis  appellatio  a  Gallis 

improbata,  190. 

Hitrofolijiiiilaua  fedes    venerabilis.  47.  48. 

iionor  ei  coilatus  a  concilio  Nicaeno,        47. 

quibus     gradibus     ad  patriarctiatum   evefta. 

48. 

lianc  ei  dignitatem  confirmat  fynodus  Chal- 

cedonenfis.  49. 

Hilarii  Arelatenfis  epifcopi  caafa  narratur,  164. 
Honorii 'n\  haerefim  lapfus.  279,  et  feq. 


In    Janfenii   caufa   quid  circa  judicia  epifcoporum 

iii  Gallia  et  Romaegeftum.  » ij. 

Illijricum    inter    Romanum   et    Conftantinopolita- 

num  epifcopum   caufa   diflidii.  169. 

de   caufis   Illyrici.  169. 

IiiimiiKiiatem  clericorum  beneficium  regum  et  im- 

peratorum  effe  oftenditur.  4^7-   " /'?• 

Imperii  translatio    quibus    gradibus   fafta.      417. 

418. 

Elcftores  imperii  a  quibus  et  quomodo  con- 

ftituti.  423.   tt  feq. 

Indulgentia  ecclefiae  in  recipiendis  haereticis   ad 

eam    revertentibus.  ai2. 

Infallibititas  pontificis    Romani   refellitur,    271. 

272. 
Innocentii  primi  in  caufa  Chryfoftomi  gefta.  134. 

tt  ftq. 
ItiterdiHa   ecclefiaftica    generalia    quando  coepe- 

runt,   et  an    licita.  219.   tt  feq. 

^ofl««/j  Talaiae  judicium.  183.    1S4. 

^oannis  XXII.   lapfus.  281» 

ejufdem  cum  fratribus  minoribus   contentio. 

38S>  286. 
§Hdices  ecclefiafticl  funt  epifcopi  cum  clero.  76. 

199. 

Sfudicioriim  in  omni  focietate,    ac  praefertim  ia 

"ecclefia  neceflitas.  75.   76. 

de  forma   judiMorum  eccleflafticorum.     74. 

tt  /i- j. 

(  .  Sutitts 


RERVM    ET    VERBORVM, 


479 


gHtins  Romanus  pentifex  quid  de  appellationibus 
fenferit.  125. 

quid  in  caufa  Athanalii  ftatuerit  et  gefferit. 

127. 

ffurameiitum  Anglicanum   an   licitum.  456. 

in  Lugdunenfe  concilium  obfervationes.  441. 

44^. 


Lazari  Aquenfis  epifcopi   caufa-  162. 

Laieranenfis  quarti  concilii    de  auftoritate   pontU 

ficuiu  in  temporalia  mens   exponitur.     457. 

Lto  Ifaurus  non  elt  privatus  regno  a  GregorioII. 

246. 
LHerii  Romani  pontificis  lapfus.  278.   279» 

Litlerae  coir  munionis,   quae  dicebantur  formataej 

q"id.?  202.   203. 

\Jtter*e  peregrinantibus  clericis  neceffariae,  ut  ad 

communioBem    admitterentur.  203. 

Ludovici  Pii  et  Lotharii  imperatornm  exauftora- 

tiones  quo  paao  fy.ftae.  /^20.et/eq. 

Ludovici  Bavari  depofitio,  443'   et  feq, 

Lugdunenfis  epifc.   primatus.  ^6.   27. 

Lnjii  Chriftiani  liber  qualis,  ^6, 

K. 

MarCIANI  Arelatenfisepifcopicaufa,      li^.tifeq. 
JSarcion  ob  ftuprum  a  Romanis   presbyteris  reji. 

citur.  114. 

in  haerefim  Cerdonis  tranfit ,  ibidem. 
Ifartialis  daranatio.  121.    122. 

Maximus  a  Petro  Alexandrino   Conftantinopoli  or. 

dinatus  in  occidentem  confugit.      122,  etfeg. 
Ktlitius  Antiochenus  epifcopus  non  provocavit  ad 
Romanum   pontificem,  126. 

fHttenfium   epifcoporum   primatns.  26. 

Tlittropolis  unde  difta,   et  vocis  hujus  acceptio.  2. 
Mttropolitica  dignitas  nec  aChrifto,  nec  ab  apo- 

ftolis   inftituta.  j-;   et feq. 

hujus  origo.  ISib.etfeq. 

if*/roj»o/«j  orbis  denotantur.  17.   et  feq, 

MttropoUsva  Africa  nulli  fedi  affixae,  fed  tan- 

tum  fingularis   epifcopi  fedi,  20. 

MttropolitatioraiH  jurd,  50,   tt  feq. 


OitBis  Romani  divifio. 


»?•  **  H' 


Ordinationes  epifcoporum  a  metropolitano  et  epif' 
copis  provinciae  fieri  debere.  50.  et  feq- 
Metropolitanorum  a  patriarchisfieri  folebant» 
fed  non  ubique  nec  femper.  58.  et  feq, 

patriarcharnm  a  dioecefeos  epifcopis.      ibid, 
de  Ottonis  If^.   depolitione.  435-   et  ftq, 

Ozias  rex  non  eft  orbatos  regno  cum  lepra  per« 
cuiTus  eft.  384.   *l  feq, 

P, 

Patriakcha  ,    vocis  hujai  ufus  et  acceptio,       7, 

Patriarcharum   inftitutio.  13. 

Patriarcharum   limites   et    inftitutio.         29. 

ttd  57. 

vFatriarchatnum  jura    et  privilepia.  57. 

ad  64. 

an  a  concilio  Nicaeno  infiituti.  6  5.  etfeq, 

PauM  Samofateni  damnatio.  »24' 

Perronius  non  fenfit  reges  polTe  deponi  a  ponti- 

ficibus.  552. 

P*/r/ primalus  afferitur,  s5o.   et  feq, 

Petrum    non    effe    Paulo    in  primatu   aequalem, 

246. 
Phitippi  I.  et  //.  reges  Franciae  injufte  excom- 

munitati,  225.  447. 

Phitippus  VIII.  injufte  excommunicatur.        446- 
Potefiatis  ecclefiafticae  et  civilis  difcrimina.    348. 

39°. 
Primas ,  hujus  vocis   acceptio.  3, 

Primates  GnlViae.  35.   tt  feq, 

Priniatui  Pefri  et  Romanipontificisafferitur.  242. 
in   qiio    confiftat.  3.(35.  etfeq, 

Prifciliiani  damnatio.  i  30, 

Privitegia  falfo  afcripta  Gregorio   magno.      402. 
Procutus  Maffiiienfis  injufte  damnatus  a  Zozimo. 

160. 
Frivmi  §t  Praetexiati  damnatio.  189. 


R£«ES    excommnnicari   poffe,     fed   non  debere, 

2.^3. 
Reges  in  temporalibus  pontifici  aut  ecclefiae 
non  fubeffe.  347 

eos  a  Deo   conftitui.  364. 

temporali  poena  ab  ecclefia  plea»  non  poffe. 

370» 
aec  refiftere  iilis  liwre,  373, 

MJttmtn.. 


480 


INDEX     RERVMET\^ER'BORVM, 


Rheweiifis    epirtopi  primatus.  -^- 

RUhtlius  cardinalis  libertatibus  ecclefiae  GalUca- 

nae  parum  aequus.  ^ '  3- 

adverfus  ejus   cooatum   proteftantur  epifcopi 

Gallicani.  '''"'• 

Rofadi  Suemoncnfis   epifcopi  depofitio.  i07, 

RornaHiis   epifcoptis, 

hujus  patriarcUatui  et  ejus  Umites.  31-  «/'?• 
ordinabatur  ab  Oftienii-  .       5  8.    5  9- 

non    ordinabat   patriarchas   in   onente      nec 
matPopoUtanosinGaUia,   HUpania      Afnca.. 
,  02.  ef  Jeq. 

primatum  hatet   jure   divino,    pide  DiJTe^f. 
jy.  '58. 

non  habebat  olim  jus  admittendarum  app?l- 
lationum  in  judiciis  epilcoporum.    viJe   Dif- 

feit.  II. 
rejicitur  ea ,  quae  ipfi  tribuitur  infalUbilitas,- 
DfJJert.    y.  m-   "  /-"?•■ 

eiim  coacilio  fubefie   oftenditur.    Dijfert  VI. 

308, 
ipfum  non  poffereges  deponere,  Dijfert  TII, 

347.    ad  finem. 

Salonivs  Ebreaunenfis  et  i^a^jfV/a^fVi  Vapincenfis 
»de  fede  dejeai.  189. 

Sardiretifn  fynodi  canones  judicia  epifcoporum 
fpcftantes  referuntur  etexpUcantur  8 ^.  «/•>?. 
hos  canones  nunquara  in  oriente  et  fero  in 
occidente  receptos  fuiffe   probatur.  91. 

aU  Africaiiis  rejeaos    oftenditur.      loi.  102. 


Schelejlrali  de  conciUi  Conftantienfis  fanftionc  na- 
pera  diflertatio  abunderefellitur.    'h^^eifeij. 

Schifma ,   quid?  204.  tt  feq. 

Senonenfis   epifcopi   priraatus.  26^ 

'     Siricius   komanus   pontifex  non   audet  caui'' 

fam  Bonbfi  judicarc.  'i33-   '34» 

Stephamis  I,  Romanus  pontifex  in  oppofitum  Cy- 
priano    errorem   irap.egit.  277- 

Subui  bi(ai  ias  provincias  et  ecdtfias  ,  nec  intra 
fentefimum  ab  urbe  niilliare  coarftatas  ,  nec 
extra  vicariatum  Romae  extenfas  fuiffe  pro- 
batur,  et  aUter  lehttentium'  conjfeftnra^  ex- 
tutiuntur.  6o,   eijeg. 

'■'■.■'..•■  •j,yi'0    ■■.'■!•:■    -<ffi'  ■"•-■in.'S  .' 

Theodqritvs  non  appeUavit  ad  Romanum  politi- 
ficem  ,  nec  ab  eo  inftitulus  eft.    179.  et  feq. 

Theodofius  non  eft  depofitus  aut  proprie  excom- 
municatus    ab  Ambrolio,  400.   H  feqt'- 


Vambae  regis  Hifpaniarum  depofitio  quomodo  fa.^ 
fta.  405. 

Fiilor  Romanus  epifcopns  Afianos  ob  controver- 
fiam  de  die  pafdiae  a  commuuione  fua  re- 
peUit.  »  I  S- 

Urfi   et    Tuentii  r^-/--  163. 

Z. 

ZpziMVs  Romanus  pontifex  Proculum  MafliUenfem 
deponere    conatur.  '160. 

Uujus  in   caiifi   Coelcftu  r£«cAu;(.  a-^fl", 

(  -A-Ah   i?>  ■    ■\ 


Fini{  indicii  rerum   et  verbarum. 


Q) 


I 


ao 

Ci 

30 


efl 

C 

•H 

H 

•H 

C 

m 


(D 
•H 

to 

(Q  (D 

<D  -H 

•H  O 

r-l  O 

H  0) 


■H 


•H  =5 
O. 

Q 


O 


University  of  Toronto 
Library 


DONOT 

REMOVE 

THE 

CARD 

FROM 

THIS 

POCKET 


Acme  LibrauT  Card  Pocket 
LOWE-MARTIN  CO.  UMITED